Eindverslag. Project Onderhoudsstops Projectnummer: A448

Transcriptie

1 Eindverslag Project Onderhoudsstops 2000 Projectnummer: A448 Definitief versie 10 augustus 2001 Hoofdconclusie: De arbeidstijden tijdens onderhoudsstops leiden over het algemeen tot een flink aantal overschrijdingen van de Arbeidstijdenwet, met als belangrijkste probleem te lange arbeidstijden en te weinig rust. Aanbeveling: De onderaannemers tijdens onderhoudsstops moeten zich meer bewust worden van de problematiek van arbeidstijden. Contactpersoon: mevr. C. de Caluwé landelijk projectsecretaris

2 Inhoudsopgave 0. Samenvatting Aanleiding en doel van het inspectieproject Aanleiding Doelstellingen van het project Resultaten van eerdere inspectieprojecten Omvang van het project Werkterrein/BIK s Looptijd en aantallen bezoeken Opzet van het project Globale opzet Inspectiepunten Inspectie- en monitorresultaten Totaal overzicht resultaten Resultaten inspectiepunten Arbeidstijdenwet Conclusies

3 0. Samenvatting Van juli tot en met december 2000 is door de Arbeidsinspectie in het kader van het project Onderhoudsstops 2000 geïnspecteerd tijdens onderhoudsstops in de aardolie- en chemische industrie en bij electriciteitscentrales. Vanaf 1989 voert de Arbeidsinspectie projectmatig inspecties uit tijdens onderhoudsstops in de procesindustrie, bij de afvalverwerkingsbedrijven en de elektriciteitscentrales. De inspectieresultaten waren aanleiding om de inspectie jaarlijks of tweejaarlijks opnieuw uit te voeren. De doelstellingen van het project waren: handhaven van de Arbeidstijdenwet tijdens onderhoudsstops het voorkomen van ernstige overtredingen van de Arbeidstijdenwet, waardoor gevaarlijke situaties ontstaan ook bij (onder)aannemers de verantwoordelijkheid voor de invulling van arbeidstijden duidelijk maken De resultaten van het project Onderhoudsstops 2000 zijn in het kort als volgt samen te vatten: 1. in totaal zijn 17 stops bezocht. Daarbij zijn 35 onderaannemers geïnspecteerd; 2. de ingezette instrumenten: 28 waarschuwingen Arbeidstijdenwet; 1 staken van de arbeid met proces verbaal Arbeidstijdenwet; 1 proces verbaal Arbeidstijdenwet; 2 waarschuwingen arbeidsomstandigheden; 3. het staken van de arbeid betrof werknemers die onvoldoende wekelijkse rust hadden genoten, hiervan is ook direct proces verbaal opgemaakt; het andere proces verbaal is opgemaakt bij hetzelfde bedrijf en betrof werknemers, die 8 nachtdiensten achter elkaar draaiden; 4. de twee waarschuwingen arbo gingen over valgevaar van een steiger en het te zwaar belasten van hijs- en hefgereedschap. Aangezien slechts een beperkt aantal stops zijn bezocht, zijn de constateringen niet representatief. Voor de geïnspecteerde stops komt de Arbeidsinspectie tot de volgende conclusies: 1. De arbeidstijden tijdens onderhoudsstops leveren nog steeds overtredingen van de Arbeidstijdenwet op: een aantal van 32 handhavingsinstrumenten bij 35 onderaannemers is hoog te noemen. Hoofdconclusie is dus dat er bij onderhoudsstops nog (steeds) niet conform de Arbeidstijdenwet wordt gewerkt. 2. Ernstige overtreding van de normen van de Arbeidstijdenwet is maar in één enkel geval waargenomen. In dit geval is een staken van de arbeid gevolgd. Er was hierbij ook sprake van recidive, het betreffende bedrijf had ook vorig jaar een proces verbaal op arbeidstijden gekregen. 3. Het bewustwordingsproces van het belang van goede arbeidstijden (niet te lang werken en voldoende rust) is bij onderaannemers nog in het beginstadium. Hoewel via het voorgesprek bij de stops zij in dit geval al van tevoren waren gewaarschuwd, zijn er toch nog zoveel overtredingen te vinden. Via publiciteit is wellicht een verdere en bredere (breder dan alleen de nu geïnspecteerde stops) bewustwording te realiseren. 4. Op het gebied van arbeidsomstandigheden leggen de opdrachtgevers aan de onderaannemers flinke eisen op. Dit heeft geresulteerd in steeds betere arbeidsomstandigheden tijdens de stops. Voor het onderwerp arbeidstijden geldt dit nog niet, omdat opdrachtgevers vinden, dat zij op dit onderwerp geen eisen mogen stellen, omdat zij zich dan met de bedrijfsvoering van de onderaannemer 3

