Protocol lees- en spellingproblemen en dyslexie. informatie voor ouders

Transcriptie

1 Prtcl lees- en spellingprblemen en dyslexie infrmatie vr uders

2 Inhudspgave Prtcl lees- en spellingprblemen en dyslexie 3 Kaders/wetgeving; Masterplan Dyslexie 3 Wat is dyslexie? 3 Dyslexie kenmerken 4 Vergedingsregeling 5 Prcedurebeschrijving OBS de Rietpluim 6 Signalerings- en analyse-instrumenten 7 Lees- en spellingbegeleiding van kinderen met lees- en spellingprblemen en dyslexie 10 Dyslexieverklaring en begeleiding vanuit de vergedingsregeling 11 Del van de behandeling 11 Samenwerking met uders van kinderen met een vermeden van dyslexie 12 Huvast bij dyslexie 12 Bijlage vr leerkrachten (in ntwikkeling): Fut! Bladwijzer niet gedefinieerd. Praktische tips, dcumenten en beschrijvingen van begeleidingsactiviteiten Fut! Bladwijzer niet gedefinieerd.

3 Prtcl lees- en spellingprblemen en dyslexie Kaders/wetgeving; Masterplan Dyslexie Prtcllen In 1995 werd het Ministerie van OCW dr de Cmmissie Dyslexie van de Gezndheidsraad geadviseerd m een prtcl p te stellen m de signalering van leesprblemen en dyslexie binnen de basisschl te systematiseren. Naar aanleiding hiervan gaf het Ministerie van OCW het Expertisecentrum Nederlands in 2000 de pdracht tt het schrijven van de Prtcllen Leesprblemen en Dyslexie. Het Prtcl Leesprblemen en Dyslexie vr grep 1-4 verscheen in Het Prtcl Leesprblemen en Dyslexie vr grep 5-8 verscheen in De prtcllen geven leerkrachten, dcenten en dyslexiespecialisten in het nderwijs cncrete handvatten vr beleid p het gebied van signalering en diagnse, begeleiding en behandeling, cmpenserende faciliteiten tt en met de inzet van cmputerhulpmiddelen. Op dit mment werkt het Expertisecentrum Nederlands aan een herziene versie van de prtcllen. Deze herziene versie wrdt aangebden in jaargrepkaternen. De katernen zijn aangevuld met nieuwe inzichten en meer tegespitst p de rl van de leerkracht. De herziene versie van het Prtcl Leesprblemen en Dyslexie vr grep 1 en 2 is verschenen in ; de jaarkaternen vr grep 3 en 4 verschijnen in schljaar (2011) en de katernen vr de andere grepen zullen de kmende jaren gefaseerd wrden uitgebracht. Tetskalender De prtcllen vrmen de basis vr het Masterplan Dyslexie. In de prtcllen zijn tetskalenders vr de diverse jaargrepen pgenmen. De nieuwe tetskalenders bij de Prtcllen Leesprblemen en Dyslexie zijn gebaseerd p de recent verschenen tetsen en de veranderingen in het vlgsysteem van Cit. De nieuwe tetskalenders zijn te vinden p (zie Dssier; Herziene tetskalenders Prtcllen Leesprblemen en Dyslexie). OBS de Rietpluim kijkt kritisch naar de geadviseerde tetsen en bepaalt in verleg met de nderwijsbegeleidingsdienst welke tetsen ndzakelijk zijn. Deze zijn pgenmen in de tetskalender (zie verzicht signalerings- en analyse-instrumenten). 1-zrgrute In het kader van Weer Samen Naar Schl en Passend Onderwijs is in 2007 de 1-zrgrute ntwikkeld (Clijsen, 2007). De 1-zrgrute beschrijft de stappen die in zrg aan leerlingen p grepsniveau, p schlniveau en p het niveau van bvenschlse zrg wrden gezet. Hierbij wrdt de cyclus van handelingsgericht werken als leidraad gehanteerd, zdat er een drgaande lijn in leerlingenbegeleiding binnen de schl en afstemming met externe zrg kan wrden gerealiseerd. De stappen uit de cyclus van het handelingsgericht werken kmen vereen met de stappen in de prtcllen leesprblemen en dyslexie. Wat is dyslexie? "Dyslexie is een strnis die gekenmerkt wrdt dr een hardnekkig prbleem met het aanleren en het accuraat en/f vlt tepassen van het lezen en/f spellen p wrdniveau." (Stichting Dyslexie Nederland 2008) Bij leerlingen met dyslexie is er sprake van een flinke lees- en/f spellingachterstand, die blijkt uit een nvlledige en/f meizame autmatisering van het lees- en/f spellingprces. Bij kinderen met dyslexie blijft de achterstand bestaan, k