Vrijwillige Inzet in Eindhoven: nu en in de toekomst Onderzoeksresultaten als aftrap voor samen bouwen aan een sterke stad

Transcriptie

1 Verslag van de bijeenkomst Vrijwillige Inzet in Eindhoven: nu en in de toekomst Onderzoeksresultaten als aftrap voor samen bouwen aan een sterke stad Op dinsdag 5 september organiseerde Vrijwilligerspunt Eindhoven een interactieve bijeenkomst over de toekomst van vrijwillige inzet in Eindhoven. Ruim 120 vrijwilligers, vrijwilligersorganisaties en andere geïnteresseerden hadden zich aangemeld, goed voor een volle zaal in het Badlab. Het thema leeft. Sterker nog: veel mensen zijn bereid samen de schouders te zetten onder het versterken van de vrijwillige inzet in Eindhoven. We blikken graag met u terug. Regine van Lieshout, manager unit Buurten en manager Innovatie bij Lumens, opent de bijeenkomst met een warm welkom aan alle aanwezigen en een korte toelichting op het programma. Wat is de behoefte van de stad? Dat is de vraag die centraal staat. Het doel: samen bouwen aan een sterke stad. Vanuit de behoeften van (potentiele) vrijwilligers en organisaties. Lumens, de organisatie waarvan Vrijwilligerspunt onderdeel is, heeft in opdracht van de gemeente Eindhoven laten onderzoeken wat die behoeften zijn. Ondertussenheid Samen bouwen aan een sterke stad betekent dat we vorm moeten geven aan de ondertussenheid, geeft Regine aan. Met de ondertussenheid geeft ze een naam aan de fase waarin de stad zich nu bevindt. Het is als met een rups, die verpopt zich en wordt daarna een vlinder. Wij bevinden ons in de ontpoppingsfase. Het veld is in beweging, dat is voor iedereen duidelijk. Er gebeurt al veel als gevolg van de decentralisatie en de participatiemaatschappij is niet meer enkel en alleen een begrip. Er zijn heel veel vrijwilligers, die doen hartstikke goed werk. Er is echter ook sprake van tegenstrijdigheid. Er moet namelijk meer met vrijwilligerswerk gedaan worden. Bestuursfuncties binnen vrijwilligerswerk krijgen organisaties en verenigingen niet meer ingevuld. Vrijwilligers en organisatie hebben andere behoeften. We moeten daarom niet hetzelfde blijven doen als wat we altijd deden, maar andere dingen doen om het juiste te blijven doen voor de stad Eindhoven, concludeert Regine. Dat willen we samen doen. Samen komen tot veranderingen en acties om de mismatch tussen vraag en aanbod in vrijwillige inzet te verkleinen en zo te bouwen aan een sterke stad. Interactie De aanwezigen krijgen direct de kans actief mee te doen met het gesprek. Via hun smartphone kunnen ze interactief reageren op vragen en stellingen. De eerste oefenvragen geven een beeld van de diversiteit in het publiek. Het grootste deel van de aanwezigen vertegenwoordigt een organisatie. De volgende afbeelding laat zien welke organisaties vertegenwoordigd zijn. Hebben die organisaties voldoende vrijwilligers? Nee, antwoordt 72% van de aanwezigen. Vrijwillige inzet in Eindhoven pag. 1

