Projectverslag A600 Inspectie Kernenergiewet 2003 Radioactieve bronnen in metaalanalyse-apparatuur

Transcriptie

1 Projectverslag A600 Inspectie Kernenergiewet 2003 Radioactieve bronnen in metaalanalyse-apparatuur Mw. Y.A.J. Montforts, landelijk projectsecretaris (telefonisch bereikbaar: ) Den Haag, 15 oktober 2004

2 Samenvatting De Arbeidsinspectie is belast met het toezicht op de naleving van de bepalingen van de Kernenergiewet (KEW). Hiertoe is in 2000 een strategie vastgesteld waarbij de vergunninghouders zijn ingedeeld in categorieën, waaraan een inspectiefrequentie is gekoppeld. Bij de uitwerking van deze strategie wordt ernaar gestreefd zoveel mogelijk inspectieprojecten op te zetten van gelijksoortige toepassingen binnen bepaalde branches. In dat kader werden in 2003 een aantal inspectieprojecten uitgevoerd. Eén van deze projecten was het project: Radioactieve bronnen in metaalanalyse-apparatuur. Hiervoor is gekozen omdat dit handzame apparatuur is, waarin bronnen zitten met vrij hoge activiteit. Hiervoor dient dan ook een vergunning te worden gevraagd. De apparatuur wordt vaak in het veld gebruikt, waarbij de veiligheid afhankelijk is van de persoon die met de apparatuur omgaat. De doelstelling van het project was het opheffen van overtredingen van de Kernenergiewet, het Besluit stralingsbescherming, in het bijzonder met betrekking op de geldigheid van de vergunning en de naleving van de vergunningvoorschriften. Naast de controle op de administratieve bepalingen, zoals de aanwezigheid van een vergunning toegesneden op de actuele situatie, werd gecontroleerd op de aanwezigheid van een stralingsdeskundige, voorlichting en onderricht, staat van onderhoud van beveiligingsmiddelen, analyse van de stralingsbelasting, waarschuwingssymbolen, besmettingscontroles, de inrichting van de bergplaats en het KEW-dossier. Er zijn in het project in de periode van april t/m september 2003 in totaal 51 bedrijven en instellingen geïnspecteerd, waarmee naar schatting tenminste 90% van het toepassingsgebied is bestreken. In ruim 70% van de bezochte bedrijven zijn één of meer overtredingen van de Kernenergiewet en aanverwante regelgeving geconstateerd. Een punt van zorg is het feit dat de overtredingen in overwegende mate een inhoudelijke betekenis (kunnen) hebben voor de kwaliteit van de beheersing van de gezondheidsrisico s die aan de toepassing van radioactieve bronnen zijn verbonden. Niet alleen de verplichting tot het bijhouden van een KEW-dossier wordt nog onvoldoende nageleefd, ook de overige (formele) administratieve verplichtingen worden nog maar matig nageleefd. Alle overtredingen zijn, in overeenstemming met het handhavingsbeleid Kernenergiewet, met een schriftelijke waarschuwing afgedaan. Het totale aantal overtredingen bedroeg 121. Uit de resultaten van de controlebezoeken kan worden afgeleid dat men de zaken op orde brengt naar aanleiding van de inspectiebevindingen. Alle bedrijven hadden bij controle de zaken op orde gebracht. Tenslotte is gebleken dat de leveranciers van de apparatuur een belangrijke (facilitaire) rol spelen met betrekking tot de naleving van de KEW op het gebied van voorlichting, de uitvoering van besmettingscontroles en de verstrekking van broncertificaten aan de afnemers. Mogelijk heeft het feit, dat in het recente verleden de metaalanalyse-apparatuur veelal bij bedrijven werd geplaatst onder een (tijdelijke) demonstratievergunning en onder de verantwoordelijkheid van de leverancier, negatieve gevolgen gehad voor de zelfwerkzaamheid van de bedrijven. Die vergunning is inmiddels afgeschaft. Deze constateringen hebben geleid tot een gerichte vervolgactie bij de leveranciers. Projectverslag A600 Radioactieve bronnen in metaalanalyse-apparatuur 2