na systematische hulp. Dit nemen we dan didactische resistentie. Didactische resistentie kan wrden aangetnd wanneer een leerling niet f nauwelijks vruitgang bekt na een half jaar intensieve leesbegeleiding (bijvrbeeld ten minste drie keer per week gedurende 20 minuten). De prblemen p het gebied van lezen en/f spellen mgen niet te herleiden zijn tt andere strnissen. Kinderen met leesprblemen lpen de achterstand in na een peride van systematische hulp. De Prtcllen Leesprblemen en Dyslexie geven adviezen ver he de schl kinderen met leesprblemen kan begeleiden en ndersteunen. Het is van belang dat signalen van dyslexie bij een kind z vreg mgelijk wrden herkend. He eerder een gerichte aanpak van lees- en spellingprblemen kan starten, he grter de kans p succes. prtcl lees- en spellingprblemen en dyslexie, versie ktber

4 OBS de Rietpluim heeft het dyslexieprtcl tegespitst p de werkwijze en de visie ntwikkelingsgericht nderwijs. In het kader van vregsignalering dyslexie is er k een stappenplan vr de grepen 1-2, waarbij een signaleringsinstrument gehanteerd wrdt. De rzaken van dyslexie Dyslexie uit zich niet bij elk kind hetzelfde. De precieze rzaak van dyslexie is ng nduidelijk. Wel staat vast dat bij dyslexie sprake is van een erfelijke factr. Een kind dat één uder heeft met dyslexie, heeft 40 tt 50% kans er k aanleg vr te hebben. Bij twee dyslectische uders ligt dit percentage rnd de 80%. Dyslexie kenmerken Dyslexie indicatren zijn kenmerken die bij de meeste kinderen met dyslexie vrkmen; * een aantal daarvan kmt k vr bij kinderen met een zwakkere lees-/spelling ntwikkeling en/f een lagere intelligentie. Het gaat m de vlgende kenmerken: zwakke prestaties (D en E scres) bij lezen en spellen * het meizame leerprces det zich alleen vr bij lezen en spellen de leesprblemen den zich vr bij het lezen van wrden en lettercmbinaties * de verwerking van spraakklanken is verstrd/vertraagd het snel achter elkaar benemen van letters en cijfers is verstrd/vertraagd visueel rthgrafische wrdherkenning is nnauwkeurig/vertraagd het kppelen van visueel auditieve letter-/wrdverwerking is verstrd/vertraagd er kunnen prblemen zijn met het verbale werkgeheugen.* Hiernder vlgen een aantal algemene kenmerken van dyslexie. Meer specifieke signalen zijn te vinden p nder signalen per leeftijdsgrep. Prblemen bij algemene lesactiviteiten Trage verwerking van talige infrmatie als gevlg van een algemeen autmatiseringsprbleem. Prestaties nemen af bij dubbeltaken en werken nder tijdsdruk. Niet begrijpen van cmplexe vragen, terwijl de leerlingen het antwrd wel weten. Dit kmt mdat ze meite hebben met het plannen en vasthuden van de vlgrde van denkstappen. Meite met nthuden van meervudige instructies, terwijl ze de afznderlijke taken wel kunnen uitveren. Dyslectici hebben vaak een beperkt krte termijngeheugen. Meite met het nthuden f phalen van namen uit het geheugen. Wrdvindingsprblemen. Prblemen bij het lezen De leesprblemen van kinderen met dyslexie vallen het meest p bij hardp lezen. Smmige kinderen hebben een traag leestemp en lezen de wrden hardnekkig spellend. Andere kinderen hebben een hg leestemp, maar maken daarbij veel futen dr te raden. Er kan k sprake zijn van een cmbinatie van beide. Prblemen bij de spelling Kinderen met dyslexie maken langdurig veel spellingfuten en hebben, m dat te vrkmen, veel steun ndig van spellingsregels. Het kan zijn dat ze één bepaald wrd p een bladzijde p verschillende manieren spellen. Kinderen met dyslexie prberen vaak de spelling van specifieke wrden te nthuden. Dit is een enrme belasting vr het geheugen. Bvendien beklijft de kennis meestal niet, mdat ze het p een ngestructureerde manier in het geheugen pslaan. Prblemen bij het schrijven / fijnmtrische vaardigheden Kinderen met dyslexie schrijven vaak nleesbaar en maken veel drhalingen. Bij leerlingen die wel leesbaar schrijven, valt het trage schrijftemp p. Vaak hebben deze kinderen meite met de bladindeling. prtcl lees- en spellingprblemen en dyslexie, versie ktber

