Armoedebeleid gemeente Ommen. In opdracht van de Rekenkamercommissie

Transcriptie

1 Armedebeleid gemeente Ommen In pdracht van de Rekenkamercmmissie Ommen

2

3 Armedebeleid gemeente Ommen In pdracht van de Rekenkamercmmissie Ommen Eelc Westerhf Emke Bsgraaf Mei

4 Inhud Inleiding 3 Leeswijzer 3 Hfdstuk 1 5 Achtergrnd en methdlgie Achtergrnd Onderzeksvragen Tetsingskader Methdlgie 9 Hfdstuk 2 10 Armedebeleid in Ommen Visie Beleid Drie vrmen van armedebeleid Samenvatting 13 Hfdstuk 3 15 Bereik en resultaat Aard en mvang armede: de cijfers Resultaten en effecten Infrmatievrziening Samenvatting 18 Hfdstuk 4 20 Externe partners en burgers Externe partners Samenwerking Burgers Drie vrmen van armedebeleid Samenvatting 22 Hfdstuk 5 24 Inkmen en bezuinigingen Het inkmen Bezuinigingen Samenvatting 27 Hfdstuk 6 28 Cnclusies en aanbevelingen Beantwrding van de deelvragen Aanbevelingen 29 Bijlage 1 Literatuur en geïnterviewden 31 Bijlage 2 Berdeling tetsingskader 33 2

5 Inleiding Ieder welvarend land kent mensen die leven in armede, z k Nederland. In de huidige tijd van ecnmische crisis is het duidelijk dat iedereen met armede te maken kan krijgen. Ok mensen met een baan kunnen in de prblemen kmen. Hier valt te denken aan de greiende grep werkende armen in Nederland, maar k aan mensen met een mdaal inkmen die dr een scheiding en te hge hyptheeklasten niet meer rnd kunnen kmen. Smmige grepen lpen echter wel meer risic dan andere. Armede kan mensen p verschillende manieren raken en gaat vaak hand in hand met sciale uitsluiting. Naast de meer bekende prblemen als slechte huisvesting f daklsheid, lpen arme mensen k een grte kans p bijvrbeeld slechte gezndheid; verminderde tegang tt nderwijs; financiële uitsluiting en diepe schulden. Deze krte psmming geeft al aan dat er verschillende vrmen van armede bestaan. Daarbij kan armede met uiteenlpende factren te maken hebben. Armede hudt verband met de persn zelf, maar k met gezinssituatie, het mringende sciale leefmilieu en de arbeidsmarkt. In Nederland is het Rijk verantwrdelijk vr het algemene inkmensbeleid. Gemeenten kunnen echter in aanvulling p dit algemene beleid individuele huishudens met financiële prblemen ndersteunen. Vr deze ndersteuning zijn verschillende instrumenten vr handen zals de bijzndere bijstand f regelingen ter bevrdering van participatie. De rekenkamercmmissie van de gemeente Ommen wil meer zicht krijgen p het geverde armedebeleid van de afgelpen tijd en heeft hiervr twee centrale vragen gefrmuleerd: 1. Is het armedebeleid in de gemeente Ommen deltreffend, delmatig en rechtmatig? 2. Hebben de drgeverde bezuinigingen p met name de subsidies direct f indirect ndermijnende effecten p het realiseren van de delstellingen van het armedebeleid? In dit rapprt zullen wij p basis van nderzek naar het armedebeleid in de gemeente Ommen antwrden geven p deze twee hfdvragen en de subvragen die hieruit vrtvleien (zie vr de subvragen hfdstuk 2). Leeswijzer Het rapprt bestaat in ttaal uit zes hfdstukken waarin verschillende facetten van armedebeleid aan bd zullen kmen. Hfdstuk 2 tt en met 5 zullen wij afsluiten met een bndige samenvatting. In hfdstuk 1 zullen we eerst enige achtergrnd geven ver het nderwerp armede en wat vr verschillende benaderingen we kunnen nderscheiden als het aankmt p de bestrijding van armede en sciale uitsluiting. Daarna vlgen de nderzeksvragen, het tetsingskader vr het nderzek en de gehanteerde methdlgie In hfdstuk 2 gaan we in p het armedebeleid in de gemeente Ommen. Hier bespreken we het geverde beleid en putten we uit de gespreksverslagen met verschillende spelers binnen en buiten de gemeente. In hfdstuk 3 wrdt inzicht gegeven in de delgrep en de effecten van het beleid. 3

6 Hfdstuk 4 is vlledig gericht p het thema samenwerking. Binnen iedere gemeente zijn k externe partijen die zich bezighuden met het helpen van mensen in armede. He verlpt de samenwerking tussen deze partijen en de gemeente? En he beleven de burgers het beleid? In hfdstuk 5 wrdt de tweede kernvraag ver bezuinigingen besprken. Tt slt vlgt in hfdstuk 6 de beantwrding van de deelvragen met daarbij de aanbevelingen van de Rekenkamercmmissie. 4

7 Hfdstuk 1 Achtergrnd en methdlgie In dit hfdstuk gaan we krt in p wat we nder armede kunnen verstaan en welke drie spren te nderscheiden zijn in de aanpak van armede. Daarnaast geven we een krte telichting p de gehanteerde methdlgie. 1.1 Achtergrnd Hewel Nederland een welvarend land is, leeft een behrlijk deel van de Nederlandse bevlking in armede. Het CBS rekende nlangs uit dat in ,5% van de Nederlanders, dat zijn mgerekend meer dan 1 miljen mensen, in armede zullen leven. Een deel van deze grep heeft zelfs te weinig inkmen vr basisbeheften, zals vedsel en kleding. Anderen kunnen dit wel betalen, maar hebben geen geld vr sciale activiteiten zals een bezek aan het zwembad f een abnnement p de biblitheek. Hierdr lpen zij het risic sciaal geïsleerd te raken. Bvenstaande beschrijving det de vraag rijzen: wat is armede? In beleidsland nderscheidt men ver het algemeen twee armedegrenzen die zicht geven p he armede gedefinieerd wrdt: 1. Lageinkmensgrens: deze grens gaat uit van het bedrag dat ndig is vr minimale basisbeheften zals vedsel, kleding, wnen en bijvrbeeld persnlijke verzrging. 2. Nietveelmaartereikend principe: hier wrdt een bredere definitie van armede gehanteerd dr k ksten vr ntspanning en sciale participatie mee te nemen. Met andere wrden: Ok iemand die te weinig geld heeft m te kunnen participeren in de samenleving, is in deze benadering arm (Sede 2010). Deze twee armedegrenzen geven aan dat armede zwel smal als breed benaderd kan wrden. De smalle betekenis duidt armede als een tekrt aan financiële middelen, terwijl de brede betekenis uitgaat van armede als een cmplex maatschappelijk verschijnsel. Het VerweijJnker Instituut dat nafhankelijk nderzek uitvert p sciaalmaatschappelijk terrein mschrijft armede als vlgt: Armede is niet alleen een financieel prbleem, maar gaat samen met andere risicfactren. Bij alle mensen die in de neerwaartse spiraal van armede terechtkmen, is er de dynamiek van het samengaan van leven met een minimuminkmen met risicfactren. Dit zijn bijvrbeeld een slechte gezndheid, vermeidheid, depressie, het verlies van regie dr een schkkende levenservaring, een uitzichtlze schuldensituatie, sciaal islement en het ntbreken van perspectief. Armede is altijd het resultaat van meerdere factren. Deze brede betekenis van armede keert terug in ntities van de VNG, het Sciaal Cultureel Planbureau en bijvrbeeld de denktank armedebestrijding. In het lkale armedebeleid van Nederlandse gemeenten wrdt de brede definitie van armede steeds vaker marmt. Het accent verschuift meer en meer van puur financiële nder 5