3 Inhoudsopgave 1. Aanleiding en doel van het inspectieproject Aanleiding Doelstelling Omvang van het project Werkterrein Looptijd en aantallen bezoeken Opzet van het project Globale opzet Inspectiepunten Vragen Publiciteit met betrekking tot het project Resultaten Project totaal Resultaten per inspectieonderwerp Bijzonderheden Overige resultaten Conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen...12 Projectverslag A600 Radioactieve bronnen in metaalanalyse-apparatuur 3

4 1. Aanleiding en doel van het inspectieproject 1.1 Aanleiding De Arbeidsinspectie is belast met het toezicht op de naleving van de bepalingen van de Kernenergiewet (KEW). Hiertoe is in 2000 een strategie vastgesteld waarbij de vergunninghouders zijn ingedeeld in categorieën, die zijn gebaseerd op de potentiële risico s bij toepassing. Aan elke categorie is een inspectiefrequentie gekoppeld. Bij de uitwerking van deze strategie wordt ernaar gestreefd zoveel mogelijk inspectieprojecten op te zetten van gelijksoortige toepassingen binnen bepaalde branches. In dat kader werden in 2003 een aantal inspectieprojecten uitgevoerd. Eén van deze projecten is het project: Radioactieve bronnen in metaalanalyse-apparatuur. Hiervoor is gekozen omdat dit handzame apparatuur is waarin bronnen zitten met vrij hoge activiteit. Deze apparatuur wordt ook vaak in het veld gebruikt, waarbij de veiligheid afhankelijk is van de persoon die met de apparatuur omgaat. In Nederland worden tenminste drie verschillende fabrikaten van dit soort apparaten verkocht, door evenzoveel Nederlandse vertegenwoordigers. In het kader van de verkoopstrategie wordt de apparatuur vaak enige tijd bij een klant geplaatst onder de demonstratievergunning van de leverancier, zonder dat die klant zelf een vergunning heeft. In totaal zijn ongeveer 80 van deze apparaten in gebruik in Nederland in diverse branches. De apparaten worden onder andere in schrootbedrijven toegepast om het soort materiaal vast te stellen en in de procesindustrie om de kwaliteit van het geleverde staal te bepalen. De apparaten worden zowel in laboratoria, onder ideale omstandigheden, als op veldlocaties, onder moeilijke omstandigheden, gebruikt. De werking van de apparaten berust op het volgende principe. De ioniserende straling, die wordt uitgezonden door de radioactieve bron(nen) in de meetkop van de analyseapparatuur, zorgt dat de elektronen van de verschillende atomen (elementen) van het te onderzoeken materiaal uit hun baan gekaatst worden. Hierdoor komen deze atomen in een aangeslagen energietoestand. Deze lege plekken worden opgevuld door elektronen uit andere (hogere gelegen banen). Dit terugvallen, gaat gepaard met het uitzenden van karakteristieke röntgenstraling. De energie van deze straling is karakteristiek voor elk (legerings-)element. Door het meten van het energiespectrum van de uitgezonden karakteristieke röntgenstraling kan de kwalitatieve samenstelling van het onderzochte metaal worden bepaald. De applicatie komt voor op de lijst van gerechtvaardigde toepassingen en de toegepaste radioactieve bronnen vallen onder de vergunningplicht. 1.2 Doelstelling De doelstelling van het project is het opheffen van overtredingen van de Kernenergiewet, het Besluit stralingsbescherming, in het bijzonder met betrekking tot de geldigheid van de vergunning en de naleving van de vergunningvoorschriften. Naast de controle op de administratieve bepalingen zoals de aanwezigheid van een vergunning toegesneden op de actuele situatie, wordt gecontroleerd op de aanwezigheid van een stralingsdeskundige, voorlichting en onderricht, staat van onderhoud van beveiligingsmiddelen, analyse van de stralingsbelasting, waarschuwingssymbolen, besmettingscontroles, de inrichting van de bergplaats en het KEW-dossier. Geconstateerde overtredingen moeten d.m.v. de inzet van handhavinginstrumenten opgeheven worden. Projectverslag A600 Radioactieve bronnen in metaalanalyse-apparatuur 4