5 Vergedingsregeling Vanaf 1 januari 2009 kmen diagnstiek en behandeling van ernstige dyslexie in het basispakket van de zrgverzekering. De vergedingsregeling wrdt stapsgewijs ingeverd in de peride t/m 2013 ttdat in 2013 de zrg wrdt verged vr alle leerlingen in het primair nderwijs van 7 jaar en uder en leerlingen in het speciaal nderwijs van 7 t/m 13 jaar. Het mment waarp de zrg inclusief diagnstiek in relatie tt de leeftijd start is belangrijk. In 2009 geldt dat vr 7 f 8-jarige kinderen. Jaarlijks kmt daar een leeftijd bij. In 2013 is inveringsfase afgernd en kmen alle kinderen binnen de basisschlleeftijd in aanmerking vr de vergedingsregeling mits aan de criteria vldaan wrdt. Meer infrmatie hierver is te vinden p en Het ideale uitgangspunt is dat de uitvering van diagnstiek en behandeling plaatsvindt dr één instelling. De effecten van deze regeling zien wij met vertruwen tegemet. De hulp nder schltijd wrdt vanuit deze regeling verged indien diagnse leidt tt vaststelling van ernstige, enkelvudige dyslexie. Verzekeringen geven een vergeding vr het nderzek p basis van het leesdssier. Schl heeft een z.g. Prtwachterfunctie en dient d.m.v. een leesdssier haar vermeden te ndersteunen. Het nderzek kan alleen plaatsvinden wanneer de prblemen alleen betrekking hebben p lezen. Er mag geen andere diagnse zijn vastgesteld m vr de dyslexievergeding in aanmerking te kmen. Met andere wrden, er mag geen sprake zijn van cmrbiditeit. Jaar Leeftijd bij aanvang van de zrg (en diagnsestelling) f 8 jaar , 8 f 9 jaar t/m 10 jaar t/m 11 jaar jaar f uder In het kader van de vergedingsregeling vr diagnstiek en behandeling van ernstige dyslexie bij kinderen in het basisnderwijs, wrdt p OBS de Rietpluim een leesdssier bijgehuden van kinderen die prblemen hebben met het nder de knie krijgen van het lees- en spellingprces. Het leesdssier Als we bij een kind signaleren dat we een gegrnde reden hebben m te denken dat er sprake is van dyslexie, tnen we dat aan met een leesdssier. Uit dat dssier met blijken dat de schl: minimaal 3x peenvlgend heeft vastgesteld dat de leerling behrt tt de grep van 10% zwaksten, (= E niveau) lezers f 16% (= D f E) bij lezen tegelijk met 10% (=E) bij spellen. (de achterstand is hardnekkig). meetmmenten en interventies heeft vastgelegd binnen verschillende zrgniveaus. (er is specifieke instructie gebden). een achterstand heeft vastgesteld in geëvalueerde handelingsplannen. het vermeden heeft geuit dat het gaat m dyslexie. Ok vanuit uders wrdt verwacht dat zij thuis aandacht besteed hebben aan het lezen (vrlezen, preteaching, samen lezen,, ) en/f spelling. Gemaakte afspraken hierver meten k pgenmen wrden in het leesdssier. OBS de Rietpluim heeft een frmat waarin deze gegevens pgenmen wrden. Deze frmat vldet aan de wettelijke eisen en is gebaseerd p de frmat vanuit Masterplan Dyslexie. Wanneer er signalen zijn van dyslexie kan het zijn dat een kind niet vldet aan de gestelde criteria vr de vergedingsregeling. In dat geval vergeden de zrgverzekeringen nder bepaalde vrwaarden wel de diagnse, niet de behandeling; het is raadzaam uw eigen zrgverzekering hier p na te slaan. Vr OBS de Rietpluim is een diagnse dyslexie c.q. een dyslexieverklaring niet ndig m de kinderen vanuit schl de begeleiding te geven die zij ndig hebben. De signalering en analysegegevens bieden vldende handvatten m de begeleiding af te stemmen p eventuele lees- en spellingprblemen. prtcl lees- en spellingprblemen en dyslexie, versie ktber