4 bemoeien. Dit zou eigenlijk moeten veranderen. Een bedrijf dat zich moeite getroost om aan alle eisen van de overheid te voldoen, zou eigenlijk ook de onderaannemer dit op kunnen leggen. 4

5 1. Aanleiding en doel van het inspectieproject 1.1 Aanleiding Vanaf 1989 voert de Arbeidsinspectie projectmatig inspecties uit tijdens onderhoudsstops in de procesindustrie, bij de afvalverwerkingsbedrijven en de elektriciteitscentrales. De inspectieresultaten waren aanleiding om de inspectie jaarlijks of tweejaarlijks opnieuw uit te voeren. Tijdens een onderhoudsstop is de situatie op het terrein van de opdrachtgever behoorlijk afwijkend van de normale bedrijfssituatie. Een grote hoeveelheid extern personeel van contractors van verschillende disciplines, moet binnen een zeer strakke planning een grote hoeveelheid werk verrichten. Een gedegen planning en duidelijke afspraken tussen alle betrokkenen zijn dan een absolute voorwaarde voor het op een verantwoorde wijze uitvoeren van de werkzaamheden. Zowel opdrachtgevers als aannemers hebben in de afgelopen jaren grote inspanningen verricht om de veiligheid tijdens uitvoering van de werkzaamheden te vergroten. Het meest sprekende voorbeeld hiervan is de certificering van de aannemersbedrijven conform VCA (Veiligheids Certificaat Aannemersbedrijven). Zowel de arbeidsorganisaties als de betrokken werknemers dienen zich in dit kader te kwalificeren. Uniforme(re) richtlijnen bij de opdrachtgevende bedrijven leveren enerzijds tijdsbesparing op, doordat aannemerspersoneel niet telkens weer andere poortinstructies hoeft te krijgen, anderzijds wordt hiermee verwarring voorkomen. In het Rijnmond-gebied is het EBB paspoort ingevoerd, een initiatief van de Stichting Europoort Botlek Belangen. Het betreft een persoonlijk document van de werknemer, waarin de door hem gevolgde veiligheidsopleidingen en trainingen zijn opgenomen. Door de genoemde aanpak is ook bij de individuele werknemers het besef gegroeid dat het naleven van stringente veiligheids- en gezondheidsregels van groot belang is. Uit het project in 1999 kon worden geconcludeerd, dat de veiligheidsrisico s tijdens onderhoudsstops inmiddels aardig onder controle zijn. Op het gebied van arbeidstijden werden echter nog wel de nodige knelpunten gezien. Gezien de krappe arbeidsmarkt mocht verwacht worden, dat er een toenemende druk op de arbeidstijden zou komen te staan. Daarom is er in 2000 beperkt geïnspecteerd met de nadruk op arbeidstijden. 1.2 Doelstellingen van het project De doelstellingen van het project waren: handhaven van de Arbeidstijdenwet tijdens onderhoudsstops het voorkomen van ernstige overtreding van de normen van de Arbeidstijdenwet, waardoor gevaarlijke situaties ontstaan ook bij (onder)aannemers de verantwoordelijkheid voor de invulling van arbeidstijden duidelijk maken 1.3 Resultaten van eerdere inspectieprojecten In 1999 is er ook een project Onderhoudsstops van de Arbeidsinspectie geweest. Daarbij werden in totaal 91 bedrijven bij 22 stops geïnspecteerd. 5