8 steuning, naar aandacht vr participatie en activering. Krt samengevat kunnen we drie spren nderscheiden in he armede beleidsmatig benaderd kan wrden: 1. Curatief armedebeleid: het beleid en de instrumenten zijn erp gericht m armede te verzachten dr financiële tegemetkmingen vr de delgrep. 2. Preventief armedebeleid: het beleid en de instrumenten zijn erp gericht m armede te vrkmen dr bijvrbeeld vrlichting en het vregtijdig signaleren en infrmeren van risicgrepen. 3. Activerend armedebeleid: het beleid en de instrumenten zijn erp gericht m participatieprblemen en sciaal islement te vrkmen f te herstellen dr belemmerende factren weg te nemen. Hierbij kan gedacht wrden aan verslavingszrg f psychische begeleiding. Daarnaast is van belang dat de uitvering van armedebeleid flankerend is aan andere beleidsterreinen (zals de WWB en de WMO) en dat gemeenten vaak samenwerken met verschillende partijen. Deze samenwerking is vral zichtbaar p het vlak van preventief (signalering en infrmatie) en activerend (participatie) beleid. Onderstaand figuur vrmt een schematische weergave van de drie genemde spren als het gaat m armedebeleid: Armedebeleid Preventief WMO Curatief Activerend Wningbuwcrpraties Financiële Belemmeringen Financieel vangnet Participatiebelemmeringen Opheffen islement/activering Schuldhulp Welzijnsrganisaties Maatschappelijke rganisaties Om beter grip te krijgen p het geverde armedebeleid binnen een gemeente bieden deze drie spren gede aanknpingspunten. Armedebeleid gaat immers verder dan alleen een financieel vangnet bieden. Dit betekent dat armede niet eenduidig aangepakt kan wrden als financieel prbleem, maar p verschillende terreinen bestreden met wrden wil het beleid effectief zijn. 1.2 Onderzeksvragen De Rekenkamercmmissie (RKC) van Ommen heeft vr dit nderzek de vlgende twee hfdvragen pgesteld: 6

9 1. Is het armedebeleid in de gemeente Ommen deltreffend, delmatig en rechtmatig? 2. Hebben de drgeverde bezuinigingen p met name de subsidies direct f indirect ndermijnende effecten p het realiseren van de delstellingen van het armedebeleid? Deze twee nderzeksvragen zijn uitgewerkt in een aantal deelvragen: A. Delfrmulering, sturing en infrmatiehuishuding Wrden cncrete delen van het armedebeleid benemd en in heverre zijn deze evalueerbaar en resultaatgericht gefrmuleerd? Zijn er alternatieven verwgen m de delen te bereiken? Is er een directe kppeling gelegd tussen de bereikte delen en de hgte van het subsidiebedrag? Sluiten subsidieafspraken en subsidievrwaarden aan bij de beleidsdelen? Wrden de delen bij de uitvering k adequaat gemnitrd? Op welke wijze is de raad betrkken bij de frmulering van het beleid? Op welke wijze wrdt de raad geïnfrmeerd ver de uitvering van het armedebeleid? B. Delgrepen van het beleid Heeft de raad de delgrepen in beeld gebracht? Heeft de gemeente daarbij k in beeld welke persnen wel tt de delgrep behren, maar geen gebruik maken van de regelingen m.b.t. het armedebeleid? Welke delgrepen wrden daadwerkelijk bereikt met het armedebeleid? He is de huding van de gemeente richting persnen die wel tt de delgrep behren maar geen gebruik maken van de regelingen? C. Gevlgen van de bezuinigingen vr het armedebeleid He zijn de bezuinigingstaakstellingen vastgesteld? Hebben de bezuinigingen invled gehad p het armedebeleid? Z ja, p welke wijze uit zich dat? Was duidelijk welke delgrepen en/f beleidsterreinen mesten wrden ntzien bij de bezuinigingen? Is inzichtelijk welke delen niet gehaald zijn bij het verlagen van de subsidie? Deze vragen zijn vervlgens verwerkt in een tetsingskader. 1.3 Tetsingskader Armedebeleid is lkaal sciaal beleid waaraan weinig landelijke wet en regelgeving ten grndslag ligt. Vr de tetsing van het beleid zijn vraf dan k weinig harde criteria p te stellen. De tetsing p landelijke wet en regelgeving beperkt zich tt: Wetgeving bijzndere bijstand (aanwezigheid, vastlegging delgrep) Wetgeving langdurigheidteslag (aanwezigheid, vastlegging delgrep) Wetgeving categriaal beleid (aanwezigheid, vastlegging delgrep) Om het armedebeleid in de gemeente Ommen te kunnen berdelen is daarm een berdelingskader pgesteld. Uitgangspunt hierbij is dat er, naast de harde criteria waaraan het be 7

10 leid met vlden, k gekeken wrdt naar zwel impliciete als expliciete nties ver de gehanteerde beleidsdelstellingen en de uitveringspraktijk. Op basis van de centrale nderzeksvragen en in verleg met de RKC is tt een tetsingskader gekmen waarin vr de beleidsberdeling wrdt gekeken naar delfrmulering, beleid en uitvering, delgrep, sturing en infrmatiehuishuding raad, bereik van de regelingen, samenwerking, bezuinigingen, budgettaire aspecten en effectiviteit van het geverde beleid. Deze thema s zijn vervlgens uitgewerkt in nrmen. In nderstaand schema is het tetsingskader weergegeven: Onderzeksitems Nrm Delfrmulering Beleid en uitvering Delgrep Sturing en infrmatiehuishuding raad Bereik Samenwerking Bezuinigingen Armede is eenduidig gefrmuleerd binnen de gemeente De mvang van het beleidsterrein is in beeld gebracht en afgebakend De delen en de peratinalisering daarvan zijn meetbaar gefrmuleerd, mnitring is mgelijk Het beleid is delgericht Het beleid is cnsistent in schrift en uitvering Het instrumentarium sluit aan bij de delen uit het beleid Er heeft afstemming plaatsgevnden met andere betrkken afdelingen binnen de gemeente ver effecten van beleid en wijzigingen daarbinnen Het beleid pas binnen de dr de raad gestelde kaders Er zijn duidelijke delgrepen gefrmuleerd Het is duidelijk welk instrumentarium vr welke delgrep beschikbaar is Bij de vaststelling van het instrumentarium is de grtte van de delgrep in beeld gebracht De begde delgrepen zijn p de hgte gesteld van de gemeentelijke vrzieningen Infrmatie richting de raad is p maat Infrmatie richting de raad wrdt tijdig geleverd Infrmatie sluit aan bij de delen De aan de raad geleverde infrmatie bevat de juiste gegevens m de kaderstellende en cntrlerende rl uit te kunnen veren De raad is actief betrkken geweest bij de invulling van het beleid Er is zicht p het nietgebruik van regelingen Er is een gede signaleringsfunctie ingebuwd in het beleid De gemeente infrmeert burgers duidelijk wat de mgelijkheden zijn De gemeente heeft in beeld welke externe rganisaties k bij de delgrep betrkken zijn Met de betrkken rganisaties zijn afspraken gemaakt ver de eigen rl en de rl van de gemeente De gemeente heeft verleg met externe partners m dubbellingen in aanbd te vrkmen Het is te meten wat de effecten van de bezuinigen zijn p het inkmen van de delgrep vr minimabeleid Bij de besluitvrming ver bezuinigingen is het effect p inkmensndersteuning in beeld gebracht Bij de besluitvrming ver bezuinigingen zijn meerdere scenari s aangebden aan de raad 8