5 2. Omvang van het project 2.1 Werkterrein Binnen het werkterrein van de Arbeidsinspectie zijn er een groot aantal toepassingen van ioniserende straling. Deze toepassingen zijn onderverdeeld in vier categorieën (A t/m D) op basis van het te verwachten risico. De toepassingen in categorie A worden verondersteld het meest risicovol voor mens en omgeving te zijn, die in categorie D de minste. De toepassingen van metaalanalyse-apparatuur vallen in categorie B. Categorie B Toepassingen die potentieel risico s in zich dragen omdat er wordt gewerkt met stralingsbronnen die een behoorlijke dosis kunnen veroorzaken, of omdat tijdens de werkzaamheden handelingen moeten worden verricht met de stralingsbronnen. De selectie van te inspecteren toepassingen is samengesteld op basis van: - gegevens van houders van een KEW-vergunning; - gegevens van fabrikanten/leveranciers van apparatuur; - aanvullend: bij de Arbeidsinspectie bekende adressen. Uitgangspunt was om alle bedrijven waar de toepassing van metaalanalyse-apparatuur mag worden verwacht te inspecteren. Volgens gegevens van de Arbeidsinspectie mag worden aangenomen dat tenminste 90% van het toepassingsgebied (dekkingsgraad) met dit project in beeld is gebracht. 2.2 Looptijd en aantallen bezoeken Het inspectieproject is gestart in april 2003 en eind september 2003 afgesloten. Na die datum is een aanvang gemaakt met de controlebezoeken. Er zijn in totaal 51 bedrijven geïnspecteerd. Projectverslag A600 Radioactieve bronnen in metaalanalyse-apparatuur 5

6 3. Opzet van het project 3.1 Globale opzet Inspecties in het kader van het toezicht op de naleving van de bepalingen van de KEW en aanverwante regelgeving worden uitgevoerd door inspecteurs en specialisten met deskundigheid op het gebied van ioniserende straling. De inspecties in dit project zijn uitgevoerd door inspecteurs met een deskundigheid tenminste op niveau 4a. De bezoeken werden vooraf niet aangekondigd. Aan het begin van de inspectie is de aard en het doel van de inspectie door de inspecteur nader toegelicht. Vervolgens is een inspectie op de werkplek uitgevoerd. Vaak was een inspectie op het vestigingsadres mogelijk. Het kon echter ook zijn dat het apparaat op locatie wordt gebruikt. In dat geval moest een afspraak gemaakt worden voor het uitvoeren van de inspectie. Indien zinvol, kon zowel het vestigingsadres (administratie) als de locatie (werkplek) worden bezocht. Dit was ter beoordeling van de inspecteur. 3.2 Inspectiepunten Voor de uitvoering van dit project werd een lijst met inspectiepunten gehanteerd. In overeenstemming met de doelstelling van het project hebben die voornamelijk betrekking op het organisatorische, materiële en administratieve beheer van (de toepassing van) radioactieve bronnen. Hierna volgt een beknopte omschrijving van de inspectiepunten. Korte omschrijving inspectiepunten Een actuele KEW vergunning aanwezig en wordt nageleefd (o.a. aantal bronnen, juiste rechtspersoon). Bij beëindiging juiste overdracht. Handelingen door of onder toezicht van deskundige; voorlichting, onderricht, instructie Beveiligingsmiddelen in goede staat van onderhoud Analyse van de stralingsbelasting op de werkplek Waarschuwingssymbool ioniserende straling Bergplaats Gebruik radioactieve bron binnen norm ISO 2919/1999 Periodieke lektest/besmettingscontrole KEW dossier In paragraaf 4.2 wordt in de bespreking van de inspectieresultaten een nadere uitwerking gegeven van deze inspectieonderwerpen. 3.3 Vragen Met het doel het inzicht in de feitelijke toepassingen van metaalanalyse-apparatuur te vergroten zijn in het project een aantal vragen beantwoord. 3.4 Publiciteit met betrekking tot het project Er is (vooraf) geen gerichte publiciteit aan dit project gegeven. Gelet op de toepassingen van metaalanalyse-apparatuur is er ook geen sprake van een homogene branche. Wel vond overleg plaats met een drietal Nederlandse leveranciers van de apparatuur. Projectverslag A600 Radioactieve bronnen in metaalanalyse-apparatuur 6