6 Figuur 1. Resultaten totaal overzicht voor het inspectieproject Onderhoudsstops pv boeterapport stillegging eis waarschuwing Figuur 2. Vijf meest voorkomende Arbo overtredingen in project Onderhoudsstops 1999: Gevaarlijke arbeidsmiddelen en - omstandigheden Werk- en rusttijden Arbeidsomstandighedenzorg algemeen Gevaarlijke stoffen inrichting arbeidsplaatsen 0 6

7 2. Omvang van het project 2.1 Werkterrein/BIK s Bij de Arbeidsinspectie is het gebruikelijk bedrijfstakken of branches te bezoeken en eventueel brancheorganisaties te benaderen. Bij onderhoudsstops ligt dit anders. Zowel de opdrachtgevende bedrijven als de aannemingsbedrijven zijn ingedeeld in sterk uiteenlopende BIK-codes bij de Kamer van Koophandel, zodat dit project wordt gekenmerkt door het bedrijfstak doorsnijdend karakter. In feite is dus geselecteerd op de activiteit, onderhoudsstops, en zijn bedrijven geïnspecteerd die tijdens de stops werkzaam zijn. Ter illustratie hieronder een, niet volledige, opsomming: Opdrachtgevers naar BIK en omschrijving activiteit: Aardolieraffinage 2413 Productie overige anorganische basischemicaliën 2416 Productie kunststof in primaire vorm 2420 Productie landbouwchemicaliën Centrale productie van elektriciteit Aannemers naar BIK en omschrijving activiteit: 0001 Code nog niet vastgesteld (Piping) 2811 Vervaardiging van metalen constructies 2821 Vervaardiging van tanks en reservoirs Productie machines voor Aardolie-/chemische productie 4525 Gespecialiseerde werkzaamheden in de bouw n.e.g. (steigerbouw) 4531 Elektrotechnisch bouwinstallatie 4532 Isolatiewerkzaamheden 45.. Allerlei andere bouwactiviteiten 7132 Verhuur van bouwmachinesmachines en -werktuigen (kranen-hoogwerkers) Overige reiniging n.e.g. 2.2 Looptijd en aantallen bezoeken Het project is begonnen op 1 juli 2000 en is gestopt op 31 december In die periode zijn in totaal 17 stops bezocht. Naast de stopbedrijven zelf zijn daarbij 35 onderaannemers betrokken geweest. In totaal hebben dus 52 bedrijven in het kader van het project onderhoudsstops 2000 met de Arbeidsinspectie te maken gehad. 7

8 3. Opzet van het project 3.1 Globale opzet Via een mail zijn de potentieel opdrachtgevende bedrijven verzocht opgave te doen van de bij hen geplande onderhoudsstop(s), hetgeen overigens een verplichting is ingevolge artikel 2.26 van het Arbeidsomstandighedenbesluit. Twee of drie weken voorafgaand aan de startdatum van de stop is, indien mogelijk, een voorgesprek gevoerd met de stopleiding. In dit gesprek werd informatie gegeven over het project en de wetgeving. Tijdens de inspectie is de poortregistratie opgevraagd. Mochten er roosters op het werk aanwezig zijn dan zijn deze gekopieerd en meegenomen. Deze gegevens zijn gebruikt om later de registratie te controleren op deugdelijkheid. Werden ernstige overtreding van de normen van de Arbeidstijdenwet geconstateerd, dan kon het werk terstond gestaakt worden. Tot slot zijn de vestigingsadressen van de bedrijven bezocht indien er ter plekke geen registratie voorhanden was. De registratie van 4 of 13 weken, waarin besloten de week waarin de inspectie plaatsvond is meegenomen ter nadere bestudering. Bij buitenlandse bedrijven kon alleen de periode dat in Nederland werd gewerkt worden betrokken in het onderzoek. Bij reguliere bedrijfsinspecties spant de Arbeidsinspectie zich in om de ondernemingsraden zo goed mogelijk in staat te stellen van hun vergezelrecht gebruik te maken. Bij inspecties tijdens onderhoudsstops is deze werkwijze onuitvoerbaar. Het is ondoenlijk om een inspectie uit te voeren waarbij de inspecteur vergezeld wordt door vertegenwoordigers van wellicht vier of meer ondernemingsraden. Derhalve is volstaan met het sturen van afschriften van handhavingscorrespondentie aan de ondernemingsraden. Wel zijn de ondernemingsraden van de opdrachtgevende bedrijven uitgenodigd bij de voorbespreking. Tijdens dit gesprek is ook uitgelegd waarom de ondernemingsraden van de aannemers niet bij de inspectie worden uitgenodigd. Bij het vestigingsbezoek is de OR van het bedrijf wel uitgenodigd. 3.2 Inspectiepunten Zoals al eerder vermeld heeft de Arbeidsinspectie zich bij de inspecties in 2000 gericht op het onderwerp arbeidstijden. Dit heeft betekent dat onderwerpen als bijvoorbeeld steigers en asbest niet meer tijdens de inspecties zijn meegenomen, waarmee overigens niet gezegd is dat naleving dan vrijblijvend is geworden of dat deze onderwerpen door de Arbeidsinspectie als onbelangrijk worden beschouwd. Bij excessen of ernstige tekortkomingen is ook gehandhaafd op niet in de inspectielijst voorkomende inspectiepunten. Door de grote vakcentrales is aan de Arbeidsinspectie met klem verzocht aandacht te besteden aan de werkdruk tijdens onderhoudsstops. Ploegbezetting, overwerk, de (on)mogelijkheid om snipperdagen op te nemen en stress in verband met het werkpakket werden door de centrales in relatie gebracht met de veiligheid van de werknemers. Opdrachtgevers verwachten van hun aannemers een grote inspanning m.b.t. veiligheid tijdens de stops, zodat het bord aan de poort, waarop het aantal gewerkte dagen zonder (verzuim)ongeval staat aangegeven, een zo gunstig mogelijke score kan blijven aangeven. 8

