Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Bouwkunde, voltijd, duaal

Transcriptie

1 Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Bouwkunde, voltijd, duaal Hogeschool van Utrecht Faculteit Natuur en Techniek - FNT Afdeling Bouwnijverheid

2 Rapport ten behoeve van Accreditatie hbo bachelor opleiding Bouwkunde voltijd, duaal Hogeschool van Utrecht Faculteit Natuur en Techniek FNT Afdeling Bouwnijverheid Hobéon Certificering BV Februari 2005 Auditteam: W.L.M. Blomen Drs W.G. van Raaijen Ir. J. Dirksen Ir. H.A. In t Veld Drs. R. Visscher J. Verhaar

3 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING Bereik van de beoordeling Beoordelingsprocedure en werkwijze Beoordelingsprocedure en werkwijze Beslisregels Auditteam Deelnemers visitatie (gesprekspartners uit de beide opleidingsvarianten) Programma visitatie 5 2. BEVINDINGEN EN BEOORDELING 6 Onderwerp 1: Doelstelling opleiding 6 Facet 1.1. Domeinspecifieke eisen 6 Facet 1.2. Niveau bachelor 9 Facet 1.3. Oriëntatie hbo 11 Onderwerp 2: Programma 13 Facet 2.1. Eisen hbo 13 Facet 2.2. Relatie tussen doelstelling en inhoud programma 15 Facet 2.3. Samenhang programma 17 Facet 2.4. Studielast 19 Facet 2.5. Instroom 21 Facet 2.6. Duur 22 Facet 2.7. Afstemming tussen vormgeving en inhoud 23 Facet 2.8. Beoordeling en toetsing 26 Onderwerp 3: Inzet van personeel 28 Facet 3.1. Eisen hbo 28 Facet 3.2. Kwantiteit van het personeel 30 Facet 3.3. Kwaliteit van het personeel 31 Onderwerp 4: Voorzieningen 33 Facet 4.1. Materiële voorzieningen 33 Facet 4.2. Studiebegeleiding 34 Onderwerp 5: Interne kwaliteitszorg 36 Facet 5.1. Evaluatie resultaten 36 Facet 5.2. Maatregelen tot verbetering 38 Facet 5.3. Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld 39 Onderwerp 6: Resultaten 40 Facet 6.1. Gerealiseerd niveau 40 Facet 6.2. Onderwijsrendement SAMENVATTEND OORDEEL Oordeelschema Bouwkunde Integraal oordeel/advies aan NVAO 45 BIJLAGE 1: Curricula Vitae auditoren 46 BIJLAGE 2: Programma visitatie 49

4 1. INLEIDING 1.1. Bereik van de beoordeling De Hogeschool van Utrecht, in casu de Afdeling Bouwnijverheid van de Faculteit Natuur en Techniek (FNT), verzorgt de hbo bachelor opleidingen: Bouwkunde, Civiele Techniek, Bouwtechnische Bedrijfskunde, Geodesie/Geo-informatica, Ruimtelijke Ordening & Planologie en Milieukunde. Dit rapport heeft betrekking op de opleiding Bouwkunde (BK). Deze opleiding wordt aangeboden in een voltijd- en duale variant. Hobéon Certificering heeft als Visiterende en Beoordelende Instantie (VBI) de beide opleidingsvarianten van Bouwkunde in één gezamenlijk traject beoordeeld. Deze beoordeling is gericht op een accreditatiebeslissing met betrekking tot de hbo bachelor opleiding Bouwkunde voltijd en duaal. De basis voor het onderzoek van Hobéon Certificering werd gevormd door het zelfevaluatierapport van de Afdeling Bouwnijverheid en het Zelfevaluatierapport van de opleiding Bouwkunde, gedateerd 13 mei Hobéon Certificering heeft zijn oordeel over de beide opleidingsvarianten in dit rapport samengevat en, daar waar nodig, het onderscheid tussen de voltijd- en duale variant zichtbaar gemaakt. De opleiding Bouwkunde De hbo-opleiding Bouwkunde van de Hogeschool van Utrecht valt onder de afdeling Bouwnijverheid die samen met andere afdelingen de Faculteit Natuur en Techniek vormt. De opleiding Bouwkunde verzorgt voor zowel voltijd- als duale studenten onderwijs op het gebied van woningbouw, utiliteitsbouw, renovatie en restauratiewaterbouw. Binnen de Afdeling Bouwnijverheid is Bouwkunde de grootste opleiding met 650 studenten: 550 studeren in voltijd, 100 duaal. De opleiding leidt op voor functies bij architectenbureaus, bouwbedrijven, adviesbureaus (op het gebied van constructies, bouwfysica en bouwmanagement), de overheid en toeleveringsbedrijven. De afgestudeerden van de opleiding Bouwkunde zijn generalisten die een substantieel aandeel kunnen leveren in de ontwikkeling, de voorbereiding, de realisatie en het beheer van bouwwerken Beoordelingsprocedure en werkwijze Beoordelingsprocedure en werkwijze Bij de beoordeling van de betreffende opleidingsvarianten van de opleiding Bouwkunde is uitgegaan van het door de NVAO vastgestelde Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs. Daarin staan de onderwerpen en facetten vermeld waarop een VBI zich bij de beoordeling van een opleiding moet richten. Voorts zijn daarin opgenomen de criteria aan de hand waarvan een VBI moet bepalen of de basiskwaliteit van de betreffende opleiding als voldoende kan worden beoordeeld. Om de beoordeling voor alle partijen inzichtelijk te maken, heeft Hobéon Certificering bovengenoemd Accreditatiekader nader uitgewerkt in een checklist ( Checklist Accreditatie HBO Bachelor ) waarin per facet het betreffende NVAO-criterium nader is gespecificeerd in zogeheten deelvragen. Voorafgaand aan het feitelijk accreditatieonderzoek heeft Hobéon Certificering de Hogeschool van Utrecht, de Faculteit FNT en de Afdeling Bouwnijverheid ervan op de hoogte gesteld dat deze checklist bij de beoordeling van de hbo bachelor opleiding Bouwkunde gehanteerd zou worden. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 1

5 Met betrekking tot het opleidingsspecifieke referentiekader geldt het volgende: De Hogeschool van Utrecht heeft een set van ijkpunten (EVINAC) ontwikkeld, die (o.a.) dienen als een instellingsspecifieke vertaling van het accreditatiekader van de NVAO en die op een aantal aspecten een eigen (streef)norm bevatten. De opleiding Bouwkunde heeft in haar zelfevaluatie aangegeven hoe zij zich verhoudt tot deze normstelling. De opleiding Bouwkunde heeft zich voor wat betreft beroepsprofiel, doelstelling en opleidingscompetenties tenminste gebaseerd op het landelijk beroepsprofiel en opleidingscompetenties zoals vastgesteld in het landelijk overleg tussen verwante opleidingen en het beroepenveld op het terrein van Bouwkunde. Het auditteam heeft het instellingsspecifieke (EVINAC) en het opleidingsspecifieke referentiekader beoordeeld en vastgesteld dat deze in voldoende mate gespecificeerd zijn en passend zijn voor de opleiding Bouwkunde. Het auditteam heeft deze kaders in zijn beoordeling betrokken. De beoordelingsprocedure van Hobéon Certificering kent twee hoofdmomenten: Documentanalyse Het gaat hier om een analyse en beoordeling van de door de Afdeling Bouwnijverheid en de opleiding Bouwkunde aangeleverde schriftelijke informatie. Deze bestond uit: de zelfevaluatie met betrekking tot de afdeling Bouwnijverheid en met betrekking tot de opleiding Bouwkunde; de in het kader van de interne sturingscyclus opgestelde managementrapportages; onderliggende documentatie die betrekking had op bijvoorbeeld de kernkwalificaties van de opleiding Bouwkunde, het beroepscompetentieprofiel, de studiegids en het opleidingsplan. Daarnaast heeft het auditteam tijdens en/of voorafgaand inzage gehad in documentatie op de volgende terreinen: overzicht van de samenstelling van de gremia uit het werkveld waarmee de opleiding overleg voert; verslagen van die bijeenkomsten met het werkveld; overzicht CV s van (gast)docenten; netwerkoverzicht docenten; verslagen van de functioneringsgesprekken met docenten; verslagen van docentevaluaties; verslagen van studievoortgangsgesprekken met studenten; detailbeschrijving van modules, cases en de daaraan gekoppelde opdrachten; portfolio s van studenten en de (schriftelijke weergave van de) beoordeling daarvan door docenten; stageverslagen en beoordelingen; de zogeheten beroepsproducten die gedurende de opleiding door studenten worden opgeleverd; de eindproducten van studenten. Op basis van deze door de Afdeling Bouwnijverheid en de opleiding Bouwkunde aangeleverde documentatie, heeft het auditteam zich een beeld kunnen vormen van de primaire en secundaire processen van deze opleiding. Het auditteam heeft dit beeld getoetst aan zaken als: ambitieniveau, toekomstgerichtheid, innovatief vermogen, kwaliteitsbewaking via interne en externe evaluatie, arbeidsmarktrelevantie, resultaatgerichtheid, continuïteit, studenten- en docentenbelangen. Voorafgaand aan de visitatie (zie hieronder) werd het management van de Afdeling Bouwnijverheid op de hoogte gesteld van de voorlopige bevindingen van het auditteam op basis van zijn documentanalyse. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 2

