Aan de gemeenteraad Datum : 18 december 2012 Dcumentnr. : 2012.0.137.848 Zaaknummer : 2012-12-00142 Cntactpersn : Esther Ruiten Telefnnummer : (026) 377 4575 Onderwerp: Eindpublicatie EU-prject Organza en resultaten en lessen vr Arnhem Geachte vrzitter en leden, Wij stellen u vr kennis te nemen van ns besluit van 18 december 2012 m kennis te nemen van de eindpublicatie van het Eurpese prject Organza en de 10 belangrijkste resultaten en lessen vr Arnhem. Aanleiding / Prbleemstelling Het Eurpees prject Organza zit na bijna drie jaar in haar afrndende fase. De eindcnferentie heeft p 6 nvember jngstleden plaatsgevnden in Bremen en daar is k de eindpublicatie verhandigd aan vertegenwrdigers van de Eurpese Cmmissie (Directraat Generaal Industrie en Ondernemen en het Interreg-secretariaat). Begin 2010 is Organza na een behrlijke vrbereidingsperide gestart als een actiegericht nderzeksprject waarin 13 partners uit negen middelgrte, creatieve steden en regi s in Eurpa kennis en ervaringen deelden m p grnd daarvan nieuwe beleidsinitiatieven te stimuleren die de lkale en reginale creatieve ecnmie kunnen versterken. De gemeente Arnhem is cördinatr van het prject en heeft daarbij nauw samengewerkt met ARCCI, het Arnhems Centrum vr Creatieve ecnmie en Innvatie van ArtEZ en de HAN, dat medeverantwrdelijk was vr de inhudelijke ntwikkeling van het prject. Vr het prject werd cfinanciering ntvangen van het Eurpese Interreg-IVC prgramma. Dit prgramma helpt regi s in Eurpa m kennis uit te wisselen en ervaringen te delen m reginaal beleid en beleidsinstrumenten te verbeteren p het gebied van (in dit geval) innvatie en kennisecnmie. Het prject richtte zich p middelgrte creatieve steden en regi s die te maken hebben met het wegtrekken van creatief talent ( brain drain ) naar grtere steden. Arnhem ndervindt in dat pzicht cncurrentie van Amsterdam, Nttingham van Lnden, Bremen van Berlijn, Trevis van Milaan enz.. Ged m uit te wisselen he srtgelijke steden hiermee mgaan en welke initiatieven zij in antwrd hierp ntplien. Daarnaast was een del m Arnhem p een Eurpees pdium te prfileren als een creatieve stad. Tt slt wilden we bezien f prductiemgelijkheden in Ost Eurpa, waar ng steeds een behrlijke textielindustrie bestaat, ntslten knden wrden vr nze mdentwerpers. Al deze ervaringen wrden benut m het cluster Mde & Vrmgeving, één van de twee kansrijke ecnmische clusters in de Ecnmische Agenda Arnhem 2015, verder te stimuleren en versterken. Naast Arnhem maken Bremen, Vlaanderen, Iasi, Navarra, Nttingham, Presv, Trevis en Varese deel uit van het netwerk. Het betreft partners van lkale en reginale verheden, nderwijs- en kennisinstellingen en innvatie en technlgie agentschappen met een fcus p creatieve industrie.