9 Bij naleving van de Arbeidstijdenwet zijn opdrachtgevers naar hun aannemers vaak aanmerkelijk minder waakzaam en soms begaan zij ook zelf overtredingen. Ook in het verleden is de Arbeidsinspectie een aantal malen overgegaan tot het middel staken van de arbeid en is proces-verbaal opgemaakt vanwege excessief overwerk of het werken in het beruchte twaalf op twaalf af ploegensysteem. Redenen hiervoor zijn, zo blijkt uit de gesprekken die inspecteurs hebben gevoerd, enerzijds de grote economische belangen bij uitvoering van stops (dagen stilstand worden soms uitgedrukt in guldens omzetverlies, de dreiging dat men een volgende opdracht wel kan vergeten, de boete die men moet betalen bij het niet tijdig opleveren of juist de premie die men krijgt bij wel tijdig of eerder opleveren), maar anderzijds kan ook de mindere bekendheid met de regelgeving rond arbeids- en rusttijden een oorzaak zijn. Geïnspecteerd is op de volgende punten van de arbeidstijdenwet 1 : het voeren van een deugdelijke registratie; wekelijkse rusttijd; dagelijkse rusttijd; arbeidstijd; arbeid in nachtdienst; arbeidstijd inclusief overwerk; consignatie. 1 zie voor de normen behorende bij deze inspectiepunten de tekst van de Arbeidstijdenwet. 9

10 4. Inspectie- en monitorresultaten 4.1 Totaal overzicht resultaten Zoals eerder vermeld zijn in totaal 52 bedrijven (17 stop-bedrijven en 35 onderaannemers) bezocht. In figuur 1 zijn de resultaten in algemene zin weergegeven. Figuur 1. Resultaten inspectieproject Onderhoudsstops 2000 inspectie 23 4 in orde niet in orde 14 overleg 9 onderzoek/ horen personen 10 controle in orde 9 niet in orde 12 overleg onderzoek/ horen personen 9 In principe zijn de stop-bedrijven zelf niet onderzocht. In totaal kan gesteld worden dat 23 van de 35 onderaannemers, eventueel na controle, uiteindelijk in orde zijn bevonden op de onderzochte inspectiepunten. Tijdens een bezoek kan een inspecteur meer dan één instrument inzetten. Bijvoorbeeld een staken van de arbeid met proces verbaal voor onvoldoende wekelijkse rust en daarnaast ook nog waarschuwingen voor onvoldoende dagelijkse rust en te weinig pauzes. In figuur 1 is alleen weergegeven of het wel of 10