6 Audit De audit was gericht op een actieve controle door middel van een ééndaagse visitatie, uitgevoerd door een auditteam waarvan deel uitmaakten één externe onafhankelijke deskundige op het gebied van Civiele Techniek, één externe onafhankelijke deskundige op het gebied van Bouwkunde, één student, één lead auditor, één auditor (onderwijsdeskundige), beiden vanuit Hobéon Certificering, en één secretaris, eveneens vanuit Hobéon Certificering. Onder controle moet hier worden verstaan dat het auditteam op verschillende niveaus (management, coördinatie, examencommissie, docenten, studenten, staf) heeft getoetst: of de in de documentatie beschreven beleidsvoornemens en de daaraan gerelateerde uitvoeringsprocessen zijn geïmplementeerd; of de overige in de documentatie vervatte informatie verifieerbaar is. Deze verificatie door het auditteam geschiedde enerzijds door, zoals hierboven reeds is aangegeven, hetzelfde onderwerp meerdere malen en met verschillende geledingen te bespreken en anderzijds aan de hand van additionele (tijdens de visitatie verstrekte) documentatie en, daar waar het de huisvesting en materiële voorzieningen betreft, door eigen waarneming. Aldus had het auditteam voldoende instrumenten om zich op gedetailleerd niveau op de hoogte te stellen van inhoud, opzet, uitvoering en resultaten van het Geo-opleidingsprogramma en van de daarmee samenhangende personele, organisatorische en materiële voorzieningen. Het auditteam heeft op deze wijze alle in het NVAO Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs vermelde facetten beoordeeld op basis waarvan een samenvattend oordeel per onderwerp werd gegeven. Een en ander werd vastgelegd in een conceptrapport dat aan de Afdeling Bouwnijverheid en de opleiding Bouwkunde werd voorgelegd voor een toets op eventuele feitelijke onjuistheden. Het voorliggend rapport is de weergave van het oordeel van het auditteam met daarbij de gronden waarop die oordelen zijn gebaseerd. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 3

7 Beslisregels Met als uitgangspunt de Beslisregels Accreditatie zoals vastgelegd in het NVAO Accreditatiekader heeft Hobéon Certificering de volgende beslisregels toegepast. A. De scores op de per onderwerp gerubriceerde facetten leiden tot een score op het betreffende onderwerp en wel volgens de regels onder C. B. Binnen de beoordeling van een facet is er ruimte voor een eigen afweging van het auditteam: Uitvoering/praktijk weegt zwaarder dan beleid/theorie; (beter een goed functionerende regeling die slecht is opgeschreven dan omgekeerd); Primaire processen wegen zwaarder dan secundaire; C. Van facetten naar onderwerp. Hier geldt het volgende: een onderwerp kan volgens de NVAO Beslisregels Accreditatie slechts voldoende of onvoldoende scoren; een onderwerp krijgt de score voldoende indien alle facetten tenminste voldoende hebben gescoord of indien één facet onvoldoende en de overige tenminste voldoende hebben gescoord, mits er een acceptabel verbeterplan beschikbaar is voor het facet met de score onvoldoende ; een onderwerp krijgt de score onvoldoende indien één facet onvoldoende heeft gescoord en er geen acceptabel verbeterplan voor dit facet beschikbaar is; een onderwerp krijgt de score onvoldoende indien meer dan één facet onvoldoende heeft gescoord, ongeacht of er voor die facetten acceptabele verbeterplannen zijn. D. Indien voor een onderwerp een hogere score dan voldoende gerechtvaardigd is, dan wordt dat met inachtneming van de regels onder E, als extra aantekening vermeld. E. Met betrekking tot de extra aantekening geldt het volgende: een onderwerp krijgt de extra aantekening goed indien alle facetten goed hebben gescoord of indien één facet voldoende en de overige facetten goed of excellent hebben gescoord; een onderwerp krijgt de extra aantekening excellent als alle facetten excellent hebben gescoord of indien één facet goed en de overige facetten excellent hebben gescoord; een onderwerp krijgt geen extra aantekening indien één van de facetten onvoldoende heeft gescoord. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 4

8 Auditteam Het auditteam was als volgt samengesteld. Voorzitter: - W.L.M. Blomen, directeur Hobéon Certificering; Leden: - Ir. J. Dirksen, waarnemend manager Civiele Constructies en Installaties, Ingenieurs Bureau Amsterdam (IBA); - Ir. H.A. In t Veld, adjunct-directeur Bouw, Diakonessenhuis Utrecht/Zeist; - Drs W.G. van Raaijen, onderwijsdeskundige, senior adviseur Hobéon Certificering; - J. Verhaar, studentlid, Sociologie Universiteit van Amsterdam; Secretaris: - Drs. R.M. Visscher, adviseur Hobéon Certificering. Voor curricula vitae: zie Bijlage I Deelnemers visitatie (gesprekspartners uit de beide opleidingsvarianten) Het auditteam heeft tijdens de visitatie gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers vanuit de verschillende geledingen van de opleiding: management, coördinatoren, docenten, studenten en staf. (Zie voor een volledig overzicht van de deelnemers van de visitatie: Bijlage II) Programma visitatie Zie Bijlage II. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 5

9 2. BEVINDINGEN EN BEOORDELING Onderwerp 1: Doelstelling opleiding Dit onderwerp kent drie facetten: 1. domeinspecifieke eisen; 2. niveau bachelor; 3. oriëntatie hbo. Facet 1.1. Domeinspecifieke eisen Criterium Het facet Domeinspecifieke Eisen van het onderwerp Doelstelling Opleiding is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk)? Bevindingen Alle opleidingen Bouwkunde, Civiele Techniek en Ruimtelijke Ordening en Planologie in Nederland zijn verenigd in de Hoger Onderwijs Groep Bouw en Ruimte (HOG B & R). De Utrechtse opleiding Bouwkunde heeft meegewerkt aan het totstandkomen van de kernkwalificaties, die in maart 1995 in een publicatie van de HBO raad zijn verschenen en in 1997 door het beroepenveld zijn gevalideerd en zijn vastgesteld. Het auditteam constateert dat in de kernkwalificaties de functietypering, de eindtermen en de karakterisering van de belangrijkste studieonderdelen van de opleiding Bouwkunde beschreven zijn. In de kernkwalificaties wordt ervan uitgegaan, dat 65% van de studielast landelijk overeengekomen inhoud betreft en dat daarnaast 35% door de afzonderlijke opleidingen met eigen accenten kan worden ingevuld. De HvU opleiding Bouwkunde heeft in 1998 het curriculum aangepast en de eigen ruimte nader vormgegeven. Dit is verder uitgewerkt in een Itemboek met semesterthema s (bijvoorbeeld: oriëntatie op bouwen, Bouwen in bestaande stedelijke omgeving, Seriematig bouwen ) met een uitwerking op hoofdlijnen per studieonderdeel per blok en vervolgens in blokboeken gespecificeerd in lestaken per studieonderdeel per week. Het auditteam heeft het Itemboek bestudeerd alsmede de blokboeken waarin de verschillende projecten uitgebreid beschreven worden (bijvoorbeeld: Bouwtechniek en materialen, Architectuur, Bouwfysica en installaties ). In 2003, bij de invoering van de afstudeerrichtingen is e.e.a. tot op detailniveau uitgewerkt per afstudeerrichting. Deze afstudeerrichtingen zijn: Bouwtechniek, Architectuur, Restauratie, Bouwconstructies, Bouwfysica, Bouwplaatsmanagement, Bouwuitvoeringsmanagement en Commercieel Bouwmanagement. De 35% eigen invulling van de opleiding Bouwkunde komt momenteel vooral tot uitdrukking in de afstudeerrichtingen, de door de student zelf in te vullen vrije keuzemodulen en door een uitgebreidere, dan in de kernkwalificaties vereiste, praktijkcomponent. Recentelijk, in maart 2003, is in het kader van het project Competent HTNO, op initiatief van de HOG B & R een nieuw beroepsprofiel opgesteld in termen van competenties. Deze door het auditteam bestudeerde set beroepscompetenties is tot stand gekomen door middel van een intensieve en coöperatieve samenwerking tussen de deelnemende hogescholen en vertegenwoordigers uit de beroepspraktijk. Twee docenten van de HvU opleiding Bouwkunde zijn expliciet betrokken geweest bij de opstelling van het nieuwe beroepsprofiel. In de door de opleiding Bouwkunde opgestelde informatieve en goed gestructureerde zelfevaluatie is aangegeven dat bij het opstellen van beroepscompetenties de taken die afgestudeerde bouwkundigen in de beroepspraktijk moeten verrichten centraal hebben gestaan. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 6

