Verhandelbare Substitutierechten: Simulatie van de Kosteneffectiviteit en -efficiëntie in de Vleesvarkenshouderij

Transcriptie

1 0 Mnstere van de Vlaamse Gemeenschap Verhandelbare Substtuterechten: Smulate van de Kosteneffectvtet en -effcënte n de Vleesvarkenshouderj Peter Jan Carler Ludwg Lauwers Erk Mathjs publcate n 1.11 aprl 2004 Centrum voor Landbouweconome

2 Mnstere van de Vlaamse Gemeenschap Verhandelbare Substtuterechten: Smulate van de Kosteneffectvtet en -effcënte n de Vleesvarkenshouderj Peter Jan Carler Ludwg Lauwers Erk Mathjs Centrum voor Landbouweconome publcate n 1.11 aprl 2004

3 Als schakel tussen observate en denstverlenng voert het Centrum voor Landbouweconome onderzoek ut rond een breed spectrum van onderwerpen. De resultaten worden n verschllende reeksen gepublceerd. Deze publcate s een onderdeel van de reeks: 1. Studes en analyses 2. Verslagen 3. Informateve documenten 4. Statsteken Contactadres: Centrum voor Landbouweconome Treurenberg 16 4 e verdepng 1000 Brussel Beheer adressenbestand en verzendngen: Martne MULDER 02/ e-mal: martne.mulder@ewbl.vlaanderen.be Meer nformate over deze publcate: Peter Jan CARLIER 02/ e-mal: peterjan.carler@ewbl.vlaanderen.be Vermengvuldgng of overname van gegevens toegestaan mts dudeljke bronvermeldng.

4 INHOUDSOPGAVE Voorwoord... 1 Inledng Theoretsche Potentes voor Kosteneffectvtet Inledng Vergeljkng met andere beledsnstrumenten Aandachtspunten bj nvoerng en consoldate Potentële kostenverlagngen Prjsvormng Proefopzet Ratonale Beschrjvng van de bassgegevens Varkenssector Testpopulate Kalbrate en berekenng van de bassgegevens Fnancële gegevens Indvduele N-excretecoëffcënten Genereke modelbeschrjvng Specfeke modelbeschrjvng Modelbeschrjvng command-and-control Modelbeschrjvng verhandelbare substtuterechten Besprekng van de Resultaten Kosteneffectvtet en effcënte analyse van de Command-and-control beledsscenaro s Indvduele scenaro analyse Vergeljkende scenaro analyse Besprekng van het Verhandelbare Rechten scenaro Vraag- en aanbodcurve Evenwchtsnterval... 30

5 4.2.3 Analyse van de marktspelers Senstvtetsanalyse Kosteneffectvtet en effcënte analyse van de Command-and-control scenaro s met het Verhandelbaar Rechten scenaro Beslut Quo Vads Fgurenljst Tabellenljst Bblografe... 42

6 VOORWOORD Voorlggende publcate moet gezen worden als complementar aan een vorge theoretsch exploratorsche publcate over verhandelbare mestrechten (CLE-publcate n 1.10). Ze omvat de resultaten van de modelmatge smulates op een testpopulate van vleesvarkensbedrjven en komt aldus overeen met een synthese van het endwerk waarmee de hoofdauteur de graad van bo-ngeneur n de landbouwkunde aan de Katholeke Unverstet van Leuven behaalde. Aan deze unverstet werd het werk bovenden bekroond met de V.Ir.F.L prjs. In tegenstellng tot het genoemde endwerk, waar de smulate aan de hand van Booleaanse rekenregels n een spreadsheet werd utgevoerd, zjn de beledsalternateven n de onderhavge publcate doorgerekend met lneare programmerngsmodellen. Deze dubbele methodologsche utwerkng houdt een extra verfcate van de werkwjze en resultaten n. Bovenden laat de LP-formulerng ook een eenvoudger externe controle toe en opent ze mogeljkheden om de keuzemodellen gemakkeljk te verrumen naar ander stkstofreductemaatregelen. Het onderzoek s het resultaat van een nauwe samenwerkng tussen het Centrum voor Landbouw- en Mleueconome van de Katholeke Unverstet Leuven en het Centrum voor Landbouweconome.

7 1 INLEIDING Dat het mestbeled gezorgd heeft voor een nodge afbouw van de nutrëntenproducte staat buten kjf. Echter, de maner waarop dt resultaat s behaald, doet de vraag rjzen naar de kosteneffectvtet. Het crterum van de kosteneffectvtet omvat twee componenten: enerzjds de doeltreffendhed van het beled met betrekkng tot het al of net behalen van mleudoelstellngen; anderzjds de mate waarn dt aan zo laag mogeljke kosten gebeurt. Bedenkngen over kosteneffectvtet doen dan op haar beurt de aard van de beledskeuze n vraag stellen. Deze vraag s gegroed vanut twee oogpunten. Vanut de praktjk wordt het steeds dudeljker dat het hudge beled kampt met een aantal hardnekkge knelpunten. De voornaamste zjn (1) het onvoldoende scoren op economsche, socale en mleudoelstellngen; en (2) de grote complextet van het hudge mestbeled met verregaande technctet en onverwachte, onlogsche of zelfs tegenstrjdge utwerkngen (Lauwers et al., 2003). Dt alles creëert voor de landbouwer een alles behalve gunstg beslssngskader. Ook vanut de theore zjn bedenkngen te formuleren. Het hudge beled s voornameljk gestoeld op een verregaand command-and-control nstrumentarum wat n de theore vaak wordt afgedaan als een oneffcënte maner van werken (ze bvb. Baumol en Oates (1988), Tetenberg (1994) en Hanley et al. (1997)). Omgekeerd houdt een systeem van verhandelbare rechten een groot potenteel aan kostenverlagngen n, waarbj mnstens dezelfde mleuresultaten gegarandeerd worden. De bedenkngen geformuleerd vanut bede punten werden al eerder behandeld (Lauwers et al., 2003). Het doel van deze publcate s het modelmatg aantonen van potentële kostenreductes n het reduceren van de ntraatproducte door mddel van een verhandelbaar rechtensysteem ten opzchte van een systeem gebaseerd op command-and-control maatregelen. Zes command-and-control beledsalternateven worden utgewerkt en worden aan de hand van lneare programmerngsmodellen doorgerekend op de boekhoudkundge gegevens. Het scenaro dat de laagste kost oplevert, wordt vervolgens vergeleken met het resultaat van een zevende beledsalternatef dat gestoeld s op een verhandelbaar rechtenmodel. Substtuterechten worden her gedefneerd als de rechten om stkstof te mogen produceren bovenop de hoeveelhed stkstof de gerecycleerd kan worden. De resultaten kunnen het debat aanzwengelen over de mogeljkheden de meer marktconforme beledsnstrumenten te beden hebben n het landbouwmleubeled. Deze publcate s als volgt opgebouwd: na deze nledng volgt een tweede, theoretsch, hoofdstuk waarn enkele van de voornaamste voordelen aangestpt worden van een op marktprncpes gebaseerd beledsnstrument. Vervolgens worden enkele voorwaarden voor een succesvolle ntroducte van verhandelbare rechten aangestpt. In een volgend punt wordt aan de hand van voorbeelden een dee gegeven van de potentële kostenverlagngen de met een dergeljk nstrument realseerbaar zjn. De theoretsche beschouwng wordt afgesloten met de mechansmen van prjsvormng. Het derde hoofdstuk behandelt de algemene opzet en aanpak van het onderzoek. Na de toelchtng van de ratonale, wordt een beschrjvng van de bassgegevens gegeven. Enkele 1

