Het (on)meetbare brein

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Het (on)meetbare brein"

Transcriptie

1 Het (on)meetbare brein Proost op de wetenschap, SPUI25 Lukas Snoek Universiteit van Amsterdam

2

3

4 Even voorstellen...

5 Wie ben ik? Lukas Snoek, promovendus psychologie ("Brein & Cognitie") aan de UvA Interesse in de interactie en overlap tussen psychologie, neurowetenschappen, en kunstmatige intelligentie

6 Wie ben ik? Studie "liberal arts & sciences" (bachelor) aan Amsterdam University College Focus op: Psychologie Biologie Filosofie

7 Wie ben ik? Daarna deed ik de Research Master Psychology aan de UvA en kreeg ik een bijbaantje als "MRI-assistent" bij het Spinoza Centre for Neuroimaging

8 De MRI-scanner!

9 Waar het allemaal begon... "MRI is te gek!" Kijkje in de hersenen - nu kunnen we écht zien wat er gebeurt Tijdens master gespecialiseerd in MRI-analyse voor psychologisch onderzoek Eind 2015 begonnen met PhD

10 Onderzoek Ontwikkeling en toepassing van (nieuwe) analysemethoden van MRI data voor psychologisch onderzoek

11 Onderzoek Neurale representatie van emotie

12 Onderwijs Naast onderzoeker ben ik ook docent! Geef twee mastervakken over "neuroimaging" (hersenscans/mri) Wat is MRI? Hoe doe je MRI-analyses? Hoe interpreteer je resultaten?

13 Het komende half uurtje... Spoedcursus MRI Wat meet je nou precies? Hoe kan men MRI toepassen voor (psychologisch) onderzoek? En vooral: wat kun je er wel en niet uit concluderen?

14 Wat is MRI nou eigenlijk?

15 MRI "Magnetic Resonance Imaging" Meet waterstof-atomen in de hersenen

16

17 MRI "Magnetic Resonance Imaging" Meet waterstof-atomen in de hersenen

18 Hele sterke magneet

19

20 MRI "Magnetic Resonance Imaging" Meet waterstof-atomen in de hersenen

21 MRI "Magnetic Resonance Imaging" Meet waterstof-atomen in de hersenen LAAG Magnetisch veld HOOG

22 MRI "Magnetic Resonance Imaging" Meet waterstof-atomen in de hersenen Energie-golf ("RF pulse") LAAG Magnetisch veld HOOG

23 MRI "Magnetic Resonance Imaging" Meet waterstof-atomen in de hersenen LAAG Magnetisch veld HOOG

24 MRI "Magnetic Resonance Imaging" Meet waterstof-atomen in de hersenen LAAG Magnetisch veld HOOG

25 MRI "Magnetic Resonance Imaging" Meet waterstof-atomen in de hersenen LAAG Magnetisch veld HOOG

26 MRI "Magnetic Resonance Imaging" Meet waterstof-atomen in de hersenen LAAG Magnetisch veld HOOG

27 MRI "Magnetic Resonance Imaging" Meet waterstof-atomen in de hersenen LAAG Magnetisch veld HOOG

28 MRI "Magnetic Resonance Imaging" Meet waterstof-atomen in de hersenen LAAG Magnetisch veld HOOG

29 MRI "Magnetic Resonance Imaging" Meet waterstof-atomen in de hersenen LAAG Magnetisch veld HOOG

30 MRI "Magnetic Resonance Imaging" Meet waterstof-atomen in de hersenen Magnetisch veld

31 Wow, dus je meet een perfect beeld van de hersenen?

32 Wat meet je eigenlijk? Nou, nee. Je meet het gemiddelde van heeeeel veel neuronen

33 Wat meet je eigenlijk? Als gevolg heb je een hele "grove" meting van het brein ("lage resolutie")

34 Wat meet je eigenlijk? Hoe het "echt" is... Wat een MRI-scanner meet... Een analogie...

35 MRI vs. fmri Twee meet-technieken in MRI: Structureel: meet hersenstructuren ("foto") Functioneel (fmri): meet hersenactivatie ("filmpje")

36 Structureel MRI Functioneel (fmri) d j i T

37 Structureel MRI Functioneel (fmri)

38 MRI vs. fmri Twee meet-technieken in MRI: Structureel: meet hersenstructuren ("foto") Functioneel (fmri): meet hersenactivatie ("filmpje") Beide technieken worden gebruikt in psychologisch onderzoek

39 Hoe pas je dan MRI toe in psychologisch onderzoek?

40 MRI analyses Door uiteraard een heleboel mensen (proefpersonen) in de scanner te stoppen en daarna op een slimme manier gemiddelden te berekenen van hun MRI-scans...

41 Een voorbeeldje (structureel): Het autistische brein...

42 Voorbeeld 1 Hebben mensen met autisme een andere hersenstructuur dan mensen zonder autisme?

43 Autisme-groep Controle-groep... 1 Gemiddelde Gemiddelde

44 Wat is er nou mis met deze conclusie?

45 Gemiddeld verschil Autisme-groep Controle-groep Aantal mensen Gemiddelde autisme Gemiddelde controle (klein) Grootte van de amygdala (groot)

46 Gemiddeld verschil Autisme-groep Controle-groep Aantal mensen 50 Mensen in autisme-groep met grotere amygdala dan mensen in de controle-groep (klein) Grootte van de amygdala (groot)

47 Gemiddeld verschil Autisme-groep Controle-groep Mensen80 in controle-groep met kleinere amygdala dan 70 mensen in de autisme-groep 60 Aantal mensen (klein) Grootte van de amygdala (groot)

48 Een (significant) verschil zegt nog niks over het individu! Autisme-groep Controle-groep Aantal mensen (klein) Grootte van de amygdala (groot)