10 In het project Competent HTNO wordt een indeling gemaakt in algemene competenties (onderverdeeld in HBO-ingenieurs-competenties, sociaalcommunicatieve competenties en competenties op het gebied van zelfsturing) en beroepsspecifieke competenties. In het competentiedenken, zo geeft de opleiding aan, wordt het beroep centraal gesteld en niet een in vakken opgedeelde opleiding. Er wordt nagegaan over welke competenties de beroepsbeoefenaar moet beschikken om in zijn vakgebied goed te kunnen functioneren. In opdracht van de HOG B&R zijn de competenties van een beginnend beroepsbeoefenaar opgesteld, onderverdeeld in een aantal beroepsspecifieke en algemene competenties. De beroepsspecifieke competenties zijn inmiddels gevalideerd in een tweetal expertmeetings met het beroepenveld, waarna ze zijn geaccepteerd door het HOG B&R. De Utrechtse opleiding Bouwkunde heeft bij de ontwikkeling van de competenties voor de beginnend beroepsbeoefenaar een prominente rol gespeeld. Inmiddels is de opleiding Bouwkunde overgaan tot het omwerken van deze competentieset tot een curriculum. In de Zelfevaluatie heeft Bouwkunde het volgende traject opgenomen: 1995 Kernkwalificaties vastgesteld; 1997 Kernkwalificaties gevalideerd door het beroepenveld; 1998 Opleiding Bouwkunde past curriculum aan op nieuwe kernkwalificaties en vult eigen ruimte (35%) in op hoofdlijnen; 1999 Invoering in het eerste jaar van het nieuwe curriculum; 2002 Invoering in het vierde jaar van het nieuwe curriculum; 2003 Opleiding bouwkunde voert afstudeerrichtingen in; 2003 Invoering van een eerste semester, gemeenschappelijk voor alle opleidingen van de Afdeling Bouwnijverheid; 2003 Concept van een set kerncompetenties Bouwkunde opgesteld en door beroepenveld gevalideerd; 2004 Start ontwikkeling van een set kerncompetenties Bouwnijverheid; 2005 Set kerncompetenties Bouwnijverheid definitief en door beroepenveld laten valideren; 2005 Set kerncompetenties aanbieden aan Competent HTNO; 2006 Invoering van nieuw curriculum, gebaseerd op afdelingsbreed vastgestelde competenties en didactische principes, beginnend bij het 1 e jaar; 2010 Nieuwe curriculum is volledig ingevoerd. De opleiding Bouwkunde laat het College van Toezicht het eindniveau van de opleiding (afstudeerrichting) beoordelen. In dit college hebben vakspecialisten zitting die ieder voor hun eigen vakgebied het niveau van de afgestudeerde beoordelen en hun bevindingen vastleggen in een door het auditteam bestudeerd rapport, gericht aan het afdelingsmanagement. De Beroepenveldcommissie van de opleiding Bouwkunde ziet toe op de aansluiting van de opleiding op de beroepspraktijk. Twee maal per jaar is er overleg tussen de Beroepenveldcommissie en vertegenwoordigers van de opleiding. De Beroepenveldcommissie adviseert de opleiding over het implementeren van actuele ontwikkelingen in de beroepspraktijk in de opleiding. De conclusies van het College van Toezicht en de Beroepenveldcommissie m.b.t. het niveau van de afgestudeerden en de aansluiting van de opleiding op de beroepspraktijk zijn overwegend positief, zo blijkt uit een door het auditteam bestudeerd document. Door het inrichten van duale leer-werktrajecten speelt de opleiding in op maatschappelijke ontwikkelingen: van aanbodgestuurd naar vraaggestuurd onderwijs. Het onderwijsteam zal de komende jaren sterker betrokken worden bij deze ontwikkelingen, aangezien de meeste vakdocenten een inhoudelijke rol zullen vervullen. De afstemming duaal- en dagonderwijs dient wel verder te worden verbeterd, zo geeft de opleiding ook zelf aan. De opleiding Bouwkunde biedt Bouwplaatsmanagement aan als een duale afstudeervariant. Daarom heeft de opleiding in het kader van het ontwikkelen van een nieuw, competentiegericht curriculum Bouwplaatsmanagement (grijs-afstands-duaal ) in 2001 in samenwerking met het bouwbedrijfsleven een beroepscompetentieprofiel Bouwplaatsmanagement Duaal ontwikkeld dat door het auditteam bestudeerd is. Dit project voor een geheel nieuwe studieroute is in opdracht van de Bouwacademie Nederland uitgevoerd met subsidie van Bedrijfsleven, Innovatiefonds Faculteit Natuur & Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 7

11 Techniek HvU, en het Ministerie van O&W. De uit het project voortgekomen competenties zijn in aangevuld met bouwkunde-competenties (en de algemene bachelor-competenties) tot het vernieuwde afstudeerprofiel. Uit het document Competentieset Bouwplaatsmanager blijkt dat de opleiding Bouwkunde goed op de hoogte is van de eisen die in het werkveld aan bouwplaatsmanagers gesteld worden. Beschreven worden o.a. competenties op het terrein van: Ontwerpen van de bouwplaatsinrichting, bewaken van de voortgang, bestek- en indieningsgereed maken projectinformatie, werken met de innovatiecyclus. Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert dit facet voor de opleiding Bouwkunde als goed en wel op grond van de volgende observaties: de eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die op landelijk niveau door vakgenoten binnen het bouwkundig vakgebied worden gesteld aan de betreffende opleiding; de hierboven bedoelde op landelijk niveau overeengekomen en door het werkveld gevalideerde beroepscompetenties zijn, naar het oordeel van het auditteam, een goede afspiegeling van de ontwikkelingen binnen het domein Bouwkunde en het functieniveau waarop de ingenieur Bouwkunde geacht wordt te opereren; de actieve participatie van de opleiding Bouwkunde in landelijk verband en het goed op de hoogte blijven van ontwikkelingen in het vakgebied beschouwt het auditteam als een goede basis om het onderwijs up-to-date in te richten; de opleiding is actief daar waar het nieuwe onderwijsinitiatieven betreft n.a.v. ontwikkelingen in de markt; de relaties tussen de opleiding Bouwkunde en het werkveld blijken goed te zijn. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 8

12 Facet 1.2. Niveau bachelor Criterium Het facet Niveau Bachelor van het onderwerp Doelstelling Opleiding is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor? Bevindingen De opleiding geeft in de zelfevaluatie en tijdens de audit aan dat er zich de afgelopen jaren een ontwikkeling heeft afgespeeld, gebaseerd op vragen vanuit de beroepspraktijk, waarbij de traditionele bouwnijverheidsopleidingen zoals Bouwkunde worden gekarakteriseerd door een hoge mate van breed en diepgaand technisch weten en kunnen, met aan het technische verbonden waarden als nauwkeurigheid, complexiteit, toepassingsgerichtheid, rekenen, kwaliteit. In de moderne HBO-bouwnijverheidsopleiding is de nadruk in de basis ook komen te liggen op managementkwaliteiten, communicatieve vaardigheden en organiserende vermogens. Voor de HvU opleiding Bouwkunde betekent dit een verschuiving in het programma, waar de technische diepgang enigszins is teruggedrongen om ruimte te geven aan de genoemde vaardigheden. De technische verdieping bereikt de student nu binnen een met zorg gekozen specialisme (differentiatie). Traditionele brede (bouw)technische diepgang lijkt plaats te hebben gemaakt voor meer generieke persoonlijke professionele vaardigheden en specialistische (bouw)technische diepgang (m.a.w. de technische diepgang wordt niet meer over de gehele breedte van de opleiding bereikt). Het auditteam heeft, gelet op het bovenstaande, de eindkwalificaties van de opleiding Bouwkunde (voltijd en duaal) bestudeerd om te bepalen in welke mate deze kwalificaties beantwoorden aan het niveau bachelor zoals beschreven in de Dublin Descriptoren. In deze descriptoren kunnen een aantal dimensies onderscheiden worden, bij elk waarvan hieronder een beschrijving wordt gegeven in relatie tot de Bouwkunde-eindkwalificaties. Het auditeam merkt op dat de opleiding Bouwkunde de opleidingskwalificaties/competenties goed heeft uitgewerkt in verschillende door het auditteam bestudeerde documenten waaronder: Kernkwalificaties HTNO, Beroeps- en opleidingsprofiel HBO ingenieur Bouwkunde en het document Overzicht relaties opleidingsdoelstellingen, eindtermen-uit- kernkwalificaties, themadoelstellingen. Voor zover het sectoroverstijgende kwalificaties betreft, zijn de Bouwkunde-eindkwalificaties volgens het auditteam aantoonbaar gebaseerd op de tien generieke kwalificaties zoals door de commissie Franssen vastgelegd in haar rapport Prikkelen, presteren en profileren. (Deze worden binnen de HTNO-sector aangeduid met de termen Algemene HBO ingenieur competenties, sociaal-communicatieve competenties en zelfsturing competenties.) Kennis en inzicht De afgestudeerde kan voor bouwwerken van beperkte omvang en gebruikelijke bouwtechnieken berekeningsschema s opstellen en deze bouwwerken dimensioneren en materialiseren; De afgestudeerde kan het gekozen bouwkundig basis-ontwerp verder vormgeven en technisch uitwerken in bestek en tekeningen of onderdelen daarvan; De afgestudeerde kan op basis van kennis van de organisatie van de bouwnijverheid de positie van bouwkundigen binnen bedrijven en instellingen overzien. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 9