Pagina: 2 Er waren 3 belangrijke fasen in het prject: 1. de ntwikkeling van een gezamenlijk kader vr nderzek; 2. het zeken naar gede, en de selectie van inspirerende praktijken; 3. de implementatie van piltprjecten waar de betrkken partners prbeerden m elementen van de inspirerende praktijken te te passen in hun eigen situatie. Met actieve betrkkenheid van lkale partners. De piltprjecten waren gericht p de 5 belangrijkste thema s bij het stimuleren en ntwikkelen van de creatieve industrie: netwerken, ndernemerschap, financiële instrumenten, crssvers (van de creatieve industrie met traditinele sectren) en stedelijke vernieuwing. Met de afrnding van deze piltprjecten in juni 2012 heeft het Organza-prject uiteindelijk geresulteerd in een reeks inspirerende initatieven vr beleidsntwikkeling vr de creatieve industrie. Del Kennisnemen van de publicatie en de 10 belangrijkste resultaten en lessen uit Organza vr Arnhem ter afrnding van het prject. Argumenten In de eindpublicatie wrdt uitgebreid ingegaan p de drie prjectfasen, de lessen, succes- en faalfactren van de piltprjecten en de aanbevelingen met betrekking tt beleidsinitiatieven die de creatieve ecnmie kunnen stimuleren. Hiernder vindt u de 10 belangrijkste resultaten en lessen vr Arnhem. 1. Organza heeft de gemeente Arnhem en ARCCI meer pgebracht en geleerd dan van te vren verwacht. Dr middel van nderzek en regelmatige internatinale cntacten is nze kennis van de creatieve ecnmie behrlijk rijker gewrden, met name ver mgelijke knelpunten en he die via slimme initiatieven aangepakt kunnen wrden. Deze kennis wrdt benut en z ndig vertaald in het gemeentelijk beleid gericht p de creatieve industrie in het algemeen en het cluster Mde & Vrmgeving in het bijznder. Vrts zal de pgedane kennis wrden tegepast bij de ntwikkeling en tetsing van nieuwe initiatieven in de stad. Onder andere het stimuleren van zgenaamde crssvers met andere sectren vergt extra inzet. 2. Partners in de stad waren graag betrkken bij het prject. Dat leverde hen inspiratie en nieuwe cntacten p én zrgde vr versteviging van de samenwerking in het Arnhemse cluster Mde & Vrmgeving. De betrkkenheid bleek niet alleen uit de bereidheid m de Organza-partners te ntvangen bij een krte rnde dr de stad bij de startcnferentie in februari 2010 en nader kennis uit te wisselen tijdens het bezek van een aantal Organzapartners aan Arnhem in nvember 2010. Maar k uit de deelname in ktber 2011 aan het Organza-seminar met het thema creatief ndernemerschap dat in Arnhem plaatsvnd; één van de vijf seminars die gedurende de prjectperide zijn gerganiseerd. Ruim 60 mensen nam hieraan deel. Tevens mcht het maandelijkse ARCCI-seminar (in ktber 2012) dat vlledig in het teken stnd van de lessen en inspiratie uit Organza zich verheugen p een mie belangstelling. De meest intensieve en actieve betrkkenheid vnd plaats tijdens de piltprjecten waarbij een aantal lkale partners betrkken was als learning-, caching- f piltpartner:
Pagina: 3 Pilt ndernemerschap: Het Art Business Center van ArtEZ heeft als zgenaamde learning partner kennis en ervaring uitgewisseld met The Hive, het Centre fr Entrepreneurship van Nttingham Trent University. Dit had de vrm van een benchmark. Pilt crssvers: Ontwerp Platfrm Arnhem heeft als learning partner kennis en ervaring uitgewisseld met twee initiatieven in Vlaanderen. Er is uitgebreid inzicht verkregen in de businesscase van Designcenter De Winkelhaak in Antwerpen en in de activiteiten van Flanders DC dat als del heeft m meer creativiteit binnen bedrijven te brengen en creatieven meer ndernemend te maken. OPA heeft deze ervaringen tegepast in haar initiatief vr het Departement Arnhems Design. Pilt stedelijke vernieuwing: Vlkshuisvesting Arnhem en de Arnhem Fashin Factry hebben - met het Mdekwartier