49 Gemiddeld? MRI onderzoek rapporteert vaak een gemiddeld verschil

50 Gemiddeld? MRI onderzoek rapporteert vaak een gemiddeld verschil 'Gemiddeld gezien hebben mensen met autisme een ieeeets kleinere amygdala'

51 Waarom werken we dan met gemiddelden?

52 Gemiddeld? simpelweg omdat MRI-metingen niet perfect zijn: de data is "ruizig" (noisy)

53 Hoe het "echt" is...

54 Hoe het "echt" is... Proefpersoon 1 Wat MRI meet...

55 Hoe het "echt" is... Proefpersoon 2 Wat MRI meet...

56 Hoe het "echt" is... Proefpersoon 3 Wat MRI meet...

57 Hoe het "echt" is... Wat MRI meet... etc

58 Hoe het "echt" is... Proefpersoon 100 Wat MRI meet...

59 Hoe het "echt" is... Gemiddelde! Wat MRI meet...

60 Gemiddeld? simpelweg omdat MRI-metingen niet perfect zijn: de data is "ruizig" (noisy) Middelen verbetert de data-kwaliteit maar leidt tot minder "sterke" conclusies: conclusies over gemiddelden, niet individuen

61 Hoe zit dat dan met functionele MRI (fmri)?

62 Structureel vs. functioneel Veel psychologisch onderzoek gebruikt fmri om hersenactiviteit te meten Net zoals structurele MRI, werkt fmri met gemiddelden Hoe gaat dat dan in zijn werk? Voorbeeldje: reageert het brein van mannen anders op emotionele stimuli dan het brein van vrouwen?

63 fmri

64 fmri Gemiddelde > Gemiddelde

65 Een voorbeeld: Het politieke brein?

66 Een voorbeeld van fmri onderzoek Is hersenactiviteit verschillend tussen liberalen en conservatieven?

67 Het politieke brein? Proefpersonen deden een gok-taakje in the MRI-scanner: 50% kans dat je het krijgt, 50% kans dat je het verliest! 100% kans dat je het krijgt 20 cent OF 1 euro?

68 Het politieke brein? Proefpersonen deden een gok-taakje in the MRI-scanner Vervolgens keken ze naar het verschil in activiteit voor risicovolle beslissingen (50/50) tussen liberalen en conservatieven

69 Resultaten Meer activiteit in de amygdala en insula bij conservatieven dan bij liberalen!

70 Conclusie Amygdala/insula zijn gebieden die betrokken zijn bij (o.a.) emotionele processen Dus: conservatieven laten zich meer leiden door emotie bij het nemen van beslissingen! VS.

71 Deze conclusie klopt (wederom) niet!

72 Reverse inference Veronderstelt dat de amygdala/insula specifiek activeert bij emotie

73 Specificiteit In andere woorden, hoewel het klopt dat... ALS emotie, DAN insula het tegenovergestelde: ALS insula, DAN emotie is niet per se waar!

74 Beweging Pijn Insula Bewustzijn Emotie brein proces Empatie Homeostase

75 Insula Emotie? 'Omgekeerde inferentie': Brein proces

76 Specificiteit Er zijn maar heel weinig hersengebieden (zoals de insula) specifiek voor een psychologisch proces (zoals emotie)

77

78 Specificiteit Kortom: we weten eigenlijk nog té weinig over de hersenen om dit soort conclusies te trekken (brein proces)! Maar het blijft aanlokkelijk: het maken van MRI-scans om meer te weten te komen over een proces (brein proces) en dit leidt af en toe tot idiote onderzoeken...

79

80 Your brain on Gangnam style...? Maar wat meet het? Genot? Verveling? Irritatie?

81 The cheesy brain?

82 Deze 'omgekeerde inferenties' (brein proces) worden vaak gedaan in 'toegepaste neurowetenschappen' en popular science...

83 Wat betekenen deze studies? Deze studies gebruiken hersenscans als doel op zich! Maar dit verondersteld dat we precies weten wat het brein doet op welk moment (specificiteit)

84 Moeten we dan maar gewoon stoppen met hersenscans maken?

85 Populariteit De "hype cycle" MRI is de oplossing voor alles! (~2010) MRI als één van de tools van de psycholoog/neurowetenschapper Inzicht: MRI kan nuttig zijn om het brein beter te begrijpen Inzinking: heel veel MRI studies leiden niet tot meer inzicht... MRI uitgevonden (1971) Tijd

86 Hoe nu verder? We begrijpen nog nauwelijks iets van het brein Alles wat we willen begrijpen van het brein < 1 km > Ongeveer 5 cm...

87 Hoe nu verder? We begrijpen nog nauwelijks iets van het brein wat leidt tot problemen bij interpretatie Brein proces conclusies zijn problematisch! Gebruik hersenscans als middel en niet als doel op zich Focus op fundamenteel onderzoek om het brein eerst beter te begrijpen

88 Bedankt voor het luisteren!

89

90 Zelf-diagnose psychopatie...

de verzwakkingscorrectie uit te voeren op basis van de berekende verzwakkingscorrectie.

de verzwakkingscorrectie uit te voeren op basis van de berekende verzwakkingscorrectie. De ultieme uitdaging in het veld van neurowetenschappelijk onderzoek is om te begrijpen wat de biologische basis is van emoties, cognitie en, uiteindelijk, van bewustzijn. Het verkennen van de menselijke

Nadere informatie

Waarom kijkt iedereen boos? Vergelijkend onderzoek van de hersenen van mensen met een depressie

Waarom kijkt iedereen boos? Vergelijkend onderzoek van de hersenen van mensen met een depressie Waarom kijkt iedereen boos? Vergelijkend onderzoek van de hersenen van mensen met een depressie Jojanneke is een studente van 24 jaar en kampt al een tijdje met depressieve klachten. Het valt haar huis-

