Turkse ouderen in Alblasserdam

Transcriptie

1

2 Turkse ouderen in Alblasserdam Onderzoekcentrum Drechtsteden drs. A.E. de Jong dr. M.G. Weide november 2009

3 Colofon Opdrachtgever Tekst Drukwerk Informatie Gemeente Alblasserdam Onderzoekcentrum Drechtsteden Impuls Publiciteit, Alblasserdam GR Drechtsteden Onderzoekcentrum Drechtsteden Postbus AP Dordrecht

4 Voorwoord De gemeente Alblasserdam heeft te maken met een groeiende groep Turkse ouderen. De gemeente vindt het belangrijk dat deze groep hun oude dag op een goede manier in Alblasserdam doorbrengt. Haci Erdogan, adviseur voor allochtone vraagstukken, kreeg vanuit de Turkse gemeenschap signalen dat er bij de groep Turkse ouderen in de nabije- toekomst mogelijk specifieke wensen en behoeften leven op het terrein van wonen, zorg en welzijn. Op zijn initiatief hebben de gemeente, woningstichting Westwaard Wonen en zorginstantie Rivas oriënterende gesprekken gevoerd. Vanuit deze gesprekken ontstond de wens om meer zicht te krijgen op de leefsituatie van deze groep, hun verwachtingen voor de toekomst en specifieke behoeften. Ook de Turkse gemeenschap gaf aan dit heel belangrijk te vinden. De gemeente heeft vanuit deze wens het Onderzoekcentrum Drechtsteden (OCD) gevraagd dit te onderzoeken. Het OCD heeft eerst een literatuurstudie uitgevoerd om vast te stellen wat er al bekend is uit ander onderzoek over de leefsituatie en behoeften van allochtone ouderen. In vervolg hierop hebben zij een onderzoek uitgevoerd onder de Turkse 55-plussers in Alblasserdam. Drie enquêteurs, Veli Balikci, Fatma Kuyucu en Serpil Yegenaga, die allen goed bekend zijn met de Turkse gemeenschap in Alblasserdam, zijn bij de Turkse ouderen thuis langs gegaan en hebben bij hen een enquête afgenomen. Dankzij hun inzet hebben veel ouderen aan het onderzoek meegedaan. In deze rapportage vindt u de resultaten van dit onderzoek. Het onderzoek geeft een goed beeld van de leefsituatie van de Turkse ouderen in Alblasserdam, het gebruik dat ze nu maken van voorzieningen en hun verwachtingen voor de toekomst. De vergelijking met de situatie van autochtone ouderen in Alblasserdam biedt een belangrijk referentiekader. Zo krijgen we inzicht in zaken die goed gaan en in aandachtspunten. De conclusies en aanbevelingen in het rapport bieden goede aangrijpingspunten voor het beleid. Voor ons als gemeente ligt er de uitdaging met deze resultaten aan de slag te gaan en deze, samen met de Turkse gemeenschap, Westwaard Wonen en Rivas, te vertalen in relevante actiepunten. Deze uitdaging gaan we graag aan. Ad Cardon wethouder Gemeente Alblasserdam

5

6 Inhoud Samenvatting Inleiding Aanleiding en doel Vraagstelling Opzet Leeswijzer Leefsituatie van Turkse ouderen in Alblasserdam Opleiding en werk Inkomen Wonen Gezondheid Zelfredzaamheid Participatie Sociale contacten en sociaal isolement Mantelzorg en voorzieningengebruik Mantelzorg geven en ontvangen Gebruik voorzieningen Wensen voor de toekomst Oude dag Begraafplaats Bijlagen...33 Bijlage 1 Methodologische verantwoording Bijlage 2 Aanvullende tabellen Bijlage 3 Vragenlijst... 47