11 Budgettair Effectiviteit Ksten en resultaten wrden afgezet tegen begrting en delen Ksten per instrument zijn inzichtelijk Het beleid is uitgeverd binnen de beschikbare middelen De uitveringsksten staan in verhuding tt de ksten vr het beleid Curatief: Het instrumentarium draagt bij aan een inkmensverbetering van de delgrep Preventief: Het beleid zrgt vr een ptimaal gebruik Activerend: Het instrumentarium heeft zichtbaar effect p de participatie van de delgrep De RKC heeft aangegeven de nderzekstermijn van 2006 tt het heden te laten lpen. Op deze wijze kunnen de effecten van beleidswijzigingen en cllegewisselingen in beeld gebracht wrden. Daarnaast kan er een eerste inzicht gegeven wrden in de effecten van de bezuinigingen. 1.4 Methdlgie In nderzek naar armedebeleid kunnen verschillende nderzeksmethdes gebruikt wrden. Wij kiezen vr een cmbinatie van dcument en literatuurstudie en het betrekken van externe partijen dr middel van webenquêtes en interviews. Het is juist deze cmbinatie die zicht geeft p zwel expliciete als meer impliciete visies, nties en meningen ver gemeentelijk armedebeleid. Om dit samenspel in kaart te brengen, maken wij gebruik van: Dcument en literatuurstudie: hier gaat het m beleidsdcumenten van de gemeente Ommen, maar k m armederapprten van andere Nederlandse gemeenten en (wetenschappelijke) literatuur ver het thema armede. Interviews: naast sleutelfiguren binnen de gemeente, zullen k externe partijen die betrkken zijn bij armede en armedebeleid in de gemeente Ommen geïnterviewd wrden. Dit gebeurt in de vrm van zwel individuele als grepsinterviews waar naast ambtenaren van de gemeente en belendende rganisaties k individuele burgers hun verhaal kunnen den. Webenquête: de webenquête is speciaal ntwikkeld vr het in kaart brengen van he externe rganisaties tegen het gemeentelijk armedebeleid aankijken en dient daarbij als uitgangspunt vr het grepsinterview In de bijlage hebben wij een lijst pgenmen van de geraadpleegde dcumenten en geïnterviewde persnen (en rganisaties). Waar ndig zijn de selectiecriteria vermeld. 9

12 Hfdstuk 2 Armedebeleid in Ommen 2.1 Visie In dit hfdstuk gaan we in p het armedebeleid van de gemeente Ommen waarbij we nderscheid maken tussen (expliciet en impliciet) beleid en visie. In het huidige calitieprgramma Om het belang van Ommen wrdt armede niet specifiek genemd, wel kmt het thema indirect aan bd. De gemeente geeft aan in te willen zetten p preventief gezndheidsbeleid en vindt daarm sprt van grt belang. Vr kinderen uit gezinnen die de ksten vr sprtbeefening niet kunnen betalen wrdt er aangeslten bij het Overijssels jeugdsprtfnds. Daarnaast wrdt benemd dat de gemeente uitdrukkelijk inzet p behud van belangrijke culturele vrzieningen zals de biblitheek, beeldende kunstprjecten en lkale tneel en zangverenigingen. Hewel hier niet gesprken wrdt ver regelingen vr minder bedeelden, raakt dit het armedebeleid mdat het mgelijkheden biedt vr sciale participatie. Een duidelijke visie p dit terrein kmt uit het calitieprgramma niet naar veren. Bestuurlijk blijken er wel beelden te bestaan bij armede. De wethuder benemt armede als het niet mee kunnen den, waarbij een tekrt aan financiële middelen een belangrijk aspect is. Hierbij is het vlgens hem belangrijk dat iedereen mee kan den en dat financiën hier niet beperkend bij zijn. Als nderbuwing hiervr wrdt aangegeven dat werk zndermeer vrp met staan als de plssing vr armede, maar dat het tegelijkertijd van belang is dat armedebeleid flankerend is aan WMO en participatie. Armede met in dit beeld breder pgepakt wrden m k nderliggende prblemen aan te pakken. Als een van de eerste stappen hierin wrdt een integrale intake genemd vr zwel de WWB als de WMO. Hier kan gelijk gekeken wrden f er eventueel k andere ndersteuning ndig is. Daarnaast wrdt aangegeven dat het bij de bestrijding van armede belangrijk is m aan de vrkant te beginnen. Hier wrdt samengewerkt met schuldhulpverlening waarbij nder andere het prject klassenkas genemd wrdt, maar k ndersteuningscursussen en budgetteringscursussen De dr de wethuder geschetste visie staat niet p papier en uit de gesprekken binnen de rganisatie blijkt dat deze k niet algemeen bekend is. Z wrdt ambtelijk alleen een samenhang genemd met schuldhulpverlening en wrdt vanuit de gemeenteraad armedebeleid vral als financieel ndersteunend beleid gedefinieerd. Ok de raad benadrukt het financiële aspect en kppelt armede aan mensen met een minimuminkmen f bijstandsuitkering waar je generiek en specifiek beleid kan nderscheiden. De raad wil hierbij de vergang maken van generiek naar specifiek beleid. Dat wil zeggen dat men af wil van het zgenaamde recht hebben p en meer naar maatwerk per individu wil gaan. 10