8 noodzakeljk ut te voeren kalbrates van de bassgegevens worden besproken. Tenslotte worden de modellen beschreven de moeten nstaan voor een smulate van de commandsand-control beledsmaatregelen en het model dat een verhandelbaar rechtenbeled smuleert. In het verde hoofdstuk worden de smulateresultaten op een rjtje gezet en besproken. Vooreerst komen de verschllende command-and-control beledssmulates aan bod waarna de resultaten ut het verhandelbare rechtenmodel toegelcht worden. Daarbj wordt een analyse gemaakt van de marktspelers, gevolgd door een senstvtetsanalyse. In het laatste punt worden de resultaten van het verhandelbare rechtenmodel getoetst aan de van het commandand-control beledsmodel met de laagste reductekost. In een laatste hoofdstuk volgen de besluten, voornameljk gercht op de toetsng op de gebrukswaarde van de resultaten en mogeljke bjkomende knelpunten de (nog) net n de smulate zjn meegenomen. 2

9 2 THEORETISCHE POTENTIES VOOR KOSTENEFFECTIVITEIT 2.1 Inledng Het reduceren van mleuvervulng wordt net automatsch door de markt aangedreven. Herdoor dent de overhed n te grjpen. Door mddel van een mleubeled zal getracht worden de externe kosten de gepaard gaan met de mleuvervulng, te nternalseren n het producteproces. Dt beled kan gebaseerd worden op het klasseke command-and-control of op een meer marktgeorënteerd prncpe. Taksen en verhandelbare rechten vallen onder dt laatste. Door het opleggen van een taks ter waarde van de geschatte mleukost of door utgfte van een beperkt aantal producte- of emsserechten zal een gewenste mleuoutput gerealseerd worden. Net alle maatregelen zullen mleueffectef zjn en ook zal voor elke maatregel een verschllende kosteneffectvtet op te meten zjn, waardoor dt laatste met de mleueffectvtet zal moeten afgewogen worden. 2.2 Vergeljkng met andere beledsnstrumenten Het opleggen van een norm (klassek command-and-control beled) mplceert een geljk nveau van vervulngsreducte voor de dre bedrjven (CC1=CC2=CC3), Fguur 1. Door rechten (n dt geval emsserechten) explcet en verhandelbaar te maken, zorgt de marktwerkng er voor dat aan de rechten een waarde toegekend wordt. Gezen deze prjs voor elk recht dezelfde s, kent elke marktspeler perfect de opportuntetskost van een emssereducte. Dt resulteert n geljke margnale reductekosten, maar ledt, als gevolg van een verschllend verloop van margnale reductekostencurves (MAC), tot een verschllend nveau van emssereducte (VR1<>VR2<>VR3) tussen alle ndvduele vervulers (Baumol en Oates, 1988). Door het verlaten van een command-and-control beled ten gunste van beled gesteund op verhandelbare rechten, wordt een even grote totale reducte van de vervulng gerealseerd tegen een lagere kost. Dt verschl bedraagt het verschl van de oppervlaktes Utgespaarde reductekost door 1 en Extra reductekost voor 3. Een tweede kostendalng (net op de fguur weergegeven) wordt gerealseerd, n tegenstellng tot een normerngsbeled, doordat ndvduele effcënteverbeterngen, de zelfs verder kunnen gaan dan de oorspronkeljke norm, gevalorseerd worden door het utsparen en verkopen van rechten. Met andere woorden, technologsche voorutgang wordt gevalorseerd n een verdere dalng van de margnale reductekosten. Eenzelfde resultaat (Fguur 1) wordt n theore ook berekt door het opleggen van een Pgouvaanse taks de evenhoog s als de prjs voor een verhandelbaar recht. Echter door het utgeven van een beperkt aantal verhandelbare rechten wordt het bereken van het mleuresultaat met dt beledsnstrument alvast verzekerd. Dt n tegenstellng tot het opleggen van een taks, waar mts betalng van de taks een hogere utstoot toegelaten s. Daarenboven s n tegenstellng tot de Pgouvaanse taks het net de overhed de een waarde bepaalt maar wel de marktwerkng (Coase, 1960). In tegenstellng tot de hoogte van een Pgouvaanse taks heeft de marktwerkng bovenden tot gevolg dat de prjs van de rechten geen aanpassng vraagt aan nflate, economsche groe en technologsche voorutgang. De ntroducte van neuwe technologeën zal net leden tot een welvaartsverles (zoals bj taksen), waar de automatsche prjsaanpassng zorgt dat de posteve gevolgen van deze 3

10 technologe zch door de hele sector laat gevoelen. (Baumol en Oates, 1988; Hahn, 1989, Hanley et al. 1997; Montero, 1997; Requate, 1998; Barde, 2000). Utgespaarde reductekost door 1 NORM MAC1 MAC2 MAC3 Prjs rechten Extra reductekost voor 3 VR1 VR2 CC1 CC2 CC3 VR3 Vervulngsreducte Fguur 1: Vergeljkng verhandelbare rechten ten opzchte van normerng (naar Johansson, 2000) Eenmaal de mleudoelstellng vastgelegd, s kenns over het verloop van de ndvduele margnale reductekostencurves onbelangrjk. De mleudoelstellng zal kosteneffcënt gehaald worden. De kenns van het verloop van de ndvduele margnale kostencurves s echter wel belangrjk voor het bepalen van de hoogte van een taks. Geschatte MAC Reducte onder taxateregme bj geschatte MAC Echte MAC Reducte onder taxateregme bj echte MAC Hoogte tax Aantal verdeelde rechten Reducte onder rechtenregme bj bede MAC s Fguur 2: Zekerhed over het mleuresultaat ondanks onzekerhed over het verloop van de ndvduele MAC-curve (naar Johansson, 2000) Naarmate de marktspelers n hogere mate, al dan net moedwllg fouteve nformate doorgeven over hun margnale kostencurve, stjgt het voordeel van een verhandelbaar rechtensysteem op dat van een taxatebeled, ze Fguur 2. Dt s n de veronderstellng dat aan 4