7

8 Samenvatting De gemeente Alblasserdam ziet het aantal Turkse ouderen in hun gemeente groeien. Zij wil daarom graag weten of deze groep specifieke behoeften heeft op het terrein van wonen, zorg en welzijn, zodat zij hier in haar beleid rekening mee kan houden. Wat is de leefsituatie van Turkse ouderen nu? Ontvangen ze zorg? Maken ze gebruik van voorzieningen? En wat zijn hun wensen voor de toekomst? Het Onderzoekcentrum Drechtsteden (OCD) heeft dit onderzocht. Om de vragen te beantwoorden hebben we een enquête gehouden onder alle Turkse 55-plussers in Alblasserdam. Van de 72 ouderen hebben we er 53 bereikt: een hoge respons van 74%. De enquêtes zijn face-to-face afgenomen door enquêteurs die zowel de Turkse als de Nederlandse taal uitstekend beheersen. Waar mogelijk hebben we de resultaten vergeleken met de uitkomsten van de Participatiemonitor Drechtsteden, waaraan ook autochtone 55-plussers uit Alblasserdam meededen. Leefsituatie Laag opgeleid, geen werk en zeer laag inkomen Bijna alle Turkse ouderen in Alblasserdam zijn laag opgeleid. Slechts 6% van hen heeft betaald werk of een eigen bedrijf. Acht op de tien Turkse ouderen hebben een zeer laag inkomen; dat betekent dat zij onder bijstandsniveau en dus in armoede leven. Nog eens 10% leeft op bijstandsniveau. Slechts 10% weet boven dit niveau te komen en heeft een inkomen in de midden categorie. De autochtone ouderen zijn gemiddeld hoger opgeleid, hebben meer werk en een hoger inkomen. De helft van de Turkse ouderen in Alblasserdam zegt schulden te moeten maken of spaarmiddelen aan te moeten spreken tegenover één op de tien autochtone ouderen. Beoordeling gezondheid relatief slecht Van de Turkse 55-plussers in Alblasserdam geeft de helft aan last te hebben van één of meer langdurige ziekten, aandoeningen of beperkingen. Hieronder vallen ook ouderdomsklachten of specifieke ouderdomsziekten. Dit is evenveel als de autochtone ouderen, maar minder dan uit ander onderzoek naar voren komt. Toch beoordeelt slechts 31% van hen de eigen gezondheid als goed of voldoende, terwijl 73% van de autochtone ouderen de eigen gezondheid als goed of voldoende beoordeelt. Zelfredzaamheid beperkt door Nederlandse taal Slechts 4% van de Turkse ouderen heeft een inburgeringcursus afgerond en 17% heeft op enige wijze taallessen gevolgd. Het is dan ook niet vreemd dat een meerderheid veel moeite heeft met de Nederlandse taal. Turkse ouderen hebben vanzelfsprekend ook meer moeite met het begrijpen en invullen van formulieren dan autochtone ouderen. Bijna twee derde heeft altijd moeite met het begrijpen ervan. Wat betreft alledaagse praktische vaardigheden als het kopen van bijvoorbeeld treinkaartjes, bellen met een mobiele telefoon en pinnen, zijn de Turkse ouderen net zo zelfredzaam als de autochtone ouderen. Hun vaardigheden op de computer zijn echter minder goed. Turkse ouderen in Alblasserdam 7

9 Participatie vooral binnen eigen geloofsgemeenschap Negen op de tien Turkse 55-plussers zijn lid van één of meerdere verenigingen of organisaties, vooral van de moskee, een allochtone vereniging of een andere vereniging met een godsdienstig doel. Vrijwilligerswerk heeft de helft van deze ouderen het afgelopen jaar gedaan en ook dat vindt vooral plaats voor een godsdienstige organisatie of allochtone vereniging. Turkse ouderen verschillen niet van autochtone ouderen in lidmaatschap en vrijwilligerswerk, maar wel in de aard hiervan. Autochtone ouderen zijn naast lid van de kerk, vooral lid van de bibliotheek en een sportvereniging. Zij doen evenveel vrijwilligerswerk voor een godsdienstige organisatie, maar meer vrijwilligerswerk voor een zorginstelling of andere organisatie. Turkse ouderen bezoeken minder vaak dan autochtone ouderen een muziek- of theatervoorstelling, de film en het museum, maar vaker het koffiehuis en de moskee (vergeleken met de kerk). Sociale contacten gelijk, gevoel minder Ondanks wat kleine verschillen, is de aard en intensiteit van sociale contacten gelijk aan die van de autochtone ouderen. Ook in het aandeel ouderen in een sociaal isolement zien we geen verschil. Niemand van de Turkse ouderen is sociaal geïsoleerd en 8% is enigszins sociaal geïsoleerd. Toch zou 32% van de Turkse 55-plussers wel meer contacten willen. Dit aandeel is hoger dan bij de autochtone ouderen (6%). Tabel 1 Kernindicatoren naar Turkse en autochtone ouderen (%) kernindicatoren autochtonen sociaal economische positie zeer laag opgeleid a 96 0 laag opgeleid b 2 76 betaald werk 6 17 laag inkomen c moet schulden maken 28 2 sociale participatie beperkingen beoordeling gezondheidonvoldoende./slecht niet in staat zelf formulieren in te vullen lid van organisatie vrijwilligerswerk (enigszins) sociaal geïsoleerd 8 19 a geen of basisonderwijs b VMBO, MBO niveau-1 c op of onder de grenzen van bijstand Mantelzorg en voorzieningengebruik Persoonlijke verzorging door niet-familieleden ongewenst Van de Turkse 55-plussers geeft vrijwel niemand aan in de afgelopen 12 maanden mantelzorg te hebben gegeven. Verder zegt niemand mantelzorg te hebben ontvangen. Toch krijgen zij, naar eigen zeggen, wel hulp van hun kinderen. Negen op de tien krijgen hulp bij de post en formulieren, 40% tot 60% bij het doen van de boodschappen, het schoonmaken in huis en het eten klaarmaken, een vijfde bij het aan- en uitkleden en 14% bij de persoonlijke verzorging. Het merendeel verwacht in de toekomst (meer) hulp van hun kinderen nodig te hebben, maar daarnaast verwachten ze ook professionele hulp te moeten ontvangen. Hulp accepteren van anderen bij de persoonlijke verzorging ervaren de meeste Turkse ouderen als problematisch, dat geldt minder voor hulp bij de boodschappen en koken, terwijl hulp van anderen bij de post en formulieren voor het merendeel geen probleem vormt. 8 Turkse ouderen in Alblasserdam