13 2.2 Beleid Binnen de gemeente Ommen is er geen afznderlijk beleidsplan ver armedebeleid f armedebestrijding. In 2011 is er naar aanleiding van vragen van een raadslid een krte ntitie pgesteld die ingaat p bestaande regelingen in het kader van minimabeleid. De inleidende paragraaf waar de beleidsvisie summier is uiteengezet is grtendeels gebaseerd p het dcument Raadgever Armedebeleid van de VNG. Hierdr wrdt nduidelijk wat de gemeente zelf nder armede verstaat en waarm juist dit instrumentarium wrdt ingezet. De regelingen die de gemeente aanbiedt zijn echter helder. In ttaal nderscheidt de gemeente vijf regelingen, die gezamenlijk als armedebeleid gezien wrden. Het gaat hier m: 1. Bijzndere Bijstand Bijzndere Bijstand is een vrziening waarmee minima extra f hge ksten die zij meten maken verged kunnen krijgen. Hierbij gaat het bijvrbeeld m medische ksten f een nieuwe wasmachine. Inwners van Ommen met een inkmen tt 120% van de bijstandsnrm kunnen Bijzndere Bijstand aanvragen. De gemeente kan hierbij een drempelbedrag vragen. Tt dit drempelbedrag zijn de ksten vr de inwner zelf. 2. Langdurigheidsteslag De regeling wrdt mschreven als een wettelijk vrgeschreven taak en is als zdanig vastgesteld p 26 nvember Deze teslag wrdt eenmaal per jaar uitgekeerd en de hgte is afhankelijk van de geïndexeerde bijstandsnrm. De vrwaarden m vr deze regeling in aanmerking te kmen zijn: men met inwner van de gemeente Ommen zijn en gedurende een peride van vijf aaneengeslten jaren niet een inkmen hebben gehad van bven de 100% van de bijstandsnrm. 3. Bijdrageregeling chrnisch zieken, gehandicapten en uderen Deze verrdening is vastgesteld p 22 september 2005 en wrdt dr de gemeente eenmaal per jaar tegekend. De vrwaarden hangen samen met f men vldet aan de criteria gesteld vr de delgrep en f men een inkmen lager dan 120% van de bijstandsnrm heeft. 4. Participatiefnds Deze verrdening is vastgesteld p 26 maart 2009 waarvr alle persnen in aanmerking kmen uit huishudens die minder dan 120% van de bijstands c.q. uitkeringsnrm verdienen. Vr kinderen tussen de 4 en 18 jaar ligt het budget hger. Het gaat hier m bijdrages vr lidmaatschap van sprtverenigingen, muziekles, aanschaf van sprtkleding en deelname aan maatschappelijke activiteiten. De aanvragen kunnen wederm eens per jaar wrden ingediend. Deze subsidie is pgezet naar aanleiding van de plannen van het tenmalige kabinet m arme kinderen te helpen. Hier is destijds geld vr beschikbaar gesteld. 5. Cllectieve ziektekstenverzekering Mensen in de bijstand krijgen dr de gemeente een cllectieve ziektekstenverzekering aangebden bij Zilveren Kruis/Achmea. 11

14 Sinds 1 januari 2012 mgen gemeenten geen regelingen meer aanbieden aan burgers met een inkmen bven de 110% van de inkmensnrm. Deze verrdeningen meten hier ng p wrden aangepast. De bvenstaande regelingen zijn grtendeels een vertaling van instrumenten die fwel in de wet zijn vastgelegd f dr de VNG als vrbeeld zijn aangedragen. Afgezien van de vijf regelingen die de gemeente Ommen getrffen heeft, ntbreekt er specifiek armedebeleid, althans p papier. Er zijn geen delen vastgesteld en er mist een tekmstperspectief van waar de gemeente heen wil. Dat er weinig tt geen armedebeleid is blijkt k uit het feit dat de gemeente geen beleidsntitie heeft ver schuldhulpverlening. Het ntbreken van specifiek beleid rndm armede wrdt dr de gemeente Ommen bevestigd. Bestuurlijk wrdt aangegeven dat er een aantal instrumenten is m armede aan te pakken en dat er wrdt gewerkt aan nieuw beleid. Ok vanuit de ambtelijke rganisatie wrdt aangeven dat er alleen een aantal instrumenten is, maar dat er geen samenhangende visie p is gefrmuleerd Hiervr wrdt als reden aangedragen dat armede geen thema is dat de afgelpen jaren pririteit heeft gehad in de gemeenteraad en rganisatie. Deels mdat er geen tijd vr was vanwege achterstanden p andere terreinen en de ambtelijke fusie met Hardenberg. Maar k mdat het lange tijd in Ommen ged liep en armedebeleid daarm niet hg p de plitieke agenda stnd. Uit de geverde gesprekken blijkt dat er nu een mslag zichtbaar zijn. De raad heeft het thema meer naar zich tegetrkken, mede verrzaakt dr de bezuinigingen. Vr de regelingen die de gemeente Ommen heeft m lage inkmensgrepen te ndersteunen zijn geen expliciete delen pgesteld, Uit de gesprekken die binnen de gemeente geverd zijn kmen wel een aantal impliciete delen. Z wrdt gesteld dat regelingen binnen het budget wrden uitgeverd. Daarnaast wrdt het belang van een actieve rl van de gemeente benadrukt. Hierbij draait het er vlgens de gemeente m de bekendheid van de instrumenten te vergrten dr publicaties en brieven aan klanten. Bestuurlijk wrdt dit aangevuld met een algemeen del: Iedereen mee kan den aan de activiteiten die Ommen biedt znder financiële belemmeringen. Het ntbreken van harde delen en taakstellingen maakt het des te relevanter m te mnitren in heverre de regelingen vlden aan de verwachting. Dit is echter een stuk lastiger dan bij harde delstellingen. Op basis van de harde delstellingen kan mmenteel alleen financieel gestuurd en gecntrleerd wrden f de begrting en de jaarrekening met elkaar in evenwicht zijn. De meer impliciete delen geven wel mgelijkheden vr mnitring. Z kan de bekendheid van regelingen gemeten wrden aan de hand van de ntwikkeling van het aantal aanvragen. Vr het bestuurlijke del wrdt vlgens de wethuder gekeken naar de klanttevredenheid. Deze tevredenheid kan een indicatie zijn, maar heeft echter geen één p één relatie met meeden 2.3 Drie vrmen van armedebeleid Wanneer we de verschillende regelingen van de gemeente Ommen afzetten tegen de drie eerder genemde vrmen van armedebeleid, dan meten we nderscheid maken tussen het papieren beleid en het impliciete beleid. 12