11 een autonoom bepaalde mleues voldaan moet worden, zoals de Europese 50 mg norm. Deze ongeljke verdelng van nformate tussen de overhed en de landbouwers kan leden tot msbruken, moral hazard. Landbouwers kunnen bjvoorbeeld hun margnale reductekosten hoger voorstellen dan de n werkeljkhed zjn (Johansson, 2000). Volgens een stude van Johansson (2000) moet het systeem van verhandelbare rechten een belangrjke opte worden n het aanpakken van nonpont source polluton. Het systeem van verhandelbare rechten heeft n vergeljkng met het systeem van command-and-control een effcëntevoordeel, gemeten n gemddelde reductekosten, bj het reduceren van nonpont source polluton. Dt effcëntevoordeel wordt groter naarmate landbouwers moedwllg fouteve nformate doorgeven over hun margnale reductekosten waardoor deze door de beledsnemers foutef ngeschat wordt (Johansson, 2000). Het systeem van verhandelbaarhed s daarenboven admnstratef eenvoudger toepasbaar en vergt lagere controlekosten dan klasseke command-and-control maatregelen, wat het rechtensysteem kostenbesparend maakt net alleen voor de egen sector maar voor de hele econome (Barde, 2000). 2.3 Aandachtspunten bj nvoerng en consoldate Verhandelbare rechten nvoeren, s succesvoller naarmate aan meerdere (begn)voorwaarden s voldaan (Barde, 2000): Het polluent moet dudeljk dentfceerbaar en meetbaar zjn. Inden herover geen dudeljkhed s, s controle over de emsses totaal onmogeljk. Een voldoende varabltet n margnale reductekostencurves tussen de verschllende vervulers moet bestaan en aanwjsbaar zjn, waarbj het bovenden mogeljk moet zjn de ndvduele reductekosten te vermnderen. Hoe groter de varate, hoe hoger de mogeljke effcëntewnsten als gevolg van verhandelbaarhed. Een voldoende aantal marktspelers moet ervoor zorgen dat een goede marktwerkng gewaarborgd wordt, wat transparante en lqudtet ten goede komt. Inden de ndvduele margnale reductekosten verder te vermnderen zjn, kunnen n vergeljkng met een command-and-control beled extra effcëntewnsten worden behaald. De potentële marktspelers moeten overtugd zjn van de voordelen de de verhandelbaarhed van rechten hen te beden hebben. Inden er zo een overtugng net heerst, zal weng tot geen handel gedreven worden. Tjdens de utbouw en consoldate van een verhandelbaar rechtensysteem s het utermate belangrjk dat de transactekosten zo laag mogeljk wordt gehouden. Hoe lager de transactekosten, hoe beter de dalng van de totale reductekosten gerealseerd wordt. Daarnaast kunnen dstortes n de handel n rechten als gevolg van opgelegde handelsbeperkngen substantële effcënteverlezen met zch meebrengen. Studes over de handel n melkquota s tonen aan dat het effcënteverles veroorzaakt door de handelsbeperkngen vele malen hoger kan lggen dan het verles als gevolg van de transactekosten (ze bv. Boots et al., 1997). 5

12 Een net te onderschatten factor s de mate van engagement dat de overhed wl nemen n de utbouw van een verhandelbaar rechtensysteem. Het Nederlandse verhaal toont alvast hervan het belang aan. De onzekerhed over de polteke wl om het systeem van verhandelbare rechten verder te zetten, ledde tot het verlaten ervan (Wossnk, 2000). 2.4 Potentële kostenverlagngen Verhandelbare rechten zjn als marktconform beledsnstrument de laatste jaren vaak onderwerp van beledsonderzoek. Herbj vallen de vaak zeer hoge kostenbesparngen op bj gebruk van marktconforme beledsnstrumenten ten opzchte van command-and-control maatregelen. Zo s de gerealseerde kostenbesparng door nvoerng van een verhandelbaar rechtensysteem n de reducte van de SO 2 utstoot n het kader van het Acd Ran Program n de VSA, geschat op 25 % tot 34 % (Schmalensee et al., 1998). Concrete utwerkngen om verhandelbare rechten te gebruken om de ntraatutstoot door landbouwbedrjven aan te pakken, s gegeven door bvb. Flemng en Adams (1997), Hoag en Hughes-Popp (1997), Hanley et al. (1998), Jansen et al. (1999), Rbaudo et al. (1999), Morgan et al. (2000), Collentne (2002), Drucker en Latacz-Lohmann (2003) voorspellen aan de hand van een stude van de margnale reductekosten van ver typelandbouwbedrjven een kostenreducte van 22 tot 25 % n vergeljkng met een stuate zonder handel. De toepasbaarhed van verhandelbare rechten wordt recent n een nog rumer kader gezen. Fgge en Hahn (2004) geven n hun onderzoek naar de meetbaarhed van duurzaamhed een belangrjke rol aan verhandelbare rechten om duurzaamhed na te streven. Verhandelbare rechten zullen zorgen voor een herallocate van nputs, bvb grondstoffen, en wel dusdang dat de mnst vervulende en bjgevolg de meest duurzame bedrjven hun producte zullen kunnen utbreden. 2.5 Prjsvormng Hoewel de theoretsche aspecten van prjsvormng stevg onderbouwd zjn (Carraro en Snscalco, 1992; Hoel, 1993; Rose en Tetenberg, 1993) ontbreekt het nog te vaak aan emprsche voorbeelden van zulke prjsvormngen. Belangrjke utzonderngen zjn de studes van emsserechten van broekasgassen zoals CO 2 (Jensen en Rasmussen, 2000; Søberg, 2000; Bohm en Carlén, 1999) en SO 2 (Schmalensee et al., 1998). De meeste van deze studes gaan echter voorbj aan wat crucaal s bj het toepassen van marktconforme nstrumenten, nameljk de kenns van de ndvduele MAC-curven en de ondubbelznnge defnte van het recht als emsse- en/of producterecht of zoals n het geval van nutrëntenproblematek: recyclagerecht. Hoewel theoretsch de samenstellng van de MAC-curve gekend s, ontbreekt de kenns over de concrete nvullng op bedrjfsvlak. Ook wat betreft de modellerng van marktcoördnatesystemen zjn theoretsch wel een aantal modellen beschkbaar (vooral econometrsche en regonale evenwchtsmodellen), doch deze houden onvoldoende rekenng met de ndvduele bedrjfsstuate. 6

13 3 PROEFOPZET 3.1 Ratonale - De Europese ntraatnorm, 50 mg NO 3 per lter water s vertaald naar een maxmale bemestngsnorm van 170 kg stkstof per hectare. Hoewel n de mestwetgevng hogere bemestngsnormen toegelaten zjn (decreet van de Vlaamse Gemeenschap, 1991 en de daaropvolgende Mestacteplannen) zal n het verloop van het onderzoek met deze Europese rchtnorm verder gerekend worden. Deze norm per hectare vermengvuldgd met de totale hoeveelhed nuttge Vlaamse landbouwoppervlakte voor commercële teelt, hectare, geeft de totale hoeveelhed toegestaan gebruk van stkstof, ton. End 2001 bedroeg de totale stkstofproducte n Vlaanderen ongeveer ton (Lauwers et al., 2003) wat bjgevolg een vermnderng van de totale stkstofproducte met 35 % noodzakeljk maakt, wl elke ton stkstof op de grond gealloceerd worden. Deze reducte nastreven va de klasseke command-and-control beledsmaatregelen, brengt een bepaalde kost met zch mee. Het s alvast volgens de lteratuur mogeljk om va een systeem van verhandelbare rechten deze reducte tegen een lagere kost te realseren dan onder een command-and-control beled. In dt onderzoek wordt aan de hand van een praktjksmulate nagegaan n hoeverre de theoretsche kostenverlagng haalbaar s. Daartoe worden verschllende beledsalternateven utgewerkt en onderlng vergeleken op hun kosteneffectvtet. De alternateven worden doorgerekend op de boekhoudkundge gegevens van een testpopulate van varkenshouderjen (n=190). Er s specfek voor deze sector gekozen omdat deze gepercpeerd wordt als meest bjdragend tot het mestoverschot. Bovenden bljkt ut Fguur 7 alvast de grote varate onder de 190 vleesvarkenbedrjven van de werkeljke N-excretecoëffcënten en hun arbedsnkomen (m.a.w een deel van de margnale reductekostencurve). Tegenwoordg s het enerzjds technsch en wetteljk mogeljk om de werkeljke N-excretecoëffcënten te bewjzen en s n Vlaanderen anderzjds een omvangrjk meet- en controlenet utgebouwd dat toelaat de nutrëntenstromen van landbouwers van nabj op te volgen. Dt geeft aan dat de vanut de theore gestelde voorwaarden voor een succesvolle nvoerng van een verhandelbaar rechtensysteem al voor een groot deel zjn ngevuld. De economsche gegevens van 190 vleesvarkensbedrjven worden gekalbreerd voor jaarschommelngen. Bj omrekenng van de N-excretecoëffcënten wordt rekenng gehouden met een dalende tendens waarbj de dalng over een perode van 15 jaar van P 2 O 5 - excretecoëffcënt van de hele varkenssector model stond. Deze dalende tendens s het gevolg van zowel een technologsche als een autonome evolute. Bj deze berekenngen s verondersteld dat de evolute van de afbouw van de P 2 O 5 -excretecoëffcënt de evolute van de afbouw van de N-excretecoëffcënt als gevolg van de technologsche voorutgang n de voederconverse, goed voorspelt. Daarbovenop wordt een extra dalng van de N- excretecoëffcënt als gevolg van een technologsche voorutgang aan nputzjde verondersteld. Deze dalng s echter gernger dan deze van P 2 O 5, waar laag fosforvoerder gemakkeljker realseerbaar s. De gemddelde N-excretecoëffcënt op de 190 varkensbedrjven voor 2000 wordt gekalbreerd aan de gemddelde sectorale N- excretecoëffcënt voor datzelfde jaar, wat toelaat de coëffcënten zo accuraat mogeljk te voorspellen. 7