10 Gebruik voorzieningen relatief beperkt Behalve het maatschappelijk werk en de tandarts zijn de instanties voor zorg minder bekend onder Turkse dan onder autochtone 55-plussers. De tandarts is het meest bekend (81%) en er wordt ook het meest gebruik van gemaakt (72%). Bijna twee op de tien ouderen maken gebruik van de thuiszorg en 13% van het maatschappelijk werk. Niemand maakt gebruik van budgetadvies en schuldbemiddeling. Met uitzondering van het buurthuis, zijn de voorzieningen voor maatschappelijke ondersteuning minder bekend bij de Turkse, dan bij de autochtone ouderen. Onder het gebruik zijn geen verschillen tussen beide groepen. Turkse ouderen maken het meest gebruik van hulpmiddelen (23%) en het buurthuis (10%). Van de overige voorzieningen, die veelal bestaan uit voorzieningen speciaal voor ouderen, maken Turkse ouderen nauwelijks gebruik. Ook wordt geen gebruik gemaakt van de bibliotheek. Dit is deels te vertalen door de slechte beheersing van de Nederlandse taal. Daarnaast is het de vraag in hoeverre ze überhaupt in staat zijn te lezen (en schrijven). Wensen voor de toekomst Verwachting oude dag (grotendeels) in Turkije door te brengen Zes van de tien Turkse ouderen uit Alblasserdam verwachten hun oude dag grotendeels of volledig in Turkije door te brengen. Drie op de tien verwachten hun oude dag (deels) in Nederland door te brengen en de rest weet het nog niet. Wanneer het zou moeten, zou de helft van de ouderen die verwachten de oude dag in Nederland door te brengen in een verzorgingshuis willen wonen; dat geldt voor drie op de tien van de totale groep ouderen. De meeste van hen vinden aparte gebedsruimtes, aparte gebruiksruimten voor mannen en vrouwen, zorgverleners die hun moedertaal spreken en medebewoners uit het land van herkomst erg belangrijk. Wens in Turkije begraven te worden Negen op de tien Turkse ouderen in Alblasserdam willen in Turkije begraven worden. Tweederde wil begraven worden op een begraafplaats specifiek voor moslims. De behoefte hieraan in Alblasserdam is echter minimaal. Turkse ouderen in Alblasserdam 9

11 Conclusies en aanbevelingen Wat zijn nu de belangrijkste conclusies die we uit het onderzoek kunnen trekken? En welke aanbevelingen kunnen we doen? De inkomenssituatie van veel Turkse ouderen in Alblasserdam is zeer laag en een deel kan niet goed rondkomen of moet schulden maken. Van budgetadvies en schuldbemiddeling maakt echter niemand gebruik. Dat is een aandachtspunt. Wij bevelen aan voorlichting over bijzondere bijstandsregelingen en schuldbemiddeling actief aan deze groep aan te bieden. Turkse ouderen in Alblasserdam hebben veel sociale contacten en zijn actief binnen hun eigen geloofsgemeenschap. Participatie hierbuiten vindt weinig plaats, wat mogelijk deels ook te maken heeft met een slechte beheersing van het Nederlands. Wél komen Turkse ouderen relatief veel in het buurthuis. De eigen geloofgemeenschap en het buurthuis lijken dan ook de beste ingang te bieden voor voorlichting onder deze groep. Turkse ouderen krijgen nu al bij veel zaken hulp van hun kinderen en verwachten dat in de toekomst nog meer te krijgen. Vooral bij de persoonlijke verzorging en het aan- en uitkleden vinden zij het problematisch professionele hulp te accepteren. Dat is een aandachtspunt voor de thuiszorg. Voorzieningen zijn bij Turkse ouderen wat minder bekend en zij maken er minder gebruik van. Dat is vooral een probleem wanneer dit voorzieningen zijn die voor hen van belang (kunnen) zijn, zoals consultatiebureau voor ouderen, bureau sociaal raadslieden of een boodschappendienst. Ook wat deze voorzieningen betreft is gerichte voorlichting aan te bevelen. De meeste Turkse ouderen willen hun oude dag (grotendeels) in Turkije doorbrengen en het merendeel wil daar ook begraven worden. Ook willen de meeste Turkse ouderen niet naar een verpleeghuis of verzorgingshuis. De groep die denkt in Nederland te blijven en desnoods naar een verpleeghuis zou willen is klein. Wensen en verwachtingen komen echter niet altijd uit. We kunnen dan ook op basis van deze resultaten niet concluderen dat er bij de Turkse ouderen in Alblasserdam in de toekomst onvoldoende behoefte is aan een specifiek aanbod binnen een verpleeghuis. Het is aan te bevelen om hierover in een later stadium opnieuw met Turkse ouderen en hun kinderen in gesprek te gaan. 10 Turkse ouderen in Alblasserdam

