Concept Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding. HBO Bachelor opleiding. Fontys Hogescholen

Transcriptie

1 Adviesrapport Concept Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding Toets Nieuwe Opleiding HBO Bachelor opleiding Leraar HBO Bachelor Omgangskunde opleiding voltijd Leraar & deeltijd Omgangskunde voltijd & deeltijd Fontys Hogescholen Fontys Hogescholen

2

3 Scheveningseweg KV Den Haag T (070) F (070) I E info@hobeon.nl Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding HBO Bachelor opleiding Leraar Omgangskunde voltijd & deeltijd Fontys Hogescholen Hobéon Certificering BV datum 12 mei 2009 Auditteam: Drs. R.B. van der Herberg Dr. K.A. Soudijn C. van der Wolf secretaris: Mr. J.A. Frederik CMC

4

5 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING Functie van het rapport Bereik van de beoordeling Karakteristiek van de beoogde opleiding Aanpak Beoordelingsprocedure en werkwijze Beslisregels Auditteam Deelnemers visitatie Programma visitatie 6 februari BEVINDINGEN EN BEOORDELING 5 Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding 5 Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen 5 Facet 1.2. Bachelor 7 Facet 1.3. Oriëntatie HBO 9 Onderwerp 2: Programma 12 Facet 2.1. Eisen HBO 12 Facet 2.2. Relatie tussen Doelstellingen en Programma 15 Facet 2.3. Samenhang Programma 19 Facet 2.4. Studielast 20 Facet 2.5. Instroom 23 Facet 2.6. Duur 25 Onderwerp 3: Inzet van Personeel 26 Facet 3.1. Eisen HBO 26 Facet 3.2. Kwantiteit Personeel 28 Facet 3.3. Kwaliteit Personeel 29 Onderwerp 4: Voorzieningen 31 Facet 4.1. Materiële Voorzieningen 31 Facet 4.2. Studiebegeleiding 33 Onderwerp 5: Interne Kwaliteitszorg 35 Facet 5.1. Systematische aanpak 35 Facet 5.2. Betrekken van Medewerkers, Studenten, Alumni en Beroepenveld 37 Onderwerp 6: Condities voor Continuïteit 39 Facet 6.1. Afstudeergarantie 39 Facet 6.2. Investeringen 40 Facet 6.3. Financiële voorzieningen SAMENVATTEND OORDEEL Oordeelschema HBO Bachelor Lerarenopleiding Omgangskunde, Integraal oordeel/ advies aan NVAO 44 Bijlage I: Curricula Vitae auditoren en onafhankelijkheidsverklaringen externe auditoren Bijlage II: Programma visitatie 6 februari 2009

6

7 1. INLEIDING 1.1. Functie van het rapport Het onderhavige rapport bevat het advies aan de NVAO dat door Hobéon Certificering als Visiterende en Beoordelende Instantie is opgesteld ten behoeve van de Toets Nieuwe Opleiding HBO Bachelor Omgangskunde welke zal worden aangeboden door Fontys Lerarenopleiding Tilburg Bereik van de beoordeling Fontys Lerarenopleiding Tilburg beoogt deze opleiding in de volgende varianten aan te bieden: HBO Bachelor lerarenopleiding Omgangskunde, voltijd crohonummer B35421 HBO Bachelor lerarenopleiding Omgangskunde, deeltijd crohonummer B35421 Hobéon Certificering heeft haar oordeel over de voltijd en een deeltijd varianten van de beoogde lerarenopleiding in één rapport samengevat omdat beide varianten gericht zijn op dezelfde eindkwalificaties en binnen één gemeenschappelijk beleids- en uitvoeringskader aangeboden zullen worden. Niettemin, in het rapport wordt, daar waar nodig, het onderscheid tussen de twee varianten zichtbaar gemaakt De basis voor het onderzoek van Hobéon Certificering werd gevormd door de Management Review / Aanvraagdossier Toets Nieuwe Opleiding van deze beoogde HBO Bachelor lerarenopleiding Omgangskunde, voltijd en deeltijd van december De Fontys Lerarenopleiding Tilburg verzorgt op dit moment de volgende HBO Bachelor lerarenopleidingen: Aardrijkskunde Algemene economie Bedrijfseconomie Biologie Duits Engels Frans Geschiedenis Gezondheidszorg & Welzijn Maatschappijleer Natuurkunde Nederlands Scheikunde Spaans Techniek Wiskunde De beoogde lerarenopleiding Omgangskunde is organisatorisch en onderwijskundig belegd bij het cluster van de opleidingen Biologie en Gezondheidszorg & Welzijn. Hobéon Certificering Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding Leraar Omgangskunde Fontys, 1.0 1