als inspirerende praktijk - als caching partner respectievelijk Trevis in Italië en Iasi in Remenië geadviseerd ver he je een creatief district in je stad realiseert. Dit heeft geleid tt een wisselend succes. In Trevis waren de cndities niet vldende en verlr de gemeente en prvincie haar belangstelling; in Iasi is er vr één prject een ged vruitzicht dr het cmmitment van de Technische Universiteit aldaar. Pilt financiële instrumenten: Arnhem was hier de piltpartner en heeft Ontwikkelingsmaatschappij Ost NV (Ost NV), Participatiemaatschappij Ost (PPM Ost) en prvincie Gelderland actief betrkken. Financiering (niet zijnde subsidie) is een belangrijk knelpunt vr creatieve ndernemers, z k in nze regi. Dit heeft.a. te maken met het nderscheid tussen sneakers (creatieve ndernemers) and suits (de financiële instellingen) waardr het meilijk is deze tribes bij elkaar te brengen. Maar k met de fcus die de prvincie als pdrachtgever vr Ost NV en PPM Ost legt p de sectren Fd, Health en Energie- en Milieutechnlgie. Deze fcus werkt dr in het beschikbare financieringsinstrumentarium waardr creatieve ndernemers (grtendeels) buiten de bt vallen. Dr het prject zijn Ost NV en PPM Ost bereid gevnden met ns te leren van ervaringen van CultuurInvest, een publiek-private investeringsmaatschappij vr de culturele en creatieve industrie in Vlaanderen, en H-Farm, een venture incubatr in Trevis. Deze verstrekt aan startende creatieve ndernemers in de digitale en nieuwe media branche naast huisvesting, faciliteiten, caching en training, k privaat kapitaal. Deze zgenaamde acceleratrs zijn in Nederland ng vrij nbekend. Ost NV en PPM hebben een plan pgesteld met daarin een verzicht van de beschikbare landelijke- en reginale financieringsinstrumenten vr de creatieve industrie, de (n)mgelijkheden vr de creatieve industrie m tegang te krijgen tt deze middelen en de geleerde lessen. Het plan is afgernd met een aantal cnclusies en aanbevelingen m de vraag vanuit de creatieve industrie en het aanbd vanuit de diverse (publieke en private) regelingen en financieringsmgelijkheden beter in evenwicht te brengen. Op basis daarvan is een aantal vervlgacties gefrmuleerd die dr gemeente, prvincie, Ost NV, PPM en ARCCI verder wrden pgepakt en uitgewerkt. Dat gebeurt nder andere via Gelderland Valriseert en in gesprekken met het Tpteam Creatieve Industrie en het ministerie van Ecnmische Zaken. Beiden zijn die zeer geïnteresseerd in nze ervaringen. Financiering en randvrwaarden vr de creatieve industrie is een nderwerp wat k bij hen hg p de agenda staat. Eén van de cncrete acties was de rganisatie van een bijeenkmst vr creatieve ndernemers en private investeerders (zgenaamde business angels ) in Ost Nederland ver Angelfunding p 10 ktber jngstleden in Shwrm Arnhem.
Pagina: 4 Daarvr is het netwerk Meesters vr de Tekmst van Ost NV benut. De CEO van H-Farm uit Trevis heeft hier een zeer ged ntvangen presentatie gegeven. Daarnaast heeft een aantal creatieve ndernemers gepitcht vr een panel van investeerders. Dit heeft in twee gevallen vr Arnhemse creatieve ndernemers financiering c.q. relevante businesscntacten pgeleverd. Bedeling is dit srt bijeenkmsten vaker te rganiseren. 3. Met de afrnding van deze piltprjecten in juni 2012 heeft het Organza-prject geresulteerd in een reeks inspirerende initiatieven vr beleidsntwikkeling vr de creatieve industrie. De meeste piltprjecten hebben een eerste basis gevnden in hun regi. Alle inzichten zijn gepresenteerd in de nieuwsbrieven en p de Organza website (www.rganzanetwrk.eu) waar k de database met 70 leerzame praktijken te bekijken valt. Arnhem heeft er 11 geleverd: SLAK, Mdekwartier, Arnhem Fashin Cnnectin, Arnhem Mde Incubatr, Art Business Center (ArtEZ), IkStartSmart, ARCCI, Mde Biënnale Arnhem, Ontwerp Platfrm Arnhem, Open Minds Open Surces, Platfrm vr Creatieve Technlgie. Het Mdekwartier is als één van de 9 inspirerende praktijken geselecteerd en stnd centraal bij het piltprject stedelijke vernieuwing. 