12 1 Inleiding Het aandeel Turkse ouderen in Alblasserdam neemt in de toekomst toe. De gemeente wil daarom weten wat de huidige leefsituatie van deze ouderen is en of zij specifieke wensen en behoeften hebben op het gebied van wonen, zorg en welzijn. Wij, het Onderzoekcentrum Drechtsteden (OCD), hebben een literatuuronderzoek uitgevoerd dat inzicht bood in de situatie en zorgbehoefte van allochtone ouderen in Nederland 1. Gaan de uitkomsten daarvan ook op voor de Turkse ouderen in Alblasserdam? Daarop geven we in deze rapportage antwoord. 1.1 Aanleiding en doel De gemeente Alblasserdam heeft te maken met een toenemend aantal allochtone, voornamelijk Turkse, ouderen. Hoewel dit aantal nu nog relatief klein is, zal dat in de komende jaren toenemen. Vanuit de Turkse gemeenschap kwamen signalen waardoor de gemeente zich afvroeg of deze groep in de nabije- toekomst mogelijk specifieke wensen en behoeften zal hebben op het terrein van wonen, zorg en welzijn. De gemeente, woningstichting Westwaard Wonen en zorginstantie Rivas hebben dit onderwerp opgepakt en hierover met elkaar oriënterende gesprekken gevoerd. Naar aanleiding van deze gesprekken is het OCD uitgenodigd om mee te denken over een onderzoek naar deze allochtone ouderen in Alblasserdam. Een dergelijk onderzoek moet inzicht bieden in de leefsituatie van Turkse 55-plussers en hun toekomstige wensen en behoeften op onder meer het gebied van wonen en zorg. Om vast te stellen wat we al weten over de leefsituatie, wensen en behoeften van allochtone ouderen in Nederland hebben wij in eerste instantie een literatuurstudie uitgevoerd. 2 Hierin is een inventarisatie gemaakt van zowel landelijke, als regionale en lokale onderzoeken waarin bij allochtone ouderen zelf informatie is verzameld. Er is, zo blijkt, wel informatie over de leefsituatie van allochtone ouderen voorhanden, maar er is minder bekend over de verwachtingen, wensen en behoeften van deze groep. Besloten is om daarom in Alblasserdam ook nog onderzoek te doen onder de Turkse ouderen. 1.2 Vraagstelling In dit onderzoek staan de volgende onderzoeksvragen centraal: 1. Wat is de leefsituatie van Turkse ouderen in Alblasserdam wat betreft wonen, gezondheid, sociale contacten en financiën vergeleken met autochtone ouderen? 2. In hoeverre maken Turkse ouderen gebruik van mantelzorg en van bestaande (zorg)voorzieningen vergeleken met autochtone ouderen? Wat zijn hierbij specifieke knelpunten? 3. Wat zijn de verwachtingen, wensen en behoeften van Turkse ouderen nu en voor de toekomst wat betreft wonen, zorg en welzijn? 1 Oosterhof, S. en M.G. Weide, Allochtone ouderen in Nederland, Dordrecht: OCD Oosterhof, S. en M.G. Weide, Allochtone ouderen in Nederland, Dordrecht: OCD Turkse ouderen in Alblasserdam 11