2 Ongeveer 10% is aanwezig als vrijwilliger. Daarbij mag opgemerkt worden dat het wel erg actieve vrijwilligers zijn. Een van de dames is wekelijks een flink aantal uren actief als vrijwilliger voor maar liefst drie culturele organisaties! De resultaten van de onderzoeken Mariëlle Rooijakkers, projectmanager Vrijwilligerspunt, presenteert de belangrijkste resultaten uit de twee onderzoeken; een onderzoek onder organisaties en een onderzoek onder inwoners van Eindhoven. Organisaties 824 organisaties ontvingen van Data Collectie Advies een digitale vragenlijst. 31% van die organisaties nam deel aan het onderzoek. De grootste groep reageerders (58%) bestaat uit organisaties zonder betaalde krachten. 38% van de respondenten heeft tussen de 11 en 50 vrijwilligers die binnen de organisatie actief zijn, 31% heeft er 10 of minder. Een klein deel van de organisaties (10%) werkt met meer dan 100 vrijwilligers. De meeste organisaties hebben senioren als doelgroep, op de voet gevolgd door organisaties die juist met jongeren werken. De belangrijkste maatschappelijke thema s die binnen het vrijwilligerswerk leven, zijn eerst zelfredzaamheid, daarna ontmoeting. Twee derde van de deelnemende organisaties geeft aan een tekort aan vrijwilligers te hebben. Dat is niet vreemd, vindt Mariëlle, want het aantal vrijwilligers is in de afgelopen twee jaar wel ongeveer gelijk gebleven, maar de behoefte is gestegen. Op de vraag wat organisaties in de toekomst nodig hebben, is het antwoord dan ook allereerst: meer vrijwilligers! Succesfactoren zijn er in overvloed: van betrokkenheid tot motivatie en van waardering tot enthousiasme en alles wat daarbij hoort. Er zijn echter evenzoveel knelpunten benoemd. Die hebben veelal te maken met geschiktheid, kwalificaties, bereidheid, vergrijzing, de zwaarte van de functies, beschikbaarheid, de toenemende vraag naar vrijwilligers en het tekort aan tijd voor begeleiding. Bij de behoeften staat het werven van financiële middelen met stip op één. Verder worden een goed vrijwilligersbeleid, het vinden en binden van vrijwilligers, pr en communicatie en betaalbare ruimte als belangrijke behoeften genoemd. Vragen over vrijwilligerswerk stellen organisaties vooral bij de gemeente (37,1%) of bij Vrijwilligerspunt (28,9%). Vrijwillige inzet in Eindhoven pag. 2

3 Vrijwilligers burgers ontvingen een uitnodiging om een andere vragenlijst in te vullen, waarbij onderzoeksbureau Markteffect ervoor zorgde dat ook burgers die nog niet bekend waren bij Vrijwilligerspunt, werden bereikt. 32% van hen reageerde. Via een open link reageerden nog eens 359 inwoners. Van de respondenten doet maar liefst 75,5% op dit moment vrijwilligerswerk, de meesten al meer dan tien jaar (39,5%). Zij besteden daaraan meestal 1 tot 4 uur per week (44,4%) of 5 tot 8 uur per week (29,1%). Ruim een kwart van de reageerders besteedt er nog meer tijd aan. Mensen die geen vrijwilligerswerk doen, geven aan dat zij daarvoor te weinig tijd hebben (37,1%) of benoemen redenen als het voorkomen van werkverdringing (vrijwilligerswerk als vervanging van een betaalde baan) of de ontbrekende vergoedingen voor bijvoorbeeld reiskosten. Veruit de meeste vrijwilligers doen vrijwilligerswerk omdat ze het leuk vinden, daarna scoort de waardering die ze ervoor krijgen erg hoog. De sector Zorg en Dienstverlening heeft de meeste vrijwilligers weten te strikken (40,3%), gevolgd door Maatschappij en Welzijn (38%). Wat vrijwilligers nodig hebben voor de toekomst? Een goede gezondheid en waardering en daarnaast ook inspraak, meer collega-vrijwilligers, scholing en begeleiding. De behoefte aan waardering bestaat vooral in de vorm van het krijgen van complimenten en aandacht van degenen voor wie men het werkt doet en de maatschappij. 87% van de respondenten vindt dat dit op dit moment voor hem of haar goed is geregeld. 88% van de respondenten vindt dat training/scholing op dit moment goed is geregeld. Men wil graag leren van anderen en workshops kunnen volgen. Vragen stellen vrijwilligers juist niet bij de gemeente of Vrijwilligerspunt, maar bij de eigen organisatie (64%) of een collega-vrijwilliger (30%). Interessant zijn ook de mensen die geen vrijwilligerswerk doen. 27% van hen wil dat simpelweg niet. Anderen zouden het overwegen als zij een leuke organisatie of passend vrijwilligerswerk vinden, hun tijd flexibeler kunnen inzetten of als aan andere voorwaarden wordt voldaan. Het publiek Wat vinden de aanwezigen? Op de vraag of we tegenwoordig te veel van vrijwilliger verwachten, antwoordt 48% dat men het daarmee eens is. 32% is het er niet mee eens en 19% is neutraal. Hebben de aanwezigen ideeën over hoe we vraag en aanbod dichter bij elkaar kunnen brengen? Jazeker! Het volgende overzicht geeft die ideeën weer: Vrijwillige inzet in Eindhoven pag. 3