14 Gezen de data ut 1997 stammen, worden de economsche gegevens naar 2003 geactualseerd. De werkeljke N-excretecoëffcënten van de ndvduele varkensbedrjven n de populate zjn eveneens gekend voor Om de N-excretecoëffcenten naar 2003 te actualseren s rekenng gehouden met de technologsche en autonome evolute. Een vermnderng van de N-producte met 35 % volstaat om het stkstofoverschot volledg weg te werken. In het geval van de vaak met de vnger gewezen vleesvarkens, wordt n dt onderzoek voorzchtghedshalve toch een ets grotere nspannng van deze subsector verwacht, nl. een 40 % reducte. De verschllende scenaro s worden slechts voor één jaar doorgerekend. Gezen de stude enkel een ndcate van de mate van kostenverlagng nastreeft, volstaat vooralsnog deze beperkte tjdsdmense. Daarenboven worden door de n het verleden utgevoerde kalbrate, de jaarljkse verschllen utgevlakt, wat het gebruk van slechts één jaar extra verantwoordt. Het arbedsnkomen ut de verschllende scenaro s zal vergeleken worden met dat ut het busness as usual (BAU) scenaro waarn geen norm of afbouwverplchtng opgelegd wordt en waarbj de N-excretecoëffcënten gebrukt worden, gekalbreerd voor zowel een technologsche als autonome evolute. 3.2 Beschrjvng van de bassgegevens Varkenssector De evolute van de relateve P 2 O 5 -excretecoëffcënten voor 1985 tot en met 2000 s berekend op bass van de vleesvarkensbedrjven n het CLE boekhoudnet, ze Fguur 3, en worden door de bjhorende regressevergeljkng het best benaderd. De geëxtrapoleerde waarden worden gebrukt voor de berekenng van de ndvduele N-excretecoëffcënten voor elk van de 190 varkensbedrjven, ze punt De dalng van de P 2 O 5 -utstoot per eenzelfde hoeveelhed nput s her volledg toe te schrjven aan de autonome technologsche voorutgang. Een eventuele technologsche voorutgang aan nputzjde, d.. het beter afstemmen van de hoeveelheden nutrënten bnnen de voerdersamenstellng, s voor de gegevens als onbestaande verondersteld. Deze vereenvoudgng s te verantwoorden gezen pas op het ende van de 15 jarge perode de eerste voederconvenanten, met als doel het P 2 O 5 -gehalte per kg veevoeder te doen dalen, met de veevoederfabrkanten afgesloten werden (Boerenbond, 1998). 8

15 Relateve P2O5-excretecoëffcënt, bassjaar REC = 919,41-0,413*J Relateve excretecoëffcënt Geëxtrapoleerde waarden Trendljn Fguur 3: Relateve P 2 O 5 - excretecoëffcënten van de Vlaamse varkenssector voor 1985 t.e.m De sectorale N-excretecoëffcënt voor 2000 (12,17 kg N per gemddeld aanwezg varken per jaar) wordt gebrukt om de ndvduele N-excretecoëffcënten van de 190 varkensbedrjven te kalbreren (ze punt 3.3.2) Testpopulate De boekhoudgegevens zjn utgedrukt t.o.v. het aantal gemddeld aanwezge vleesvarkens (GAVV) omdat dt nauwer aanleunt bj de productecapactet van deze bedrjven. Het aantal GAVV wordt verkregen door voor elk vleesvarken het aantal dagen aanwezghed op het bedrjf te sommeren en te delen door de duur van het boekjaar. De steekproef bestaat ut 190 varkensbedrjven de samen gemddeld aanwezge vleesvarkens hebben. De varkensbedrjven ndelen naar grootte levert een net normale verdelng (Fguur 4). Gemddeld heeft elke varkenshouder 638 GAVV, terwjl de medaan op 536 GAVV lgt. Het klenste varkensbedrjf heeft amper 9 GAVV terwjl het grootste GAVV telt. Het aantal GAVV werd voor de kalbrate voor elk bedrjf constant verondersteld. Aantal bedrjven Fguur 4: Aantal GAVV per bedrjf 9

16 Twntg van de 190 bedrjven (10,5 %) waren n 1997 net n staat een postef arbedsnkomen (AI) per GAVV te halen (Fguur 5). Het hoogste postef AI bedroeg 140 euro per GAVV, gerealseerd op een bedrjf met 99 GAVV. Het gemddelde van de steekproef bedraagt 40,7 euro, met een medaan de net ets hoger lgt (44,4 euro). Naast het AI zjn ook het bruto saldo (BS) en de vaste kosten (FK) per GAVV gegeven. Voor de berekenngen n het bassjaar 2003 zjn deze gegevens geïndexeerd aan een rentevoet van 5 %. Aantal bedrjven =< 0 0,01-12,50 12,51-25,00 25,01-37,50 37,51-50,00 50,01-62,50 62,51-75,00 75,01-87,50 87,51-100,00 >100,01 Fguur 5: Hoogte van het AI per GAVV(euro per jaar) Het AI gerealseerd op elk varkensbedrjf (Fguur 6) geeft een ander beeld dan dt voor het AI per GAVV per jaar (Fguur 5). Het gemddelde AI op bedrjfsnveau bedraagt euro, wat 30 % meer s dan wat het mddenste bedrjf realseert ( euro). Maxmaal s een bedrjfsnkomen van euro opgetekend. Aantal bedrjven =< 0 0,01-12,50 12,51-25,00 25,01-37,50 37,51-50,00 50,01-62,50 62,51-75,00 75,01-87,50 87,51-100,00 Fguur 6: Hoogte van het AI per bedrjf (1.000 euro) per jaar De 190 bedrjven halen per jaar een gemddelde werkeljke N-excretecoëffcënt van 10,67 kg N per GAVV per jaar. Het gewogen gemddelde wjkt daar met 10,44 kg N slechts lchtjes van af. Het mddenste varkensbedrjf produceert jaarljks per GAVV 10,59 kg N. 15,83 kg s de grootste jaarljkse utstoot de wordt opgetekend en bedraagt 2,26 keer de laagste utstoot per GAVV (6,99 kg N). 10