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING 188 Type 1 Diabetes and the Brain Het is bekend dat diabetes mellitus type 1 als gevolg van hyperglykemie (hoge bloedsuikers) kan leiden tot microangiopathie (schade aan de kleine

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting In het promotieonderzoek dat wordt beschreven in dit proefschrift staat schade aan de bloedvaten bij dementie centraal. Voordat ik een samenvatting van de resultaten geef zal ik

Nadere informatie

Integratie van functionele en moleculaire beeldvorming bij de ziekte van Alzheimer

Integratie van functionele en moleculaire beeldvorming bij de ziekte van Alzheimer Integratie van functionele en moleculaire beeldvorming bij de ziekte van Alzheimer Achtergrond De ziekte van Alzheimer De ziekte van Alzheimer (Alzheimer s disease - AD) is een neurodegeneratieve ziekte

Nadere informatie

Block 1: Basic emotions, Brain structures and Stress.

Block 1: Basic emotions, Brain structures and Stress. Block 1: Basic emotions, Brain structures and Stress. Vraag 1 (10 punten) A. Wat is het Circuit van Papez en welke hersenstructuren maken hier deel van uit? (5 punten) B. Welke extra hersenstructuren zijn

Nadere informatie

6 e Nieuwsbrief EPISCA onderzoek maart 2015

6 e Nieuwsbrief EPISCA onderzoek maart 2015 6 e Nieuwsbrief EPISCA onderzoek maart 2015 Het is al weer lang geleden dat jullie iets van ons hebben gehoord en dat komt omdat er veel is gebeurd. We hebben namelijk heel veel analyses kunnen doen op

Nadere informatie

Workshop. De onderzoeksvraag. Van nieuwsgierigheid naar gerichte vraag

Workshop. De onderzoeksvraag. Van nieuwsgierigheid naar gerichte vraag Workshop De onderzoeksvraag Van nieuwsgierigheid naar gerichte vraag Even voorstellen Lisa Kool 22 jaar Student Psychologie aan de Universiteit Leiden Schreef profielwerkstuk over mode in de 20e eeuw Huidige

Nadere informatie

Het aflezen van de stemvoorkeur van

Het aflezen van de stemvoorkeur van Functionele MRI: veel mogelijkheden maar nog weinig toepassingen Hersenwerk in uitvoering Twan van Venrooij, journalist Door functionele MRI begrijpen we meer van de werking van de hersenen. Maar wat mag

Nadere informatie

Waarom we zout nodig hebben

Waarom we zout nodig hebben Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. High-power hersenscans laten natrium veranderingen zien bij ziekte

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/39720 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Hafkemeijer, Anne Title: Brain networks in aging and dementia Issue Date: 2016-05-26

Nadere informatie

Samenvatting en Conclusies

Samenvatting en Conclusies Samenvatting en Conclusies De adolescentie is een fascinerende levensfase. In een relatief korte periode, ongeveer tussen het tiende en twintigste levensjaar, veranderen kinderen langzaam maar zeker in

Nadere informatie

How to get customer insight inside?

How to get customer insight inside? How to get customer insight inside? Eveline van Zeeland 27 november 2014 Power to the Consumer! Uitgeverij Coutinho Eveline van Zeeland Docent Algemene Economie, Consumentengedrag en Statistiek & onderzoeker

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting. Genetische & omgevingsrisicofactoren. Compulsieve symptomen: Beïnvloeden zij het brein op dezelfde manier?

Nederlandse samenvatting. Genetische & omgevingsrisicofactoren. Compulsieve symptomen: Beïnvloeden zij het brein op dezelfde manier? Genetische & omgevingsrisicofactoren voor Obsessieve- Compulsieve symptomen: Beïnvloeden zij het brein op dezelfde manier? 181 182 Obsessieve-compulsieve (OC) symptomen worden gekenmerkt door terugkerende,

Nadere informatie

TRACE-BIOME. ADHD behandelen met een dieet Waarom werkt een dieet bij sommigen?

TRACE-BIOME. ADHD behandelen met een dieet Waarom werkt een dieet bij sommigen? TRACE-BIOME ADHD behandelen met een dieet Waarom werkt een dieet bij sommigen? Informatie voor kinderen van 12 jaar Hallo! Je krijgt deze folder omdat je meedoet aan TRACE! Nu geven we uitleg over een

Nadere informatie

Het brein is dood. Leve de neurowetenschap

Het brein is dood. Leve de neurowetenschap Het brein is dood. Leve de neurowetenschap Hans Op de Beeck KU Leuven Alle sollicitanten in de scanner Alle sollicitanten in de scanner Prof. Willem Verbeke (Hoogleraar salesmanagement): - die op basis

Nadere informatie

Bachelor Cognition, Language and Communication. uva.nl/ba-cognition-language-communication

Bachelor Cognition, Language and Communication. uva.nl/ba-cognition-language-communication Bachelor 2019-2020 Cognition, Language and Communication uva.nl/ba-cognition-language-communication In de bachelor Cognition, Language and Communication bestudeer je taal en communicatie in relatie tot

Nadere informatie

Linking Depression. Longitudinal and neuroimaging genetic studies in major depressive disorder. Esther Opmeer

Linking Depression. Longitudinal and neuroimaging genetic studies in major depressive disorder. Esther Opmeer Linking Depression Longitudinal and neuroimaging genetic studies in major depressive disorder Esther Opmeer Nederlandse Samenvatting Depressie staat in de top 3 van ziekten die de meeste ziektelast geven

Nadere informatie

PSYCHOLOGIE: BREIN EN COGNITIE

PSYCHOLOGIE: BREIN EN COGNITIE Mastervoorlichting masterweek februari 2016 PSYCHOLOGIE: BREIN EN COGNITIE The search to understand the most complex, sophisticated and powerful information processing device known; The Human Brain - Brain

Nadere informatie

NIEUWSBRIEF 2010. Brain & Development Lab. Hallo allemaal!