6 Prcedurebeschrijving OBS de Rietpluim Het is van belang dat signalen van dyslexie bij een kind z vreg mgelijk wrden herkend. He eerder een gerichte aanpak van lees- en spellingprblemen kan starten, he grter de kans p succes. Op OBS de Rietpluim hanteren wij de 5 niveaus van zrg, een zrgstructuur m de drgaande lijn in nderwijs en zrg vr de leerlingen te waarbrgen. OBS de Rietpluim neemt de prtcllen Leesprblemen en dyslexie als uitgangspunt bij het signaleren van mgelijke dyslexie. Van grep 1 tt en met grep 8 wrden alle kinderen d.m.v. dit prtcl gevlgd p het gebied van lezen en spelling. Extra zrg vindt plaats middels verlengde instructie, herhaling en inefening en individuele instructie binnen het grepsgebeuren. De leerkracht brengt (en hudt) uders p de hgte van het prces en ntwikkelingen. Deze basiszrg, zrgniveau 1 en 2, heeft een preventieve functie. Deze zrg is k pgenmen in het grepsplan. Kinderen die uitvallen vlgens dit prtcl, methdetetsen, bjectieve tetsen en bservaties (D en E scres p het gebied van lezen en spelling) krijgen extra zrg middels de in het prtcl aangegeven methden en materialen en aanwezige methden p schl (zie pagina 11). In het grepsplan, pgesteld dr de leerkracht, is terug te vinden he de hulp binnen de grep is gerganiseerd. Op basis van tetsgegevens, tetsanalyses en bservaties wrdt er een grepsplan pgesteld waarin wrdt gefrmuleerd: wat het kind precies met leren en efenen waar de hulp met beginnen wat het del is waar naarte gewerkt wrdt p welke wijze er te werk met wrden gegaan welke efeningen het kind ndig heeft en welke leermiddelen daarbij ndig zijn Kinderen wrden p basis van gelijksrtige behefte gekppeld m begeleiding binnen de grep te kunnen realiseren. De leerkracht vert het grepsplan uit in de grep. Evaluatie vindt plaats d.m.v. tetsing en bservaties. In geval van een leesdssier wrden de activiteiten en evaluaties vanuit het grepsplan vertaald naar een individueel handelingsplan. De leerkracht brengt (en hudt) uders p de hgte van het prces en ntwikkelingen. We kijken niet alleen naar kinderen die uitvallen met een E en D-scre. Er kunnen k kinderen zijn die vallen binnen de signaallijn lees/spellingprblemen die we bij het interpreteren van tetsresultaten hanteren: zwakke DMT en AVI (waarbij AVI mgelijk beter scrt dan de DMT) zwakke spellingresultaten discrepantie tussen DMT/AVI/spelling t..v. rekenen en begrijpend lezen (evt. technisch lezen gecmpenseerd) Het gaat hierbij m een cmbinatie van gegevens die maken f een kind binnen de signaallijn valt. Kinderen die hier binnen vallen wrden ver het algemeen meegenmen in het grepsplan m te zrgen dat zij zich vldende blijven ntwikkelen p het gebied van technisch lezen en/f spelling. De leerkracht brengt (en hudt) uders p de hgte van het prces en ntwikkelingen. Het is belangrijk m te kijken f een diagnse echt ndzakelijk is. De begeleiding van het kind is p schl niet wezenlijk anders. Een diagnse kan sms vanuit sciaal-emtineel gpunt een meerwaarde hebben. Sms kmen pas in de lp van de schllpbaan signalen van dyslexie naar vren en kan een diagnse pas in het vrtgezet nderwijs gesteld wrden, wanneer de vreemde talen prblemen pleveren. De leerkracht bespreekt met uders de ntwikkelingen. Indien ndzakelijk wrdt cmpensatie en dispensatie afgesprken. Dit wrdt vastgelegd in het vrtgangsplan. Wanneer eerder gebden hulp niet tt het gewenste resultaat heeft geleid kan mgelijk gesprken wrden ver signalen van ernstige, enkelvudige dyslexie. In dat geval kan er geadviseerd wrden een berep te den p de vergedingsregeling dyslexie in het kader van diagnse en het realiseren van extra hulp vanuit de vergedingsregeling. De schl gaat dr met de begeleiding vanuit haar mgelijkheden binnen het grepsgebeuren, gebaseerd p de adviezen vanuit het dyslexieprtcl. Daarbij is OBS de Rietpluim niet afhankelijk van een diagnse dyslexie. Ingeschakelde externe begeleiding in het kader van de vergedingsregeling (medebehandelaar) is wel afhankelijk van de diagnse. Tevens kan met uders afgesprken wrden m cmpensatie en dispensatie in te zetten. Dit wrdt pgenmen in een vrtgangsplan lees- en/f spellingprblemen f dyslexie. We spreken van zrg p niveau 4. prtcl lees- en spellingprblemen en dyslexie, versie ktber