4. Wat betreft de mgelijkheden m prductiefaciliteiten in Ost Eurpa te ntsluiten vr nze mdentwerpers is in maart 2011 met een gezelschap van Arnhemse mdentwerpers en bedrijven een bezek gebracht aan 8 bedrijven in Iasi. Het gezelschap bestnd uit vertegenwrdigers van Spijkers en Spijkers, Sjaak Hullekes, Arnhem Fashin Factry, Arnhem Mde Incubatr, ARCCI en gemeente. Op basis van een prgramma van eisen van de ntwerpers zijn er bedrijven in Iasi geselecteerd dr nze Organza-partners ter plekke. Dit bezek heeft geleid tt een greiend aantal cntracten. 5. Met het prject heeft Arnhem zich nadrukkelijk als creatieve stad p een Eurpees pdium gepresenteerd. In de eerste plaats natuurlijk naar alle prjectpartners en dr nze rl als zgenaamde Lead Partner van Organza naar de Eurpese Cmmissie, maar k naar de natinale verheid. Daarnaast is het prject (en daarmee Arnhem) dr de prjectcördinatr p een aantal mmenten vr een breed publiek gepresenteerd, zals in februari 2012 in aanwezigheid van de Eurpees Cmmissaris vr Industrie en Ondernemerschap p het Innvatin Festival in Milaan, tijdens de eindcnferentie van het prject begin nvember 2012 in Bremen en tijdens de Crea.Re cnferentie in Gent p 26 nvember 2012. En als derde is Arnhem dr de Organza-cntacten geselecteerd als één van de creatieve steden (naast Nantes, Krtrijk, Tartu, Berlijn, Dundee en Dublin) die in het rapprt The use f Structural Funds fr Cultural Prjects (2012) centraal staan. Dit is pgesteld dr het in Brussel gesitueerde bureau KEA Affairs in pdracht van het Eurpees Parlement. De studie geeft het belang aan van Structuurfndsen in Eurpese steden, regi's en landen die hun ecnmie ntwikkelen en sciale structuur verbeteren dr te investeren in cultuur en creatieve industrie. Dit levert een bijdrage aan stedelijke herntwikkeling, sciale chesie, banen en ndernemerschap, creativiteit en innvatie, cultureel erfged, educatie en terisme. Het rapprt rept p m in het tekmstig Eurpees reginaal beleid (2014-2020) meer rekening te huden met de bijdrage die investeringen in de culturele en creatieve industrie kunnen leveren aan greistrategieën. 6. Dr Arnhem en de andere Organza-partners is actief bijgedragen aan het dcument gezamenlijke beleidsaanbevelingen vr de culturele en creatieve industrie in Eurpa dat p basis van de ervaringen pgedaan in 5 Interreg IVC-prjecten die zich richten p de creatieve industrie 1 is pgesteld. 1 Crea.Re, SEE, Creative Metrples, InCmpass, Organza: gezamenlijk vertegenwrdigen deze prjecten 60 Eurpese partners.
Pagina: 5 De prjectcördinatren hadden hiervr de handen ineengeslagen en het dcument is tijdens de Crea.Re cnferentie in Gent aangebden aan een vertegenwr-diger van de Eurpese Cmmissie en de vrzitter van de Eurpean Creative Industries Alliance. Het mvat een verzicht van de uitdagingen waarmee de sectr te maken heeft en een set van beleidsaanbevelingen gericht p lkale, reginale en natinale beleidsmakers als k vr de Eurpese Cmmissie. Het biedt een uitndiging aan andere Eurpese prjecten en initiatieven m hierp vrt te buwen en aan verheden en andere partijen m de haalbaarheid van de meest relevante vrstellen vr hun beleidsstrategie te nderzeken. 7. Gaandeweg het prject is in relatie tt de brain drain van creatief talent gecnstateerd dat een greiende grep van creatieve prfessinals een vrkeur heeft vr de cntext van een middelgrte stad m hun bedrijf p te buwen. Dat is te zien in Arnhem, maar k in steden als Nttingham en Trevis. Creatieven kunnen hier rustiger werken met alle faciliteiten vrhanden, terwijl ze tch snel in cntact zijn met de grte creatieve centra. Hier betaalt zich de fcus p Mde & Vrmgeving en de gerichte investeringen uit die in de afgelpen jaren samen met nze partners in de creatieve en culturele infrastructuur, netwerken en evenementen in de stad zijn gepleegd. Deze sterke basis heeft nder andere geleid tt nze landelijke psitie binnen de Tpsectr Creatieve Industrie. 