13 1.3 Opzet Dataverzameling Voor het beantwoorden van deze vragen hebben we een enquête uitgezet onder alle Turkse ouderen (55 jaar en ouder) in Alblasserdam. Het betreft 72 ouderen (in 47 huishoudens). De enquêtes zijn face-to-face afgenomen door enquêteurs die de Turkse taal én de Nederlandse taal uitstekend beheersen. Zij namen de enquête af bij 53 mensen, een hoge respons van 74%. De resultaten zijn waar mogelijk vergeleken met de resultaten van de Participatiemonitor Drechtsteden, ten behoeve waarvan in het voorjaar een enquête is gehouden onder onder meer- een steekproef van de bevolking in Alblasserdam. Om dit te kunnen doen is de enquête wat betreft de leefsituatievragen afgestemd op de vragen in deze regionale enquête. Meer informatie over de opzet en methodologische verantwoording is te vinden in bijlage Leeswijzer Na dit inleidende hoofdstuk, komt in hoofdstuk 2 de leefsituatie van de Turkse ouderen in Alblasserdam aan bod. Naast hun inkomens- en woonsituatie, beschrijven we ook hun gezondheid, zelfredzaamheid, participatie en sociale contacten. Daarna gaan we in hoofdstuk 3 in op de thema s mantelzorg en voorzieningengebruik. We sluiten het rapport in hoofdstuk 4 af met hun wensen en verwachtingen voor de toekomst. Voorin het rapport is een samenvatting opgenomen met de belangrijkste uitkomsten. Hierin formuleren we ook enkele conclusies en aanbevelingen. 12 Turkse ouderen in Alblasserdam

14 2 Leefsituatie Wat voor inkomen hebben de Turkse 55-plussers uit Alblasserdam? Hoe wonen zij? Zijn ze tevreden over hun gezondheid? En hoe is het gesteld met hun sociale contacten en zelfredzaamheid in vergelijking met autochtone 55-plussers? In dit hoofdstuk komen deze vragen aan bod. 2.1 Opleiding en werk Uit het literatuuronderzoek dat wij eerder hebben uitgevoerd 3 blijkt dat Turkse ouderen over het algemeen laag opgeleid zijn. Ongeveer de helft van de Turkse mannen heeft geen diploma en slechts één op de tien Turkse mannen van 55 t/m 64 jaar heeft betaald werk. 4 Gaat dit ook op voor de Turkse ouderen in Alblasserdam? De situatie van de Turkse ouderen in Alblasserdam is op deze aspecten ongunstiger dan de landelijke cijfers. Bijna alle Turkse 55-plussers zijn laag opgeleid (98%), maar ook 76% van de autochtone ouderen hebben een opleiding op een laag niveau (tabel 2.1) Als we onderscheid maken tussen mannen en vrouwen, zien we dat geen van de Turkse vrouwen een diploma heeft en slechts 4% van de Turkse mannen (bijlage 2, tabel 1). Tabel 2.1 Hoogst afgeronde opleiding 55-plussers Alblasserdam (%) opleiding autochtonen zeer laag 96 0 laag 2 76 midden 0 12 hoog 2 12 Toelichting: zeer laag= geen, basisonderwijs; laag=vmbo, mbo-niveau 1; midden= mbo-niveau 2,3 of 4, havo, vwo; hoog=hbo, universiteit Van alle Turkse ouderen in Alblasserdam zijn er vier op de tien gepensioneerd of met de VUT; 6% heeft betaald werk of een eigen bedrijf. Kijken we specifiek naar de groep Turkse mannen van 55 t/m 64 jaar dan heeft één man betaald werk (14%). 2.2 Inkomen We hebben de respondenten gevraagd wat hun belangrijkste bron van inkomsten is en in welke categorie het netto maandinkomen van hun huishouden valt. Niet alle respondenten wisten hierop een antwoord te geven en van eenzelfde huishouden gaven man en vrouw soms een verschillend antwoord. We hebben per huishouden één antwoord meegenomen in de telling. Wanneer beide echtgenoten een antwoord op deze vraag gaven, hebben we het antwoord van de man 5 gebruikt (zie tabel 4 en 6 in bijlage 2). Inkomsten Een derde van de Turkse ouderen uit Alblasserdam ontvangt een AOW uitkering. Eén op de tien ontvangt een WAO uitkering en één op de tien krijgt loon. Niemand ontvangt een bijstandsuitkering. De helft van de Turkse ouderen geeft aan dat de belangrijkste bron van inkomsten anders is dan eerder genoemde bronnen (figuur 2.1). Dit kan bijvoorbeeld een inkomen uit Turkije zijn of ze 3 Oosterhof, S. en M.G. Weide, Allochtone ouderen in Nederland, Dordrecht: OCD Schellingerhout, Gezondheid en welzijn van allochtone ouderen, Dit vanuit het idee dat de man een beter inzicht heeft in de inkomenssituatie dan de vrouw. Turkse ouderen in Alblasserdam 13