NIEUWSBRIEF 2010. Brain & Development Lab. Hallo allemaal! NIEUWSBRIEF 2010 Brain & Development Lab Hallo allemaal! Hersenen zijn HOT dus bij ons in het Lab is er in het afgelopen jaar weer van alles gebeurd! En zonder jullie, onze deelnemers, zou het afgelopen

Nadere informatie

Proefpersoneninformatie voor deelname aan medisch-wetenschappelijk onderzoek. Van neus tot brein

Proefpersoneninformatie voor deelname aan medisch-wetenschappelijk onderzoek. Van neus tot brein Proefpersoneninformatie voor deelname aan medisch-wetenschappelijk onderzoek Informatie voor deelnemers met normaal reukvermogen Van neus tot brein Veranderingen in de hersenen bij aangeboren reukverlies

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting. Nederlandse samenvatting Lateralisatie en schizofrenie

Nederlandse Samenvatting. Nederlandse samenvatting Lateralisatie en schizofrenie Nederlandse samenvatting Lateralisatie en schizofrenie 255 256 De twee hersenhelften, de hemisferen, van het menselijke brein verschillen zowel in vorm als in functie. In sommige hersenfuncties, zoals

Nadere informatie

Kijken in puberhersenen. Laura van der Aar Miranda Jansen Eduard Klapwijk

Kijken in puberhersenen. Laura van der Aar Miranda Jansen Eduard Klapwijk Kijken in puberhersenen Laura van der Aar Miranda Jansen Eduard Klapwijk Pubergedrag Risicogedrag en hersenonderzoek Het puberende brein onder de loep Eduard Klapwijk e.t.klapwijk@fsw.leidenuniv.nl Adolescentie:

Nadere informatie

Test je kennis van het brein!

Test je kennis van het brein! 2 4 2015 Wat kun je als schoolpsycholoog met kennis over het brein? Dr. Sanne Dekker Centrum Brein & Leren, Vrije Universiteit Amsterdam & Het ABC Schoolpsychologencongres, 13 maart 2015 Over het brein

Nadere informatie

Transcraniële magnetische stimulatie

Transcraniële magnetische stimulatie Transcraniële magnetische stimulatie S.F.W. Neggers (PhD) Hersencentrum Rudolf Magnus UMC Utrecht Transcraniële magnetische stimulatie Korte magnetische puls als gevolg van ~15cm grote spoel op het hoofd

Nadere informatie

Het Mediabrein. Stefanie Kreek (Sanoma Media) Walter Limpens (Neurensics) Den Haag, 01 februari 2012

Het Mediabrein. Stefanie Kreek (Sanoma Media) Walter Limpens (Neurensics) Den Haag, 01 februari 2012 Het Mediabrein Stefanie Kreek (Sanoma Media) Walter Limpens (Neurensics) Den Haag, 01 februari 2012 Waarom een revolutie? The trouble with market research is that people don't think how they feel, they

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20126 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Dumas, Eve Marie Title: Huntington s disease : functional and structural biomarkers

Nadere informatie

Dankwoord (Acknowledgements)

Dankwoord (Acknowledgements) Dankwoord (Acknowledgements) Dit proefschrift was niet tot stand gekomen zonder de bijdrage van velen. Allereerst een woord van dank aan alle proefpersonen die door het invullen van vragenlijsten of deelname

Nadere informatie

Beeldvormend onderzoek bij autisme

Beeldvormend onderzoek bij autisme Beeldvormend onderzoek bij autisme Dr. C.M. van der Gaag & drs. J.A.C.J. Bastiaansen Universitair Medisch Centrum Groningen Opmerkelijk: - Autistische kenmerken - Relatief groot hoofd ( callosum - Afwezigheid

Nadere informatie

Programmaoverzicht Bachelor Open dag 7 oktober 2017

Programmaoverzicht Bachelor Open dag 7 oktober 2017 Programmaoverzicht Bachelor Open dag 7 oktober 2017 Ronde en tijd Ronde 1 09.15-10.00 uur Sessies en activiteiten Cognitive Science and Artificial Intelligence - Information session (followed up by optional

Nadere informatie

Japanse hersenonderzoekers leren van robots

Japanse hersenonderzoekers leren van robots Japanse hersenonderzoekers leren van robots Daan Archer - 4-6-2009 Samenvatting Eind maart 2009 presenteerden Japanse onderzoekers een sterk staaltje breinmachine interacties. Enkel met zijn gedachten

Nadere informatie

Programmaoverzicht Bachelor Open dag 26 oktober 2019

Programmaoverzicht Bachelor Open dag 26 oktober 2019 Programmaoverzicht Bachelor Open dag 26 oktober 2019 Informatiesessies geven voorlichting over de opleiding, zoals de opbouw, toekomstperspectieven en de ervaring van een student. Proefcolleges zijn korte

Nadere informatie

Feelings with no name Goerlich, Katharina Sophia

Feelings with no name Goerlich, Katharina Sophia Feelings with no name Goerlich, Katharina Sophia IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version below.