8. Daarnaast is gecnstateerd dat middelgrte steden vaak sneller in staat zijn tt actie dan grte metrplen. Dit heeft te maken met de hiervr genemde fcus én met de krte lijnen tussen de verschillende partners. Dat hren we in Nederland van andere creatieve steden, ministeries van EZ en OCW, tpteam Creatieve Industrie, maar het blijkt k uit de cntacten met de partners in het prject. Met name de wijze waarp verheid, ndernemers en nderwijs en nderzek in Arnhem delgericht samenwerken vindt men bijznder. 9. Dr Organza is er een aantal interessante cntacten gelegd met prjecten en initiatieven elders. Gede vrbeelden zijn de eerder genemde CultuurInvest, Flanders DC, The Hive en H-Farm. Deze cntacten zijn k interessant vr partners in de stad. Z is H-Farm geïnteresseerd in mgelijke samenwerking met de Infrmatie en Cmmunicatie Academie van de Hgeschl van Arnhem en Nijmegen en vice versa. Onder andere de wijze waarp H- Farm crssvers tussen de creatieve industrie en de meer traditinele sectren stimuleert én met privaat kapitaal investeert in deze start-ups is erg interessant. Dat is k de mening van Ost NV en prvincie Gelderland. De ntwikkeling van een dergelijk initiatief in Arnhem staat aldus hg p de pririteitenlijst. Daarvr met aan de ndige cndities wrden vldaan; de ingrediënten zijn hiervr aanwezig. 10. Tt slt, de samenwerking tussen gemeente en ARCCI was uitstekend. Gezamenlijk zijn de lijnen vr het prject uitgezet en is vanuit ieders eigen rl en expertise invulling gegeven aan de verschillende taken en werkzaamheden (waarnder nderzek) in het prject. Bij de andere steden was niet veral sprake van een vergelijkbare cmbinatie van beleidsmakers aan de ene kant en een kennisinstelling aan de andere kant. Dat bleek in dit prject erg vruchtbaar en heeft er mede te geleid dat het prject succesvl wrdt afgernd. Financiën De financiën zijn natuurlijk gerganiseerd bij aanvang. Tch een krt verzicht. Het prject heeft een financiële mvang van ruim 1,95 miljen vr de peride van 3 jaar. Hiervan is ca 1,5 miljen de bijdrage vanuit het Interreg-IVC -prgramma (75%) en ca 4,6 tn de cfinanciering van alle partners (25%).
Pagina: 6 Vanuit de gemeente Arnhem is 84.000,-- bijgedragen; ns ttale prjectbudget is 335.183,--. Daarnaast heeft de gemeente k de cfinancieringsbijdrage van ARCCI van 52.000,-- gefinancierd (ttale prjectbudget 208.000). Dit in het kader van de afspraak met het lectraat Kunst, Cultuur & Ecnmie van ArtEZ en HAN m dit van pdrachten te vrzien. Risic s Deze zijn beperkt. Bij de start is een risic-analyse pgesteld. De gemeente Arnhem is, als Lead Partner, verantwrdelijk vr het management en de cördinatie van het prject. Met de EU is bij de start van het prject een subsidiecntract afgeslten waarin de verantwrdelijkheden en verplichtingen zijn vastgelegd. De gemeente heeft met alle partners een partnerschapvereenkmst geslten waarin deze verantwrdelijkheden, verplichtingen (en mgelijke risic s) zijn drvertaald. Vr Organza is een aparte Administratieve Organisatie pgesteld. Dit was een vrwaarde m de cntrle gedecentraliseerd (d.w.z. in Arnhem zelf) te laten gebeuren. Vanuit Ecnmische Zaken is de prjectcördinatr geleverd; Bedrijfsvering (nu Gegevensmanagement) is verantwrdelijk vr het financieel management en Cncerncntrl is verantwrdelijk vr de uitvering van de zgenaamde eerste lijnscntrle. Een adviesbureau biedt ndersteuning p inhudelijk, financieel en technisch vlak. Deze ksten wrden betaald uit