15 Het papieren beleid, ftewel de verschillende regelingen, blijken vlledig uit curatief beleid te bestaan. De gemeente biedt een tegemetkming vr bepaalde grepen burgers m de bestaande armedesituatie te verzachten. Dr een regeling vr participatie aan te bieden lijkt de gemeente k in te zetten p activerend beleid. De keuze m dit te den dr een financiële tegemetkming te verstrekken, maakt dit echter weer curatief. Er wrdt immers niet gewerkt aan het langdurig laten participeren van de delgrep. Het beeld dat als visie uit de geverde gesprekken naar vr kmt (impliciet beleid) heeft daarentegen veel minder een curatief karakter. Aangegeven wrdt dat de curatieve instrumenten flankerend zuden meten zijn aan een preventief en activerend beleid. De visie gaat uit van een zwel activerend beleid (participatie) als een preventief beleid (budgetteringscursussen en ndersteuning). Er is hiermee een grt verschil tussen de visie en het bestaande beleid/regelingen waar in de praktijk mee gewerkt wrdt. Als we puur kijken naar wat de gemeente zelf benemd aan armedebeleid dan is het beleid curatief. De visie en het wenselijke beeld ligt echter p het vlak van preventie en activering. Het ntbreken van een vertaling naar de praktijk van de visie heft vr de uitvering geen prbleem te zijn, maar maakt cntrle en sturing dr de raad een stuk meilijker. Bij impliciet beleid is het juist van belang een gede mnitring in te zetten, mdat hier niet direct resultaten zichtbaar zijn in cijfers 2.4 Samenvatting De gemeente Ommen kent geen specifiek armedebeleid. Er is een aantal instrumenten dat burgers met een laag inkmen msteunt en deze zijn vastgelegd in verrdeningen. Het gaat hier m een vijftal regelingen: Bijzndere Bijstand Langdurigheidsteslag Bijdrageregeling chrnisch zieken, gehandicapten en uderen Participatiefnds Cllectieve ziektekstenverzekering Vr deze instrumenten zijn geen delen pgesteld. Uit gesprekken blijkt dat de gemeente Ommen inzet p een maximaal bereik van de instrumenten. Naast deze vijf instrumenten neemt de gemeente deel aan het prvinciaal sprtfnds. Dit fnds is gericht p het stimuleren van sprt nder kinderen van minima. Dat er geen specifieke armedebeleid is, betekent niet dat de gemeente niets det. In de praktijk wrden de regelingen gezien als flankerend beleid naast de WMO en participatie. Uit gesprekken binnen de gemeente blijkt dat de gemeente de samenwerking met andere beleidsterreinen zekt m armede aan te pakken. Z zet men sterk in p preventie en schuldhulpverlening en p het activeren van de delgrep. Hierbij staat bij het bestuur vrp dat vrkmen beter is dan genezen en dat werk de beste manier is m uit de armede te kmen. Deze integrale benadering van het nderwerp wrdt vlgens de bestuurlijke en ambtelijke rganisatie in de praktijk al tegepast maar met ng wel mgezet wrden naar beleid. 13

16 Een afznderlijke visie p armede en armedebeleid is vlgens het cllege k niet gewenst, mdat de gemeente dit als flankerend beleid beschuwd. Wanneer we het instrumentarium van de gemeente Ommen afzetten tegen de eerder drie genemde spren van armedebeleid dan blijkt dat we het instrumentarium geheel als curatief kunnen bestempelen. Alle instrumenten bestaan uit een financiële tegemetkming. Ok het participatiefnds is feitelijk curatief mdat er een financiële tegemetkming gegeven wrdt. In het impliciete beleid dat vanuit de geverde gesprekken als visie naar vren kmt wrdt dr meeden ingezet p activering. Ok preventief beleid kmt in de visie terug: dr in te zetten p cursussen mgaan met geld en budgetteringscursussen wrdt vr een deel vrkmen dat armede kan ntstaan. Dr het ntbreken van delen en taakstellingen is des te relevanter m te mnitren in heverre het beleid vldet aan de verwachtingen. Op de harde delen kan nu alleen financieel gestuurd en gecntrleerd wrden f de begrting en de jaarrekening met elkaar in evenwicht zijn. De beelden uit de visie vragen m een andere aanpak m resultaten en effecten in beeld te brengen. 14

17 Hfdstuk 3 Bereik en resultaat In dit hfdstuk gaan we in p de mvang van armede in de gemeente Ommen en de effecten van het geverde beleid. Daarnaast wrdt k de infrmatievrziening naar burgers en de gemeenteraad beschreven. 3.1 Aard en mvang armede: de cijfers Er zijn geen gegevens beschikbaar ver de mvang van de delgrep vr het huidige armedebeleid van de gemeente Ommen. De gemeente Ommen geeft hiermee aan geen zicht te hebben p het bereik van haar instrumentarium. Om tch enigszins een beeld te krijgen van de mvang van de delgrep is een schatting gemaakt aan de hand van cijfers van het CBS. De laatst beschikbare inkmenscijfers zijn uit In 2009 hadden circa 468 huishudens in Ommen een inkmen nder de 110% van de bijstandsnrm. Deze huishudens kmen dus in principe in aanmerking vr het armedebeleid. Ruim driekwart van deze grep (77%) heeft een inkmen rnd bijstandsnrm f daarnder. Tabel 1. Omvang delgrep vr armedebeleid, 2009 Aantal huishudens 2009 % van alle huishudens 2009 Tt 100% 360 4,7% Tt 110% 476 7% Brn: CBS Om de mvang van armede enigszins in perspectief te plaatsen geven we in de nderstaande tabel een verzicht van het percentage huishudens dat in buurtgemeenten nder de 110% van de bijstandsnrm leeft. Hieruit blijkt dat de delgrep in Ommen in vergelijking met het landelijk gemiddelde klein is, maar ged vergelijkbaar met de buurtgemeenten. Tabel mvang delgrep vr armedebeleid in buurtgemeenten, 2009 % tt 100 van de bijstandsnrm % tt 110% van de bijstandsnrm Dalfsen 3,6% 6,5% Hardenberg 4,6% 7,3% Hellendrn 3,9% 7,0% Staphrst 4,3% 6,2% Twenterand 4,5% 7,8% Nederland 6,6% 10,4% Brn: CBS Risicgrepen In veel nderzeken en rapprten wrden risicgrepen vr armedeprblematiek genemd. Er wrdt daarbij vral gewezen p huishudens met een uitkering, uderen met alleen een AOWuitkering, persnen met een WSWdienstverband en de zgenaamde ZZP ers (zelfstandigen znder persneel). Onder deze laatste grep vallen k agrariërs. Daarnaast 15

18 wrden alleenstaande uders vaak gezien als risicgrep. In de nderstaande tabel wrdt een verzicht gegeven van de mvang van de grepen als deze bekend zijn. Hierbij is het belangrijk p te merken dat het gaat m risicgrepen en dat niet iedereen in deze grepen k daadwerkelijk te maken heeft met armede. Tabel 2. Inwneraantal en mvang van de risicgrepen in de gemeente Ommen 31 december 2011 Risicgrep Aantal 2011 Aantal inwners Aantal 65plussers* Eénuder huishudens 293 Arbeidsngeschikten** 820 Persnen met WWuitkering 270 Bijstandsgerechtigden tt 65 jaar** 150 Bijstandsgerechtigden van 65 jaar en uder 0 Aantal WSWers*** 180 * Er zijn geen cijfers beschikbaar van inwners met alleen AOW ** cijfers uit 2010 Brn: CBS, POR 3.2 Resultaten en effecten Zals eerder aangeven heeft de gemeente Ommen geen kaders f delen binnen het armedebeleid f vr de instrumenten gefrmuleerd. Het is dan k niet mgelijk te bepalen f het instrumentarium het gewenste effect heeft gehad. Wel is het mgelijk m de uitgaven van het beleid in kaart te brengen. Tabel 3. Uitgaven instrumenten Langdurigheidsteslag Bijdrageregeling chrnisch zieken, gehandicapten en uderen Participatiefnds Cllectieve ziektekstenverzekering Ttaal Wanneer we de uitgaven van de verschillende instrumenten bekijken dan valt p dat de gemeente Ommen van 2009 p 2010 meer is gaan uitgeven aan langdurigheidsteslag en aan het participatiefnds. Een deel van de extra uitgaven kan verklaard wrden uit de indexering van de langdurigheidsteslag en de in 2009 drgeverde verhging van de uitkeringen uit het participatiefnds. Ondanks herhaaldelijke verzeken heeft de gemeente geen infrmatie ver het aantal verstrekkingen, de begrte bedragen en de uitgaven ver andere jaren aangeleverd. Via penbare stukken kan alleen ver het jaar 2010 een verzicht gegeven wrden. 16