8 1.3. Karakteristiek van de beoogde opleiding De beoogde lerarenopleiding Omgangskunde leidt op tot tweedegraads docent in het vak Omgangskunde. De toekomstig docent Omgangskunde kent verschillende werkgebieden in het onderwijs. Zo zal hij binnen het MBO en VO het vak Omgangskunde geven. Binnen het LWOO en het praktijkonderwijs zal hij als docent met een brede bevoegdheid functioneren. Een derde werkgebied is gelegen in de (onderwijs)organisatie en vooral gericht op veranderingsprocessen. De toekomstig docent Omgangskunde is toegerust om teams, collega s of management te begeleiden en te adviseren zowel over hun specifieke functioneren als over het functioneren van de (onderwijs) organisatie en de vormgeving als geheel. Veranderingen in de school worden steeds meer geacht te worden gedragen door de docenten zelf. De ervaren docent Omgangskunde is bekwaam om deze veranderingen te helpen implementeren en het management bij deze verandering te ondersteunen. Daarnaast heeft de beoogde opleiding een specifieke relatie met de lectoraten. Het lectoraat Ontwikkeling van Scholen en Professionalisering Schoolmanagement onder leiding van lector prof. dr. E.B.P. Verbiest heeft als doelstelling de kennisontwikkeling op het gebied van schoolmanagement en belangrijke beïnvloedingsfactoren en randvoorwaarden te bevorderen. Vooral op het gebied van competenties en professionaliseringsconcepten zal de beoogde opleiding Omgangskunde in de toekomsten intensief gaan samenwerken met dit lectoraat. In het opleidingsprogramma is onderzoek van praktijkproblemen opgenomen in de voor alle Fontys Lerarenopleiding Tilburg opleidingen verplichte minor innovatief beroepsonderwijs en in het toegepaste (praktijkgerichte) actieonderzoek. Actieonderzoek is een benadering waarmee docenten en studenten zich kunnen professionaliseren. De benadering krijgt internationaal veel aandacht, omdat aangesloten wordt bij de ontwikkeling naar praktijkgeoriënteerde scholing van aanstaande docenten. Zowel de minor als het actieonderzoek worden integraal in de opleiding vormgegeven onder supervisie van het lectoraat leerstrategieën onder leiding van lector dr. S.M Bolhuis en associate lector dr. ir. Q.H. Kools. Er zijn reeds tweedegraads lerarenopleidingen Omgangskunde bij Hogeschool Utrecht, Hogeschool Leiden en de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden Aanpak Beoordelingsprocedure en werkwijze Bij de beoordeling van de beoogde opleidingsvarianten voltijd en deeltijd is uitgegaan van het door de NVAO vastgestelde Toetsingskader nieuwe opleidingen hoger onderwijs. Daarin staan de onderwerpen en facetten vermeld waarop een VBI zich bij de beoordeling van een beoogde opleiding moet richten. Voorts zijn daarin opgenomen de criteria aan de hand waarvan een VBI moet bepalen of de basiskwaliteit van die beoogde opleiding als voldoende kan worden beoordeeld. Voorafgaand aan het accreditatieonderzoek heeft Hobéon Certificering de beoogde opleiding voorbereid op de audit door een inhoudelijke toelichting te geven op het NVAO-Toetsingskader. Met betrekking tot het specifieke referentiekader van de betreffende beoogde opleidingsvarianten geldt het volgende: De beoogde opleidingsvarianten hebben zich voor wat betreft beroepsprofiel, opleidingscompetenties en doelstelling tenminste gebaseerd op de landelijke afspraken van de tweedegraads Lerarenopleidingen Omgangskunde. De functies, beroepsrollen en taken van de leraar in de onderbouw van het VO / VMBO-t en MBO sluiten aan bij de landelijke afspraken van de tweedegraads Lerarenopleidingen Omgangskunde (Zie onder facet 1.1.: Domeinspecifieke Eisen ). Het auditteam heeft dit opleidingsspecifieke referentiekader beoordeeld en vastgesteld dat het in voldoende mate gespecificeerd is en passend is voor een HBO Bachelor lerarenopleiding Omgangskunde op HBO-niveau. Het auditteam heeft dit kader in zijn beoordeling betrokken. Zie voorts onder facet 1.1. De beoordelingsprocedure van Hobéon Certificering kent twee hoofdmomenten: Hobéon Certificering Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding Leraar Omgangskunde Fontys, 1.0 1

9 Documentanalyse Het gaat hier om een analyse en beoordeling van: (i) de door Fontys Lerarenopleiding Tilburg aangeleverde Management Review / Aanvraagdossier Toets Nieuwe Opleiding, met betrekking tot HBO Bachelor Lerarenopleiding Omgangskunde, voltijd en deeltijd van december 2008 en (ii) de onderliggende documentatie die betrekking had op bijvoorbeeld: strategische keuzen en de positie in de markt, interne organisatie, de (systematiek van) interne kwaliteitszorg en de daarmee samenhangende verbetermaatregelen, ontwikkelingen in het beroepenveld, beroeps- en opleidingsprofielen, eindkwalificaties, curricula, werkvormen, toetsing en beoordeling, kwantitatief en kwalitatief personeelsbeleid, internationalisering, instroombeleid, studiebegeleiding, condities voor continuïteit. Op basis van de door Fontys Lerarenopleiding Tilburg aangeleverde documentatie, heeft het auditteam zich een beeld kunnen vormen van de primaire en secundaire processen van de twee opleidingsvarianten. Het auditteam heeft dit beeld getoetst aan zaken als: ambitieniveau, toekomstgerichtheid, innovatief vermogen, kwaliteitsbewaking via interne en externe evaluatie, arbeidsmarktrelevantie, resultaatgerichtheid, continuïteit, studenten- en docentenbelangen. Voorafgaand aan de visitatie (zie hieronder) werd het management van de betreffende beoogde opleiding op de hoogte gesteld van de voorlopige bevindingen van het auditteam op basis van zijn documentanalyse. Audit De audit was gericht op een actieve controle door middel van een visitatie 1, uitgevoerd door een auditteam waarvan deel uitmaakten twee externe onafhankelijke deskundigen op het gebied van Omgangskunde (vakdeskundige, werkvelddeskundige) en een lead auditor vanuit Hobéon Certificering en een externe secretaris/auditor onderwijs. Onder controle moet hier worden verstaan, dat het auditteam op verschillende niveaus (management, coördinatie, examencommissie, docenten, studenten, staf) heeft getoetst: (i) of de in de documentatie beschreven beleidsvoornemens en de daaraan gerelateerde uitvoeringsprocessen reeds zijn geïmplementeerd en (ii) of de overige in de documentatie vervatte informatie verifieerbaar is. Deze verificatie door het auditteam geschiedde enerzijds door meerdere malen hetzelfde onderwerp met verschillende geledingen te bespreken en anderzijds aan de hand van additionele documentatie en -daar waar het de huisvesting en de materiële voorzieningen betreft- ook door eigen waarneming. De additionele, tijdens de visitatie geraadpleegde, documentatie behelsde ondermeer: overzichten van de samenstelling van de werkveld-gremia waarmee de beoogde opleiding overleg (zal) voeren en verslagen van die bijeenkomsten met het werkveld (deelnemen aan landelijk overleg sinds april 2008, contacten met ROC, VO en LWOO, zie facet 1.1); overzicht CV s van beoogd docenten, met netwerkoverzicht docenten (zie facet 3.3); beschrijving van (leerarrangementen, cases en de daaraan gekoppelde producten, literatuur, didactische werkvormen en toetsing (zie facet 2.2); Aldus had het auditteam voldoende instrumenten om zich op gedetailleerd niveau op de hoogte te stellen van inhoud, opzet en uitvoering van het opleidingsprogramma en van de daarmee samenhangende personele, organisatorische, materiële en ruimtelijke voorzieningen. Het auditteam heeft op deze wijze alle in het NVAO-Toetsingskader vermelde facetten beoordeeld, op basis waarvan een samenvattend oordeel per onderwerp werd gegeven. Een en ander werd vastgelegd in een conceptrapport dat aan de opleiding werd voorgelegd voor een toets op eventuele feitelijke onjuistheden. Het voorliggend rapport is de weergave van het oordeel van het auditteam met daarbij de gronden waarop dat oordeel is gebaseerd Beslisregels Met als uitgangspunt de Beslisregels Toetsing zoals vastgelegd in het NVAO-Toetsingskader 2 heeft Hobéon Certificering de volgende beslisregels toegepast. 1 Visitatie heeft op 6 februari 2009 plaatsgevonden. 2 Volgens de NVAO-Beslisregels Toetsing kunnen zowel een Onderwerp als een Facet uitsluitend onvoldoende of voldoende scoren. Hobéon Certificering Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding Leraar Omgangskunde Fontys, 1.0 2