4 De visie van Lucas Meijs De gastspreker is Lucas Meijs, hoogleraar Strategische Filantropie en Vrijwilligerswerk aan de Erasmus Universiteit, maar vandaag vrijwillige presentator. Nederland is volgens hem heel sterk in vrijwilligerswerk. Tussen de 40 en 50% van de 18-plussers doet het, gemiddeld 4 uur per week. Deze gegevens gebruikt Lucas nu al bijna 20 jaar. Kwantitatief is er niet veel veranderd, behalve beetje groei in procenten en een beetje afname in uren. Dat het stabiel is gebleven, hebben we te danken aan een positiever imago, de reinventing van de civil society en de participatiesamenleving, afname van transactiekosten door technologie, verbreding en verdieping van het veld, de opkomst van derde partijen (bedrijven, scholen), vrijwilligersmanagement als vak en de toenemende flexibiliteit van uitvoerend vrijwilligerswerk. Organisaties zeggen altijd dat ze meer vrijwilligers kunnen gebruiken, weet de hoogleraar. Maar als je vervolgens vraagt wat die vrijwilliger kan doen als hij morgen op de stoep staat, weten ze het niet. Uitdagingen voor de toekomst Kwalitatief en organisatorisch is er wel veel veranderd. Dat verandert ook de uitdagingen voor de toekomst. Die liggen in het omzetten van vrijwillige energie naar vrijwilligerswerk, het aanboren van nieuwe (interne én externe) bronnen en het kijken hoe we de zogenaamde nooit-vrijwilliger wel bereid krijgen om vrijwilligerswerk te gaan doen. Het onbenut potentieel is groot. Er is genoeg vrijwillige energie, we laten er alleen te veel van verdampen. De energie komt bijvoorbeeld van andere plaatsen dan vroeger, dus moeten we die ook niet meer bij de kerk zoeken. Er zijn nieuwe bronnen. Die hebben iets spannends. Vrijwillige energie Volgens Lucas Meijs komt vrijwillige energie vrij langs drie wegen: bereidheid, bekwaamheid en beschikbaarheid. Hij merkt daarbij op dat vrijwilligerswerk niet de functieomschrijving is, maar de beloningsstructuur. De vrijwilliger is dus eerst en vooral barman, of taxichauffeur. Toevallig had ik vandaag een goede betaalde taxichauffeur, maar vaak heb ik liever een vrijwillige chauffeur. Zij mogen dingen doen omdat ze er de juiste competentie voor hebben, niet omdat ze ervoor betaald worden. Betalen betekent niet dat het gedrag verandert. Als vrijwilligersmanagers de bereidheid, bekwaamheid en beschikbaarheid op één lijn krijgen en vertalen naar de juiste opdracht, hebben ze de jackpot; iemand die bereid is om vrijwilligerswerk te doen. Olie, vissen en de zon Meijs vergelijkt traditioneel vrijwilligerswerk met olie. Het is eindig en makkelijk. Nieuwe vormen van vrijwillige energie zijn als vissen, allemaal verschillend. Het gaat om de brede samenleving (oceaan), de samenhang tussen typen vrijwillige inzet en de andere beheerders Het verschil is de combinatie, die is vernieuwbaar, maar kan door ons verpest worden. Misschien moeten we ze gaan kweken? Bereidheid kun je bijvoorbeeld best manipuleren. Beschikbaarheid is vervolgens meer zoals de zon, die is er soms ook als je hem niet nodig hebt en andersom. Of te veel op het verkeerde moment. Vrijwillige inzet in Eindhoven pag. 4