13 Toepassen kennis en inzicht De afgestudeerde heeft inzicht in het begripkwaliteitszorg en kan hierop betrekking hebbende doelstellingen in hun directe bedrijfsomgeving integreren; De afgestudeerde kan in overleg met een opdrachtgever/ontwerper de wensen voor een bouwwerk inclusief hun gebouwde omgeving, inventariseren, interpreteren en verschillende concrete mogelijkheden formuleren; De afgestudeerde kan prijsonderhandelingen voeren met onderaannemers en leveranciers. Oordeelsvorming De afgestudeerde kan een gegeven bouwkundig ontwerp toetsen aan het programma van eisen; De afgestudeerde kan beargumenteerd een selectie maken uit verschillende aanbestedingsprocedures; De afgestudeerde kan de uitvoering toetsen aan het bestek, het bouwbesluit, ARBO-normen en milieueisen. Communicatie De afgestudeerde kan functioneel samenwerken met collega s intern en extern met opdrachtgevers/financiers, adviseurs, toetsende instanties en aannemers; hierbij de eigen werkzaamheden zelfstandig uitvoeren en werkzaamheden in relatie met alle betrokkenen coördineren; De afgestudeerde kan in alle fasen van het werkproces mondeling, schriftelijk en beeldend functioneel communiceren met alle betrokkenen, hierbij gebruikmakend van de geëigende middelen in het Nederlands en zo mogelijk in één der moderne talen. Leervaardigheden De afgestudeerde kan de kwaliteit van de eigen werkzaamheden vaststellen en beoordelen, reflecteren op het resultaat van de werkzaamheden en op basis van evaluaties. Hij/zij kan nieuwe ontwikkelingen bijhouden. De afgestudeerde houdt zijn eigen vakgebied bij en past nieuwe technische ontwikkelingen toe binnen de kaders van zijn werkzaamheden; De afgestudeerde houdt zich op de hoogte daar waar het nieuwe richtlijnen betreft aangaande het Bouwbesluit en de wet- en regelgeving op het terrein van ARBO en milieu. Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor de beide varianten van de opleiding Bouwkunde als voldoende. De opleiding heeft de eindkwalificaties zodanig opgesteld dat het mogelijk is deze te rubriceren onder de Dublin Descriptoren. Daarmee sluit de opleiding in voldoende mate aan bij het bachelor-niveau dat van een hbo-opleiding geëist wordt. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 10

14 Facet 1.3. Oriëntatie hbo Criteria Het facet oriëntatie hbo van het onderwerp doelstellingen opleiding is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Zijn de eindkwalificaties van de opleiding mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties? Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar in het relevante beroepenveld waarvoor de betreffende opleiding vereist of dienstig is? Bevindingen Het beroepenveld, waarvoor de opleiding Bouwkunde beginnend beroepsbeoefenaren opleidt, is duidelijk gedefinieerd, voelt zich betrokken bij de opleiding en is daarop aanspreekbaar, zo blijkt uit de documentatie. Door middel van de Beroepenveldcommissie en het College van Toezicht heeft het beroepenveld rechtstreekse invloed op de ontwikkelingen binnen de Bouwkunde-opleiding. Door middel van excursies, gastcolleges, stagecontacten en afstudeeronderzoeken zijn er eveneens vele contacten tussen de opleiding en het beroepe nveld. Bovendien zijn vertegenwoordigers van het beroepenveld betrokken bij de projectpresentaties in alle theoriesemesters. Dit alles zorgt ervoor, dat de validering door het beroepenveld van kernkwalificaties en kerncompetenties door het beroepenveld voldoende geborgd is. Afgestudeerden van de opleiding werken bij architectenbureau s, aannemingsbedrijven, ingenieurs- en adviesbureaus, toeleverende bedrijven, projectontwikkelaars, beheersmaatschappijen, onderzoeksinstellingen, overheid, rijk, provincie en gemeente. Hier zijn zij werkzaam als bouwkundig tekenaar, bouwtechnisch ontwerper, opzichter, constructeur, bouwfysisch adviseur, werkvoorbereider, uitvoerder, calculator en technisch medewerker. Uit de Keuzegids Hoger onderwijs blijkt, dat bouwkundigen...nog steeds gewild zijn op de arbeidsmarkt. Uit het Hogeschool Studenttevredenheidsonderzoek 2003 blijkt dat de Bouwkundeopleiding in voldoende mate aansluit bij actuele ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. Het auditteam constateert op basis van documenten en de audit dat de opleiding Bouwkunde goed op de hoogte is van ontwikkelingen in het beroepenveld. Zo geeft de opleiding in notities aan dat dit beroepenveld voortdurend in beweging is waarbij steeds minder uitvoerende werkzaamheden door opdrachtgevers zelf worden gedaan en dat bij het aanbesteden van dergelijke werkzaamheden steeds meer product- en niet procesgericht wordt gedacht. Ook wordt steeds meer volgens het principe "Design, Construct, Maintenance" gewerkt, wat betekent, dat een aannemer niet een specifieke uitvoeringsklus krijgt, maar de opdracht krijgt om voor een bouwwerk het ontwerp, de bouw en soms ook het onderhoud te verzorgen. Dit vergt, zo blijkt uit documentatie van de opleiding, dat van de bouwkundig ingenieur veel meer kennis en inzicht wordt gevraagd van aangrenzende vakgebieden en de capaciteit om in multidisciplinaire teams te werken. Dergelijke ontwikkelingen hebben invloed op de kernkwalificaties en kerncompetenties van de beginnend beroepsbeoefenaar. Studenten geven aan dat er sprake is, met name bij projecten, van de betrokkenheid van het werkveld bij de beoordeling van de projectresultaten en het leveren van vakspecifieke kennis. In duale trajecten blijken studenten in de praktijk taken te vervullen die grote verschillen vertonen. De inhoud en de daarbij behorende verantwoordelijkheid is afhankelijk van eerder verworven competenties. Deze EVC's zijn van invloed op het onderwijstraject van de individuele student en voor de afstemming van het binnenschoolse en buitenschoolse programma. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 11

15 Studenten van de duale opleiding Bouwplaatsmanagement (BPM) ontwikkelen zich tijdens de studie van (vaak) assistenten in de uitvoering naar (mede)leidinggevende en van werkvoorbereider naar projectleider. En door de studie BPM is het meer mogelijk geworden om als medewerker op de bouwplaats uit te groeien naar een leidinggevende functie op het bedrijfsbureau van het bouwbedrijf. Bij de opleiding BPM is de term beginnende beroepsbeoefenaar niet van toepassing; hij/zij is bij studieaanvang al werkend in een beroep met verantwoordelijkheden die bij de uitstroom alleen maar groter geworden zijn. Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert dit facet voor de beide varianten van de opleiding Bouwkunde als goed en wel op grond van de observatie dat de eindkwalificaties mede ontleend zijn aan de door het relevante beroepenveld opgestelde Bouwkunde-profiel. SAMENVATTEND OORDEEL DOELSTELLING OPLEIDING : VOLDOENDE Het auditteam beoordeelt het Onderwerp Doelstelling opleiding voor de opleiding Bouwkunde (voltijd en duaal) als voldoende. De opleiding heeft goed zicht op de ontwikkelingen in het Bouwkundedomein en zij heeft haar inzicht qua thematiek en diepgang adequaat vertaald naar opleidingsdoelstellingen waarbij het werkveld uitdrukkelijk betrokken is. Conform de Beslisregels Accreditatie zoals vastgelegd in het NVAO Accreditatiekader, kan een Onderwerp niet hoger scoren dan voldoende. Het auditteam beoordeelt evenwel alle facetten van het onderwerp Doelstelling Opleiding als goed. Dit rechtvaardigt een kwalificatie goed voor dit onderwerp. Reden voor het auditteam deze kwalificatie als extra aantekening aan zijn oordeel toe te voegen. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 12