11 niet in orde was bij een bedrijf. In figuur 2 zijn alle ingezette instrumenten te zien, waarbij door de dubbeltellingen de getallen dus hoger uitkomen dan in figuur 1. Figuur 2. Resultaten totaal overzicht voor het inspectieproject Onderhoudsstops proces verbaal stillegging + pv waarshuwing Arbo waarschuwing ATW In totaal is dus 32 maal een handhavingsinstrument ingezet. Bij een totaal aantal van 35 onderaannemers is dit een hoog aantal. De conclusie is gerechtvaardigd dat onderaannemers tijdens onderhoudsstops nog regelmatig de Arbeidstijdenwet overschrijden. Het staken van de arbeid betrof werknemers die onvoldoende wekelijkse rust hadden genoten. Hiervan is ook direct proces verbaal opgemaakt Het andere proces verbaal is gegeven bij hetzelfde bedrijf waar werknemers 8 nachtdiensten achter elkaar draaiden, voordat zij hun wekelijkse rust kregen. De twee waarschuwingen Arbo gingen over valgevaar van een steiger en het te zwaar belasten van hijsen hefgereedschap. 4.2 Resultaten inspectiepunten Arbeidstijdenwet Figuur Overtredingen arbeidstijdenwet: 10 maximale arbeidstijd wekelijkse rust rust na nachtdienst registratie max. arbeidstijd in nachtdienst arbeidstijd bij overwerk met nachtienst 0 11

12 De meeste handhavingsinstrumenten zijn ingezet op te lange arbeidstijden of te weinig rust. Deels zijn dit zijden van dezelfde medaille. In het algemeen kan gesteld worden, dat er voor een stop te weinig werknemers worden ingezet om de klus te klaren volgens de normen van de Arbeidstijdenwet. De risico s die men daarbij loopt op het gebied van veiligheid (personen die al te lang werken of onvoldoende rust hebben genoten, kunnen minder alert zijn) worden kennelijk onvoldoende ingezien. 12

13 5. Conclusies Aangezien slechts een beperkt aantal stops zijn bezocht, zijn de constateringen niet representatief. Voor de geïnspecteerde stops komt de Arbeidsinspectie tot de volgende conclusies: 1. de arbeidstijden tijdens onderhoudsstops leveren nog steeds overtredingen van de Arbeidstijdenwet op: een aantal van 32 handhavingsinstrumenten bij 35 onderaannemers is hoog te noemen. Hoofdconclusie is dus dat er bij onderhoudsstops nog (steeds) niet conform de Arbeidstijdenwet wordt gewerkt. 2. Ernstige overtreding van de normen van de Arbeidstijdenwet is maar in één enkel geval waargenomen. In dit geval is een staken van de arbeid gevolgd. Er was hierbij ook sprake van recidive, het betreffende bedrijf had ook vorig jaar een proces verbaal op arbeidstijden gekregen. 3. Het bewustwordingsproces van het belang van goede arbeidstijden (niet te lang werken en voldoende rust) is bij onderaannemers nog in het beginstadium. Hoewel via het voorgesprek bij de stops zij in dit geval al van tevoren waren gewaarschuwd, zijn er toch nog zoveel overtredingen te vinden. Via publiciteit is wellicht een verdere en bredere (breder dan alleen de nu geïnspecteerde stops) bewustwording te realiseren. 4. Op het gebied van arbeidsomstandigheden leggen de opdrachtgevers aan de onderaannemers flinke eisen op. Dit heeft geresulteerd in steeds betere arbeidsomstandigheden tijdens de stops. Voor het onderwerp arbeidstijden geldt dit nog niet, omdat opdrachtgevers vinden, dat zij op dit onderwerp geen eisen mogen stellen, omdat zij zich dan met de bedrijfsvoering van de onderaannemer bemoeien. Dit zou eigenlijk moeten veranderen. Een bedrijf dat zich moeite getroost om aan alle eisen van de overheid te voldoen, zou eigenlijk ook de onderaannemers dit op kunnen leggen. 13