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/45136 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Werff, S.J.A. van der Title: The stressed brain - discovering the neural pathways

Nadere informatie

Amyotrofische laterale sclerose (ALS) is een progressieve neuromusculaire ziekte

Amyotrofische laterale sclerose (ALS) is een progressieve neuromusculaire ziekte ALS IMPRINTS ON THE BRAIN LINKED TO THE CONNECTOME Proefschrift Ruben Schmidt UMC Utrecht Hersencentrum Nederlandse samenvatting ALS afdrukken op het brein gelinkt aan het connectoom Amyotrofische laterale

Nadere informatie

Programmaoverzicht. Bachelor Open dag 3 februari Page 1 of 6

Programmaoverzicht. Bachelor Open dag 3 februari Page 1 of 6 Programmaoverzicht Bachelor Open dag 3 februari 2018 Page 1 of 6 Informatiesessies geven voorlichting over de opleiding, zoals de opbouw, toekomstperspectieven en de ervaring van een student. Kennismakingscolleges

Nadere informatie

Programmaoverzicht. Bachelor Open dag 3 februari Page 1 of 6

Programmaoverzicht. Bachelor Open dag 3 februari Page 1 of 6 Programmaoverzicht Bachelor Open dag 3 februari 2018 Page 1 of 6 Informatiesessies geven voorlichting over de opleiding, zoals de opbouw, toekomstperspectieven en de ervaring van een student. Kennismakingscolleges

Nadere informatie

Taal in context. Autisme. Autisme. Overzicht Neurobiological insights into language comprehension in autism: Context matters

Taal in context. Autisme. Autisme. Overzicht Neurobiological insights into language comprehension in autism: Context matters Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder

Nadere informatie

Autisme en speciale interesses: punt van zorg of kracht? Dr Rosa Hoekstra, Institute of Psychiatry, Psychology & Neuroscience, King s College London

Autisme en speciale interesses: punt van zorg of kracht? Dr Rosa Hoekstra, Institute of Psychiatry, Psychology & Neuroscience, King s College London Autisme en speciale interesses: punt van zorg of kracht? Dr Rosa Hoekstra, Institute of Psychiatry, Psychology & Neuroscience, King s College London Overzicht Autisme en speciale interesses Motivatie achter

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Het doel van dit proefschrift was om te onderzoeken of klinische verschijnselen (fysieke beperkingen en cognitieve stoornissen) bij MS verklaard konden worden door verstoring van functionele hersenennetwerken

Nadere informatie

Oxytocine en hoe de hersenen op babygeluiden reageren

Oxytocine en hoe de hersenen op babygeluiden reageren Oxytocine en hoe de hersenen op babygeluiden reageren Een onderzoek van het Centrum voor Gezinsstudies van de Universiteit Leiden en het Leiden Institute for Brain and Cognition (LIBC) Wat is het doel

Nadere informatie

DECANAAT OUDERAVOND 5 VWO. 10 september 2019

DECANAAT OUDERAVOND 5 VWO. 10 september 2019 DECANAAT OUDERAVOND 5 VWO 10 september 2019 Even voorstellen. Decaan havo - vwo Wilfred Bardoul De keuzebegeleiding 3 ATH: Keuze profiel 4 ATH: Eerste kennismaking met universiteit 5 ATH: Vooral oriënteren

Nadere informatie

S ummary. Samenvatting

S ummary. Samenvatting S ummary : Predictie van de langetermijneffecten van bacteriële meningitis op de kinderleeftijd Introductie Bacteriële meningitis (BM), of hersenvliesontsteking is een ernstige infectie van het centraal

Nadere informatie

H G Z O - C O N G R E S L O E S S T R I J B O S C H & J O E S V. D. W I E L

H G Z O - C O N G R E S L O E S S T R I J B O S C H & J O E S V. D. W I E L Brein in het onderwijs Sprookjes bestaan niet... H G Z O - C O N G R E S L O E S S T R I J B O S C H & J O E S V. D. W I E L Of toch wel? Inhoud Anatomie 5 breinprincipes Brein-feiten en fabels Voorstellen

Nadere informatie

Ontwikkeling van het adolescentenbrein

Ontwikkeling van het adolescentenbrein Ontwikkeling van het adolescentenbrein Eveline Crone Brain & Development lab Universiteit Leiden 13 sept 1848: Een ongelooflijk verhaal.. Phineas Gage 1 Phineas Gage Phineas Gage: herstel bleef bij bewustzijn

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting HET BEGRIJPEN VAN COGNITIEVE ACHTERUITGANG BIJ MULTIPLE SCLEROSE Met focus op de thalamus, de hippocampus en de dorsolaterale prefrontale cortex Wereldwijd lijden ongeveer 2.3

Nadere informatie

Het unieke effect van Porsche op het brein

Het unieke effect van Porsche op het brein Het unieke effect van Porsche op het brein Een neurowetenschappelijk onderzoek naar de verslavende aspecten van het rijden in een Porsche 1.0 De aanleiding Porsche claimt dat het bijzondere auto s voor

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting proefschrift Renée Walhout. Veranderingen in de hersenen bij Amyotrofische Laterale Sclerose

Nederlandse samenvatting proefschrift Renée Walhout. Veranderingen in de hersenen bij Amyotrofische Laterale Sclerose Nederlandse samenvatting proefschrift Veranderingen in de hersenen bij Amyotrofische Laterale Sclerose Cerebral changes in Amyotrophic Lateral Sclerosis, 5 september 2017, UMC Utrecht Inleiding Amyotrofische

Nadere informatie

Duurzaam inzetbaar, Even je geheugen opfrissen

Duurzaam inzetbaar, Even je geheugen opfrissen Samenvatting Mensen zijn in staat zich aan te passen aan de veranderingen die voortdurend plaatsvinden in hun omgeving en in henzelf. Ons gedrag en de manier waarop ons brein informatie verwerkt verandert

Nadere informatie

Duurzaam inzetbaar, Even je geheugen opfrissen

Duurzaam inzetbaar, Even je geheugen opfrissen Samenvatting Mensen zijn in staat zich aan te passen aan de veranderingen die voortdurend plaatsvinden in hun omgeving en in henzelf. Ons gedrag en de manier waarop ons brein informatie verwerkt verandert

Nadere informatie

Hersenscans als alternatief voor proeven op apen?

