Leerstoornissen: Een neurobiologische update

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Leerstoornissen: Een neurobiologische update"

Pieter Bosmans
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Leerstrnissen: Een neurbilgische update Prf. Dr. Bert De Smedt Faculteit Psychlgie en Pedaggische Wetenschappen VWVJ-Sympsium, Gent, 2017

3 Overzicht Inleiding Een krte histriek Dyslexie Dyscalculie Mgelijkheden en grenzen van neurwetenschappen

4 Dyslexie 1) Er is een ernstige achterstand (scre beneden percentiel 10) vr het vaardigheidsniveau van lezen en/f spellen t.a.v. een relevante vergelijkingsgrep 2) De achterstand, in kaart gebracht dr metingen p twee mmenten, blijft bestaan k wanneer vrzien is in een peride van adequate remediërende instructie en efening van minstens 3 tt 6 maanden 3) Er is geen afdende verklaring vr de ernstige achterstand en didactische resistentie

5 Dyscalculie 1) Er is een ernstige achterstand p een gestandaardiseerde rekentest (scre beneden percentiel 10) vr het vaardigheidsniveau van rekenen t.a.v. een relevante vergelijkingsgrep 2) De achterstand, in kaart gebracht dr metingen p minimum twee mmenten, blijft bestaan k wanneer vrzien is in een peride van adequate remediërende instructie en efening van minstens 3 tt 6 maanden 3) Er is geen afdende verklaring vr de ernstige achterstand en didactische resistentie

6 Omgeving Causale mdellen van leerstrnissen Bilgie Dmein-algemeen: Werkgeheugen, EF, Interferentie, snelheid Dmein-specifiek: Getalgevel, fnlgische vaardigheden, letterkennis Cgnitie Thuis Onderwijs Remediëring Lezen Rekenen Dyslexie dyscalculie Gedrag Frith, 2001; Hulme & Snwling, 2009; Penningtn, 2006

7 Neurbilgische rzaak Dyscalculia (Ksc, 1974, J. Learn. Dis.) The Lancet, 1900 A definitin f develpmental dyscalculia,stressing the hereditary r cngenital affectin f the brain substrate f mathematical functins is put frth. This disrder is clearly distinguished frm ther frms f disturbed mathematical abilities.

8 Neurbilgische rzaak Neurdevelpmental disrders

9 Histriek Glbale neurpsychlgische mdellen Linker-brein vs. rechter brein Neurpsychlgische taken Links = verbale taken Rechts = nn-verbale taken Leerstrnissen ~ dminantie en lateralisatie

10 Histriek Glbale neurpsychlgische mdellen Leerstrnissen ~ dminantie en lateralisatie Linker-deficit verbale leerstrnis Rechter-deficit niet-verbale leerstrnis MAAR:!!! NIET WETENSCHAPPELIJK ONDERSTEUND!!! Té eenvudige visie p nze hersenen

11 Hersennderzek Niet-invasieve methden Hersenstructuur (MRI, DWI) Hersenfunctie (EEG, fmri)

12 MRI-nderzek

13 Cgnitieve neurwetenschappen Lezen Petersn & Penningtn, 2015, Ann. Rev. Clin. Psy. Rekenen Peters & De Smedt, 2017, Dev. Cgn. Neursci..

14 Zijn nze hersenen vrgeprgrammeerd m te lezen f te rekenen? Functinele rerganisatie (neural recycling)

15 Lezen & dyslexie

16 Lezen (& spellen) Lezen (& spellen) = verbinden van 3 srten representaties Semantiek Fnlgie Orthgrafie Twee strategieën EJYAFJALLAJOKULL IJSLAND

17 Belangrijke buwstenen vr lezen Fnlgisch bewustzijn Rijmen, fneemdeletie, spnerism Letterkennis Sterke vrspellers van latere leesvaardigheid

18 Netwerk vr lezen in de hersenen Tenemende specialisatie in linker-hemisfeder Breed specifiek (bilateraal unilateraal) Drsaal ventraal Petersn & Penningtn, 2015, Ann. Rev. Clin. Psy.

19 Dyslexie Dyslexie = fnlgisch prbleem Meite met fnlgisch bewustzijn Prblemen met het fnlgische rute Prblemen met de rthgrafische rute

20 Dyslexie Hersenactiviteit tijdens lezen/ fnlgische taken Verminderde activiteit van de tempr-pariëtale crtex Minder ventrale activiteit Cmpensatie: hmlge gebieden in rechterhemisfeer Petersn & Penningtn, 2015, Ann. Rev. Clin. Psy.

21 Dyslexie Afwijkingen in witte-stfbanen (DWI-imaging) Minder witte stf t.h.v. linker tempr-parietale crtex (AF) Meer witte stf in het crpus callsum Gabrieli, 2009, Science

22 Dyslexie Orzaak f gevlg?? Onderzek bij kleuters met risic p dyslexie Vandermsten et al., 2016, Curr. Op. in Beh. Sci.

23 Rekenen & dyscalculie

24 Rekenen = 15 8 = 7 x 9 = 78 : 6 = 1. Telstrategieën Alles tellen Drtellen (vanaf het grtste getal) 2. Rekenfeiten 3. Decmpsitie-strategie Twee strategieën: rekenfeit vs. prcedure Ontwikkeling: prcedures, rekenfeiten

25 Belangrijke buwstenen vr rekenen Getalgevel Begrijpen van de betekenis van getallen Aantallen (Ansari, 2008, NRN) Telwrden één twee drie x = Frmele symblen De Smedt et al., 2013, Trends in Neursc. and Educ.

26 Belangrijke buwstenen vr rekenen Getalgevel

27 Belangrijke buwstenen vr rekenen Getalgevel Dudeman & Sidegirl Operatie Prpere Wereld

28 Netwerk vr rekenen in de hersenen Netwerk verandert ifv. van strategie, instructie, leeftijd, expertise Peters & De Smedt, 2017, Dev. Cgn. Neursci.

29 Accuracy Accuracy Dyscalculie Dyscalculie = prblemen met getalgevel Cllectieve test getalgevel Dyscalculie: < Pc 10; n = 130 TD: > Pc 35; n = 979 One-digit Tw-digit * * * * * MLD TD * * * * Niet verklaard dr snelheid Brankaer, Ghesquière, & De Smedt, 2016, Beh. Res. Meth.

30 Dyscalculie Afwijkingen in het (frnt-parietale) rekennetwerk Right Intraparietal Sulcus Rtzer et al., 2007, NeurImage De Smedt et al., 2011, NeurImage

31 Mgelijkheden en grenzen Kip-en-eiprbleem Zeer subtiele hersenafwijkingen Hersenscan diagnstiek Bimarkers?? Plasticiteit (k bij leerstrnissen)

32 Met dank aan MathLab Merel Bakker Elien Belln Carmen Brankaer Lien Peters Brecht Plspel Sanne Rathé Kiran Vanbinst Nre Wijns

Vergelijkbare documenten

Hoe rekent ons brein?? Recente neurowetenschappelijke inzichten in de ontwikkeling van rekenen en dyscalculie

Overzicht Inleiding Hoe rekent ons brein?? Recente neurowetenschappelijke inzichten in de ontwikkeling van rekenen en dyscalculie Prof. Dr. Bert De Smedt (number sense) Bewerkingen Hersenstructuur en rekenen