19 Tabel 4. Overzicht begrting en aanvragen Begrting 2010 Rekening 2010 Minimabeleid * Aanvragen Bijzndere Bijstand 100 Langdurigheidsteslag 118 Bijdragen chrnisch zieken, gehandicapten en uderen 68 Participatiefnds 60 *De uitveringsksten (± ) zijn abusievelijk gebekt p een andere pst. De daadwerkelijk uitgaven liggen hger. De gemeente Ommen heeft in 2010 frs minder aan instrumenten p het terrein van armedebeleid uitgegeven dan zij begrt had. Uit de telichting p de cijfers blijkt dat het aantal persnen waaraan één f meerdere vrzieningen is tegekend is uitgekmen p 214. Dit aantal is stabel gebleven ndanks prmtie vr de regelingen dr de gemeente. Wanneer we het aantal tekenningen afzetten tegen het geschatte aantal huishudens dat nder de delgrep vr de instrumenten valt dan blijkt dat het bereik pvallend laag ligt. Vlgens de schatting zijn er 476 huishudens die nder de delgrep vallen. Er zijn daarentegen 214 persnen die gebruik maken van een f meerdere van de aangebden regelingen. We kunnen er vanuit gaan dat een deel van de huishudens uit meerdere persnen bestaat. Dit maakt dat de gemeente ngeveer de helft van haar delgrep bereikt. Als we alleen kijken naar de klanten met een bijstandsuitkeringen dan blijkt dat de gemeente Ommen in klanten met een WWB/Wij uitkering had. Zelfs wanneer al deze huishudens uit 1 persn zuden bestaan dan heeft slechts 48% gebruik gemaakt van het participatiefnds. Op basis van andere nderzeken van ndermeer het CAB blijkt dat het bereik bij andere gemeenten in Nederland p 60% ligt. De gemeente Ommen scrt hiermee dus beduidend lager. Zetten we de ksten van het beleid en het bereik af tegen de in het vrige hfdstuk genemde impliciete delen dan blijkt dat deze maar deels behaald wrden. De gemeente blijft met de uitgaven van het beleid binnen de beschikbare middelen. Hiermee wrdt het genemde del behaald. Het bereik van de regelingen is echter laag. Het is de vraag f de regelingen die de gemeente biedt vldende bekendheid hebben nder de bevlking. 3.3 Infrmatievrziening Infrmatie ver instrumenten De gemeente Ommen geeft aan dat zij het belangrijk vindt dat de bekendheid en het gebruik van regelingen z grt mgelijk is. Aangegeven wrdt dat de gemeente daarm haar eigen klanten aanschrijft m hen bekend te maken met de mgelijkheden die de gemeente Ommen biedt vr ndersteuning. Om de verige delgrepen te bereiken wrdt gepubliceerd in regi 17

20 nale kranten en via de website. Dr de bekendheid z grt mgelijk te maken verwacht de gemeente dat het gebruik k z maximaal mgelijk wrdt. In de praktijk blijkt dat in elk geval via de website van de gemeente de regelingen meilijk te vinden zijn. Trefwrden als armede en minima leveren p de website geen enkele verwijzing naar het instrumentarium p. Wanneer er gezcht wrdt p inkmen dan kmt men via een aantal verwijzingen terecht bij de aangebden regelingen. Hier staan krte mschrijvingen van de prducten en een summiere uitleg van de gehanteerde criteria. De website is verigens maar één manier m de burgers te infrmeren er kan k gedacht wrden aan klantmanagers en WMOcnsulenten die kun klanten direct infrmeren f samenwerking met externe partners f via het SWbedrijf. Dit blijkt echter maar p beperkte schaal te gebeuren. De inrichting van het integrale klantcntactcentrum is hierbij een eerste stap. Infrmatievrziening richting de raad Over de infrmatievrziening van de raad kunnen we krt zijn. De enige infrmatie de gemeenteraad ntvangt bestaat uit de basisinfrmatie die p geijkte mmenten in de P&Ccyclus wrdt aangeleverd. Dit hudt in dat alleen via de begrting, managementrapprtages en de rekening, infrmatie ver het instrumentarium beschikbaar is. Deze infrmatie is echter p hfdlijnen en laat alleen zien in heverre de bestedingen vereenkmen met de begrting. Uit gesprekken binnen de gemeente blijkt dat er bij deze infrmatie altijd een uitwerking en achterliggende cijfers beschikbaar zijn, maar dat deze dr de raad nit zijn pgevraagd. De gemeenteraad geeft aan dat zij het nderwerp armede zelf nit expliciet behandeld heeft. Wanneer het ndig was werden verrdeningen vastgesteld. Tegelijkertijd wrdt duidelijk dat de raad tt ng te weinig tt niet heeft gestuurd en gecntrleerd inzake armedebeleid. Z zijn er geen kaders gesteld en is er nit ingezet p beleidsvrming. Omdat de afgelpen jaren het bijstandsbestand niet verder daalde en er bezuinigd mest wrden is men vlgens de geïnterviewden wel kritischer naar het armedebeleid gaan kijken. Tijdens de bespreking van het WMO rapprt Meeden in Ommen kwam daarbij naar vren dat de begrting vr de schuldhulpverlening lang niet sluitend was. Dit alles vrmde aanleiding vr de raad m de wethuder te vragen met een ntitie te kmen waarin het huidige armedebeleid tegen het licht wrdt gehuden. De raad wil te naar een systeem van mnitring waar de nadruk ligt p een gede infrmatievrziening m p tijd zaken te signaleren. De raad vindt dat het begin er is, maar dat het tegelijkertijd ng lang niet z is zals ze het graag zuden willen. 3.4 Samenvatting De gemeente Ommen heeft geen zicht p de mvang van de delgrep vr het instrumentarium dat de gemeente vert. Het is daarm vr de gemeente niet te bepalen he grt het bereik van het instrumentarium is. Drdat er daarnaast geen delen en kaders gesteld zijn en er ver de meeste jaren geen infrmatie beschikbaar is ver tekenningen, uitgaven en budgetten, is het nmgelijk m te bepalen f het beleid effectief en efficiënt geweest is. De raad zelf geeft aan het armedebeleid nit expliciet behandeld te hebben en dat zij p dit vlak tt ng te weinig tt niet heeft gestuurd en gecntrleerd. Het blijkt k dat de infrmatievrziening naar de raad te erg beperkt is. Alleen p hfdlijnen wrdt in de P&Ccyclus aangegeven he de budgetten en uitgaven zich ntwikkelen. Achtergrndinfrmatie is vl 18