Hersenscans als alternatief voor proeven op apen? Originele webpagina: http://breinlogs.scilogs.be//index.php?op=viewarticle&articleid=88&blogid=9 Hersenscans als alternatief voor proeven op apen? Door Hans Op de Beeck, 20 November 2009, 13:37 Ik heb

Nadere informatie

Hersenonderzoek en intelligentie

Hersenonderzoek en intelligentie 45 Hersenonderzoek en intelligentie U werkt als psycholoog-onderzoeker aan de universiteit. Binnenkort bezoekt u samen met een collega het symposium Hersenen en intelligentie. U hebt afgesproken dat ieder

Nadere informatie

Aanvullende informatie over het ondergaan van onderzoek op de afdeling radiologie

Aanvullende informatie over het ondergaan van onderzoek op de afdeling radiologie Aanvullende informatie over het ondergaan van onderzoek op de afdeling radiologie Aanvullende informatie over het ondergaan van onderzoek op de afdeling radiologie Gedurende de periode dat u in het Erasmus

Nadere informatie

Vriendschap. Voortgezet onderwijs

Vriendschap. Voortgezet onderwijs Voortgezet onderwijs 2 Wereldwijd doen wetenschappers onderzoek naar vriendschappen. Dat gebeurt ook bij de Universiteit Leiden: daar onderzoeken wetenschappers bij het Brain & Development Onderzoekscentrum

Nadere informatie

Pleasure from Food Hoogeveen, Heleen

Pleasure from Food Hoogeveen, Heleen Pleasure from Food Hoogeveen, Heleen IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version below. Document

Nadere informatie

Neurowetenschappen, taal en het onderwijs: Een verstandshuwelijk?

Neurowetenschappen, taal en het onderwijs: Een verstandshuwelijk? Neurowetenschappen, taal en het onderwijs: Een verstandshuwelijk? Esli Struys, CLIN, VUB Seminarie VLOR, 25 oktober 2012 30-10-2012 1 Overzicht -Mind, Brain, Language & Education (MBLE): mogelijkheden,

Nadere informatie

Chapter 8. Nederlandse samenvatting

Chapter 8. Nederlandse samenvatting Chapter 8 Nederlandse samenvatting Chapter 8 samenvatting Hersenfuncties, zoals het cognitief functioneren, emoties en perceptie, zijn in grote mate afhankelijk van neurale communicatie en connecties tussen

Nadere informatie

Veilig gehechte kinderen ontwikkelen steeds rijkere verbindingen, krijgen meer integratie en adequate prefrontale functies

Veilig gehechte kinderen ontwikkelen steeds rijkere verbindingen, krijgen meer integratie en adequate prefrontale functies BLOK III LIEFDE Veilig gehechte kinderen ontwikkelen steeds rijkere verbindingen, krijgen meer integratie en adequate prefrontale functies Met opgroeien van veilige hechtingsrelaties ontwikkelen kinderen

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/25829 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Nunspeet, Félice van Title: Neural correlates of the motivation to be moral Issue

Nadere informatie

Sneller scannen helpt om de prijs van een MRI-opname laag te houden. Philips

Sneller scannen helpt om de prijs van een MRI-opname laag te houden. Philips Snel door de MRI Sneller scannen helpt om de prijs van een MRI-opname laag te houden. Philips werkt aan methoden om met minder metingen toch een goed beeld te krijgen. De Studiegroep Wiskunde met de Industrie

Nadere informatie

Onderzoeken naar ME/cvs brengen de problemen met het autonome zenuwstelsel in verband met de hersenen

Onderzoeken naar ME/cvs brengen de problemen met het autonome zenuwstelsel in verband met de hersenen 25 februari 2017 Onderzoeken naar ME/cvs brengen de problemen met het autonome zenuwstelsel in verband met de hersenen Dr. Barnden van het National Centre for Neuroimmunology and Emerging Diseases (NCNED)

Nadere informatie

INFORMATIEBROCHURE BREAS

INFORMATIEBROCHURE BREAS INFORMATIEBROCHURE BREAS Versie 5 16 november 2015 Deze brochure bevat informatie over het doel en de opzet van de BREAS studie. Daarnaast staat beschreven wat dit onderzoek inhoudt, wat wij van u als

Nadere informatie

Een kijkje in je hersenen

Een kijkje in je hersenen Brein in beeld Een kijkje in je hersenen Je brein ziet eruit als een uit de kluiten gewassen walnoot, niet veel groter dan twee gebalde vuisten tegen elkaar. Wat de hersenen doen, het is teveel om op te

Nadere informatie

informatie voor kinderen M I?

informatie voor kinderen M I? informatie voor kinderen M I? w t Ho http://mbic-languagelab.nl Wat is een MRI scan? Tijdens een MRI scan worden foto s gemaakt van je hersenen. Hiervoor gebruiken we geen normale camera, maar een hele

Nadere informatie

Informatiebrochure Cerebro

Informatiebrochure Cerebro Informatiebrochure Cerebro ACHTERGROND EN DOEL VAN HET ONDERZOEK Door middel van dit onderzoek proberen wij beter te leren begrijpen waarom je je vol voelt, en hoe het komt dat je soms meer en minder zin

Nadere informatie

Afstudeerrichting. Theoretische & Experimentele Psychologie. wat, wie, hoe, later? Wouter Duyck

Afstudeerrichting. Theoretische & Experimentele Psychologie. wat, wie, hoe, later? Wouter Duyck Afstudeerrichting Theoretische & Experimentele Psychologie wat, wie, hoe, later? Wouter Duyck wat? + géén opleiding data-analyse/statistiek vorming Ma psychologen met nadruk op: het zelfstandig kunnen

Nadere informatie

(f)mri Onderzoek informatie

(f)mri Onderzoek informatie (f)mri Onderzoek informatie 1 INLEIDING U wilt binnenkort participeren in een (f)mri onderzoek. De betreffende onderzoeker heeft u er wellicht al iets over verteld. Deze folder informeert u over wat dit