5 Koppelteken If you can t beat them, join them, stelt Lucas. De nieuwe bronnen voor vrijwilliger energie liggen intern en extern. Die zijn te koppelen om andere vormen van energie op te wekken, aan te boren en te plaatsen. Het is daarbij van belang de motivatie expliciet te maken; vrijwilligerswerk zoeken dat past bij de energie. Als iemand iets wil leren, dan moet de organisatie ook vrijwilligerswerk leveren dat gericht is op leren. Als je iemand kunt garanderen dat hij zich veilig en zeker kan voelen in zijn functie, vergroot je zijn gevoel van bekwaamheid. En als het vrijwilligerswerk plaatsvindt dicht bij de woonplaats van de vrijwilliger, heeft dat een positief effect op de beschikbaarheid. De niet-vrijwilliger Interessant is om te kijken naar de voorwaarden waaronder een nooit-vrijwilliger toch een potentiële vrijwilliger wordt. Zowel op het gebied van bereidheid, bekwaamheid en beschikbaarheid zijn de barrières te verwijderen. Als iemand specifieke rollen zou kunnen vervullen die hem aanspreken, kan bijvoorbeeld de bereidheid toenemen. Na nog een aantal aandachtspunten en tips voor de aanwezigen, besluit Lucas Meijs zijn presentatie met de wijze woorden: Van de vrijwilligers komt de waarde, niet de besparing. Mening van het publiek Welke nieuwe ideeën heeft Lucas Meijs het publiek gebracht en wat is volgens de toehoorders de eerste stap die we in Eindhoven moeten gaan zetten? U ziet het hieronder: Vrijwillige inzet in Eindhoven pag. 5

6 Ook de mondelinge reacties uit het publiek zijn interessant. Zo vindt iemand dat er eigenlijk maar weinig over de creativiteit binnen het vrijwilligerswerk is gesproken, terwijl die wel degelijk aanwezig is en heel goed benut kan worden. Iemand anders oppert het idee om meer gebruik te maken van nieuwe media, zoals apps om elkaar te kunnen vinden. De overheid wordt ervaren als een belemmering: het UWV geeft werkzoekenden bijvoorbeeld zelden toestemming om vrijwilligerswerk te gaan doen en ook bij de tegenprestaties voor de Sociale Dienst staan regels en wetgeving het enthousiasme in de weg. Een vertegenwoordiger van een organisatie geeft ten slotte aan dat het soms lastig is om de behoefte van de vrijwilliger aan te laten sluiten bij het werk, en andersom. Ik kan de vrijwilliger wel weer de tuin laten doen, maar daar heb ik als organisatie geen behoefte aan. Wordt vervolgd Mariëlle Rooijakkers luidt de afsluiting van de bijeenkomst in met de laatste interactieve vraag: Wie hier in de zaal wil meewerken om samen een sterke stad te bouwen? Enkele tientallen aanwezigen geven aan hierover graag mee te willen denken. We hebben informatie gedeeld, inzichten opgedaan, besluit Regine van Lieshout. En dan? Omdat wij ons verantwoordelijk voelen voor de matching en de ondertussenheid, willen wij meehelpen voor die sterke stad. Niet alleen informatie delen, maar echt toewerken naar the next step en hier samen een concreet vervolg aan geven. De mensen die dat kunnen, zitten hier. Deze bijeenkomst is een eerste aftrap om die opdracht samen te vervullen. Dat vraagt Eindhoven van ons. Doe ook mee! Vrijwilligerspunt gaat op korte termijn samen met de mensen die zich hebben aangemeld, werk maken van alle nieuwe inzichten en nadenken over gerichte, concrete acties voor de stad. Wilt u zich, als (nog niet) actieve vrijwilliger of als vertegenwoordiger van een organisatie, alsnog aanmelden om een bijdrage leveren? Stuur dan een naar: info@vrijwilligerspunteindhoven.nl Vrijwillige inzet in Eindhoven pag. 6