10 A. De scores op de per onderwerp gerubriceerde facetten leiden tot een score op het betreffende onderwerp en wel volgens de regels onder C. B. Binnen de beoordeling van een facet is er ruimte voor een eigen afweging van het auditteam: uitvoering/praktijk weegt zwaarder dan beleid/theorie; (beter een goed functionerende regeling die slecht is opgeschreven dan omgekeerd); primaire processen wegen zwaarder dan secundaire. C. Van facetten naar onderwerp. Hier geldt het volgende: een onderwerp krijgt de score voldoende indien alle facetten tenminste voldoende hebben gescoord of indien één facet onvoldoende en de overige tenminste voldoende hebben gescoord, mits er een acceptabel verbeterplan beschikbaar is voor het facet met de score onvoldoende ; een onderwerp krijgt de score onvoldoende indien één facet onvoldoende heeft gescoord en er geen acceptabel verbeterplan voor dit facet beschikbaar is; een onderwerp krijgt de score onvoldoende indien meer dan één facet onvoldoende heeft gescoord, ongeacht of er voor die facetten acceptabele verbeterplannen zijn Auditteam Het auditteam was als volgt samengesteld: Voorzitter en lead-auditor: Leden: Drs. R.B. van der Herberg Dr. K.A. Soudijn C. van der Wolf Mr. J.A. Frederik CMC Secretaris: Bij het samenstellen van het auditteam heeft Hobéon Certificering er zorg voor gedragen, dat de voor de beoordeling van de HBO Bachelor lerarenopleiding Omgangskunde noodzakelijke expertise aanwezig is. Expertise met betrekking tot de onderwijskundige aspecten (i.c. het primaire proces, de ondersteunende processen en de organisatorische context) en expertise met betrekking tot de inhoudelijke aspecten (i.c. het programma in relatie tot het specifieke domein). De lead-auditor drs. R.B. van der Herberg heeft ruime audit ervaring zowel binnen het middelbaar- als binnen het hoger onderwijs. Hij was jarenlang directeur van een grote onderwijsinstelling in het midden van het land. De werkvelddeskundige, C. van der Wolf heeft ervaring als docent Omgangskunde, Psychologie, Pedagogiek en Geriatrie op verschillende scholen in het middelbaar beroepsonderwijs en heeft zich in haar beoordeling met name gericht op de kwaliteit, actualiteit en relevantie van (i) het richtinggevend domeinspecifieke kader, (ii) de eindkwalificaties, (iii) de programma-inhoud en (iv) de interactie tussen beoogde opleiding en werkveld. Bovendien heeft zij de kwaliteit van het personeel beoordeeld. De vakdeskundige dr. K.A. Soudijn heeft ervaring als docent Psychologie en Onderzoeker bij de Universiteit van Tilburg en is bestuurlijk actief geweest in onderwijs en bij de beroepsorganisatie van psychologen (NIP) en heeft op grond van zijn ervaring en positie in het werkveld een goed zicht op de eisen die vanuit de verschillende deelgebieden in het vakgebied gesteld worden aan tweedegraads leraren omgangskunde. De deskundige onderwijs, mr. J.A. Frederik CMC, heeft zich vooral gericht op de kwaliteit van de processen die direct en indirect de uitvoering van het programma raken. De heer Frederik heeft in zijn vorige en huidige functie een aanmerkelijke ervaring opgebouwd die hem in staat stelt de programmaopbouw, het onderwijsproces en de organisatorische context waarbinnen de uitvoering plaatsvindt, te beoordelen in het perspectief van de eisen die aan beoogde HBO-opleidingen gesteld worden. Voor de curricula vitae: zie Bijlage I Deelnemers visitatie Het auditteam heeft tijdens de visitatie gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers vanuit de verschillende geledingen van de beoogde opleiding: management, coördinatoren, docenten, ontwikkelaars, werkveld en staf Voor een volledig overzicht van de deelnemers aan de visitatie: zie Bijlage II Programma visitatie 6 februari 2009 Zie eveneens Bijlage II. Hobéon Certificering Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding Leraar Omgangskunde Fontys, 1.0 3

11 Hobéon Certificering Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding Leraar Omgangskunde Fontys, 1.0 4

12 2. BEVINDINGEN EN BEOORDELING Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding Dit onderwerp kent drie facetten: 1. Domeinspecifieke eisen; 2. Bachelor; 3. Oriëntatie HBO Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen Criterium Het facet Domeinspecifieke Eisen is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de beoogde eindkwalificaties van de opleiding aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk)? Bevindingen De HBO Bachelor Lerarenopleiding Omgangskunde is een tweedegraads lerarenopleiding en als zodanig gepositioneerd binnen Fontys Lerarenopleiding Tilburg. De opleidingscompetenties en eindkwalificaties richten zich op het niveau van de beroepsbeoefenaar die acteert op bachelor niveau. De eindkwalificaties waarop de opleiding zich baseert zijn afgeleid van de bekwaamheidseisen voor leraren, in mei 2004 landelijk vastgesteld (SBL competenties) en in de wet op de beroepen in het onderwijs (Wet BIO) verankerd Fontys Lerarenopleiding Omgangskunde heeft binnen deze kaders de eindkwalificaties geformuleerd verdeeld in competenties voor vakmanschap (het vak omgangskunde) en meesterschap (docentschap). De bekwaamheid van de startende leraar omvat zeven competentiegebieden. Deze competentiegebieden zijn: 1. inter-persoonlijk competent, 2. pedagogisch competent, 3. vakinhoudelijk en didactisch competent, 4. organisatorisch competent, 5. competent in het samenwerken met collega s, 6. competent in het samenwerken met de omgeving, 7. competent in reflectie en ontwikkeling, De SBL competenties zijn verder uitgewerkt naar drie niveaus, zoals ontwikkeld door Fontys lerarenopleidingen. De competentieniveaus zijn gedifferentieerd naar de fase van de hbo-opleiding in: a. hoofdfasebekwaam (aan het einde van de propedeutische fase) b. afstudeerbekwaam (aan het einde van de hoofdfase van de opleiding) c. startbekwaam (aan het einde van de opleiding) De drie niveaus worden bepaald door: de mate van zelfstandigheid: van begeleiding via toezicht en onder begeleiding naar zelfstandig, de mate van complexiteit van de context: van eenvoudig via complex naar professioneel, de mate van volledigheid van handeling: van observeren en verwoorden via analyseren naar toepassen en evalueren. Daarnaast heeft Fontys Lerarenopleiding Omgangskunde specifieke vakcompetenties geformuleerd: communiceren, agogisch handelen, methodisch handelen, organiseren en plannen, (multidisciplinair) samenwerken, leiding geven, bestuurlijk/beleidsmatig managen, legitimeren en professionaliseren. De bronnen hiervoor waren de kennisbasis en de input van de klankbordgroep, het werkveld en de eisen vanuit de eindtermen van het MBO en kerndoelen van de onderbouw van het voorgezet onderwijs. Deze competenties zijn voorgelegd in het landelijke overleg van de lerarenopleidingen Omgangskunde. Hobéon Certificering Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding Leraar Omgangskunde Fontys, 1.0 5