17 Tussen het AI en de excretecoëffcënt per GAVV ljkt een, ze het dan een mneme, quas onbestaande, correlate te bestaan (Fguur 7). Het bepalen van de regressevergeljkng gebeurde zonder de waarnemng met AI = en excretecoëffcënt 10,14. Stkstofexcretecoëffcënt (kg stkstof per gemddeld aanwezg vleesvarken) y = -0,0095x + 11,068 4 R 2 = 0, Arbedsnkomen per gemddeld aanwezg vleesvarken (euro) Fguur 7: Het AI utgezet t.o.v. de N-excretecoëffcënt (2003) Utgaande van een nutrëntenhaltecoëffcënt (NHc) van 13 kg N per GAVV per jaar (decreet van de Vlaamse Gemeenschap, 1991), komt een 40 % reducte overeen met een producte van 7,8 kg N per GAVV per jaar. Deze producte zal doorgaan als de norm. 3.3 Kalbrate en berekenng van de bassgegevens Fnancële gegevens De orgnele testpopulate betreft het boekjaar en heeft een gemddeld AI van omgerekend 54,19 euro per GAVV. Dt s heel wat mnder dan de waarde gepublceerd voor het boekjaar , nameljk 84,93 euro per GAVV (CLE, 1998). Dt laatste cjfer s evenwel berekend op een van outlers utgezuverde populate en komt als resultaat meer overeen met een "modaal" bedrjf. In het onderzoek naar de mogeljke effcënteverbeterngen, werd geopteerd om de orgnele varabltet n de testpopulate te behouden. Om de resultaten n een langer termjnperspectef brukbaar te houden, werden de waargenomen varkensprjzen (zowel van het slachtvarken als van de bg) met de kalbratefactor 0,94 vermengvuldgd. herdoor wordt een gemddelde rendabltet van 40,74 euro per GAVV per jaar bekomen welke zeer goed een lange termjn gemddelde van de rendabltet van de vleesvarkenshouderj benadert Indvduele N-excretecoëffcënten Voor de berekenng van de N-excretecoëffcënten voor het bassjaar 2003 van de 190 varkensbedrjven wordt rekenng gehouden met de technologsche voorutgang n de voederconverse, (M vc ), de mogeljke technologsche voorutgang van voedersamenstellng (M n ) en een kalbratefactor (C). 11

18 De berekenngen voor de werkeljke N-excretecoëffcënt kunnen schematsch als volgt worden weergegeven: we 2003 = C M vc M n we 1997 [1] waarbj 2003 we ndvduele N-excretecoëffcënt voor 2003; C kalbratefactor; M maat voor technologsche voorutgang voederconverse; vc M maat voor technologsche voorutgang voedersamenstellng; n 1997 we ndvduele N-excretecoëffcënt voor Het kalbrateverloop wordt gevsualseerd n Fguur 8. De kalbratefactor C wordt berekend ut een gemddelde werkeljke excretecoëffcënt, gekend vanut de Mestbankaangftes voor het jaar 2000 en de gemddelde van de ndvdueel berekende coëffcënt voor Omwlle van té optmstsche utgangspunten over N- gehalte n voeder zjn de ndvduele berekende N-excretecoëffcënt op de populate van 1997 een onderschattng. Door de kalbrate wordt de waargenomen varate behouden, doch krjgen de absolute waarden een lagere realtsetswaarde. De gemddelde N- excretecoëffcënt ut de testpopulate van 1997 s 10,67 kg N. Deze van de mestbankgfte 2000 s 12,17 kg N. De kalbrateterm C beraagt aldus 1,14. we 1997 we 2000 we 2003 M vc C M n Oorspronkeljke dataset Fguur 8: Schematsche voorstellng van de kalbrateprocedure van dataset Door M n geljk te stellen aan 1, wordt enkel de technologsche voorutgang voederconverse gemeten. Door de jaren 2000 en 2003 n te vullen n de regressevergeljkng REC=919,41-0,413*J, ze Fguur 3, en de waarde voor 2003 (92,17) te delen door de waarde bekomen voor het jaar 2000 (93,41), kan de technologsche voorutgang voederconverse gemeten worden t.o.v. het bassjaar M vc wordt dan geljk aan 98,67 %. Op bass van de N- excretecoëffcënt voor 1997 kan de voorspelde gemddelde werkeljke N-excretecoëffcënt bepaald worden voor datzelfde jaar. In Fguur 9 s dt gedaan voor de eerste jaren na

19 N-excretecoëffcënt 12,30 11,80 11,30 10,80 10,30 9,80 9,30 8,80 8,30 7,80 y = -0,0538x + 119, Jaartal Fguur 9: Voorspelde gemddelde werkeljke N-excretecoëffcënt voor de steekproef bj autonome technologsche voorutgang Bovenop de technologsche voorutgang voederconverse s 15 % vermnderng van de N- excretecoëffcënt verondersteld door technologsche voorutgang voedergehalte (M vc = 0,85), ze formule [1]. Voor 2003 wordt M vc *M n bjgevolg geljk aan 83,87 % Hermee kan we bepaald worden, ze Fguur 10 (10,21). Door deze berekenngen ook te herhalen voor 2004 (10,16) en 2005 (10,12) kan een schattng gemaakt worden van de gemddelde werkeljke N-excretecoëffcënt bj technologsche voorutgang n deze maar ook volgende jaren. A.d.h.v. deze fguur s dudeljk dat de norm (7,8 kg N per GAVV per jaar) n 2058 behaald wordt. Ook her geldt opneuw de veronderstellng van een constante lneare afname en zonder bjkomende maatregelen. Naar dt scenaro zal gerefereerd worden als het busness as usual scenaro, het BAU-scenaro. N-excretecoëffcënt 12,30 11,80 11,30 10,80 10,30 9,80 9,30 8,80 8,30 7,80 y = -0,0457x + 101, Jaartal Fguur 10: Voorspelde gemddelde werkeljke N-excretecoëffcënt voor de steekproef bj autonome technologsche voorutgang en technologsche voorutgang aan nputzjde In de veronderstellng van een constante lneare afname, als gevolg van de autonome evolute, zonder bjkomende maatregelen wordt aan de norm (7,8 kg N per GAVV per jaar) pas voldaan na 2080, ze Fguur 9. Inden daarenboven rekenng gehouden wordt met de 13