7 4. Resultaten 4.1 Project totaal In totaal zijn 51 bedrijven (vestigingen en/of werklocaties) geïnspecteerd. Bij 14 (27%) van de onderzochte bedrijven was de naleving van de KEW en aanverwante regelgeving, zoals uitgewerkt in dit project, in orde. Bij 37 (73%) bedrijven zijn één of meer overtredingen vastgesteld. Het totale aantal overtredingen bedroeg 121. In 20% van de geïnspecteerde bedrijven werden 5 of meer overtredingen vastgesteld (zie figuur 1). In alle gevallen heeft dit geresulteerd in een waarschuwing en een controlebezoek. Uit de resultaten van de controlebezoeken kan worden afgeleid dat men de zaken op orde brengt naar aanleiding van de inspectiebevindingen. Alle bedrijven hadden bij controle de zaken op orde gebracht. In tabel 1 zijn de belangrijkste projectresultaten kwantitatief samengevat. Tabel 1: Overzicht projectresultaten Aantallen inspecties en handhavingresultaat Aantal % Aantal geïnspecteerde bedrijven Aantal in orde bij 1 e bezoek Aantal met overtreding(-en) Aantal in orde bij controlebezoek 34 - Nog uit te voeren controlebezoeken 3 - Overtredingen op inspectiepunten project Aantal % Een actuele KEW vergunning aanwezig en wordt nageleefd (o.a. aantal 9 7 bronnen, juiste rechtspersoon). Bij beëindiging juiste overdracht. Handelingen door of onder toezicht van deskundige; voorlichting, onderricht, instructie Beveiligingsmiddelen in goede staat van onderhoud 9 7 Analyse van de stralingsbelasting op de werkplek Waarschuwingssymbool ioniserende straling 7 6 Bergplaats Gebruik radioactieve bron binnen norm ISO 2919/ Periodieke lektest/besmettingscontrole 7 6 KEW dossier Totaal aantal overtredingen Figuur 1: Overzicht aantal overtredingen per bedrijf Aantal overtredingen 5 of meer Aantal bedrijven Projectverslag A600 Radioactieve bronnen in metaalanalyse-apparatuur 7