13 Er zal, mede door deze participatie in het landelijk overleg, sprake zijn van een continue bijstelling als onderdeel van bewaking van de actualiteit en relevantie van de competenties en de uitwerking daarvan. De Omgangskunde competenties zijn naar voorbeeld van de SBL competenties beschreven op drie niveaus (hoofdfasebekwaam, afstudeerbekwaam en startbekwaam). In de competentiebeschrijvingen worden tevens voorbeelden gegeven van passende werkgebieden of werkprocessen, beroepstaken of rollen en beroepsproducten. De Omgangskunde competenties zijn: communiceren, agogisch handelen, methodisch handelen, organiseren en plannen, (multidisciplinair) samenwerken, leiding geven, bestuurlijk/beleidsmatig managen, legitimeren, professionaliseren De kennisbasis voor het leraarschap Omgangskunde is door het landelijke overleg van lerarenopleidingen opgesteld en is gebaseerd op de opleiding- en beroepspraktijk. Competent handelen veronderstelt dat de leraar beschikt over kennis, vaardigheden en attituden op verschillende terreinen. De leraar moet dus beschikken over een kennisbasis. De lerarenopleidingen tweedegraad, verenigd in de ADEF, hebben een opzet ontwikkeld voor een kennisbasis. Het begrip kennisbasis wordt gebruikt om te verwijzen naar het geheel aan kennisvereisten waarover een startbekwame leraar moet beschikken. Zie ook De kennisbasis is in tweeën op te splitsen: Kennisvereisten van het schoolvak Kennisvereisten met betrekking tot het pedagogisch-didactische domein De kennis van het schoolvak wordt op deze manier verbonden met kennis die nodig is om daadwerkelijk competent te kunnen handelen in kenmerkende situaties. De kennisbasis waar de leraar over moet beschikken is afhankelijk van het competentieprofiel en heeft betrekking op: Kennis van het leren Kennis van de leerling Kennis van onderwijsmethoden De kennisbasis van leraren zal getoetst worden. In het kader van het K3 project wordt er landelijk een toetsbank ontwikkeld en worden vakinhoudelijke voortgangstoetsen ontwikkeld Bovendien krijgt de opleiding Omgangskunde input van het samenwerkingsverband voortgezet onderwijs Midden Brabant, dat gericht is op verbetering van de zorgstructuur in het voortgezet onderwijs. Voor docenten Omgangskunde liggen in de zorgstructuur veel relevante taken, die momenteel erg in ontwikkeling zijn. Oordeel: Voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor alle aangeboden varianten van de beoogde opleiding als voldoende en wel op grond van de volgende observaties: De eindkwalificaties passen binnen de bekwaamheidseisen voor tweedegraads leraren (SLBcompetenties) en de eisen die de Wet BIO aan tweedegraads leraren stelt; De eindkwalificaties zijn tot stand gekomen in samenspraak met het landelijke en regionale werkveld en het landelijk overleg lerarenopleidingen; Over de eindkwalificaties heeft overleg plaatsgevonden met de bestaande tweedegraads lerarenopleidingen Omgangskunde; De kennisbasis voor het leraarschap Omgangskunde is gebaseerd op de opzet zoals deze ontwikkeld is door de ADEF. Het begrip kennisbasis wordt gebruikt om te verwijzen naar het geheel aan kennisvereisten waarover een startbekwame leraar moet beschikken. Hobéon Certificering Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding Leraar Omgangskunde Fontys, 1.0 6

14 Facet 1.2. Bachelor Criterium Het facet Bachelor is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de beoogde eindkwalificaties van de opleiding aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor? Bevindingen Het auditteam heeft de eindkwalificaties van de opleiding geanalyseerd om te bepalen of deze kwalificaties beantwoorden aan het niveau bachelor zoals weergegeven in de zogeheten Dublin Descriptoren. In de Dublin Descriptoren worden de onderstaande vijf dimensies onderscheiden, bij elk waarvan hieronder een beschrijving wordt gegeven in relatie tot de respectieve eindkwalificaties Het bachelorniveau van de lerarenopleiding Omgangskunde is herkenbaar in de SBL competenties, de Omgangskunde competenties en de kennisbasis. De geformuleerde prestatieindicatoren wijzen op een professioneel handelen op bachelorniveau. Om in de complexe beroepssituatie te kunnen handelen dient de student de kennisbasis zodanig te beheersen dat deze adequaat kan worden toegepast. Dit vereist een denk- en werkniveau dat overeenstemt met de Dublin descriptoren In een matrix worden de SBL- en Omgangskunde competenties gekoppeld aan de Dublin Descriptoren. Naast de inhoudelijke vulling van de cellen en het geïntegreerd gebruik van de cellen tijdens de beroepsuitoefening en de samenhang tussen de zogenaamde professionele rollen, spelen persoonsgebonden aspecten een essentiële rol. De leraar Omgangskunde moet zich ervan bewust zijn dat zijn functioneren voortdurend ingekleurd wordt door zijn culturele, sociaalmaatschappelijke, ethisch of levensbeschouwelijke opvattingen. Uiteindelijk wordt het niveau ook bepaald door de mate waarin kennis en vaardigheden geïntegreerd zijn in de diepere identiteitslagen. In deze matrix is bijvoorbeeld de competentie pedagogisch competent voor Omgangskunde ingevuld met agogisch handelen, waarbij de volgende uitwerking van de Dublin Descriptoren is gegeven: Kennis en Inzicht Met inachtneming van theoretische (wetenschappelijke, actuele) en methodische kennis m.b.t.: opvoeding, leren, ontwikkeling, en mogelijkheden / belemmeringen daarbinnen identiteitsontwikkeling en culturele bepaaldheid doelgroep gerelateerde ontwikkelingen en mogelijkheden / belemmeringen, Toepassen kennis en inzicht In een specifieke onderwijscontext kunnen ontwerpen en uitvoeren en passend maken (m.b.v. praktische, gesitueerde kennis) methodieken op basis van integratie tussen praktische kennis (leefwereld en beleving), methodische en theoretische kennis en op basis van diagnose van de eigen praktijk. begeleiden bij gedragsveranderingen helpen bij het ontwikkelen van gespreksvaardigheden voor specifieke doelgroepen Oordeelsvorming Vanuit culturele en levensbeschouwelijke bepaaldheid beredeneerde keuzes maken, mede op basis van praktijk onderzoek (met inbegrip van diagnostiek) m.b.t. opvoeden, leren en ontwikkeling, en gericht op verbetering eigen (school)praktijk invloed uitoefenen op het sociaal gedrag van individuen signaleren van probleemgedrag Communicatie Uitleggen en verantwoorden van keuzes rekening houdend met de doelgroep ten aanzien van: didactiek (in relatie tot leren) en inhoud van het vak met als doelgroep leerlingen. assisteren bij het ontwikkelen van gespreksvaardigheden zodat het individu als volwaardig gelijke partner in het gesprek kan staan, Hobéon Certificering Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding Leraar Omgangskunde Fontys, 1.0 7