21 gens de ambtelijke rganisatie beschikbaar maar wrdt nit pgevraagd. Een prblematisch punt is dat de raad aangeeft dat er lange tijd geen redenen waren m te cntrleren inzake het armedebeleid mdat alles ged ging in Ommen. Echter, dit hfdstuk maakt duidelijk dat het de gemeente ntbreekt aan zicht p de delgrep. Met andere wrden: men kan niet met zekerheid zeggen dat de armedeprblematiek meevalt in Ommen en daarmee neemt men het risic mgelijke echte prblemen te missen. Op basis van CBSgegevens en de jaarrekening 2010 kan er een schatting gemaakt wrden van het effect van het beleid. Hieruit blijkt dat de gemeente Ommen veel minder geld uitgeeft aan het armedebeleid dan zij begrt heeft. Onduidelijk is f dit te maken heeft met het feit dat het bereik van de regelingen (te) laag ligt f dat er veel te ruim is begrt. Juist m het bereik te vergrten geeft de gemeente Ommen aan dat zij prbeert m de regelingen z n grt mgelijke bekendheid te geven. Zij det dit dr publicatie in reginale kranten en weekbladen en p de website. Deze aanpak lijkt vralsng niet te werken. 19

22 Hfdstuk 4 Externe partners en burgers Naast de gemeente zijn er verschillende maatschappelijke rganisaties die zich bezig huden met armede, armedendersteuning en armedebestrijding. In dit hfdstuk wrdt ingegaan p deze partijen en de mate waarin de gemeente samenwerkt met verschillende partijen. Daarnaast gaan we in p de mening en ervaringen van de delgrep: de burgers. 4.1 Externe partners Binnen de gemeente Ommen zijn verschillende partijen die zich inzetten vr minima (zie bijlage vr verzicht). Uit de lijst valt p te maken dat er in en buiten Ommen diverse rganisaties zijn die zich in meer f mindere mate bezighuden met armede. Het gaat hier m prfessinele rganisaties zals Carinva (maatschappelijk werk) en de Kredietbank, maar k m vrijwilligersrganisaties zals Humanitas, Vluchtelingenwerk en de Vedselbank. Daarnaast kunnen we cnfessinele partijen (Kerken) nderscheiden. De verschillende rganisaties hebben een aantal cncrete activiteiten vr minima. Z vert Humanitas een thuisadministratie. Hierbij wrden mensen gehlpen bij het p rde brengen hun administratie. De Vedselbank verstrekt vedselpakketten aan mensen die nder een bepaald besteedbaar inkmen kmen. En de Gerefrmeerde Kerk verzrgt jaarlijks een kerstpakket vr minima. 4.2 Samenwerking Bij het grepsgesprek vr externe partners ver het thema armede zijn wrdverders van zes rganisaties aanwezig geweest. Dit waren Carinva, OOG (Ommer Overlegrgaan Gehandicapten), PCOB (Prtestantse Christelijke Ouderen Bnd), Vluchtelingenwerk, Diaknie Gerefrmeerde Kerk en de Vedselbank. Hewel een kleine grep, gaat het hier m een mengeling van prfessinele, cnfessinele en vrijwilligerspartijen. Beleid De verschillende partijen geven aan beperkt p de hgte te zijn van het gemeentelijk armedebeleid. Een deel kent de aangebden instrumenten, andere kennen geen enkele mgelijkheid die gemeente biedt. De partijen geven k aan dat de gemeente afgezien van de regelingen eigenlijk geen specifiek beleid vert en dat de uitvering k vaak afhankelijk lijkt te zijn van individuele ambtenaren. Z geeft men aan dat er verschil is in de tekenning van regelingen per persn. Een aantal partijen stelt dat men p het vlak van armedebeleid vral cntact heeft met de gemeente Hardenberg, mdat er in Ommen geen interesse is vr armedebeleid. Er is dan k weinig tt geen samenwerking tussen de gemeente Ommen en het maatschappelijk middenveld. Hewel de samenwerking ntbreekt willen de externe partners wel graag samenwerken. De diverse partijen geven aan meer betrkken te willen wrden bij het gemeentelijke armedebeleid. Maar daar stellen zij wel een aantal vrwaarden aan. Z benemt men dat de gemeente eerst zu meten zrgen vr een visie p armede en armedebeleid. Vlgens de externe partners met de gemeente niet blind alleen maar regelingen uitveren, 20

23 maar een visie vr de tekmst uit te stippelen. Daarnaast ziet met graag een aantal duidelijke beleidskeuzes. Wanneer deze twee stappen ndernmen zijn denken de partijen dat zij vr de dagelijkse invulling van het beleid een gede bijdrage kunnen leveren. Daarnaast zien zij vr zichzelf in de praktijk een rl weggelegd mdat zij dicht bij de delgrep staan. In het grepsgesprek wrdt k de eigen zwakte erkend: de aanwezige partijen werken nderling k niet samen, hewel er p individueel casus niveau wel afstemming is. Hier ligt een duidelijke taak vr de gemeente m p dit vlak veel meer een cördinerende rl p zich te nemen. Dit sluit aan bij het preventieve spr waar, als partijen binnen en buiten de gemeente nderling nauwer samenwerken, de signalerende en infrmerende taak versterkt kan wrden. Bereik en delgrep De externe partners geven aan dat zij sms het gevel hebben dat armede binnen Ommen dr de gemeente niet wrdt (h)erkend. De wrdverders van de Vedselbank leggen bijvrbeeld uit dat hun cliënten ver nder de grens van het minimabeleid vallen en dat dit de praktijk van de dag is. De aanwezige partijen leggen k uit dat het heel lastig is m erachter te kmen f mensen in armede verkeren, mdat burgers het vaak zelf k willen verblemen. De gemeente Ommen kan vlgens de partners meer aan reclame den, want veel van hun cliënten zijn niet p de hgte van de aangebden regelingen. Deze mening sluit aan bij de eerdere cnstatering dat de gemeente de delgrep en de mvang daarvan niet ged in beeld heeft. Een belangrijk aspect dat de externe partijen benadrukken is dat armede verder gaat dan alleen een financieel prbleem. Geld is vlgens hen belangrijk, maar p een meer fundamenteel niveau gaat het vlgens één van de aanwezigen vral m de vraag he krijg ik weer regie p mijn leven?. De partijen zien verder een duidelijke cnnectie tussen armedebeleid en participatie. Men is hier echter kritisch p het huidige beleid: steeds meer mensen kunnen sprt niet meer betalen en het geverde beleid zu te algemeen zijn waardr de delgrep nauwelijks wrdt bereikt. Hiermee wrdt indirect geraakt aan activerend armedebeleid. Ok sluit het aan bij de dr de wethuder geschetste visie, die juist ingaat p het prbleem achter de armede. Tt slt wrdt aangegeven dat de gemeente Ommen erg techncratisch is. Bij de aanvraag van vrzieningen wrdt vral gekeken naar de harde inkmenseisen die zijn vastgesteld. Het persnlijke verhaal van klanten speelt vlgens de externe partners veel minder een rl. 4.3 Burgers Bestuurlijk werd het belang van klanttevredenheid aangestipt. Op basis van een grepsgesprek met vier burgers uit de gemeente Ommen, die tt de delgrep behren, blijkt dat zij niet nverdeeld tevreden zijn. De burgers uit de delgrep geven aan dat men een persnlijke insteek mist. De ervaring is dat vr de gemeente alles draait m cijfers p de bankafschriften en het vlden aan beleidsmatige criteria. En dat de redenen vr de aanvraag en de persnlijke mstandigheden veel minder belangrijk zijn. Het kan echter al een grt verschil maken wanneer mensen in verband met een aanvraag persnlijk wrden pgebeld, zals één burger pmerkt. Verder 21