8 4.2 Resultaten per inspectieonderwerp In deze paragraaf worden de belangrijkste inspectieresultaten per onderwerp aangegeven. Vergunningen Er zijn negen waarschuwingen gegeven in verband met het niet naleven van de vergunningplicht ingevolge de KEW of gedragingen die in strijd zijn met een vergunningvoorschrift. Het ging om de volgende overtredingen: - een vergunning ontbrak of alle aanwezige ingekapselde bron(-en) werden niet gedekt door de afgegeven vergunning; - de tenaamstelling van de vergunning was onjuist; - er waren meer bronnen aanwezig dan waarvoor de vergunning was verstrekt; - er werd definitief niet meer met de bronnen gewerkt en/of kon niet worden aangetoond hoe de overdracht heeft plaatsgevonden. Deskundig toezicht en instructie Niet minder dan 26 waarschuwingen zijn gegeven voor het ontbreken van deskundig toezicht op het voorgeschreven niveau of het ontbreken van een goed geborgd onderricht m.b.t. de risico s en de beschermende maatregelen die verbonden behoren te zijn aan de toepassing van ioniserende straling. Dit is 22% van het totale aantal geconstateerde overtredingen. Hierbij moet worden opgemerkt dat bij de inspecties is ondervonden dat het laten opleiden van een stralingsdeskundige vaak niet meer is dan een formaliteit, waaraan voldaan moet worden om een vergunning te krijgen. De ondernemer/deskundige geeft vervolgens nauwelijks invulling aan de taken en verantwoordelijkheden van de stralingsdeskundige. Men leunt sterk op de deskundigheid en de aanwijzingen van de leverancier. Deze ontwikkeling dient te worden omgebogen, aangezien het reguliere contact tussen leverancier en afnemer beperkt is tot één of enkele keren per jaar. Onderhoud beveiligingsmiddelen De ondernemer is verplicht om ervoor te zorgen dat door of onder toezicht van een deskundige periodiek de doeltreffendheid van de beveiligingsmiddelen en technieken wordt geverifieerd en het noodzakelijke onderhoud wordt verricht. Het nakomen van deze verplichting moet middels een rapportage kunnen worden aangetoond. In negen bedrijven moest met betrekking tot dit onderwerp een waarschuwing worden gegeven. Analyseren van de stralingsbelasting op de werkplek Een onderbouwde risicoanalyse van de mogelijke blootstelling aan ioniserende straling voorafgaand aan de uitvoering is wettelijk verplicht. Deze dient door of onder toezicht van een deskundige uitgevoerd te worden. Dit is een belangrijk punt in verband met de voorlichting en instructie van de werknemers aangezien deze hierop gebaseerd zou moeten worden. In 15 bedrijven is een waarschuwing gegeven wegens het ontbreken van een gedegen risicoanalyse. Uit de praktijk blijkt dat hulp van een leverancier of een deskundige dienst noodzakelijk is om tot een goede risicoanalyse te komen. Waarschuwingssymbool Voor het ontbreken van het wettelijk voorgeschreven waarschuwingssymbool radioactieve stoffen (zie figuur 2) zijn zeven waarschuwingen gegeven. Gedurende de uitvoering van het project zijn met de grootste leverancier afspraken gemaakt over het binnen een bepaalde Projectverslag A600 Radioactieve bronnen in metaalanalyse-apparatuur 8

9 termijn toezenden aan de gebruikers van de voorgeschreven stickers. Daarna is op dit punt niet meer formeel gehandhaafd. Bergplaats radioactieve bron Er moet een altijd een specifiek ingerichte bergplaats aanwezig zijn voor het veilig opbergen van de meetkop/bronhouder, waarin de radioactieve bron(-nen) is (zijn) opgenomen. Indien geen gebruik wordt gemaakt van de meetkop/bronhouder behoort deze, indien dit redelijkerwijs mogelijk is, in de bergplaats te zijn opgeborgen. Tien waarschuwingen zijn gegeven voor het ontbreken van een bergplaats in overeenstemming met de inrichtingseisen en twee voor het niet voldoen aan de opbergplicht. Figuur 2: Wettelijk voorgeschreven waarschuwingssymbool met onderbord radioactieve stoffen Gebruik van de radioactieve bron in overeenstemming met ISO-norm De ondernemer moet er voor zorgen dat het risico van blootstelling (besmetting) zo laag mogelijk is. Daartoe moet de bron geschikt zijn voor de gekozen toepassing en mag het risico onder de gebruiksomstandigheden niet groter zijn dan waarvoor de bron is getest, met als uitgangspunt een classificatie in overeenstemming met de norm ISO 2919/1999. Deze overeenstemming moet vanaf 1995 kunnen worden aangetoond met een zogenaamd broncertificaat. Dit certificaat dient door de leverancier van de bron tew worden afgegeven aan de leverancier/importeur van het apparaat, die het bij levering van het apparaat aan de ondernemer zou moeten overhandigen. De leveranciers/importeurs bleken in het verleden vaak te hebben nagelaten om het certificaat bij de bronleverancier op te vragen. Ze waren daarom vaak niet in staat om deze certificaten voor bestaande bronnen alsnog te leveren. is Lopende de uitvoering van het project is om die reden met de twee leveranciers afgesproken dat deze verplichting zal moeten worden nagekomen bij elke nieuw geleverde bron (bronnen plegen periodiek te worden vervangen) en binnen dit project hier (verder) niet formeel op te handhaven. In 15 bedrijven was reeds op dit onderwerp een waarschuwing gegeven. Projectverslag A600 Radioactieve bronnen in metaalanalyse-apparatuur 9