20 technologsche evolute, zal de doelstellng nog altjd maar n 2058 berekt worden, ze Fguur 10. Een actef ngrjpen s bjgevolg noodzakeljk. De 190 berekende N-excretecoëffcënten voor 2003 wordt n een frequenteverdelng naast de oorspronkeljke waarden ut 1997 geplaatst, ze Fguur 11. Daarbj s een dalng van de waarden op te merken van de N-excretecoëffcënten doch de dalng s net spectacular te noemen. De voorspelde N-producte voor alle 190 bedrjven samen bedraagt kg N. Deze hoeveelhed werd behaald alleen utgaande van de technologsche voorutgang voederconverse en technologsche voorutgang voedergehalte. Aantal bedrjven Gegeven N-excretecoëffcënten Aantal bedrjven Berekende N-excretecoëffcënten < 7,00 7,00-7,99 8,00-8,99 9,00-9,99 10,00-10,99 11,00-11,99 12,00-12,99 13,00-13,99 14,00-14,99 >=15,00 <7,00 7,00-7,99 8,00-8,99 9,00-9,99 10,00-10,99 11,00-11,99 12,00-12,99 13,00-13,99 14,00-14,99 >=15,00 Fguur 11: Gegeven N-excretecoëffcënten per bedrjf voor 1997 en berekende N-excretecoëffcënten per bedrjf voor 2003 (kg N per GAVV per jaar) 3.4 Genereke modelbeschrjvng Het doel s om de nutrëntendoelstellng met de laagste kost na te streven. Het neuwe totale arbedsnkomen gesommeerd over de hele steekproef wordt als volgt gedefneerd: n Sc AI = = 1 BAU ( AI + Z Sc ) [2] waarbj Sc AI totaal AI onder een scenaro (Euro); BAU AI het AI n het BAU scenaro (euro); Sc Z de totale veranderng n oorspronkeljk arbedsnkomen als gevolg van opgelegde beperkngen of utbredngsmogeljkheden n de nutrëntenproducte (Euro). Sc Z zal doorgaans negatef zjn aangezen mleubeperkngen (of beperkngen n het algemeen) met kosten gepaard gaan. Utbredngen van de nutrëntenproducte zullen daarentegen tot een verhogng van het nkomen leden. Gezen het arbedsnkomen gemaxmeerd wordt per bedrjf kan de doelfuncte n de algemene notate als volgt worden neergeschreven: 14

21 Sc afb mv Max Z = A X + B X + C X ver [3] waarbj afb X totale stkstofreducte door afbouw van de varkensstapel (kg N); mv X totale stkstofreducte door mestverwerkng (kg N); ver X totale verhogng van de stkstofproducte door aankoop van verhandelbare rechten (kg N); A B C gederfd nkomen per eenhed N (euro per kg N); kost mestverwerkng per eenhed N (euro per kg N); bjkomend nkomen per eenhed N rekenng houdend met een verwerkngsplcht per aangekocht recht (euro per kg N). Het gederfde nkomen wordt berekend n bruto saldo. Op deze maner worden de vaste kosten net vermnderd, wat afbouw van de veestapel mnder duur zou maken en zeker op kortere termjn een vertekend beeld zou geven. Bj utbredng zal het bjkomend nkomen berekend worden, rekenng houdend met een neuwe vaste kost. Daarmee s onbenutte capactet als onbestaande verondersteld. De ndvduele varkenshouder zal telkens maar voor één van de dre mogeljkheden kezen. Dt komt omdat er gerekend wordt met constante margnale kosten en opbrengsten. Twee grote denkpstes worden onderzocht. Enerzjds een beled gebaseerd op het klasseke command-and-control systeem en anderzjds het meer marktgeorënteerde verhandelbare rechtensysteem. 3.5 Specfeke modelbeschrjvng Modelbeschrjvng command-and-control Door het nvoeren van de nutrëntenhalte (NH) s het de bedoelng van de wetgever een tjdeljk N-producteplafond op bedrjfsnveau te bekomen. Daartoe s een forfatare norm of coëffcënt (NHc) bepaald de een normutstoot aangeeft per dersoort. Deze coëffcënt verschlt van de NH. De NH s voor edereen verschllend terwjl edereen per derencategore wel dezelfde NHc hanteert. Het aantal deren waarmee de coëffcënt wordt vermengvuldgd, s bepaald op bass van hstorsche bedrjfsgegevens ut 1995, 1996 en De hoeveelhed nutrënten de vervolgens boven deze halte geproduceerd wordt, moet door een dalng van het aantal deren weggewerkt worden. Door vervolgens deze NHc aan te scherpen, s het de bedoelng de best beschkbare technologe (BBT) nzake N-reducte per der op te drngen. Voor deze smulate s de NH bepaald op bass van het aantal GAVV vermengvuldgd met de voor de categore andere varkens wetteljk vastgelegde NHc van 13 kg N per der per jaar (decreet van de Vlaamse Gemeenschap, 1991). Command-and-control techneken laten toe een mleudoelstellng op verschllende maneren te bereken met daarbj telkens verschllende reductekosten. Om een dee te krjgen over de spredng van deze kosten werken zes verschllende scenaro s gemodelleerd. 15

22 Scenaro 1: de ntroducte van de NH en de afbouwplcht (d.. reducte van het aantal GAVV) voor de werkeljke N-producte boven deze NH. Scenaro 2: de ntroducte van de norm en de mestverwerkngsplcht. Elke varkenshouder s verplcht de N-producte boven de NH af te bouwen en de N- producte tussen de werkeljke producte en de norm (7,8 kg N per GAVV per jaar) te verwerken. Scenaro 3: afzwakken van de verwerkngsplcht van de producte tussen de NH en de norm door de ntroducte van de keuzemogeljkhed tussen verwerkng enerzjds en afbouw anderzjds om de bepaalde hoeveelhed N te reduceren. De keuze gebeurt op bass van de afwegng van de kosten van bede optes, enerzjds het gederfde bruto saldo, anderzjds de mestverwerkngskost. Nog altjd s elke varkenshouder verplcht de N-producte boven de NH af te bouwen en geldt dat de afbouw voorrang krjgt op verwerkng. Scenaro 4: de NHc wordt verlaten doch de norm bljft behouden. De N-producte boven deze norm moet verplcht gereduceerd worden door afbouw. Scenaro 5: de NHc wordt verlaten waarbj de norm behouden bljft. De N- producte boven de norm moet verplcht gereduceerd worden door verwerkng Scenaro 6: de NHc wordt verlaten waarbj de norm behouden bljft. De N- producte boven deze norm moet verplcht gereduceerd worden door afbouw of door verwerkng waarbj de keuze gebeurt op bass van de afwegng van het ndvdueel bruto saldo (BS) tegenover de mestverwerkngskost. Deze scenaro s kunnen als volgt worden voorgesteld: Fguur 12: Vsualsate van de zes command-and-control scenaro's In bovenstaande fguur s dudeljk dat enerzjds n het eerste scenaro geen norm gehanteerd wordt en anderzjds n de eerste dre scenaro s nog een extra afbouwverplchtng van toepassng s voor zover de werkeljke N-excretecoëffcënt hoger lgt dan de NHc. Het nog 16