16 Onderwerp 2: Programma Dit onderwerp kent acht facetten: 1.eisen hbo; 2. relatie tussen doelstellingen en inhoud; 3. samenhang programma; 4. studielast; 5. instroom; 6. duur; 7. afstemming tussen vormgeving en inhoud; 8. beoordeling en toetsing. Facet 2.1. Eisen hbo Criteria Het facet Eisen HBO van het onderwerp Programma is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAOcriteria: Vindt kennisontwikkeling van studenten plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontwikkeld studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek? Heeft het programma aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied /de discipline? Waarborgt het programma de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft het aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk? Bevindingen Kennisontwikkeling door studenten vindt aantoonbaar plaats via interactie met de beroepspraktijk, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal, vakliteratuur en toegepast onderzoek bij het afstuderen. Het auditteam heeft dit geconstateerd a.d.h.v. documenten en tijdens de audit. Zo is het programma gebaseerd op de beroepspraktijk en wordt het voortdurend bijgesteld op basis van actuele ontwikkelingen. Ten aanzien van de interactie met het beroepenveld constateert het auditteam dat de opleiding, om de ontwikkeling van kennis, inzicht, vaardigheden en houding van de student aan te laten sluiten bij de ontwikkelingen in het werkveld, op verschillende manieren contact met het beroepenveld onderhoudt, bijvoorbeeld via de beroepenveldcommissie en via het College van Toezicht. Door de opleiding wordt ernaar gestreefd docenten aan te trekken die deels in de praktijk werkzaam zijn of recent zijn geweest (ook alumni). De docenten worden zo veel mogelijk bij stagebegeleiding en afstudeerbegeleiding ingezet. In het stage- en afstudeerprotocol staat de rol van de docentbegeleider nauwkeurig omschreven. De student vindt de resultaten van deze contacten met de beroepspraktijk in alle studieonderdelen van het curriculum terug. Daarnaast wordt de beroepsgerichtheid van de opleiding in de projectmatige en thematische benadering van het curriculum versterkt door stages en het afstuderen in de beroepspraktijk. Het auditteam stelt op basis van documenten en tijdens de audit vast dat docenten er zorg voor dragen, dat het studiemateriaal van de opleiding Bouwkunde actueel blijft. Het auditteam heeft inzage gehad in de door de opleiding gehanteerde vakliteratuur. Naar het oordeel van het auditteam is de gebruikte literatuur relevant, actueel en passend binnen het hbo-niveau. Het curriculum is vormgegeven volgens door de gevalideerde landelijk vastgestelde kernkwalificaties. De binnenschoolse semesters van de opleiding hebben een thematische structuur. In het thema staat een actueel aan de beroepspraktijk ontleend project centraal. Vanaf week 1 zijn studenten bezig met praktijksituaties. De inhoud van het programma wordt besproken met de Beroepenveldcommissie van de opleiding Bouwkunde. De thema s zijn in overleg met de Beroepenveldcommissie vastgesteld en sluiten aan bij actuele ontwikkelingen in de beroepspraktijk: Oriëntatie bouwnijverheid (woonwijken analyseren en ontwikkelen) Kleinschalig bouwen (ambachtelijk- en industrieel utilitair bouwen), Seriematig bouwen (ontwerpen van draagstructuren, omhulling en inbouw van woningen). Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 13

17 Bestaande stedelijke omgeving (functieverandering utiliteitsgebouw renovatie en restauratie) en Complex bouwen (ontwerpen van draagstructuren, omhulling en inbouw van complexe utilitaire gebouwen). Nieuw curriculum is en wordt thans ontwikkeld in samenwerking met het beroepenveld, zo blijkt uit verslagen van de beroepenveldcommissie-bijeenkomst. De opleiding heeft, zo blijkt uit het leerplan, een grote buitenschoolse component. Gedurende twee stagesemesters en het afstuderen zijn de studenten actief in de beroepspraktijk. (zie studiegids, stageprotocol en afstudeerprotocol) Beroepsgerichtheid wordt ook voor een belangrijk deel gerealiseerd door het personeelsbeleid. Het merendeel van de docenten is werkzaam in de praktijk of heeft recente praktijkervaring. In het curriculum komt de beroepsgerichtheid tot uitdrukking in alle onderdelen: projecten, practica, theorievakken en buitenschools curriculum. Het studieonderdeel Beroepsoriëntatie is specifiek gericht op kennismaking met de beroepspraktijk d.m.v. excursies, lezingen, presentaties van stagiaires en snuffelstages. De opbouw van het curriculum van de verschillende opleidingsroutes (dagopleiding en duale routes) is in de bijlage uiteengezet. De opleiding hecht veel belang aan de praktijk omdat in de theorie van de bouwpraktijk niet een enkele oplossing bestaat: studenten zullen daardoor wat boven de praktijk moeten gaan staan om zichzelf de ruimte voor eigen interpretaties te geven. Bij studenten blijkt waardering te bestaan voor de studie-inhoud t.o.v. de door hen ervaren praktijksituatie. Voor de duale variant Bouwplaatsmanagement geldt dat de studenten gedurende een aanzienlijk deel van de opleiding in de beroepspraktijk werkzaam zijn. De interactie met de opleiding (die wat programmainhoud betreft voor een deel overeenkomt met de voltijdopleiding) vindt plaats via de docentbegeleider die samen met de begeleider op de werkplek en de student de inhoud van de praktijkopdrachten vaststelt zodanig dat de werkzaamheden van de student afgestemd zijn op de competenties van de opleiding. Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert voor de beide varianten van de opleiding Bouwkunde dit facet als goed gelet op onderstaande bevindingen: het programma van de opleiding biedt via de projecten, de practica en via de stages en de afstudeerfase aan de student zeer ruime mogelijkheden om zijn kennis te ontwikkelen in interactie met het beroepenveld; het opleidingsprogramma is aantoonbaar ontworpen in samenspraak met het beroepenveld; het studiemateriaal sluit goed aan bij het domein van Bouwkunde; voor de duale variant van de opleiding geldt dat deze goed aansluit bij de beroepspraktijk waarbij de interactie met het werkveld goed uitgewerkt en gestructureerd is. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 14

18 Facet 2.2. Relatie tussen doelstelling en inhoud programma Criteria Het facet Relatie tussen Doelstelling en Inhoud Programma van het onderwerp Programma is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Is het programma een adequate concretisering van de eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen? Zijn de eindkwalificaties adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma? De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Bevindingen Op basis van documentatie heeft het auditteam het volgende vastgesteld. De vertaling van de kernkwalificaties naar het studieprogramma heeft in 1998 en 1999 plaatsgevonden. De toen geldende eindtermen zijn vertaald naar semesterdoelen. Per semester is een thema en zijn vervolgens projecten bepaald. Voor de projecten zijn leerdoelen geformuleerd. Aansluitend bij het projectonderwerp van een blok zijn in elk blok ondersteunende studieonderdelen gepositioneerd waarvoor leerdoelen zijn geformuleerd. Studiewijzers zijn per studieonderdeel beschreven. De resultaten zijn vastgelegd in blokboeken. Voor stages en de afstudeeropdracht zijn leerdoelen vastgelegd in het stageprotocol en het afstudeerprotocol. Inmiddels heeft de opleiding het onderwijsprogramma voor een belangrijk deel, herzien op basis van ontwikkelingen in het werkveld. Het auditteam heeft daartoe de notitie Actieplan invoeren nieuw curriculum bestudeerd. In dit document wordt op een heldere wijze aandacht besteed aan de indeling van de studiejaren, de verschillende onderwijseenheden, de koppeling van studieonderdelen en wordt een vergelijking gemaakt tussen de bestaande situatie en de nieuwe. De Curriculumcommissie en de Opleidingsraad spelen binnen de opleiding Bouwkunde een centrale rol bij het vaststellen van het studieprogramma. De curriculumcommissie neemt initiatieven, doet voorstellen en beoordeelt de resultaten van nieuw ontwikkelde programma's en programmaonderdelen. De voorstellen van de curriculumcommissie worden door de opleidingscoördinator als voorgenomen besluiten ter advies voorgelegd aan de Opleidingsraad, die door de Gemeenschappelijke Opleidingsraad gemachtigd is ter zake besluiten te nemen. Grote aanpassingen in het programma (zoals nieuwe afstudeervarianten) worden in ieder geval besproken met de Beroepenveldcommissie. Tevens wordt het College van Toezicht op de hoogte gesteld van de veranderingen, zo is het auditteam gebleken na bestudering van documenten. Het curriculum van de opleiding Bouwkunde is, zo blijkt na bestudering van het leerplan, volgens een duidelijke lijn afgeleid van vastgestelde kernkwalificaties en is planmatig ingevoerd. Een volledige planmatige cyclus voor bijstelling van leerdoelen ontbreekt op dit moment nog. De opleiding geeft aan dat dit in de praktijk op een pragmatisch wijze wordt uitgevoerd, wanneer de omstandigheden daar aanleiding toe geven. In het kader van toetsbare kwaliteitsborging moet hiervoor wel een heldere evaluatie- en verbetercyclus worden ingevoerd. Dit speelt afdelingsbreed. Bij het ontwerp van het studieprogramma is in eerste instantie een globaal ontwerp van het studieprogramma gemaakt en zijn de kernkwalificaties vertaald naar leerdoelen per semester. Vervolgens zijn de thema vastgesteld, gekoppeld aan een of meerdere doelstellingen. Aansluitend zijn ondersteunende vakken en practica gepositioneerd. Globale leerdoelen per vak en practicum zijn geformuleerd. De nadere uitwerking hiervan is aan een daarvoor aangewezen docent overgelaten. Het auditteam constateert op basis van documentatie dat het studieprogramma is vastgelegd in de studiegids, in de blokboeken, studiewijzers en het lesmateriaal. Voor de stage en het afstuderen zijn een apart stageprotocol en afstudeerprotocol opgesteld. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 15