15 Leervaardigheden Systematisch oriënteren, plannen, uitvoeren van ontwikkel- en verbeteracties en reflecteren op eigen onderwijspraktijk en kunnen inschakelen van professionele leervormen (o.a. via intervisie, supervisie) vormgeven aan zelf ontwikkelde en geïntegreerde implementatietrajecten en deze toetsen op haalbaarheid Het auditteam heeft kennis genomen van de competentiematrix waarop de opleiding haar opleidingscompetenties heeft gebaseerd en welke gekoppeld zijn aan de Dublin Descriptoren. Voorts heeft het auditteam geconstateerd in de panelgesprekken dat de competentiematrix en wat daarmee samenhangt actieve kennis is. Het auditteam is van mening, dat de eindcompetenties van de opleiding voldoen aan het niveau Bachelor zoals weergegeven in de Dublin Descriptoren. Oordeel: Voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor alle aangeboden varianten van de beoogde opleiding als voldoende en wel op grond van de volgende observaties: De opleiding heeft samen met de andere lerarenopleidingen Omgangskunde in een matrix beschreven hoe de landelijke competenties, waarop de opleiding haar eigen opleidingscompetenties heeft gebaseerd, zijn gekoppeld aan de Dublin Descriptoren. De eindcompetenties van de opleiding voldoen daarmee aan het niveau Bachelor. De opleiding heeft beschreven hoe zij het bachelor niveau aan de hand van elke Dublin Descriptor en generieke HBO kernkwalificaties borgt. Hobéon Certificering Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding Leraar Omgangskunde Fontys, 1.0 8

16 Facet 1.3. Oriëntatie HBO Criteria Het facet Oriëntatie HBO is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Zijn de beoogde eindkwalificaties van de opleiding mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties? Heeft de HBO-bachelor de kwalificaties voor het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een HBO-opleiding vereist is of dienstig is? Bevindingen Bij de start van de ontwikkeling van de lerarenopleiding Omgangskunde is onderzocht wat de ontwikkelingen in het werkveld zijn ten aanzien van Omgangskunde. Het voorbereidingsteam heeft onderstaande bronnen, partijen en personen geraadpleegd: Landelijke ontwikkelingen Nota Meesterschap HBO-raad, dd 31 maart 2008; Nota werken in het onderwijs, dd 25 september 2007; Opleiden in de school, deel 1 en 2, dd 3 mei 2007; Rapport LeerKracht, dd september 2007; Werken aan Vakmanschap dd 27 maart 2008; Common European Principles for Teacher1 Competences and Qualifications dd 16 juni 2005, (European Commission, Directorate-General for Education and Culture); Opleiden in de school deel 3, dd 15 september 2008; Convenant Actieplan LeerKracht, Toelichting standpunt hogescholen, dd 8 juli 2008; Nota lerarenopleidingen, dd 31 maart Bovenstaande nota s en documenten geven onder meer een beschrijving van de tweedegraads lerarenopleidingen, de eisen en de ontwikkelingen. Fontys Lerarenopleiding Tilburg sluit hierbij aan. Studenten van de tweedegraads lerarenopleidingen (bachelorniveau) aan de HBO s voor leraren VO / BVE zijn benoembaar in educatie en beroepsonderwijs, praktijkonderwijs, VMBO en de eerste drie leerjaren van HAVO en VWO. De beoogde lerarenopleiding Omgangskunde kan in vier jaar aan de lerarenopleiding worden volbracht Het voorbereidingsteam heeft deelgenomen aan het landelijk overleg opleidingen Omgangskunde, met bijeenkomsten op 2 november 2007,14 april 2008 en 7 november Ook zijn bezoeken afgelegd aan bestaande tweedegraads lerarenopleidingen Omgangskunde bij Hogeschool Leiden, Hogeschool Utrecht en de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden. Dit heeft geresulteerd in het visiedocument leraar Omgangskunde en het uitwisselen van de competenties Omgangskunde. De belangrijkste punten die het werkveld heeft aangegeven zijn: sturing op competenties zoals dit in de klankbordgroep is ingebracht. De startbekwame docent Omgangskunde kan de leerling (MBO en VO), de collega en de organisatie (het team en of het management) helpen om zichzelf te kunnen sturen op competenties en competentieontwikkeling, oftewel het leren leren realiseren Arbeidsmarkt onderzoek In opdracht van de projectgroep tweedegraads lerarenopleiding Omgangskunde is onderzoek gedaan naar de arbeidsmarkt voor tweedegraads leraren Omgangskunde. Kort samengevat zijn de belangrijkste bevindingen: Ten aanzien van leerlingen: mede gelet op de leerlingenpopulatie en de problematiek waar een deel van hen mee te maken heeft, zal het vakgebied in de nabije toekomst steeds belangrijker worden, als onderwijsorganisatie is het van belang een veilige schoolomgeving te creëren, terugdringen van schooluitval is één van de aandachtspunten, het aantal schoolplichtigen met gedragsproblemen neemt toe, net als een toename van kinderen met ernstige gedragsproblemen in het speciaal onderwijs, de docent Omgangskunde moet leerlingen (in de nabije toekomst) kunnen begeleiden bij het opzetten van een portfolio. Hobéon Certificering Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding Leraar Omgangskunde Fontys, 1.0 9