15 ontvangen geen inkomen, maar worden onderhouden. Om wat beter zicht te krijgen op het inkomen hebben we hen ook gevraagd naar de hoogte van het inkomen. Figuur 2.1 Belangrijkste bron van inkomsten Turkse 55-plussers AOW 34% loon WAO 48% anders 9% 9% Inkomen staat niet op zichzelf. Het houdt nauw verband met het type huishouden waarin iemand woont. Een alleenstaande met een netto maandinkomen van is een stuk beter af dan een echtpaar met een inkomen van Of iemand een hoog of een laag inkomen heeft, hangt dus af van de hoogte van inkomen én van het huishoudentype. We hebben, rekening houdend met het huishoudentype, het inkomen van de 55-plussers gecategoriseerd als laag, midden of hoog. 6 Wanneer we dan naar de inkomenssituatie kijken, zien we dat het overgrote deel (80%) van de Turkse ouderen een zeer laag inkomen heeft. Dat betekent dat zij onder bijstandsniveau en dus in armoede leven. Nog eens 10% leeft op bijstandsniveau. Slechts 10% weet boven dit niveau te komen en heeft een inkomen in de midden categorie. Dit is in lijn met de uitkomsten van het literatuuronderzoek. 7 Turkse ouderen hebben een lager inkomen dan autochtone ouderen (figuur 2.2). Figuur 2.2 Hoogte inkomen 80% 10% 10% autochtonen 9% 30% 41% 20% 0% 20% 40% 60% 80% 100% zeer laag laag midden hoog Beleving financiële situatie Zoals tabel 2.2 laat zien moet 28% van de Turkse ouderen schulden maken en moet 32% spaarmiddelen aanspreken om rond te komen. Dit betekent dat 60% niet kan rondkomen van het inkomen. Dat is niet verwonderlijk, aangezien 80% onder de armoedegrens leeft. 6 De grenzen van een laag inkomen liggen rond de bijstandsnorm. De exacte indeling is terug te vinden in de methodologische verantwoording, in bijlage 1. 7 Oosterhof, S. en M.G. Weide, Allochtone ouderen in Nederland, Dordrecht: OCD Turkse ouderen in Alblasserdam

16 Tabel 2.2 Beleving financiële situatie (%) autochtonen moet schulden maken 28 2 moet spaarmiddelen aanspreken 32 9 kan precies rondkomen kan beetje geld overhouden 6 47 kan veel geld overhouden 9 8 Toelichting: een vetgedrukt percentage betekent een significant verschil tussen beide groepen op die antwoordcategorie 2.3 Wonen Uit een onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau 8 naar allochtone ouderen in Nederland kwam naar voren dat negen op de tien Turkse en Marokkaanse ouderen in een huurwoning wonen. Het gaat bij vier op de tien om een eengezinswoning. Geldt dat ook voor Alblasserdam? Inderdaad woont ook in Alblasserdam het grootste deel (90%) van de Turkse 55-plussers in een huurwoning (allemaal van een corporatie). De overige 10% woont in een koopwoning. Geen van de ouderen huurt een woning van een particuliere verhuurder. Iets meer dan de helft van de Turkse ouderen uit Alblasserdam woont in een appartement, een flat of een boven- of benedenwoning. Ongeveer een derde woont in een eengezinswoning. Geen van hen woont in woning die specifiek is bedoeld voor ouderen, zoals een aanleunwoning, serviceflat of zelfstandige ouderenwoning (figuur 2.3). De woningen tellen in 86% van de gevallen drie kamers of meer. Deze cijfers komen dus goed overeen met de landelijke cijfers. Figuur 2.3 Type woning 8% appartement, flat eengezinswoning anders 36% 56% 2.4 Gezondheid Gezondheid is van invloed op het gebruik van voorzieningen en de hulp die nodig is om te kunnen functioneren. Gezondheidsklachten kunnen in mindere of meerdere mate een belemmering vormen om (zelfstandig) deel te nemen aan de samenleving. Hoe beoordelen de Turkse ouderen in Alblasserdam hun gezondheid? Een overzicht staat in figuur 2.4. Een derde deel van de Turkse ouderen beoordeelt de eigen gezondheid als goed of voldoende. Bijna de helft vindt de eigen gezondheid onvoldoende of slecht. Dat is een groot verschil met de autochtone ouderen in Alblasserdam. Driekwart van hen noemt de eigen gezondheid goed of voldoende en slechts 12% noemt deze onvoldoende of slecht. 8 Schellingerhout, R. (red.), Gezondheid en welzijn van allochtone ouderen, Den Haag, SCP, Turkse ouderen in Alblasserdam 15