10 Periodieke lektest/besmettingscontrole Indien in de vergunning is voorgeschreven dat er een periodieke lektest/controle op radioactieve besmetting moet plaatsvinden, dan dient deze tijdig te zijn uitgevoerd door een deskundige persoon, dienst of instelling die daartoe een door de overheid geaccepteerd protocol hanteert (zogenaamde veegproeven). In zeven bedrijven is hiervoor een waarschuwing gegeven. KEW-dossier De ondernemer is op grond van het Besluit stralingsbescherming verplicht een inzichtelijk en toegankelijk dossier bij te houden inzake het gebruik, beheer en onderhoud van de radioactieve bron(-nen). Dit voor een goede overdraagbaarheid van de KEW-zaken. In 21 bedrijven is een waarschuwing gegeven vanwege het ontbreken van dit KEW-dossier. 4.3 Bijzonderheden Tot de doelgroep van dit project behoorden twee houders van een zogenaamde complexvergunning. Dit zijn bedrijven of instellingen met een complexe structuur en relatief veel toepassingen van radioactieve bronnen, waarbij aan de houder van de vergunning bepaalde bevoegdheden, onder meer m.b.t. het verlenen van interne toestemmingen en het toezicht, zijn verleend. Bij één van de houders, een rijksinstituut, werden relatief veel overtredingen van de KEW geconstateerd. Onverlet de gebruikelijke handhavinginzet naar de betrokken bestuurder, is dit opmerkelijke inspectieresultaat onder de aandacht gebracht van de verantwoordelijke bewindspersoon van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. 4.4 Overige resultaten Al eerder is aangegeven dat in dit project enkele vragen zijn gesteld om inzicht te krijgen in de feitelijke toepassing van metaalanalyse-apparatuur. Gegevens over 48 bedrijven konden gebruikt worden voor beantwoording van enkele vragen. De vragen hadden betrekking op de vergunning op basis waarvan gewerkt werd en de uitvoering van de besmettingscontroles. Twee van de 48 bedrijven blijken niet zelf over een KEW-vergunning te beschikken. De overige 46 bedrijven wel. In het verleden konden leveranciers apparaten plaatsen bij klanten zonder dat deze zelf over een vergunning beschikten. Dit was, onder bepaalde voorwaarden, mogelijk onder de demonstratievergunning van de leverancier. Nieuwe vergunningen van leveranciers bieden deze mogelijkheid niet meer. De twee bedrijven die geen vergunning bleken te hebben, gaven aan niet onder een demonstratievergunning te werken. Zij zijn gewaarschuwd om de vergunning alsnog aan te vragen. De metaalanalyse-apparatuur bij de geïnspecteerde bedrijven waarover meer informatie is verzameld, is afkomstig van drie leveranciers. De besmettingscontroles worden slechts door 2 bedrijven zelf uitgevoerd. Het merendeel van de bedrijven, namelijk 35, (73%) geeft aan dit uit te besteden aan de leverancier. Acht bedrijven laten dit door gespecialiseerde bedrijven doen. Van drie van 48 bedrijven is dit niet duidelijk. Om de besmettingscontrole te laten uitvoeren, wordt het apparaat door driekwart van de ondervraagde bedrijven (36) opgestuurd. Bij de overige 12 bedrijven vindt de controle op locatie/het bedrijf zelf plaats. Projectverslag A600 Radioactieve bronnen in metaalanalyse-apparatuur 10