17 Essentieel is dan dat zij goede feedback krijgen, dat zij hun gedachten op papier kunnen zetten en dat zij over dat portfolio met anderen van gedachte kunnen wisselen. Ten aanzien van het management: docenten Omgangskunde zouden betrokken moeten worden bij het management van de onderwijsinstelling; op deze wijze kunnen zij een bijdrage leveren aan een schoolklimaat dat gekenmerkt wordt door een veilige leeromgeving. belangrijk is dat de afgestudeerde kennis heeft van het bestaande onderwijssysteem, in het bijzonder van het (v)mbo en de betekenis van deze ontwikkelingen voor het onderwijs, binnen verschillende organisaties is er behoefte aan onderwijskundige ondersteuning. Docenten en hun leidinggevenden hebben vaak te weinig tools in handen om adequaat te kunnen handelen, zeker daar waar het om leer- en/of gedragsproblemen gaat bij leerlingen. Ook op het terrein van leerstrategieën zou onderwijskundige ondersteuning gewenst zijn. Ook op dit gebied zou een docent Omgangskunde expertise in de opleiding kunnen inbrengen, leraren Omgangskunde kunnen deel uit maken van de zorg- en adviesteam die thans al voorkomen op scholen voor voortgezet onderwijs, Ten aanzien van de samenleving/overheid: er is een tendens waarneembaar van zorg binnen een thuissituatie naar zorg op school, veelal zijn onderdelen uit omgangskunde in het bestaande VMBO- en MBO-curriculum opgenomen. Zo zijn binnen Zorg & Welzijn aspecten opgenomen van omgangskunde, evenals binnen het vak persoonlijke ontwikkeling Eindkwalificaties Omgangskunde Net als alle tweedegraads lerarenopleidingen is de startbekwame docent Omgangskunde bevoegd in de onderbouw van het VO, het MBO en het VMBO. Daarnaast kent de leraar Omgangskunde een brede bevoegdheid in het LWOO en het praktijkonderwijs. Bovendien richt de startbekwame leraar Omgangskunde zich op veranderingsprocessen in organisaties. Begeleiding van collega s, teams of management bij de implementatie van veranderingen behoort tot een van hun kerntaken Beroepsprofiel Fontys lerarenopleiding Omgangskunde heeft binnen deze kaders de eindkwalificaties geformuleerd verdeeld in competenties voor vakmanschap (het vak omgangskunde) en meesterschap (docentschap). Zie ook facet 1.1, hiervoor. Daarnaast heeft Fontys Lerarenopleiding Omgangskunde specifieke vakcompetenties geformuleerd: communiceren, agogisch handelen, methodisch handelen, organiseren en plannen, (multidisciplinair) samenwerken, leiding geven, bestuurlijk/beleidsmatig managen, legitimeren en professionaliseren De eindkwalificaties zijn beschreven in samenspraak met het werkveld. De competenties zijn daarbij weergegeven op drie niveaus. Het derde niveau is beschreven op het niveau van startbekwaam en richt zich op de beginnende beroepsbeoefenaar Het auditteam is van mening dat de lerarenopleiding Omgangskunde een beroepsopleiding is en heeft geconstateerd dat sprake is van een helder beroepsprofiel en dat hierover afstemming plaats heeft gevonden met het beroepenveld. De eindkwalificaties van de opleiding corresponderen met de kerntaken van een (beginnend) beroepsbeoefenaar en sluiten aan bij de eisen die de vakgenoten en de beroepspraktijk stellen aan een tweedegraads lerarenopleiding. Oordeel: Voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor alle aangeboden varianten van de beoogde opleiding als voldoende en wel op grond van de volgende observaties: De opleiding heeft opleidingscompetenties uitgewerkt mede op basis van het landelijk profiel. De eindkwalificaties van de opleiding corresponderen met de kerntaken van een (beginnend) beroepsbeoefenaar en sluiten aan bij de eisen die de vakgenoten en de beroepspraktijk stellen aan een tweedegraads leraar Omgangskunde De eindcompetenties van de opleiding voldoen zeer duidelijk aan het niveau Bachelor. Hobéon Certificering Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding Leraar Omgangskunde Fontys,

18 SAMENVATTEND OORDEEL DOELSTELLINGEN OPLEIDING : VOLDOENDE Het auditteam beoordeelt het Onderwerp Doelstellingen Opleiding voor alle beoogde opleidingsvarianten als voldoende. De opleiding heeft een set eigen opleidingscompetenties uitgewerkt op basis van het landelijk profiel, daaraan beroepsrollen gekoppeld en de opleidingscompetenties in een matrix uitgewerkt in drie niveaus. De eindcompetenties van de opleiding voldoen aan het niveau Bachelor en corresponderen met de kerntaken van een (beginnend) beroepsbeoefenaar. De opleiding heeft structureel overleg met verschillende geledingen vanuit het werkveld over de opzet en de inhoud van de opleiding. Hobéon Certificering Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding Leraar Omgangskunde Fontys,