17 Figuur 2.4 Beleving eigen gezondheid 31% 24% 45% autochtonen 73% 15% 12% 0% 20% 40% 60% 80% 100% goed of voldoende niet voldoende/ niet onvoldoende onvoldoende of slecht Beperkingen Van de Turkse 55-plussers in Alblasserdam geeft 52% aan last te hebben van één of meer langdurige ziekten, aandoeningen of beperkingen (hieronder vallen ook ouderdomsklachten of specifieke ouderdomsziekten). Dit is evenveel als de autochtone ouderen. Dat is opvallend, want uit de eerder uitgevoerde literatuurstudie 9 kwam naar voren dat Turkse ouderen juist de meeste beperkingen hebben. Dat zijn vooral chronische beperkingen. We zien in tabel 2.3 dat dat in Alblasserdam niet het geval is. Daar zeggen minder Turkse dan autochtone ouderen last te hebben van chronische aandoeningen. Wél zijn de Turkse ouderen in Alblasserdam wat jonger dan de autochtone ouderen, wat dit verschil ten dele kan verklaren. Tabel 2.3 Soorten beperkingen (%) autochtonen lichamelijke beperking zintuiglijke beperking (licht) verstandelijke beperking 4 4 psychiatrische aandoening 4 4 psychosociaal probleem 0 3 chronische ziekte Toelichting: meerdere antwoorden mogelijk, een vetgedrukt percentage betekent een significant verschil tussen beide groepen op die antwoordcategorie Belemmering door beperking Hoewel we een onderverdeling hebben gemaakt naar soorten beperking, is de ene beperking de andere niet. Om die reden hebben we ouderen die zeggen een beperking te hebben, gevraagd in hoeverre ze hierdoor belemmerd worden. Turkse ouderen met een beperking voelen zich thuis (bij het huishouden en de persoonlijke verzorging) sterker belemmerd dan autochtone ouderen (figuur 2.5). Figuur 2.5 Mate van belemmering thuis door beperkingen bij Turkse ouderen 52% 37% 11% autochtonen 26% 40% 34% 0% 20% 40% 60% 80% 100% sterk belemmerd licht belemmerd niet belemmerd 9 Oosterhof, S. en M.G. Weide, Allochtone ouderen in Nederland, Dordrecht: OCD, Turkse ouderen in Alblasserdam

18 2.5 Zelfredzaamheid In hoeverre hebben Turkse ouderen hulp nodig bij het leven van alledag. Spreken ze de Nederlandse taal voldoende? Kunnen ze de benodigde formulieren invullen en kunnen ze overweg met betalingsmogelijkheden en de computer? Nederlandse taal Turkse ouderen in Alblasserdam hebben het meeste moeite met het schrijven van Nederlands: 88% heeft daar veel moeite mee. Daarna volgen het lezen (81%) en een gesprek volgen (73%). Het minste moeite hebben ze met het spreken van Nederlands. Toch heeft ook daar nog 64% veel moeite mee (figuur 2.6). Figuur 2.6 Moeite met spreken van Nederlands 64% 30% 6% een gesprek volgen in het Nederlands 73% 21% 6% lezen van Nederlands 81% 13% 6% schrijven van Nederlands 88% 8% 4% 0% 20% 40% 60% 80% 100% veel moeite een beetje moeite geen moeite De Turkse 55-plussers spreken nauwelijks Nederlands met de eigen partner (6% vaak en 3% soms). Met de kinderen gebeurt dit iets vaker. Van de Turkse ouderen spreekt 5% vaak en 28% soms Nederlands met hen (figuur 2.7). Figuur 2.7 Hoe vaak spreekt u Nederlands met uw kinderen? 5% vaak soms nooit 67% 28% Sinds 1999 moeten ook oudkomers inburgeren. Bij de handhaving hiervan zijn gemeenten genoodzaakt prioriteiten te stellen. Deze liggen vaak bij werkzoekenden en opvoeders. Gezien de lange periode dat de Turkse ouderen al in Nederland wonen, en hun leeftijd, is het niet verwonderlijk dat maar 4% de cursus inburgering heeft afgerond. Een klein deel, 17%, heeft een andere vorm van taalles gevolgd. De overige Turkse ouderen hebben geen enkele vorm van taalles gehad (figuur 2.8). Van de mensen die wel les hebben gehad, heeft 8% deze via Da Vinci gevolgd, 6% via taallessen in de wijk en 6% op een andere manier. Turkse ouderen in Alblasserdam 17