7 Signalerings- en analyse-instrumenten Grep Signalering Analyse/diagnse Interventies gericht p 1-2 Observaties Taal vr kleuters Auditieve en visuele leesvrwaarden Fnlgisch bewustzijn Fnemisch bewustzijn Signaleringslijsten dyslexieprtcl 3 Infrmatieverdracht vanuit grep 1-2 Interventie gericht p ktber / nvember januari/ februari 1 Herfstsignalering: Letterkennis (benemen, aanwijzen en dictee) Wrden lezen (bekende, wisselwrden, nbekende) Tekstlezen Auditieve analyse en synthese leesanalyse 2 Februarimeting Letterkennis (benemen en dictee) Wrden lezen Tets Leestechniek M3 DMT kaart 1 en 2 Tekstlezen AVI M3 Spellingtets M3 Lees- en spellinganalyse Bij uitval p herfstsignalering: Auditieve analyse en synthese april 2a Bij uitval p februarimeting (en p gevel ; lln. die nverwachts lijken te stagneren, vanuit bservaties) Letterkennis (benemen en dictee) Wrden lezen (methdetets) Tekst lezen (methdetets) Wrddictee (reguliere tetsing) Lees- en spellinganalyse Onderdelen van het deelvaardighedennderzek mei/juni 3 Mei/juni Wrden lezen Tets Leestechniek/leestemp E3 DMT kaart 1, 2 en 3 Tekstlezen AVI M3/E3 Spellingtets E3 Begrijpend lezen E3 Lees- en spellinganalyse Onderdelen van het deelvaardighedennderzek (DTLAS) Onderdelen van het deelvaardighedennderzek (DTLAS) Onderdelen van het deelvaardighedennderzek (DTLAS) Invullen leesbservatielijst fnemisch bewustzijn Autmatiseren en verder uitbreiden wrdherkenning mkm-wrden. Autmatiseren en verder uitbreiden wrdherkenning mkm-wrden. wrdherkenning clusterwrden. Vleiend lezen (van spellend naar zingend naar directe wrdherkenning) Autmatiseren en verder uitbreiden wrdherkenning mkm-wrden. wrdherkenning clusterwrden. Vleiend lezen (van spellend naar zingend naar directe wrdherkenning) Blijven nderhuden / autmatiseren wrdherkenning mkm- en clusterwrden. wrdherkenning meerlettergrepige wrden Vleiend lezen (van spellend naar zingend naar directe wrdherkenning) Autmatisering van spellingcategrieën en spellingregels prtcl lees- en spellingprblemen en dyslexie, versie ktber

8 Signalerings- en analyse-instrumenten Grep Signalering Analyse/diagnse Interventies gericht p 4 3a Infrmatieverdracht vanuit grep 3 Opgenmen in grepsplan ktber / nvember Herfstsignalering: bij zrgleerlingen vanuit mei/juni grep 3 (uitval DMT kaart 1, 2 en 3en kinderen vanuit gevel /summerlss Onderdelen deelvaardighedennderzek (DTLAS) Letters benemen Letterdictee DMT kaart 1, 2 en 3 Spellinganalyse (m.b.v. grepsdictees) Blijven nderhuden / autmatiseren wrdherkenning mkm- en clusterwrden. wrdherkenning meerlettergrepige wrden Vleiend lezen (van spellend naar zingend naar directe wrdherkenning) Leesanalyse (m.b.v. (thema-)tekst / Autmatisering van leesbek spellingcategrieën en spellingregels januari/ februari 1 Februarimeting Tets leestemp M4 DMT kaart 1, 2 en 3 AVI M3/E3/M4/E4 Spellingtets M4 Begrijpend lezen M4 Spellinganalyse Leesanalyse april 1a Bij uitval p februarimeting f vanuit bservaties/ gevel Spellinganalyse (m.b.v. grepsdictees) Leesanalyse (m.b.v. (thema-)tekst / leesbek Onderdelen van het deelvaardighedennderzek mei/juni 2 Mei/juni Tets leestemp E4 DMT kaart 1, 2 en 3 AVI M3/E3/M4/E4/M5 Spellingtets E4 Begrijpend lezen E4 Spellinganalyse (m.b.v. grepsdictees) Leesanalyse (m.b.v. (thema-)tekst /leesbek Onderdelen deelvaardighedennderzek (DTLAS) Letters benemen Letterdictee Onderdelen van het deelvaardighedennderzek (DTLAS) Invullen leesbservatielijst Vrtgangsplan vr kinderen met vastgestelde dyslexie. Blijven nderhuden / autmatiseren wrdherkenning. Vleiend lezen (van spellend naar zingend naar directe wrdherkenning) Autmatisering van spellingcategrieën en spellingregels Blijven nderhuden / autmatiseren wrdherkenning. Vleiend lezen (van spellend naar zingend naar directe wrdherkenning) Autmatisering van spellingcategrieën en spellingregels Blijven nderhuden / autmatiseren wrdherkenning. Versterking aanpakgedrag van vr kinderen lastig te lezen wrden. Nauwkeurig lezen Vleiend lezen/lezen in wrdgrepen. Autmatisering van spellingcategrieën en spellingregels prtcl lees- en spellingprblemen en dyslexie, versie ktber