19 De cursussen, practica en projecten, de verdeling van studiepunten, de toetsing en welke gewichten de toetsen hebben, worden in de studiegids vermeld. In de semester- en blokboeken wordt dit vaak herhaald, maar worden bove ndien de leerdoelen en omschrijvingen van de cursussen, practica en projecten gegeven. In de studiewijzers wordt per week aangegeven wat de leerdoelen zijn en hoe die bereikt dienen te worden (welke stof wordt op welke wijze bestudeerd, welke opgaven worden gemaakt). Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert voor de beide varianten van de opleiding Bouwkunde dit facet als goed op grond van de volgende observaties: de opleiding heeft op semester-, blok-, project- en vak/practicumniveau door het hele programma heen leerdoelen vastgesteld die aantoonbaar zijn af te leiden van de Bouwkunde-eindkwalificaties; de projecten en de daarbinnen gepositioneerde blokken van het Bouwkunde-programma zijn telkens opgebouwd rond een praktijkopdracht gericht op een leerdoel dat per blok is gedefinieerd in termen die rechtstreeks zijn ontleend aan de Bouwkunde-eindkwalificaties; de leerdoelen en de praktijkopdrachten nemen in complexiteit toe om tenslotte in de afstudeerfase een niveau te bereiken dat naar het oordeel van het auditteam hbo-niveau is. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 16

20 Facet 2.3. Samenhang programma Criterium Het facet Samenhang Programma van het onderwerp Programma is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Is het studieprogramma inhoudelijk samenhangend? Bevindingen De huidige curriculumstructuur van de Bouwkunde-voltijdopleiding, zo blijkt uit documentatie, is het resultaat van een aantal afdelingsbreed in gang gezette ontwikkelingen waardoor er veel aandacht is voor werken in teamverband, vergaderen, rapporteren en presenteren. De opleiding Bouwkunde heeft de opleidingseindtermen opgesteld uitgaande van de (landelijke) kernkwalificaties en eindtermen. Er is gekozen voor thematisch projectonderwijs en voor I.Z.T. (instructie, zelfstudie, terugkoppeling) als onderwijsvorm voor theorieonderdelen. De samenhang binnen het curriculum, zo blijkt uit het leerplan en de blokboeken, wordt zowel nagestreefd in inhoudelijke- als in onderwijsdidactische zin via een afstemming van de diverse werkvormen. De inhoudelijke samenhang heeft zowel betrekking op de horizontale samenhang (tussen studieonderdelen in een semester) als de verticale samenhang (doorlopende leerlijnen, toenemende complexiteit). De thematische opbouw is een belangrijke bouwsteen voor de samenhang in het curriculum.. De opleiding heeft de eindkwalificaties per opleidingsjaar concreet uitgewerkt naar leerdoelen per semester en per blok, die in complexiteit toenemen om in de afstudeerfase het hbo-eindniveau te bereiken. Daardoor is er een duidelijke samenhang in de leerdoelen en is de verticale samenhang in het programma tussen de onderscheiden projecten in voldoende mate geborgd. Het auditteam constateert dat het curriculum is opgebouwd rond een vijftal thema s. In een semester vormt het thema de rode draad. De thema s en projecten voor studiejaar 2003/2004 zijn in onderstaand overzicht weergegeven Semester Thema projecten 1 Oriëntatie Bouwnijverheid Woonwijken analyseren en ontwikkelen 2 Kleinschalig bouwen Ambachtelijk- en industrieel utilitair gebouw 3 Seriematig bouwen Ontwerpen van draagstructuur, omhulling en inbouw van woningen 5 Bestaande stedelijke omgeving Functieverandering utiliteitsgebouw, Renovatie en restauratie 7 Complex bouwen Ontwerpen van draagstructuur, omhulling en inbouw van complexe utilitaire gebouwen De bouwkundige schaalniveaus en aandachtsgebieden zijn op een logische wijze in het curriculum geïntegreerd. Naast de aandacht voor woning- en utiliteitsbouw wordt ook ingegaan op renovatie, restauratie en duurzaam bouwen. Door de wijze waarop de thema s zijn vastgelegd, ontstaat een samenhang, zowel horizontaal als verticaal. Tijdens elk semester werken studenten in projecten waarin kennis en vaardigheden worden toegepast. De projectopdrachten nemen in complexiteit toe met de vergroting van het bouwkundige schaalniveau. Uit de projectopdrachten blijkt duidelijk dat er sprake is van integratie van studieonderdelen, zo blijkt uit de omschrijving van projecten. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 17

21 Uit de documentatie blijkt dat studenten in de semesters 4 en 6 van de dagopleiding twee stages moeten lopen van respectievelijk twee maal 50 en 100 werkdagen. De stages vormen een belangrijk onderdeel van het onderwijsprogramma. Hier wordt een directe link gelegd tussen schoolkennis en praktijk. Studenten kunnen pas op stage nadat ze een substantieel deel van de hoofdfase met goed gevolg hebben afgerond. Hiervoor is door de opleiding bewust gekozen in overleg met het beroepenveld. De samenhang tussen het binnenschoolse curriculum en de stagepraktijk komt beter tot zijn recht als de studenten hiervoor voldoende theoretische en praktische ondergrond (kennis, vaardigheden, inzicht) hebben, zo geeft de opleiding aan. Specifieke stageleerdoelen van studenten worden door de studenten in overleg met de externe stagebegeleider en de begeleidende docent geformuleerd en vastgelegd in het werkplan. Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert de samenhang van het programma van de opleiding Bouwkunde als goed en wel op grond van de volgende observaties: de relatie tussen de leerdoelen van elke onderwijseenheid en de praktijkopdrachten is helder en logisch vormgegeven; de sterk thematische opbouw van het bouwkundeprogramma wordt door de hele opleiding consequent doorgevoerd waardoor per semester de horizontale samenhang tussen de projecten wordt bevorderd. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 18

22 Facet 2.4. Studielast Criterium Het facet Studielast van het onderwerp Programma is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAOcriterium: Is het programma studeerbaar doordat studievoortgang belemmerende factoren zoveel mogelijk worden weggenomen? Bevindingen De studielast van de opleiding Bouwkunde is vastgesteld in termen van studiepunten (ECTS). Na elk onderwijsblok vindt evaluatie plaats in het kader van de programma-evaluatie en in het kader van de studiebegeleiding (mentorschap, stagebegeleiding en individuele begeleiding). Daarbij wordt telkens nagegaan of de studievoortgang voldoende dan wel onvoldoende is. Bij onvoldoende studievoortgang worden samen met de betreffende studenten de belemmerende factoren geïdentificeerd en remediërende maatregelen getroffen. Bijvoorbeeld: de opleiding voorziet in zogeheten inhaalroutes (met extra lessen) voor die studenten die de propedeuse niet binnen één jaar hebben gehaald. De (formele) studielast van elk onderwijsblok en van de daarin opgenomen modulen wordt minimaal éénmaal per jaar geëvalueerd, waarbij ondermeer wordt nagegaan of de vastgestelde studielast structureel afwijkt van de werkelijke studielast. Doel van deze evaluatie is vast te stellen of er op programmaniveau herschikkende maatregelen moeten worden genomen. Uit studentevredenheidsonderzoek over de periode blijkt dat studenten de (spreiding van de) studielast niet als probleem ervaren en dat hun oordeel over de studeerbaarheid van het programma positief is. Een beeld dat tijdens de visitatie in de gesprekken met studenten werd bevestigd. Om tot een evenwichtige spreiding van de studielast te komen, heeft de opleiding de volgende maatregelen getroffen: per onderwijsblok van 10 weken ontvangen de studenten een beperkt aantal cursussen gelijktijdig; herkansing is mogelijk in het eerstvolgende semester. Om te bevorderen dat de student regelmatig studeert, zijn in het eerste en tweede studiejaar 2 à 3 voortgangstoetsen per blok opgenomen. Zo wordt voorkomen dat de student voortijdig vastloopt in zijn studie en kunnen n.a.v. de resultaten van de voortgangstoetsen maatregelen genomen worden. Ten aanzien van de duale opleidingen constateert het auditteam op basis van documenten: Doordat elke student begeleid of gecoacht wordt door een docentbegeleider, zal de student al vroegtijdig op eventuele problemen attent worden gemaakt. De docentbegeleider of de coördinator helpt de studenten bij het opstellen van een POP. Het programma is dus ook bij vertraging nog steeds studeerbaar. Voor studenten die vertraging in de propedeuse oplopen, wordt in hun tweede studiejaar de mogelijkheid geboden de ontbrekende studieonderdelen in de inhaalklas alsnog in een half jaar te bestuderen en te herkansen. Dit wordt eveneens opgenomen en vastgelegd in het POP voor de desbetreffende student. Ook voor het buitenschoolse deel worden studiepunten toegekend. Mochten buitenschoolse delen onvoldoende zijn, dan kan in samenspraak met de docentbegeleider een afspraak gemaakt worden, zodat de ontbrekende delen ingehaald kunnen worden. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 19