24 wrdt de suggestie gedaan m mensen beter te assisteren bij het den van een aanvraag. Ok wrdt gepperd dat het ged zu zijn eens per jaar een gesprek te hebben met een cnsulent m de situatie van de klant dr te lpen en te kijken naar de meer persnlijke situatie. Tijdens het gesprek kmt verder naar vren dat het lket van de sciale dienst van de gemeente Ommen verhuisd is naar de gemeente Hardenberg. Dit is vlgens de aanwezige burgers niet bevrderlijk vr de laagdrempeligheid. Eerder knden burgers die vragen hadden gewn binnenlpen, nu met men rekening huden met beperkte peningstijden en is er (vralsng) geen tegemetkming vr de extra reisksten die men met maken. Het is verigens de vraag f het lket bij de gemeente Ommen vr de ambtelijke fusie wel bezcht werd. De mening van de burgers sluit deels aan bij die van externe partners. Ok zij benadrukten de npersnlijke instelling van de medewerkers van de gemeente, Overigens wrdt k bestuurlijk dit erkend, z wrdt aangegeven dat de de vraag achter de vraag beantwrd met wrden. 4.4 Drie vrmen van armedebeleid Als we de meningen van de externe partijen en de burgers afzetten tegen de drie vrmen van armedebeleid, dan blijkt dat men blij is met het feit dat er curatief beleid is binnen de gemeente, maar dat dit als nvldende wrdt beschuwd. Juist mdat het curatief beleid sterk is ingericht p inkmensgrenzen en andere regelingen mist men een persnlijke benadering. Deze persnlijke benadering zu ged passen in een meer activerend beleid, waarbij het verhaal achter de armede een meer centrale plek inneemt. In deze vrm van beleid past het m k te kijken naar participatie en belemmeringen die ten grndslag liggen aan armede. Daarnaast pleiten beide grepen vr meer vrlichting ver de mgelijkheden die de gemeente Ommen biedt vr de delgrep. Dit kan nder preventief beleid geschaard wrden. Vrlichting kan bijdragen aan een hgere bereik en kan daarmee verder afglijden in een armedesituatie vrkmen. 4.5 Samenvatting De gemeente lijkt redelijk zicht te hebben p welke rganisaties betrkken zijn bij de delgrep. Er zijn echter geen cncrete afspraken gemaakt met de externe partijen die zich bezighuden met armede. De externe partijen zijn wel redelijk p de hgte van de aangebden regelingen, maar vinden dat de infrmatievrziening van de gemeente richting de delgrep veel beter kan. Op het vlak van samenwerking tussen de gemeente en maatschappelijk middenveld is ng veel terrein te winnen als het aankmt p het spr van preventief beleid waar signalering en infrmatievrziening vrp staan. Externe partijen kunnen hier een vitale rl spelen, met name als de gemeente meer regie gaat nemen. Nu blijkt dat de verschillende rganisaties zelf weinig nderling verleg hebben, alleen p ad hc basis wanneer een individuele case daarte aanleiding vrmt. De externe partijen in Ommen laten een grte bereidheid en betrkkenheid zien als het gaat m de gezamenlijke aanpak van armede in Ommen. Men geeft echter k aan dat de gemeente eerst specifieke keuzes met maken vrdat verder verleg vruchtbaar is. Daarbij 22

25 verlpt de cmmunicatie tussen de gemeente en de externe rganisaties z nu en dan stref. Diverse rganisaties hebben een vrkeur vr cntact met de gemeente Hardenberg mdat daar meer aandacht is vr armede en de drempels lager zijn. Men heeft het idee dat de gemeente Ommen het thema armede niet serieus neemt. En lijkt daarmee de eerdere cnclusie te benadrukken dat de gemeente haar delgrep niet kent. Uit het gesprek met de burgers blijkt dat niet alle regelingen die de gemeente aanbiedt even ged bekend zijn. Meer ruchtbaarheid geven aan het vijftal regelingen kmt hier wederm naar vren. Ok blijkt dat cmmunicatie met de burger een aandachtspunt is. Burgers stellen het p prijs als zij dr cnsulenten p een meer persnlijke manier benaderd wrden in plaats vanuit het perspectief van financiële criteria. 23

26 Hfdstuk 5 Inkmen en bezuinigingen De financiën van gemeenten staan nder druk, waardr veel gemeenten sinds 2010 bezuinigingen drveren. De bezuinigingen vinden p allerlei terreinen binnen het gemeentelijk beleid plaats. Uit de Divsamnitr van 2011 blijkt dat het armedebeleid bij de bezuinigingen grtendeels buiten scht blijft. Dr de eerder geschetste samenhang van het armedebeleid met andere terreinen kunnen de bezuinigingen wel ingrijpen p de effecten van het beleid. Hierbij gaat het bijvrbeeld m het inveren van eigen bijdrages binnen de WMO f schuldhulpverlening. 5.1 Het inkmen Om zicht te krijgen p effecten van bezuinigingen is het van belang eerst inzicht te hebben in het inkmen van de delgrep. In de nderstaande figuren is vr verschillende delgrepen aangegeven he het jaarinkmen is pgebuwd. Hierbij maken we nderscheid naar burgers met een bijstandsuitkering en burgers met een inkmen tt 110% van de inkmensnrm. We zijn hierbij uitgegaan van een maximaal gebruik van de landelijke regelingen en instrumenten van de gemeente Ommen. Bijzndere Bijstand blijft buiten beschuwing mdat dit alleen p individuele basis kan wrden tegekend. In de bijlage is een verzicht pgenmen van exacte verdeling binnen het jaarinkmen. Bijstand alleenstaande Alleenstaande uder Samenwnend znder kinderen Samenwnend met 2 kinderen Samenwnend met thuiswnend werkend 18 jarig kind bijstand ln kinderbijslag huurteslag zrg teslag langdurigheidsteslag participatiefnds kwijtschelding gemeente kwijtschelding waterschap Uit de bvenstaande figuur blijkt dat vr bijstandgerechtigden ruim tweederde van hun jaar inkmen bestaat uit de uitkering. De verdere aanvullingen bestaan vr het grtste gedeelte uit huur en zrgteslag. Gemeentelijke instrumenten zals de langdurigheidsteslag, participatiefnds en kwijtschelding beslaan gemiddeld 6% van het jaarinkmen van bijstandgerechtigden. 24