9 Signalerings- en analyse-instrumenten Grep Signalering Analyse/diagnse Interventies gericht p 5, 6, 7 ktber / nvember 2a Infrmatieverdracht vanuit grep 4/5/6 Herfstsignalering: bij zrgleerlingen vanuit mei/juni grep 4/5/6 Spellinganalyse (m.b.v. grepsdictees) Leesanalyse (m.b.v. (thema-)tekst / leesbek januari/ februari 1 Februarimeting Tets leestemp M5/6/7 DMT kaart 3 (+2+1) Spellingtets M5/6/7 Begrijpend lezen M5/6/7 Grep 5: AVI M3/E3/M4/E4/M5/E5 Bij kinderen die uitvallen p de februarimeting AVI tt E5/E6/E7 april 1a Bij uitval p februarimeting vr grep 5: Spellinganalyse (m.b.v. grepsdictees) Leesanalyse (m.b.v. (thema-)tekst / leesbek Grepen 6 en 7 hebben in deze peride de entreetets. mei/juni 2 Mei/juni Tets leestemp E5/E6/E7 DMT kaart 3 (+2+1) Spellingtets E5/6/7 Spellinganalyse Leesanalyse Grep 5: AVI M3/E3/M4/E4/M5/E5/M6 AVI tt M6/M7/P Invullen leesbservatielijst Vrtgangsplan vr kinderen met cmpensatie/ dispensatieafspraken/vastge stelde dyslexie wrdherkenning. Versterking aanpakgedrag van vr kinderen lastig te lezen wrden. Nauwkeurig lezen Vleiend lezen/lezen in wrdgrepen. Autmatisering van spellingcategrieën en spellingregels Leren hanteren van ndersteunende materialen in het kader van een gede spelling; wegenplan en wegwijzer, werkwrdwijzer, pzekbekje, wrdenbek, spellingcntrle cmputer,.. Leren mgaan met cmpenserende maatregelen m.b.t. het lezen Grep Signalering Analyse/diagnse Interventies gericht p 8 2a Infrmatieverdracht vanuit grep 7 wrdherkenning. ktber/ nvember 1 Tets leestemp B8 DMT kaart 3 (+2+1) Spellingtets B8 Begrijpend lezen B8 Spellinganalyse Leesanalyse AVI tt P april 1a Bij uitval in ktber/nvember DMT kaart 3 (+2+1) Spellinganalyse (m.b.v. grepsdictees) Leesanalyse (m.b.v. (thema-)tekst / leesbek Uitwerken verdracht vr vrtgezet nderwijs Overzicht gebden begeleiding in het basisnderwijs Leesbservatielijst en beschrijving leesprblemen Beschrijving spellingprblematiek Uitdraai LOVS Vrtgangsplan indien van tepassing Versterking aanpakgedrag van vr kinderen lastig te lezen wrden. Nauwkeurig lezen Vleiend lezen/lezen in wrdgrepen. Autmatisering van spellingcategrieën en spellingregels Leren hanteren van ndersteunende materialen in het kader van een gede spelling; wegenplan en wegwijzer, werkwrdwijzer, pzekbekje, wrdenbek, spellingcntrle cmputer,.. Leren mgaan met cmpenserende maatregelen m.b.t. het lezen prtcl lees- en spellingprblemen en dyslexie, versie ktber

10 Lees- en spellingbegeleiding van kinderen met lees- en spellingprblemen en dyslexie Het reguliere leesaanbd staat beschreven in de stukken lezen p OBS de Rietpluim, grep 3, grep 4, lezen vr de grepen 5 t/m 8 p OBS de Rietpluim schljaar Het reguliere spellingaanbd staat beschreven in het spellingplan vr grep 3 en 4 en vindt in de hgere grepen plaats vanuit de taal/spellingmethde Taaljurnaal. Bij de begeleiding van kinderen die vallen binnen de signaallijn dyslexie, lees- en spellingprblemen f waarbij dyslexie vastgesteld is wrden aspecten van zwel de verdiepingsaanpak (vanuit Ontwikkelingsgericht Onderwijs) als het RALFI-lezen gehanteerd. Tevens maken we gebruik van aspecten van het cnnectprgramma. Daarnaast zijn er werkvrmen als tutrlezen/dulezen en wrdt vral aangeslten bij hetgeen in de grep aan bd kmt dr gebruik te maken van themateksten, teksten en/f beken die kinderen zelf inbrengen en incidenteel remediërend materiaal uit de rththeek. Tevens wrden (p dit mment ng beperkt) ICT-middelen ingezet, waarnder Leesladder. We kijken welke begeleidingsvrm het beste bij de prblematiek en de betreffende kinderen past. De grepsleerkracht verzrgt de begeleiding binnen het grepsgebeuren. Zij kan daarbij ndersteund wrden dr de nderwijsassistente en/f interne expertise. Het lees- en spellingaanbd binnen de grep en de rganisatievrmen bieden ruimte m met hulpgrepen te werken. Hiervr zijn het grepsplan en de lgbekplanning ndersteunend ten aanzien van de rganisatie en inhud vr de grepsleerkracht. prtcl lees- en spellingprblemen en dyslexie, versie ktber