Nadere informatie

Wetenschappelijke Samenvatting. 1. Kwetsbaarheid en emotionele verwerking bij depressie

Wetenschappelijke Samenvatting. 1. Kwetsbaarheid en emotionele verwerking bij depressie Wetenschappelijke Samenvatting 1. Kwetsbaarheid en emotionele verwerking bij depressie In dit proefschrift wordt onderzocht wat spaak loopt in de hersenen van iemand met een depressie. Er wordt ook onderzocht

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/32078 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Pannekoek, Nienke Title: Using novel imaging approaches in affective disorders

Nadere informatie

Informatieblad voor deelnemers gedurende opvolging. De CENTER-TBI studie

Informatieblad voor deelnemers gedurende opvolging. De CENTER-TBI studie Informatieblad voor deelnemers gedurende opvolging De CENTER-TBI studie Tijdens de acute fase na uw ongeval, heeft u deelgenomen aan een multicenter onderzoek, gefinancierd door de Europese unie (The Collaborative

Nadere informatie

Neuro-imaging of visual field defects Boucard, Christine

Neuro-imaging of visual field defects Boucard, Christine Neuro-imaging of visual field defects Boucard, Christine IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version

Nadere informatie

Domeinpresentaties Tilburg University per 1 september 2019

Domeinpresentaties Tilburg University per 1 september 2019 Domeinpresentaties Tilburg University per 1 september 2019 Beste decaan, Wij komen graag onze opleidingen presenteren op uw school. Wij hebben onze opleidingen verdeeld over 7 domeinpresentaties. Bij elke

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/37391 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Peters, Sabine Title: The adolescent brain : unraveling the neural mechanisms of

Nadere informatie

Veranderend onderwijs. Hersenontwikkeling in de adolescentie. Onderwijs en het brein. Onderwijs en het brein. Waar of niet waar? Waar of niet waar?

Veranderend onderwijs. Hersenontwikkeling in de adolescentie. Onderwijs en het brein. Onderwijs en het brein. Waar of niet waar? Waar of niet waar? Hersenontwikkeling in de adolescentie Dr. Linda van Leijenhorst www.brainandeducationlab.nl Veranderend onderwijs Onderwijs nu ziet er anders uit dan onderwijs in het verleden tegenwoordig 1915 1953 Onderwijs

Nadere informatie

Kim van de Ven kimvdven@gmail.com

Kim van de Ven kimvdven@gmail.com Kim van de Ven kimvdven@gmail.com September, 2012 BioMedische Technologie BMT 7 jaar gestudeerd (2000-2007) Begonnen met 5 jarige opleiding, uiteindelijk 6 jaar bachelor / 3 jaar master (2 jaar overlap)

Nadere informatie

Waarom willen we vroege veranderingen vinden in de hersenen van mensen met de ZvH?

Waarom willen we vroege veranderingen vinden in de hersenen van mensen met de ZvH? Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Zoetigheden: Ziekte van Huntington hersenen gebruiken suiker anders

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Samenvatting Nederlandse samenvatting Oorsuizen zit tussen de oren Tussen de oren Behalve fysiek tastbaar weefsel zoals bot, vloeistof en hersenen zit er veel meer tussen de oren, althans zo leert een

Nadere informatie

Functional, structural, and molecular imaging of the risk for anxiety and depression

Functional, structural, and molecular imaging of the risk for anxiety and depression Functional, structural, and molecular imaging of the risk for anxiety and depression S.P.A.Wolfensberger Functional, structural, and molecular imaging of the risk for anxiety and depression Department

Nadere informatie

Proefpersoneninformatie NASIC Oktober Informatiebrochure NASIC. NL versie 2 Oktober 2016 pagina 1 van 10

Proefpersoneninformatie NASIC Oktober Informatiebrochure NASIC. NL versie 2 Oktober 2016 pagina 1 van 10 Informatiebrochure NASIC NL58193.081.16 versie 2 Oktober 2016 pagina 1 van 10 Deze brochure bevat informatie over het doel en de opzet van NASIC. Daarnaast staat beschreven wat dit onderzoek inhoudt, wat

Nadere informatie

Samenvatting in het Nederlands

Samenvatting in het Nederlands 18335_Peter Remijnse binnenwerk.indd 201 03-01-2011 14:43:11 18335_Peter Remijnse binnenwerk.indd 202 03-01-2011 14:43:11 Cognitieve flexibiliteit in patiënten met een obsessieve-compulsieve stoornis en

Nadere informatie

INFORMATIEBROCHURE FOCOM studie

INFORMATIEBROCHURE FOCOM studie INFORMATIEBROCHURE FOCOM studie 6 Contactinformatie onderzoekers Contactpersoon: Mirjam Bloemendaal Telefoon: 024-3610980 E-mail: m.bloemendaal@donders.ru.nl Onderzoekslocatie / postadres: Donders Institute

Nadere informatie

De handboeken over hersenstructuur zullen herschreven moeten worden

De handboeken over hersenstructuur zullen herschreven moeten worden 3 Akademie Nieuws november 2010 door Marian Tjaden Van start gegaan: het Spinoza Centrum voor Neuro Imaging De handboeken over hersenstructuur zullen herschreven moeten worden Een rolstoel aansturen met

Nadere informatie

ANTIVIRALE BEHANDELING BIJ PSYCHOSE Het verbeteren van denkvermogen met valaciclovir

ANTIVIRALE BEHANDELING BIJ PSYCHOSE Het verbeteren van denkvermogen met valaciclovir ANTIVIRALE BEHANDELING BIJ PSYCHOSE Het verbeteren van denkvermogen met valaciclovir Universitair Medisch Centrum Groningen Universitair Centrum Psychiatrie Voor wie is het onderzoek bedoeld? Voor dit

Nadere informatie

The Neurochemical Correlate of Consciousness: Exploring Neurotransmitter Systems Underlying Conscious Vision A.M. van Loon

The Neurochemical Correlate of Consciousness: Exploring Neurotransmitter Systems Underlying Conscious Vision A.M. van Loon The Neurochemical Correlate of Consciousness: Exploring Neurotransmitter Systems Underlying Conscious Vision A.M. van Loon NEDERLANDSE SAMENVATTING Het neurale correlaat van bewustzijn Hoe creëren onze

Nadere informatie

Wie kiest er eigenlijk: wij of onze hersenen?