23 net hanteren van de norm betekent dat de mleudoelstellng n het eerste scenaro net zal worden berekt, dt n tegenstellng tot de overge vjf scenaro s waar een dergeljke plcht wel werd voorzen. Scenaro 1: X afbouw = X afb1 ; Scenaro 2: X afbouw = X afb1 ; X mestverwerkng = X mv ; Scenaro 3: X reducte = X afb1 + Keuze (X afb2, X mv ); Scenaro 4: X afbouw = X afb ; Scenaro 5: X mestverwerkng = X mv ; Scenaro 6: X reducte = Keuze (X afb, X mv ). In sensu strcto zjn er slechts twee echte keuzeproblemen (scenaro 3 en 6) en kunnen de ver andere door gewone Booleaanse rekenregels utgewerkt worden. Toch worden alle scenaro s n de vorm van een mathematsch optmalsateprobleem geschreven om de onderlnge vergeljkbaarhed n Tabel 1 te verhogen. Daarenboven werden al deze scenaro s, waaronder ook de echte keuzeproblemen, met behulp van boolaanse rekenregels n een Excel rekenblad utgewerkt (Carler, 2003). Het verneuwende van voorlggende publcate s dat de scenaro s met behulp van lneare programmerng n GAMS werden doorgerekend. De resultaten ut het rekenblad komen overeen met de resultaten ut de lneare programmerngsmodellen. Dt bedt enerzjds de mogeljkhed om de werkwjze en resultaten te verfëren en anderzjds de opportuntet om het keuzeprobleem te verrumen met bjkomende actvteten, zoals het aankopen van rechten, ze verder. In Tabel 1 worden de zes scenaro s modeltechnsch utgeschreven en met elkaar vergeleken waarbj ook her de analoge tussen de eerste dre en de laatste dre modellen opvalt. De afbouwplcht boven de NHc heeft tot gevolg enerzjds dat voor deze eerste dre modellen de X utgespltst wordt n afb X (het af te bouwen deel boven de NHc) en afb1 X afb2 (het eventueel af te bouwen deel tussen de norm en de NHc). Anderzjds moeten het tweede en derde model berekend worden met behulp van rekenregels. Dt laatste s onvermjdeljk omdat er geen eendudghed s over de poste van de werkeljke excretecoëffcënt ten opzchte van de Norm en de NHc. In elk van de scenaro s s een opvullng van de norm door een verhogng van het aantal deren net toegelaten. Voor elk van de scenaro s worden de kosten gemeten a.d.h.v. van het verloren AI t.o.v. het BAU-scenaro. Bj afbouw s de kost gemeten aan de hand van het bruto saldo, omdat constante vaste kosten verondersteld worden, ongeacht de grootte van de afbouw van het aantal deren. Utgaande van de forfatare excretecoëffcënt, nl. 6,5 kg P 2 O 5 en 13 kg N per jaar en een verwerkngskost van 6 euro per kg P 2 O 5, kost de verwerkngskost voor stkstof dan verhoudngsgewjs 3 euro per kg. 17

24 Tabel 1: De modellen en hun beperkngen voor de verschllende scenaro s onder een command-andcontrol beled Afbouwplcht Verwerkngsplcht Keuzemogeljkhed Met verplchte afbouw boven NHc Max Z X afb1 BS = X 1 afb1 we Max Z X afb1 mv 2 X S ( we NHc) GAVV BS = we X afb1 P MV ( we NHc) GAVV X mv 3 afb1 afb2 mv Max Z = ( X + X ) P X X X afb1 afb2 BS we ( we NHc) GAVV + X mv S MV Zonder verplchte afbouw boven NHc Max Z X afb 4 Max Z X mv Max Z X afb 5 BS = we X afb ( we Norm) GAVV = P MV X mv ( we Norm) GAVV 6 + X BS = we mv X afb P MV X mv ( we Norm) GAVV waarbj 1 6 Z totale veranderng n arbedsnkomen onder de zes verschllende scenaro s; BS bruto saldo (euro per GAVV); we werkeljke excretecoëffcënt (kg N per GAVV per jaar); afb X totale stkstofproducte de vermnderd wordt door afbouw van de varkensstapel (kg N); afb1 X totale stkstofproducte de vermnderd wordt door afbouw van de varkensstapel wat betreft de producte boven de NHc (kg N); afb2 X totale stkstofproducte de vermnderd wordt door afbouw van de varkensstapel wat betreft de producte tussen de Norm en de NHc (kg N); mv X totale stkstofproducte de vermnderd wordt door mestverwerkng wat betreft de producte boven de Norm (kg N); P MV mestverwerkngsprjs (euro per kg N); GAVV gemddeld aantal vleesvarkens; NHc nutrëntenhaltecoëffcënt (kg N per GAVV per jaar); S te vermnderen producte voor wat betreft het gedeelte van de producte dat tussen de NHc en de Norm lgt (kg N). Voor elk model kunnen nu de coëffcënten A, B en C zoals gedefneerd n punt 3.4, BS berekend worden. Dt geeft bjvoorbeeld voor het tweede model: A= ; B= PMV en we C=0. 18

25 Volgende twee rekenregels werden aan het tweede en derde scenaro toegevoegd: f afb1 afb1 ( we NHc) 0 then X = ( we NHc) * GAVV else X = 0 f ( we Norm) 0 and f ( we Norm) then S = ( we Norm) * GAVV X afb1 ( * GAVV X ) afb1 ( ) else S = 0 0 [4] [5] afb1 De eerste rekenregel berekent de verplcht af te bouwen hoeveelhed stkstofproducte ( X ) voor zover de werkeljke producte boven de NHc ut komt. De tweede rekenregel berekent vervolgens hoeveel stkstof dan nog afgebouwd en/of verwerkt dent te worden (S). Voor de eerste twee scenaro s bestaat de mogeljkhed net om door mddel van afbouwen, de stkstofproducte tussen de Norm en de werkeljke excretecoëffcënt te vermnderen Dt betekent dat X =0. afb Modelbeschrjvng verhandelbare substtuterechten Substtuterechten worden her gedefneerd als producterechten voor de N-hoeveelhed de net gerecycleerd kan worden of met andere woorden voor elke kg N per jaar dat een GAVV meer produceert dan de norm, s een producterecht verest. Doordat aan edereen de een hogere producte heeft dan de norm toelaat, substtuterechten toegekend worden, zullen enkel de varkenshouders de hun N-overschot reduceren, een deel van hun rechten kunnen verkopen. Dt mplceert dat alle varkenshouders de rechten aanhouden een corresponderende hoeveelhed N zullen verwerken. Het totaal aantal rechten ( Ψ ) wordt als volgt gedefneerd: n Ψ = ( we Norm) = 1 GAVV r * voor alle we Norm [6] Deze hoeveelhed s geljk aan de totaal te verwerken of af te bouwen hoeveelhed N. Afbouwen wordt her geljk gesteld aan het verkopen van de substtuterechten. Als gevolg van het kunnen verwerven van substtuterechten s het mogeljk om de N-producte ut te breden waarbj ook deze extra N-producte volledg moet verwerkt worden. De utbredng s beperkt door enerzjds een maxmaal aantal deren en anderzjds een maxmale N-producte. Bede voorwaarden moeten steeds samen vervuld zjn. De derde mogeljkhed de een varkenshouder geboden wordt, s enkel het verwerken van de overproducte zonder het aantal deren te vermnderen, of het aantal deren ut te breden door een aankoop van extra substtuterechten, ze Fguur 13. Het toekennen van de substtuterechten gebeurt op bass van de hudge werkeljke N- excretecoëffcënt om een kostenvergeljkng te kunnen maken met het eerste model. Deze maner van een eerste allocate laat vooreerst net toe rekenng te houden met reeds gemaakte ndvduele reducte-nspannngen. Daarnaast ledt dt ook tot het neveneffect dat n de tjd voorafgaand aan het toekennen van deze rechten de varkenshouders genegd zullen zjn om hun werkeljke N-excretecoëffcënt zo hoog mogeljk te laten worden met de hoop op een groter toegewezen aantal rechten. Gezen geen neuwe mleuvergunnngen verleend mogen worden voor neuwe landbouwbedrjven (decreet van de Vlaamse Gemeenschap, 1991), wordt geen rekenng gehouden met neuwkomers. Gezen het korte termjnperspectef en gezen het her enkel gaat over N-overschotten en net over de totale N-producte s ook geen 19