11 Dyslexieverklaring en begeleiding vanuit de vergedingsregeling Behandeling van dyslexie is gericht p het vergrten van de leesvaardigheid, het pheffen f verminderen van de beperking, het mgaan met de beperking en het vrkmen van nadelige gevlgen ervan. In de praktijk kmt dit neer p het: z snel mgelijk bereiken van een z hg mgelijk niveau van technisch lezen (wrdherkenning) en spellen (schriftbeeldvrming) kunnen mgaan met een laag niveau van technisch lezen dr cmpensatie en gebruik van hulpmiddelen vrkmen van intellectuele achterstand in verhuding tt de individuele mgelijkheden van het kind vrkmen f verminderen van emtinele en sciale gevlgen Del van de behandeling Del van de behandeling is het kind minimaal een niveau van lees- en schrijfvaardigheid te laten halen, dat past bij de leeftijd en levensmstandigheden van een kind. Dit niveau nemen we functinele geletterdheid. ('kennis en vaardigheden die een persn in staat stellen m geschreven taal te gebruiken als middel vr cmmunicatie en infrmatieverwerking'.) De GZ psychlg stelt een behandelplan p. De duur is afhankelijk van de ernst van de prblemen en de inzet van uders en kind. De medebehandelaar stelt een handelingsplan p vr steeds een peride van 12 weken. Kinderen met ernstige leesprblemen f dyslexie hebben vaak meite met het niveau en de grte heveelheid van de teksten, die zij qua intelligentie wel aan kunnen. Ok in het vrtgezet nderwijs blijft dit een prbleem. Om hun autnmie te vergrten, zijn vaak speciale aanpassingen en hulpmiddelen ndzakelijk. Deze bevrderen de zelfredzaamheid binnen en buiten schl, versterken het gevel van eigenwaarde en mtiveren de leerling m te blijven lezen en/f schrijven. Onder speciale aanpassingen vallen: Aanpassingen die de gevlgen van lees- en spellingsprblemen bij het lezen en schrijven verminderen ('cmpensatie') Ontheffing van bepaalde pdrachten ('dispensatie'). OBS de Rietpluim hanteert hiervr een vrtgangsplan, dat jaarlijks bekeken wrdt m.b.t. de ndzaak van inzet van bepaalde middelen/aanpassingen. Mgelijke aanpassingen bij efeningen en taken waarbij gelezen met wrden: Beken lezen die qua inhud aansluiten bij de leeftijd en interesses van de leerling, maar die qua technisch niveau vereenvudigd zijn. De luisterversie gebruiken van kinderbeken waarin de leerling geïnteresseerd is. Leerlingen met een dyslexieverklaring mgen in de klas gebruikmaken van een daisyspeler. De leerling extra leestijd geven bij bijvrbeeld zaakvakteksten. De leestaken vr zaakvakken verlichten, bijvrbeeld minder pagina's f laten lezen f teksten van een makkelijker technisch niveau. Verwerkingspdrachten p band f (daisy)-cd beschikbaar stellen. Begrijpend leestetsen en de Entree- en Eindtets p cd beschikbaar stellen. Het vergrt aanbieden van teksten en/f tetsen. Het vrlezen van teksten dr een leesmaatje f leerkracht. Mgelijke aanpassingen bij efeningen en taken waarbij geschreven met wrden: Extra hulp in de klas geven bij het schrijven van verhalen, verslagen en werkstukken. Het werk van de leerling dr een klasgent laten crrigeren. Spellingfuten zveel mgelijk negeren, nder vrwaarde dat de leerling wrden waarvan hij de spelling niet kent zveel mgelijk klankzuiver schrijft. Een gedifferentieerde berdeling van dictees (bijvrbeeld alleen futen met een bepaalde spellingregel meetellen). De schrijftaak verlichten (minder pagina's). prtcl lees- en spellingprblemen en dyslexie, versie ktber