19 Onderwerp 2: Programma Dit onderwerp kent zes facetten: 1. Eisen HBO; 2. Relatie tussen doelstellingen en programma; 3. Samenhang programma; 4. Studielast; 5. Instroom; 6. Duur. Facet 2.1. Eisen HBO Criteria Het facet Eisen HBO is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Vindt kennisontwikkeling door studenten plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontwikkeld studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek? Heeft het programma aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline? Waarborgt het programma de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft het aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk? Bevindingen Kennisontwikkeling in het opleidingsprogramma Zowel praktijkgerichte kennis en vaardigheden als conceptuele kennis komen in het opleidingsprogramma aan bod. De praktijkgerichte kennis is van belang om de eigen vaardigheden van de docent te verdiepen en verder te bekwamen. De conceptuele kennis heeft de functie om een theoretisch kader te bieden en is van belang om de persoon of groep of context die een beroep op de docent doet, beter te kunnen begrijpen. Door de achterliggende theorie eigen te maken komen er voor de student keuzes beschikbaar, waardoor een verantwoord handelen of aanpak mogelijk is. De docent omgangskunde is in staat daarbij zijn handelen of plan van aanpak kritisch te benaderen Bij de verschillende onderwijsonderdelen zijn de voor dat onderwerp relevante bronnen aangegeven. Studenten dienen zich ook te verdiepen in vakbladen, branchevereniging (Velon) en in buitenlandse informatiebronnen. Vooral op het gebied van inter- of multiculturaliteit, groepsdynamica en multidisciplinaire samenwerking zijn buitenlandse databronnen van belang In het opleidingsprogramma is onderzoek van praktijkproblemen opgenomen in de voor alle Fontys Lerarenopleiding Tilburg opleidingen verplichte minor innovatief beroepsonderwijs (IBO) en in het toegepaste (praktijkgerichte) actieonderzoek. Actieonderzoek is een benadering waarmee docenten en studenten zich kunnen professionaliseren. De benadering krijgt internationaal buitengewoon veel aandacht, omdat aangesloten wordt bij de ontwikkeling naar praktijkgeoriënteerde scholing van aanstaande docenten. Zowel de minor als het actieonderzoek worden integraal in de opleiding vormgegeven onder supervisie van het lectoraat leerstrategieën onder leiding van lector dr. S.M. Bolhuis en associate lector dr. ir. Q.H. Kools. Zowel het lectoraat als de beroepspraktijk (de scholen waar studenten tevens stage lopen) dragen actuele thema s aan waarop de student kan intekenen. In het actieonderzoek dienen de studenten gebruik te maken van de recente theorieën, modellen en concepten uit de kennisbasis De opbouw van het programma is vastgelegd in gedetailleerde schema s waarin competenties, leerdoelen, onderwijs, toetsing en studiepuntenverdeling consistent zijn beschreven en gerelateerd. Deze zogenaamde CLOTS-schema s voor propedeuse, hoofdfase en afstudeerfase. Zie ook facet Aansluiting opleidingsprogramma bij de actuele ontwikkelingen. De leraar Omgangskunde is multidisciplinair. Wetenschappelijke theorieën uit de (cognitieve) psychologie, de psychopathologie, de pedagogiek, de filosofie en de sociologie staan aan de basis. Ook de kennis uit andere multidisciplinaire wetenschappen zijn relevant zoals onderwijskunde en communicatie. Hobéon Certificering Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding Leraar Omgangskunde Fontys,

20 De laatste ontwikkelingen zullen worden bijgehouden waarbij ook ontwikkelingen op het gebied van ICT, gezondheidszorg en welzijn en facilitaire dienstverlening en veiligheid betrokken worden. Dit alles is terug te vinden in de kennisbasis, de CLOTS schema s en de literatuurlijst. Door regelmatig overleg met vakgenoten en de beroepspraktijk in de onderwijsinstellingen zullen de laatste ontwikkelingen gevolgd worden om vervolgens in het programma opgenomen te worden Specifiek voor het vak Omgangskunde is aansluiting gezocht bij het lectoraat Ontwikkeling van Scholen en Professionalisering Schoolmanagement onder leiding van lector prof. dr. E.B.P. Verbiest. Doelstelling van dit lectoraat is kennisontwikkeling op het gebied van schoolmanagement en belangrijke beïnvloedingsfactoren en randvoorwaarden. Aandachtspunten hierbij zijn o.a. vereiste competenties, professionaliseringsconcepten, verwerking van relevante kennis in curricula en methodische vraagstukken. Vooral op het gebied van vereiste competenties en professionaliseringsconcepten zal de toekomstige opleiding Omgangskunde in de toekomst intensief gaan samenwerken met dit lectoraat Voor de kennisontwikkeling en de verdieping van (toepasbare)kennis worden projecten, onderzoek en casuïstiek begeleid door (gast)colleges, excursies, workshops en stages. Toegepast onderzoek is een vorm van kennisontwikkeling. Voorbeelden van onderzoekopdrachten waar studenten momenteel binnen de Fontys Lerarenopleiding Tilburg aan werken en die ook relevant zijn voor Omgangskunde zijn: het ontwikkelen van toepasbare werkvormen voor het leerplein, voor docenten die er voor het eerst mee gaan werken, het ontwikkelen van handzame werkvormen die samenwerken bevorderen bij autistische kinderen, het ontwerpen van een training faalangst, hoe ga ik daarmee om, het ontwerpen van een scholing voor mededocenten op het gebied van stresshantering. Bij dit actieonderzoek dienen studenten zorg te dragen voor de theoretische onderbouwing van de keuzes die ze maken Beroepspraktijk gerelateerde (afstudeer)opdrachten en/of projecten. De lerarenopleiding Omgangskunde is competentiegericht vormgegeven. Dat wil zeggen dat de beroepspraktijk centraal staat. Gedurende de opleiding is er sprake van een opbouw in complexiteit van de beroepssituaties. Er is sprake van een toename in zelfstandig functioneren in de beroepspraktijk, een toename in de complexiteit van de beroepssituaties en een toename in de complexiteit van de gevraagde handelingen in de beroepspraktijk Stage: In de propedeuse wordt gewerkt met casuïstiek die gerelateerd is aan de beroepssituatie en blijft de stage beperkt tot een oriënterende stage. In de hoofdfase van de opleiding Omgangskunde wordt een deel van het onderwijs aan de hand van kenniskringen vorm gegeven in combinatie met stage. In de afstudeerfase geeft de LIO stage en het actieonderzoek de koppeling met de beroepspraktijk De minor innovatief beroepsonderwijs (IBO) is daarvan een voorbeeld. Het gaat hier om een concreet praktijkprobleem, aangedragen door de school waar de student gaat stagelopen. Door middel van literatuur, internet, onderzoek en tijdschriften wordt kennis rondom het probleem vergaard, gedeeld, bekeken, bestudeerd en nieuwe kennis geconstrueerd waarna de student de verworven nieuwe inzichten gaat toepassen in de beroepspraktijk tijdens zijn stage. Centraal in de minor staan de nieuwste ontwikkelingen op het eigen vakgebied in combinatie met het meesterschap. De innovatie ligt bij voorkeur integraal binnen het vakmanschap en meesterschap maar kan ook vakoverstijgend zijn. De opleiding Omgangskunde zal zich actief inzetten om de studenten Omgangskunde in deze minor vakgebied overstijgend te laten werken vanwege de ontwikkeling van de expertise van de student Omgangskunde op het gebied van veranderingsprocessen en ondersteuning van de (onderwijs)organisatie. Hobéon Certificering Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding Leraar Omgangskunde Fontys,

21 Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor alle aangeboden varianten van de beoogde opleiding als voldoende en wel op grond van de volgende observaties: Kennisontwikkeling vindt plaats door middel van vakliteratuur en praktijk gerelateerde opdrachten. Er zijn databanken, diverse vakbladen en de boeken van de literatuurlijsten beschikbaar. In de onderzoekslijn krijgen de studenten door de studiejaren heen de mogelijkheid kennis en vaardigheden te ontwikkelen op het terrein van onderzoek. Studenten krijgen de mogelijkheid de koppeling te maken tussen theorie en praktijk en het opstellen van onderzoekbare vragen bij hun onderzoek De opleiding heeft regelmatig contact met het werkveld. Hobéon Certificering Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding Leraar Omgangskunde Fontys,