11 5. Conclusies en aanbevelingen 5.1 Conclusies Op grond van de resultaten van dit project kunnen met betrekking tot de naleving van de bepalingen in de Kernenergiewet en aanverwante regelgeving de volgende conclusies worden getrokken. Nalevingniveau In ruim 70% van de 51 geïnspecteerde bedrijven en instellingen werden, met betrekking tot de toepassing van metaalanalyse-apparatuur met radioactieve bronnen, één of meer overtredingen van de Kernenergiewet (KEW) of aanverwante regelgeving geconstateerd. Gelet op de hoge dekkingsgraad van het project (naar schatting tenminste 90%), kan worden gesproken van een representatief beeld van het nalevingniveau op dit specifieke toepassingsgebied. Overtredingen en handhaving Het totale aantal overtredingen kwam uit op 121, hetgeen neerkomt op een gemiddelde van meer dan 3 overtredingen per bedrijf, waarvoor een handhavingtraject moest worden ingezet. De overtredingen zijn in alle gevallen afgedaan met een formele schriftelijke waarschuwing en een controlebezoek. Uit de resultaten van de controlebezoeken kan worden afgeleid dat men de zaken op orde brengt naar aanleiding van de inspectiebevindingen. Aard van de overtredingen De vergunningplicht werd over het algemeen redelijk nageleefd, de daaraan verbonden administratieve verplichtingen echter werden maar matig. Afgezien van de constatering dat veel bedrijven (40%) nog niet voldeden aan de (nieuwe) verplichting om een volledig KEWdossier bij te houden, valt op dat de vastgestelde overtredingen vooral betrekking hebben op een onvoldoende beheersing van de gezondheidsrisico s bij het werken met radioactieve bronnen, te weten: deskundigheid en deskundig toezicht, voorlichting en instructie van werknemers, een goede risicoanalyse alsmede een veilig gebruik en de opslag van de bronnen. Oorzaken nalevingstekort Samenvattend kan worden gesteld dat de (formele) administratieve (vergunning) verplichtingen op matig tot redelijk niveau worden nagekomen, echter dat een niet onbelangrijk aantal ondernemers de risico s die verbonden zijn aan de toepassing van de apparatuur nog onvoldoende onderkennen. Er zijn voldoende gronden voor het vermoeden dat dit gedrag (mede) een gevolg is van de wijze waarop in het verleden de desbetreffende apparatuur in de markt is gezet. Metaalanalyse-apparatuur werd door de leveranciers veelal onder een zogenaamde demonstratievergunning bij (toekomstige) afnemers geplaatst. De formele verantwoordelijkheid berustte dan bij de leverancier. Vaak werd met hulp van de leverancier de eigen KEW-vergunning aangevraagd. Nadat deze werd verkregen hebben de bedrijven echter in een relatief groot aantal gevallen verzuimd de op het beheersen van de specifieke risico s gerichte maatregelen in te voeren en te borgen. De eigen verantwoordelijkheid is in onvoldoende mate ingevuld en men leunt op de deskundigheid en de aanwijzingen van de leverancier (voor zover men daar op in wenste te gaan). Dit fenomeen doet zich vooral voor bij schrootverwerkende bedrijven. De toepassing staat ver van het primaire bedrijfsproces en het risicobesef met betrekking tot ioniserende straling is onvoldoende ontwikkeld. Projectverslag A600 Radioactieve bronnen in metaalanalyse-apparatuur 11

12 Inmiddels is de wettelijke mogelijkheid voor een zogenaamde demonstratievergunning vervallen. 5.2 Aanbevelingen De leverancier van metaalanalyse-apparatuur is en blijft een belangrijke actor met betrekking tot de veilige toepassing in bedrijven en instellingen. Onverlet de eigen verantwoordelijkheid van de bedrijven, is de naleving van de KEW in de praktijk mede afhankelijk van de informatie en de kwaliteit van handelen van de leverancier. De resultaten van de monitor geven de dominantie van de leverancier goed weer. Naar aanleiding van de resultaten van dit project is eind april 2004 contact gezocht met de leveranciers. De gesprekken hebben geresulteerd in concrete afspraken t.a.v. de volgende punten: - naleving van de KEW-vergunning door de leverancier; - vervallen mogelijkheid gebruik te maken van een demonstratievergunning; - de uitvoering van besmettingscontroles (veegproeven) door de leverancier (juiste apparatuur en werkwijze); - de verstrekking van broncertificaten aan afnemers en - de verstrekking van het waarschuwingssymbool. Projectverslag A600 Radioactieve bronnen in metaalanalyse-apparatuur 12