12 Het aantal efeningen beperken (k minder efeningen als huiswerk meegeven). Extra tijd geven vr schrijftaken. Gebruik laten maken van hulpmiddelen zals een wrdenbek, regelkaart en tekstverwerker met spellingcntrle. Waar mgelijk mndeling verhren in plaats van schriftelijk, bijvrbeeld bij tpgrafie. Geen dictees laten maken waarbij van te vren al vaststaat dat de leerling veel futen gaat maken. Eventueel krijgt de leerling daarvr in de plaats een dictee dat is afgestemd p zijn niveau. Vr kinderen met leesprblemen en dyslexie kunnen ICT-hulpmiddelen erg belangrijk zijn als ndersteuning bij het (leren) lezen, schrijven en spellen en m de prblemen te cmpenseren die zij bij het leren ndervinden. Kinderen znder verklaring maar met een vermeden tt dyslexie f kinderen met (ernstige) leesprblemen krijgen p OBS de Rietpluim dezelfde zrg aangebden als kinderen met een dyslexieverklaring. Ok in dit geval hanteren we een vrtgangsplan. Indien we met uders afspreken dat cmpensatie in het belang van het kind is, den we dit. Het vrtgezet nderwijs wrdt p de hgte gesteld van gehanteerde cmpensatie en/f dispensatie. Samenwerking met uders van kinderen met een vermeden van dyslexie Op nder de kppen dyslexie p schl en dyslexie thuis wrdt uitgebreid ingegaan p de handvatten die de prtcllen geven, zwel vr de schl als vr de uders. Als een kind leesprblemen f mgelijk dyslexie heeft, heeft dat k cnsequenties vr de uders. Vr uders is het de belangrijkste taak m het kind te blijven bemedigen en ndersteunen bij het leren mgaan met dyslexie. Daarnaast kan de uder een rl spelen bij het efenen en trainen. Juist kinderen met dyslexie hebben veel extra efening ndig met lezen en spellen m een minimaal technisch leesniveau te bereiken waar ze verder mee kunnen kmen in het nderwijs. Een vrbeeld van effectieve uderhulp Vlgens het prtcl is de hulp van uders het meest effectief als: u regelmatig extra efent met uw kind. Liever vier keer in de week 10 à 15 minuten met vlle aandacht lezen, dan één keer per week een uur. u prbeert zveel mgelijk aan te sluiten bij wat er p schl gebeurt. Bijvrbeeld dr bekjes p hetzelfde AVI-niveau te lezen. Leerkrachten kunnen k bekjes meegeven die u thuis samen kunt lezen. de extra hulp altijd p een leuke en ntspannen manier gebeurt, zdat het kind gemtiveerd blijft. het kind zelf meedenkt ver de extra efeningen. Bijvrbeeld dr samen naar de biblitheek te gaan m nieuwe beken uit te kiezen. er vldende afwisseling is in de efeningen, bijvrbeeld dr af en te stripbeken, dichtbundels, krte verhalen en infrmatieve beken te kiezen. Omgaan met leesfuten Geadviseerd wrdt m leesfuten niet vrdurend te crrigeren, mdat een kind daardr ntmedigd kan raken. In het prtcl staat vr leerkrachten een schema vr het mgaan met leesfuten. Dit kmt neer p eerst even wachten (ngeveer 5 secnden), als een kind bij een wrd aarzelt. Kmt het kind er niet uit, dan zegt u het wrd vr en herhaalt u samen het wrd f de zin ng een keer hardp. Als een kind een wrd f zin fut leest, wacht u tt het einde van de zin en geeft dan een aanwijzing dr te zeggen: "Kijk ng eens naar dit wrd". Vervlgens wacht u weer even. Kmt het kind er niet uit, dan leest u het wrd f de zin weer vr en herhaalt u dit samen ng een keer hardp. Geef veel cmplimenten! Huvast bij dyslexie Om uders van een kind met dyslexie te ndersteunen, heeft Balans Huvast bij dyslexie uitgebracht. Dit bekje maakt het uders makkelijker m samen te werken met de schl als er bij hun kind sprake is van leesprblemen en dyslexie. OBS de Rietpluim heeft een exemplaar van dit bek. Brnnen leesinfrmatie vr uders.dc leidraad vr uders, digitale samenvatting van Huvast bij dyslexie.pdf prtcl lees- en spellingprblemen en dyslexie, versie ktber