22 Facet 2.2. Relatie tussen Doelstellingen en Programma Criteria Het facet Relatie tussen Doelstellingen en Programma is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Weerspiegelen het beoogde programma, het didactisch concept, de werkvormen en de wijze van toetsing de te bereiken eindkwalificaties van de opleiding? Zijn de te bereiken eindkwalificaties aantoonbaar vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het beoogde programma? Bevindingen Bij de vormgeving van het curriculum zijn de volgende uitgangspunten gedefinieerd: In aansluiting bij het Fontys-brede Biloba programma wordt het competentiegericht opleidingsconcept gehanteerd, waarbij de eindkwalificaties bestaan uit de kennisbasis, de SBL competenties en Omgangskunde competenties met daarin opgenomen de beroepscontext of werkgebieden met bijbehorende voorbeelden van mogelijke functies, rollen, taken, en eventuele beroepsproducten. Vanuit bovenstaande uitgangspunten zijn beroepsgerelateerde onderwerpen gedefinieerd. De naam Biloba is ontleend aan de boomsoort gingko biloba. De gingko biloba heeft een opmerkelijk tweelobbig blad en is daarmee het symbool voor de tweeledigheid van het innovatieprogramma. Het Biloba-programma is ontstaan uit een analyse van de wereld om ons heen. Het traditionele onderwijs voldeed niet meer aan de eisen van de dynamische kenniseconomie. Het profiel van de instromende studenten is veranderd: de instroom is gevarieerder qua leeftijd, vooropleiding en elders verworven competenties. De daaruit voortvloeiende vraag naar maatwerk moet kwalitatief en efficiënt worden beantwoord. Daarnaast werden opleidingen in het hoger onderwijs vaak te weinig uitdagend of zelfs te licht bevonden. Ten slotte stelde de opkomst van ICT, die met name studenten het meeste rendement (tijdwinst) opleverde, het onderwijs voor de uitdaging hoe nieuwe technologieën in te zetten ten bate van kwaliteitsverhoging van het leren Vanuit bovenstaande uitgangspunten zijn beroepsgerelateerde onderwerpen gedefinieerd. De leerarrangementen zijn hiervan afgeleid en kennen een integrale benadering. Dat wil zeggen er wordt in verschillende situaties aan meerdere competenties gewerkt. Het assessment & development programma vormt een schakel tussen de competentieontwikkeling van de student, de eindkwalificaties en het studieprogramma. Door toetsing en feedback krijgt de student steeds meer zicht op zijn eigen competentieontwikkeling in relatie met de eindkwalificaties. De toetsing is vormgegeven door middel van een programma, het zogeheten competentie assessment programma (CAP). In onderstaand schema s wordt de toenemende complexiteit (verticale as) en de integrale benadering (horizontale as) vanuit de eerder benoemde sleutelbegrippen en de centrale thema s, de mens in zijn context, weergegeven De onderwijsprogramma s zijn hiervan afgeleid en kennen een integrale benadering. Dat wil zeggen er wordt in verschillende situaties aan meerdere competenties gewerkt. In de propedeuse gaat de student aan de slag op niveau 1, in de hoofdfase en afstudeerfase werkt de student op niveau 2 en 3 van zijn competentieontwikkeling. Afhankelijk van eerder verworven competenties, de gekozen minor, de projecten en onderzoeksonderwerpen kan de competentieontwikkeling en de studieroute verschillen Competentiegericht onderwijs gaat uit van de competentieontwikkeling van de individuele student. Specifieke leerdoelen formuleert de student dan ook zelf. De student wordt hierbij ondersteund in het assessment & development (A&D)programma door de studieloopbaanbegeleider. Hobéon Certificering Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding Leraar Omgangskunde Fontys,

23 Het A&D programma vormt een schakel tussen de competentieontwikkeling van de student, de eindkwalificaties en het studieprogramma. Door toetsing en feedback krijgt de student steeds meer zicht op zijn eigen competentieontwikkeling in relatie met de eindkwalificaties. De toetsing is vormgegeven door middel van een programma, het zogeheten competentie assessment programma (CAP). In het schema wordt de toenemende complexiteit (verticale as) en de integrale benadering (horizontale as) vanuit de eerder benoemde sleutelbegrippen en de centrale thema s, de mens in zijn context, weergegeven. Ontwikkeling Problemen in de ontwikkeling Specifieke ontwikkelings problemen De Leraar Omgangskunde Functioneren van de mens Toenemende Complexiteit Propedeuse Socialisatie en bewustwording Diversiteit micro en mesoniveau Diversiteit in doelgroepen meso - macro Functioneren in zijn context (Onderwijs) organisatie microniveau Organisatie meso- macroniveau Veranderingprocessen in organisaties Beroepen sectoren Psycho - sociale aspecten in de beroepscontext Organisaties in- en extern Integrale samenhang Meesterschap en Vakmanschap Propedeuse oriënterend Hoofdfase verdiepend Afstudeerfase verbredend / specialiserend Propedeuse van onderwerp naar leerarrangementen Oriënteren; Wie ben ik als lesgever OgK in het MBO Leerarrangementen Ontwikkeling Individuele ontwikkeling Groepsontwikkeling Onderwijs Periode sbu oriëntatie OgK, mezelf en de klas Inleiding in de studie en het beroep docent OgK Inzicht in jezelf in relatie met het beroep Socialisatie en bewustwording Onderwijs organisatie microniveau Diversiteit in individuen Diversiteit in groepen Groepsvorming Werken in de klas/klassenmanagement Werken in de (school) organisatie Onderwijs Periode 2 en sbu oriëntatie op het beroep/ werkveld van de leerling Organisatie / werkveld van de leerlingen Specifieke werkcontext van de leerlingen De klant / patiënt van de leerling werk van de leerling in maatschapp. perspectief Een leerpramma voor de leerling van het MBO Oriëntatie op sector Z&W / dienstverlening Individuele hulp / zorg / dienst verlener beroepshouding Organisaties in de zorg & welzijn Dienstverlening/breder Onderwijs Periode sbu oriëntatie op de lesgeef praktijk Lesgeven in het MBO Meesterschap Lesgeven in omgangskunde Vakmanschap Hobéon Certificering Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding Leraar Omgangskunde Fontys,