23 Oordeel: voldoende Het auditteam beoordeelt dit facet voor de beide varianten van de opleiding Bouwkunde als voldoende op grond van de volgende observaties: de formele studielast wordt jaarlijks geëvalueerd en uit deze evaluaties blijkt dat de formele studielast niet structureel afwijkt van de feitelijke studielast; studenten beoordelen de studielast als positief; de spreiding van de studielast is evenwichtig; studenten zijn daar dan ook positief over; na elke blok-evaluatie worden in het kader van de studiebegeleiding in die gevallen waar sprake is van individuele problemen met betrekking tot de studielast, samen met de betreffende student remediërende maatregelen getroffen. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 20

24 Facet 2.5. Instroom Criterium Het facet Instroom van het onderwerp Programma is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAOcriterium: Sluit het programma qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten: vwo, havo, middenkaderopleiding of specialistenopleiding (WEB) of daarmee vergelijkbare kwalificaties, blijkend uit een toelatingsonderzoek? Bevindingen Uit de documentatie blijkt dat de opleiding Bouwkunde in het toelatingsbeleid de wettelijk vereiste vooropleidingseisen hanteert. Studenten met vooropleiding HAVO en VWO volgen een vierjarig programma. Voor studenten met het diploma van mbo-middenkaderfunctionaris zijn door verstrekking van vrijstellingen verkorte routes mogelijk. Vrijstellingen worden verleend door de examencommissie op basis van een beoordeling van het MBO-programma. Het opleidingsprogramma in de propedeuse sluit aan op de HAVO-vooropleiding van studenten. Vooral de exacte onderdelen starten laagdrempelig en hebben daardoor overlap met het HAVO. Een risicogroep vormt de niet-technische mbo-middenkaderfunctionaris zonder enige vorm van wiskunde en/of natuurkunde na MAVO/VMBO. Deze categorie van instroom wordt slechts toegelaten na een intakegesprek. Indien aansluiting praktisch niet bestaat, wordt afgeraden met de studie te beginnen, dan wel aangeraden vooraf de wis- en/of natuurkunde bij te spijkeren. Dit laatste is onder andere mogelijk via Pré-HBO van de FNT in de vorm van avondcursussen of een zomercursus. Met ingang van het studiejaar 2003/2004 is het beroepsoriënterend karakter van de propedeuse versterkt. In aansluiting op de ontwikkelingen in het beroepenveld, is het propedeuse-curriculum een uitgebreide en intensieve kennismaking met de volle breedte van de bouwnijverheid, in een gemeenschappelijk eerste semester, gevolgd door een opleidingsspecifiek tweede semester. Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert het facet instroom voor de beide varianten van de opleiding Bouwkunde als voldoende op grond van de volgende observaties: de laagdrempeligheid van de exacte vakken in het begin van de studie bevordert de aansluiting op havo niveau; het voor alle voltijdopleidingen van de Afdeling Bouwnijverheid gemeenschappelijk 1 e semester biedt studenten de mogelijkheid zonder vertraging over te stappen naar een andere Bouwnijverheidsopleidingen; de specifieke voor duale studenten geldende toelatingseisen en procedure waarborgen in voldoende mate de aansluiting tussen de kwalificaties van deze groep studenten en het opleidingsprogramma. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 21

25 Facet 2.6. Duur Criterium Het facet Duur van het onderwerp Programma is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAOcriterium: Voldoet de opleiding aan de formele eisen m.b.t. de omvang van het opleidingsprogramma van 240 ECTS-studiepunten? Bevindingen Het totale aantal studiepunten van de beide varianten van de opleiding Bouwkunde bedraagt 240 ECTS. Daarmee voldoen beide opleidingsvarianten aan de formele, kwantitatieve eis die aan hbo bachelor opleidingen wordt gesteld. Oordeel: voldoende Het auditteam heeft geconstateerd dat de beide varianten van de opleiding Bouwkunde een omvang hebben van 240 ECTS, reden dit facet als voldoende te kwalificeren. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 22

26 Facet 2.7. Afstemming tussen vormgeving en inhoud Criteria Het facet Afstemming tussen Vormgeving en Inhoud van het onderwerp Programma is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Is het didactisch concept in lijn met de doelstellingen? Sluiten de werkvormen aan bij het didactisch concept? Bevindingen Het didactisch concept is op het niveau van de Afdeling Bouwnijverheid ontwikkeld en laat zich als volgt samenvatten: het onderwijs is praktijkgericht, thematisch geordend, projectgestuurd en geordend volgens het principe Instructie-Zelfstudie-Terugkoppeling-IZT. Een en ander is goed uitgewerkt in het Onderwijsverbeterplan P99. Uit dit plan blijkt voorts dat de Afdeling Bouwnijverheid in haar didactisch concept direct aansluit op een belangrijk element van de onderwijsvisie van de Faculteit Natuur en Techniek. Opleidingen, zo is de visie, dienen hun onderwijs zodanig in te richten en daarbij zodanige werkvormen te kiezen dat het vermogen van studenten initiatief te nemen; hun verantwoordelijkheid te nemen; hun leerproces te sturen en daarop te reflecteren; resultaatgericht te handelen; in teamverband te werken, gestimuleerd wordt. Dit sluit aan bij de beroepscompetenties waarop de opleiding zich richt. Analyse van het programma (met name de blokboeken en -voor het buitenschools curriculum- het stageprotocol) laat zien dat bovenstaand didactisch concept inderdaad in praktijk wordt gebracht en dat de werkvormen direct daarop aansluiten. Al naargelang het gaat om kennis, inzicht, vaardigheden, attitude wordt een keuze gemaakt uit bijvoorbeeld: hoor- en werkcolleges, practica en zelfstandig werken (individueel en in groepsverband.), waarbij het IZT-principe waar mogelijk wordt toegepast. Het volledige onderwijsprogramma van de opleiding is herkenbaar gebaseerd op projectonderwijs in combinatie met theorieonderwijs en practica. De theorielessen en practica sturen grotendeels de kennis en vaardigheden aan die voor de uitvoering van de projecten nodig zijn. Het zelfstandig werken krijgt veel nadruk omdat het programma sterk projectgestuurd is, waarbij elk project moet leiden tot een beroepsproduct dat door een student of door een groep studenten moet worden opgeleverd. Het auditteam heeft de documentatie die de opleiding Bouwkunde op dit terrein geleverd heeft uitgebreid bestudeerd. Wij merken op dat een fors deel van de notities specifiek betrekking had op dit facet. Uit het studentenonderzoek blijken significant grote verschillen in waardering voor de beroepsgerichtheid van de opleiding: 3,22 bij de dagopleiding en 3,8/3,87 bij de duale opleidingen (op een schaal van 5). Een mogelijke verklaring, zo geeft de opleiding aan voor deze verschillen ligt wellicht aan de maatschappelijke betekenis, die in de binnenschoolse projecten minder herkenbaar is. Uit de studentenklankbordgroepbijeenkomsten en het tevredenheids-onderzoek blijkt dat de studenten de gehanteerde mix van werkvormen, de aansluiting van theoretische en praktische studieonderdelen als voldoende waardeert. Uit de bestudeerde informatie blijkt dat in de vormgeving van de onderwijsleeractiviteiten de indeling in groepen een uitgangspunt vormt. Groepsgrootte en didactische werkvormen hangen samen met de te bereiken leerdoelen en de aard van de studieonderdelen. Al naar gelang het in het onderwijsleerproces gaat Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 23