19 Figuur 2.8 Deelname onderwijs, inburgeringcursus of taalles 4% 17% 79% 0% 20% 40% 60% 80% 100% inburgeringscursus afgerond taalles of andere wijze geen Moeite met formulieren, betalings- en communicatiemogelijkheden Hoewel veel mensen moeite hebben met officiële brieven en formulieren hebben Turkse ouderen hier meer moeite mee dan autochtone ouderen. Bijna twee derde heeft altijd moeite met het begrijpen ervan, tegenover 4% van de autochtone ouderen. Slechts 8% heeft er geen moeite mee, terwijl 41% van de autochtonen er geen moeite mee heeft (figuur 2.9). Voor het invullen van formulieren liggen de verhoudingen niet anders. Van de Turkse ouderen heeft 86% altijd of vaak hulp nodig, ten opzichte van 17% van de autochtonen. Van de autochtonen kan 44% en van de kan 7% de formulieren zelfstandig invullen. Figuur 2.9 In hoeverre hebben Turkse 55-plussers moeite met invullen van formulieren 75% 11% 7% 7% lezen van brieven 62% 15% 15% 8% 0% 20% 40% 60% 80% 100% ja, altijd ja, vaak ja, soms nee Om aan onze huidige samenleving goed deel te kunnen nemen, is een aantal vaardigheden van belang. In hoeverre beschikken Turkse ouderen in Alblasserdam over deze vaardigheden in vergelijking met autochtone ouderen? Met dagelijkse communicatiemogelijkheden, zoals bellen met een mobiele telefoon hebben de Turkse ouderen uit Alblasserdam niet al te veel problemen. Een meerderheid van 68% weet hoe ze geld moeten pinnen. Iets meer dan een kwart van de ouderen weet hoe ze een treinkaartje of een strippenkaart uit een automaat moeten halen. Bij al deze vaardigheden zijn geen verschillen tussen Turkse en autochtone ouderen. Bij vaardigheden op de computer zijn er wel verschillen. Bijna de helft van de autochtone ouderen kan met de computer werken (45%). Dit geldt slechts voor 7% van de Turkse ouderen (tabel 2.4). Tabel 2.4 Betalings- en communicatiemogelijkheden (%) Weet u hoe u /Kunt u.. ja autochtonen geld moet pinnen met een mobiele telefoon moet bellen? een treinkaartje of strippenkaart uit de automaat moet halen? op de computer werken (Word) 7 45 een versturen? 7 46 op internet dingen opzoeken? Toelichting: een vetgedrukt percentage betekent een significant verschil tussen beide groepen op die antwoordcategorie 18 Turkse ouderen in Alblasserdam

20 2.6 Participatie Participatie zegt iets over de mate waarin mensen deelnemen aan de maatschappij. Deelnemen kan op veel manieren. In deze paragraaf kijken we naar lidmaatschap, vrijwilligerswerk en het bezoek van activiteiten of voorzieningen. In welke mate nemen de Turkse ouderen in Alblasserdam deel aan deze vormen van participatie? Lidmaatschap Van de Turkse 55-plussers is 89% lid van één of meerdere verenigingen of organisaties. Er is geen verschil met de autochtone ouderen. Dit betekent dat één op de tien ouderen in Alblasserdam van geen enkele vereniging of organisatie lid is. In figuur 2.10 staat aangegeven welk aandeel van de Turkse ouderen lid is van welke organisaties/voorzieningen. Bijna drie kwart van de Turkse ouderen is lid van een kerk of moskee. Zes op de tien zijn lid van een allochtone vereniging of zelforganisatie. En een kwart van de Turkse 55-plussers is lid van een vereniging met een godsdienstig doel (anders dan kerk of moskee). Opvalt dat al deze verenigingen of organisaties gelieerd zijn aan het geloof. Ook bij de autochtone ouderen staat de geloofsbeleving op nummer 1. Van de kerk is meer dan de helft van de autochtone ouderen in Alblasserdam lid (zie tabel 22 in bijlage 2). De bibliotheek staat bij autochtone ouderen op de tweede plaats met 36% en de derde plaats is voor de sportverenigingen (30%). Hierin verschillen zij dus van Turkse ouderen, van wie niemand lid is van de bibliotheek of een sportvereniging. Autochtone ouderen zijn ook vaker lid van een bewoners- of buurtvereniging (23% tegenover geen van de Turkse ouderen). Figuur 2.10 Soorten lidmaatschap Turkse 55-plussers (%) kerk of moskee 72% allochtone vereniging 63% vereniging met godsdienstig doel 25% hobbyvereniging werknemers- of werkgeversorganisatie politieke organisatie zang-, muziek of toneelvereniging jeugd- of jongerenvereniging 14% 14% 5% 5% 5% Toelichting: meerdere antwoorden waren mogelijk 0% 20% 40% 60% 80% Vrijwilligerswerk De helft van de Turkse 55-plussers in Alblasserdam heeft het afgelopen jaar vrijwilligerswerk gedaan. Zij verschillen ook hierin niet van autochtone ouderen. In lijn met de vorige bevinding, gebeurt ook vrijwilligerswerk vooral voor een godsdienstige of levensbeschouwelijke organisaties (kan ook de moskee/kerk zijn): 57% van de Turkse oudere vrijwilligers is voor zo n organisatie actief. Een goede tweede plaats is voor allochtone verenigingen met 43%. Ook bij Turkse ouderen in Alblasserdam 19