het prject. Uitvering en evaluatie Het prject zit in haar afrndende fase. Elk half jaar zijn er dr de gemeente inhudelijke en financiële vrtgangsrapprtages ingediend bij het Interreg IVC-secretariaat in Lille. De partners hebben hiervr de bendigde infrmatie aangeleverd. De rapprtages tt en met het eerste half jaar van 2012 zijn akkrd bevnden en het budget is uitgekeerd. De kmende maanden wrdt gewerkt aan de rapprtage ver het laatste half jaar van 2012 en de eindrapprtage. Deze met vóór 1 april 2013 wrden ingediend. De gemeente heeft het ndige geleerd van het prject, maar deelname heeft k tijd en energie gekst. De vraag is gerechtvaardigd f wederm in dit srt interreginale prjecten met wrden geïnvesteerd (NB 75% van de ksten is dr Eurpa betaald). Daarbij zij aangetekend dat met wrden afgewacht in welke vrm dit srt prgramma's terugkmt in de nieuwe Structuurfndsperide 2014-2020 die mmenteel wrdt vrbereid. Enkele verwegingen: Het betreft een prject dat is gericht p de uitwisseling van kennis en het delen van ervaringen. Het is geen investeringsprject; het levert een bijdrage aan beleidsntwikkeling en aan mgelijk nieuwe beleidsinstrumenten. Het is derhalve niet z eenvudig de pbrengst SMART te maken. Wat echter uit de resultaten en lessen blijkt is dat het prject vr de gemeente en ARCCI - dr een gerichte sturing - meer heeft pgebracht dan van te vren verwacht. Er is in dit srt prjecten altijd sprake van halen en brengen. In beide zaken met energie wrden gestken. Dit is een belangrijke vrwaarde. Het pbuwen van een netwerk kst tijd. In veel netwerken zit een aantal partners waar veel te halen is en een aantal partners dat weinig brengt. Z k bij Organza. Ged m bij vraf gedegen te kijken naar de kwaliteit en ervaring van de verschillende partners. Daarvr met echter eerst ervaring in de samenwerking wrden pgedaan.
Pagina: 7 Er is dr de samenwerking binnen Organza én met de andere prjecten een interessant netwerk ntstaan van een aantal kwalitatief gede partners dat nieuwe prjecten p het gebied van de creatieve industrie graag nader met elkaar verkent. Dat geldt met name vr de partners in Nttingham en Trevis, maar k vr Flanders DC in Vlaanderen, mdat dit inhudelijk interessante perspectieven biedt. Met Iasi zijn de industriële relaties met gede textielbedrijven nuttig m verder te nderhuden. Achteraf kan wrden gesteld dat het jammer is dat er geen partner uit Nrdrhein Westfalen in het cnsrtium betrkken was. Dat zu bij tekmstige prjecten zeker het geval meten zijn. Eerste cntacten zijn reeds gelegd. Het is de eerste keer dat de gemeente Arnhem de rl als Lead Partner heeft bij een dergelijk prject. Die nieuwe rl betekende bij de start maar k gedurende de lptijd van het prject een behrlijke tijdsinvestering. Dr de ervaring die nu is pgedaan zu dit bij een nieuw prject minder tijd ksten. De rl van prjectpartner - waarmee binnen verschillende rganisatienderdelen ervaringen zijn pgedaan - is behrlijk lichter; de beïnvledingsmgelijkheden m tt een geslaagd prject te kmen zijn echter kleiner. De gemeente kent amper beleid gericht p Eurpese subsidies en p deelname aan Eurpese prjecten. Besluiten hierver wrden nu ad hc genmen. In het vervlg met gericht wrden gekzen vr thema s die aansluiten p nze fcus én waarbij in Eurpa een meerwaarde te halen valt. Op het gebied van innvatie en creatieve industrie en tal van andere terreinen is dit zeker het geval. Vanuit het cluster Strategie & Ontwikkeling wrdt het nderwerp lbby en subsidieverwerving richting Eurpa de kmende peride pgepakt en bekeken he dit ged verankerd wrdt in de rganisatie. Bvenstaande verwegingen wrden hierbij meegenmen. Hgachtend het cllege van burgemeester en wethuders van Arnhem, de secretaris, de burgemeester, Bijlage(n) Eindpublicatie Crssing Brders fr Creativity.