26 rekenng gehouden met varkenshouders de op bass van hun bedrjfseconomsch resultaat hun actvteten wllen staken. Norm Afbouwen en verkopen van rechten Verwerken met behoud van producte Verwerken en bjkopen van rechten Fguur 13: Dre keuzemogeljkheden bj verhandelbare substtuterechten: afbouwen, mestverwerkng of utbredng De rechten worden toegekend va het systeem van grandfatherng wat poltek het mnst gevoelg lgt. De doelstellng om een beperkte N-bemestng (7,8 kg N per GAVV per jaar) te realseren, geldt nog steeds. Ook de mestverwerkngsprjs (3 euro per kg N) bljft dezelfde, net zoals de berekenng voor de N-excretecoëffcënten, ze punt In dt model s geen rekenng gehouden met bjkomende ndvduele nspannngen en dus ndvduele margnale kosten om de N-excretecoëffcënt sneller dan de technologsche evolute aangeeft, te laten dalen. Met kenns herover kan het model verder utgebred worden zodat ook rekenng kan gehouden worden met de extra nspannng de een varkenshouder zal maken om, gegeven de marktprjs voor de rechten, zjn aldus verkregen overschot aan substtuterechten te valorseren. De prjs voor een substtuterecht wordt va terates bepaald. Gezen de beperkte dataset zjn de bekomen vraag- en aanbodcurve dscontnu waardoor het werken va terates geen perfect op elkaar afgestemde vraag- en aanbodhoeveelhed oplevert en dus moeljk over een evenwchtsprjs gesproken kan worden. Deze opmerkng ndachtg wordt de evenwchtsstuate als een evenwchtsnterval gegeven. Voor het utvoeren en bespreken van de senstvtetsanalyse wordt evenwel een praktsche evenwchtsprjs voor een substtuterecht gedefneerd, d.. de prjs waarbj het verschl tussen de gevraagde en de aangeboden hoeveelhed substtuterechten mnmaal s. Voor de eenvoud zal ervan worden utgegaan dat edere varkenshouder de op dat ogenblk rechten aangeboden/gevraagd heeft, deze ook daadwerkeljk verkoopt/aankoopt. De theoretsche evenwchtsprjs, grafsch te bepalen a.d.h.v. de economsch aangepaste aanbod- en vraagcurve, zal lcht afwjken van deze praktsche evenwchtsprjs. De maxmumgrens voor utbredng s bepaald door 2 beperkngen. Ten eerste s er het maxmaal aantal varkens (MAX) dat s vastgelegd op Dt s ets meer dan het hoogste aantal (GAVV = 2.430) dat n de testpopulate s waargenomen. Daarnaast s er de maxmale N-utstoot de bepaald wordt door de utbredngscoëffcënt, K. De waarde voor K geeft aan 20

27 met hoeveel de toegestane hoeveelhed N, bepaald door de norm, mag worden vermengvuldgd om de totaal toegelaten N-producte te bepalen. K s voor deze smulate vastgelegd op 2,2. Een voorbeeld ter llustrate: een varkenshouder heeft 100 varkens met een utstoot van 7 kg per der en zjn buurman houdt evenveel deren maar met een utstoot van 8 kg per der. De beperkng bepaald door K houdt n dat bede varkenshouders tot een totale jaarljkse N producte van kg N zullen kunnen utbreden (2,2 * 7,8 kg/gavv * 100 GAVV). Echter, het verschl komt tot utng n het aantal deren. Voor de eerste varkenshouder betekent deze hoeveelhed stkstof 245,1 varkens en voor de tweede slechts 214,5 varkens. Een varkenshouder met een N-excretecoëffcënt lager dan 7,8 kg N per GAVV per jaar zal zjn producte aldus meer mogen utbreden dan een collega met een hogere N-excretecoëffcënt. Op deze maner wordt toch engszns rekenng gehouden met heel effcënte varkenshouders. De varkenshouders de een lagere N-producte realseren dan de norm van 7,8 kg N per GAVV per jaar mogen, net als n het eerste model, dt verschl net opvullen tenende een zo dudeljk mogeljk beeld te krjgen van de kostenbesparng de te realseren s door de nvoerng van verhandelbaarhed. In de praktjk zou zo n opvullngsmogeljkhed evenwel logsch zjn en tot een bjkomende bedudende verhogng van de kosteneffcënte komen. Het verhandelbaar rechtenmodel wordt als volgt geschreven: Max Z vr = P VR BS * X we afb P MV X mv BS + FKN we P MV P VR * X ver X afb + X mv = we GAVV Norm GAVV ver X MAX + GAVV we waarbj K Norm GAVV X ver + GAVV we Z vr totale veranderng n arbedsnkomen met verhandelbare rechten (euro); P prjs verhandelbaar recht (euro per kg N); VR BS we bruto saldo (euro); werkeljke excretecoëffcënt (kg N per GAVV per jaar); afb X totale stkstofproducte de vermnderd wordt door afbouw van de varkensstapel wat betreft de producte boven de Norm (kg N); P mestverwerkngsprjs (euro per kg N); MV mv X totale stkstofproducte de vermnderd wordt door mestverwerkng wat betreft de producte boven de Norm (kg N); FKN vaste kosten per neuw varken (euro per GAVV per jaar); GAVV gemddeld aantal vleesvarkens; ver X totale verhogng van de stkstofproducte door aankoop van verhandelbare rechten (kg N); MAX maxmale utbredng van het aantal GAVV; K maxmaal utbredngspercentage van de stkstofproducte. 21

28 4 BESPREKING VAN DE RESULTATEN 4.1 Kosteneffectvtet en effcënte analyse van de Commandand-control beledsscenaro s Indvduele scenaro analyse 1. Eerste scenaro De producte boven een gegeven NHc moet worden afgebouwd door een vermnderng van het aantal GAVV. Met een stjgng of dalng van deze coëffcënt en het ndrect aanpassen van de ndvduele NH s kan een gewenste nutrëntenproducte berekt worden. Tabel 2: Scenaro 1: varabele NHc met verplchte afbouw varkensstapel nden N-producte boven de NH utkomt Het AI en de TK worden n duzend euro utgedrukt en de N-producte n ton N NHc AI TK GAVV Totale producte N ,98 0, , , ,97 0, , , ,65 2, , , ,09 8, , , ,15 25, , , ,35 110, , , ,88 442, , , , , , , , , ,94 966,11 7, , , ,10 943, , , ,41 848,75 Het totale AI, dat behaald wordt voor de beschouwde perode zonder beperkngen, bedraagt 7.107,98 euro. Dt komt overeen met het AI dat behaald wordt bj een NHc van 16, aangezen geen enkel varkensbedrjf een utstoot realseert hoger dan 16 kg N per GAVV per jaar, ze ook Fguur 7. In Tabel 2 werd voor dalende waarden van de NHc een dalng verkregen van het totale AI, van het aantal GAVV en van de totaal te recycleren en geproduceerde hoeveelhed N. Het vastleggen van de NHc op 7,8 kg N per GAVV per jaar laat toe de vooropgestelde norm van 7,8 kg N per GAVV per jaar te behalen. Het opleggen van de NHc 7,8 doet het aantal GAVV dalen van naar stuks, wat een afname betekent met één vjfde (21,03 %). De dalng van de totale N producte s van geljke grootte (22,18 %). De totale kost bedraagt rum 2,3 mljoen euro, wat 1/3 van het oorspronkeljke AI vertegenwoordgt, om een dalng van 40 % van de forfatare nutrëntenexcrete te realseren. Een vergeljkng van dt cjfer met de vorge leert dat omzeggens de helft van de dalng van het forfatare cjfer al n het verleden s gebeurd. De sterke kostenstjgng wordt ngezet na NHc 11 met de grootste absolute stjgng van NHc 8 naar NHc 7. Dt verloop van de kostenstjgng kan er enerzjds op wjzen dat de meeste 22