Wie kiest er eigenlijk: wij of onze hersenen? Wie kiest er eigenlijk: wij of onze hersenen? Stan Gielen Afd. Biofysica Radboud Universiteit Nijmegen Contents Supervised en unsupervised leren? Wat is een neuron en hoe werkt het Hoe maken wij keuzes?

Nadere informatie

Samenvatting. Samenvatting 135

Samenvatting. Samenvatting 135 Samenvatting 135 Samenvatting Dit proefschrift beschrijft een zoektocht naar de ecologische validiteit (de waarde van onderzoeksresultaten bij toepassing in het dagelijks leven) van executieve functie

Nadere informatie

De effecten van MRI gerelateerde magneetvelden op cognitieve functies en houdingsevenwicht

De effecten van MRI gerelateerde magneetvelden op cognitieve functies en houdingsevenwicht Faculty of Veterinary Medicine Institute for Risk Assessment Sciences (IRAS) De effecten van MRI gerelateerde magneetvelden op cognitieve functies en houdingsevenwicht Lotte van Nierop NVvA symposium,

Nadere informatie

1 3 4 5 6 7 Psst niet verder vertellen, motorcross Geen format, geen doelgroepen, geen marketingformule Meer dan 450 voorstellingen en meer dan 800 artiesten 12 14 15 16 Aanlegplaatsen voor kanovaren

Nadere informatie

Nieuwsbrief. Contact Tel.:

Nieuwsbrief. Contact Tel.: Nieuwsbrief Contact Tel.: 020-4442034 E-mail: m.badissi@vumc.nl n.legdeur@vumc.nl Beste 90-plussers en andere geïnteresseerden, Hierbij ontvangt u de informatiebrief van de 90+ studie van het VUmc Alzheimercentrum.

Nadere informatie

Lezing over hersenonderzoek door Dr. J.B.T. (Joost) Wegman tijdens het eerste Science Café Overvecht op 10 september 2015.

Lezing over hersenonderzoek door Dr. J.B.T. (Joost) Wegman tijdens het eerste Science Café Overvecht op 10 september 2015. Lezing over hersenonderzoek door Dr. J.B.T. (Joost) Wegman tijdens het eerste Science Café Overvecht op 10 september 2015. Welkom, dank voor de uitnodiging. Ik werk in Nijmegen, maar doe dat al bijna tien

Nadere informatie

het lerende puberbrein

het lerende puberbrein het lerende puberbrein MRI / fmri onbalans hersenstam of reptielenbrein automatische processen, reflexen, autonoom het limbisch systeem of zoogdierenbrein cortex emotie, gevoel, instinct, primaire behoeften

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting 207 Hoe handhaaf je jezelf in een sociale omgeving? Welke psychologische processen liggen hieraan ten grondslag? Welke delen van de hersenen zijn hierbij betrokken? En is zijn deze processen en/of hersengebieden

Nadere informatie

Zorg voor leerlingen met een stoornis: optuigen of afschminken?

Zorg voor leerlingen met een stoornis: optuigen of afschminken? osmoconsult & onderwijsvannu Trainingen & Opleidingen Zorg voor leerlingen met een stoornis: optuigen of afschminken? Klaas Jan Terpstra, 27 november 2014 www.osmoconsult.nl 1 Klaas Jan Terpstra Docent

Nadere informatie

Methoden hersenonderzoek

Methoden hersenonderzoek Methoden hersenonderzoek Beschadigingen Meting van individuele neuronen Elektrische stimulatie Imaging technieken (Pet, fmri) EEG Psychofarmaca/drugs TMS Localisatie Voorbeeld: Het brein van Broca s patient

Nadere informatie

Gedrag, hersenen en deeltjes

Gedrag, hersenen en deeltjes Gedrag, hersenen en deeltjes Waar in het brein is intelligentie? vragen Jung en Haier zich in een invloedrijk paper naar intelligentie en het brein af (2007, pp. 135). Of dat eigenlijk wel als een zinnige

Nadere informatie

COMPLEXITEIT EN PLASTICITEIT VAN DE HERSENEN

COMPLEXITEIT EN PLASTICITEIT VAN DE HERSENEN COMPLEXITEIT EN PLASTICITEIT VAN DE HERSENEN Naam: Klas: Datum: INLEIDING De hersenen kun je zien als het besturingssysteem van je lichaam. Ze ontvangen en verwerken informatie en sturen signalen uit naar

Nadere informatie

Informatiebrochure voor deelnemer

Informatiebrochure voor deelnemer Amsterdam, April, 2016 Betreft: Onderzoek Bijlage: 4 Universiteit van Amsterdam Programmagroep Ontwikkelingspsychologie Nieuwe Achtergracht 129B (REC G) 1018 WT AMSTERDAM E-mail: alcoholonderzoekuva@gmail.commailto:alcoholo

Nadere informatie

University of Groningen. Adaptation after mild traumatic brain injury van der Horn, Harm

University of Groningen. Adaptation after mild traumatic brain injury van der Horn, Harm University of Groningen Adaptation after mild traumatic brain injury van der Horn, Harm IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it.

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20120 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Bogaard, Simon Johannes Adrianus van den Title: Huntington's disease : quantifying

Nadere informatie