27 om kennis, inzicht, attitude of vaardigheden wordt een keuze gemaakt uit: projectonderwijs, IZT - werkcolleges, beroepsoriëntatie, practica en algemene vaardigheden. Het buitenschools curriculum speelt een belangrijke rol in het realiseren van de eindkwalificaties. Dit heeft bij de opleiding een omvang van drie semesters. Zowel de stages in het derde curriculumjaar als de afsluitende afstudeeropdracht worden uitgevoerd in de beroepspraktijk, zo blijkt uit het stage- en het afstudeerprotocol. Het projectonderwijs binnen de Bouwkunde-opleiding, zo blijkt uit de documentatie, heeft de vorm van concrete opdrachten voor projectgroepen met een omvang tot acht studenten, conform opdrachten in de beroepspraktijk. Het projectonderwijs is expliciet gerelateerd aan de praktijk en is qua opdrachten geordend volgens een thematiek, van eenvoudig tot complex, van woningbouw tot utiliteitsbouw. Naast het integrale karakter van het projectonderwijs zorgt de opleiding ervoor dat studenten al tijdens de opleiding leren om in teamverband te werken. Projectonderwijs is, zo geeft de opleiding aan, bij uitstek geschikt voor het realiseren van leerdoelen op het gebied van communicatieve vaardigheden, projectplanning, methodisch werken en zelfstandig verzamelen van informatie. Voor elk lesblok zijn projectboeken ontwikkeld, welke voorzien in informatie betreffende de doelstellingen van de projecten, de te realiseren producten en de beoordeling. Het project leidt steeds tot een schriftelijk onderzoeksverslag of - ontwerp en een mondelinge presentatie en verdediging. De practica binnen de opleiding Bouwkunde zijn bedoeld om studenten enerzijds bepaalde vaardigheden bij te brengen en anderzijds kennis en inzicht te geven in de theorie. Practica worden in de regel individueel of in groepjes van twee uitgevoerd. Het studieonderdeel beroepsoriëntatie in de eerste twee curriculumjaren is bedoeld om de studenten door middel van excursies, snuffelstages, bedrijfsbezoeken en presentaties van gastdocenten een actueel beeld te geven van de beroepspraktijk. In het achtste semester staat een studieonderdeel in het kader van een internationale oriëntatie. De studenten organiseren dan grotendeels zelfstandig een buitenlandexcursie van een week en stellen daarvoor een programma op waarin culturele en vakinhoudelijke elementen in zijn opgenomen. Bij Bouwplaatsmanagement wordt het duaal studeren bepaald door het afstandsleren: het zijn de middelen die de systematiek herkenbaar maken, en zelfs als inhoudelijk ervaren worden, zo blijkt uit de documentatie. Er zijn drie gestructureerde studievormen bij deze duale variant: -Contactles en instructie ten bate van een vak en de daaruit gestelde (thema) opdracht. Hierin wordt lesstof kort behandeld met de opdracht, dit gebeurt gezamenlijk in groepsverband op de contactdagen; -Individuele verwerking van een opdracht, in ruggespraak met de docent. Dit gebeurt in het algemeen op de eigen werkplek, thuis of soms op kantoor. -Zelfstandige kennisvergaring via onderdelen van de lijst van studiebronnen (boeken, media, sites, e.a.). De opleiding laat weten dat bij het nieuwe competentiegerichte curriculum dat in 2004 geïntroduceerd is, er sprake zal zijn van gedeeltelijke studiegroepvorming, een projectvorm in klein formaat. Nadelen van de individualiteit kunnen mogelijk daarmee verminderd worden, zoals soms te veel doorwerken in de verkeerde richting na een verkeerd ingeslagen studieweg. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 24

28 Oordeel: goed Voor de beide varianten van de opleiding Bouwkunde kwalificeert het auditteam dit facet als goed op basis van de volgende observaties: het didactisch concept is in alle programmaonderdelen herkenbaar ontleend aan de doelstellingen van de opleiding. In die doelstellingen staat centraal het verwerven van (algemene- en beroepsspecifieke) competenties. Het didactisch concept sluit daarop aan door de sterke beroepgerichte/praktijkgerichte oriëntatie die tot uiting komt in de projectstructuur van het programma; de centrale plaats die de projecten in het programma innemen, is goed en consequent uitgewerkt waardoor de integratie van theorie en praktijk door de hele opleiding heen tot stand wordt gebracht; door middel van projecten worden voorts het werken in teamverband (waar de beroepspraktijk sterk de nadruk op legt) en daarmee verband houdend - de communicatieve vaardigheden goed ontwikkeld. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 25

29 Facet 2.8. Beoordeling en toetsing Criterium Het facet Beoordeling en Toetsing van het onderwerp Programma is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Wordt door de beoordelingen, toetsingen en examens adequaat getoetst of de studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd? Bevindingen De voor beoordeling en toetsing geldende vereisten, criteria, wegingsfactoren, procedures en planning zijn per studieonderdeel helder aangegeven in een bijlage van de OER en in de studiegids en zij zijn nader uitgewerkt in de blokboeken en studiewijzers en in het stage- en afstudeerprotocol. Uit deze documentatie blijkt dat de wijze van toetsing is gekoppeld aan de onderwijswerkvorm. Individuele, schriftelijke (kennis)toetsing, opdracht-/productbeoordeling. Bij projecten wordt de student beoordeeld op zaken als: bijdrage aan het groepsproces leidend tot een individuele beoordeling; het groepseindproduct leidend tot een groepsbeoordeling; de kennis die de student door zijn bijdrage aan het groepsproduct heeft verworven, leidend tot een individuele beoordeling. Deze gedifferentieerde wijze van toetsen maakt het mogelijk het zogeheten meeliftgedrag in de beoordeling zichtbaar te maken. Een aantal zaken verdient het hier genoemd te worden: het werkveld, in casu de externe opdrachtgever, is betrokken bij de beoordeling van afstudeeropdrachten; het werkveld, in casu het College van Toezicht, is betrokken bij de beoordeling van de eindpresentatie; de stagebiedende organisatie is betrokken bij de beoordeling van de stageopdrachten; in de propedeuse en in het tweede jaar zijn (ter bevordering van de studievoortgangplanning en ter signalering van eventuele problemen) voortgangstoetsen opgenomen die elke drie weken worden afgenomen; per jaar zijn twee toetsmomenten gepland; het aantal schriftelijk toetsen per blok is nooit meer dan vijf; na elke toets is er een mogelijkheid tot feedback; het toetsbeleid voorziet in een goed uitgewerkte klachtenregeling voor studenten. Het auditteam heeft geconstateerd dat de kwaliteit van de vigerende praktijk voldoende is. De toetsen zijn valide en betrouwbaar en over de beoordeling ervan bestaat voldoende duidelijkheid. Een oordeel dat door de studenten, blijkens het studentenonderzoek en blijkens de informatie die zij tijdens de visitatie verschaften, wordt gedeeld. Anders gezegd, studenten zijn tevreden zowel over de informatievoorziening inzake beoordeling en toetsing als over de spreiding en feitelijke uitvoering ervan. Het systeem van beoordeling en toetsing en de implementatie ervan worden in het kader van de jaarlijkse planningscyclus geëvalueerd. Bij deze evaluatie zijn ook de studenten betrokken. Toetsen worden door één docent opgesteld waarna afstemming plaatsvindt met docenten uit parallelklassen. Er moet een voorziening worden gecreëerd om de technische kwaliteit van toetsen te monitoren. Een voorziening die m.b.t. multiple choice-toetsen overigens wél beschikbaar is via het toetsondersteunend programma Examiner. De opleiding onderkent dat de kwaliteitsborging nog niet optimaal is. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 26

30 Een en ander wordt op faculteitsniveau, blijkens het Toetsings- en Beoordelingsbeleid Faculteit Natuur en Techniek (december 2003), aangepakt. Onder andere via de introductie van formats voor: toetsen; beoordelingskader; processenverbaal; toetsevaluatie; opleidingsrapportage aan faculteitsdirectie. De Afdeling Bouwnijverheid zal einde 2004 een implementatieplan opstellen om de voorstellen/richtlijnen van de Faculteit binnen de onder haar ressorterende opleidingen nader te preciseren en in de respectieve programma s op te nemen. De bovenstaande bevindingen met betrekking tot de voltijdopleiding zijn ook van toepassing op de duale opleiding. Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor de beide varianten van de opleiding Bouwkunde als voldoende omdat: de huidige praktijk van toetsen en beoordelen op een gestructureerde en gecontroleerde wijze wordt uitgevoerd; de gehanteerde toetsvormen aansluiten op de werkvormen; de huidige toetsen valide en betrouwbaar zijn; de Faculteit FNT een goed gemotiveerd en uitgewerkt plan heeft vastgesteld om de kwaliteit van dit facet meer dan tot op heden te borgen, welk plan op het niveau van de Afdeling Bouwnijverheid zal worden uitgewerkt naar de onder haar ressorterende opleidingen. SAMENVATTEND OORDEEL PROGRAMMA : VOLDOENDE Naar het oordeel van het auditteam kennen de beide varianten van de opleiding Bouwkunde een programma dat in termen van kennis-, attitude- en competentieontwikkeling op hbo-niveau is gesitueerd en dat wat oriëntatie en organisatie betreft duidelijk gericht is op het Bouwkunde-werkveld. De praktijkgerichtheid, de thematische ordening, de sterke nadruk op de projectopbouw, de cyclische inrichting via IZT en de gerichtheid op beroepstaken, zijn een goede waarborg voor de interne samenhang van het Bouwkunde-programma. Het Bouwkunde-programma biedt voorts ruime mogelijkheden aan de studenten om hun opleiding te realiseren/ af te ronden via frequente en goed georganiseerde en gestructureerde interactie met het werkveld. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 27

31 Onderwerp 3: Inzet van personeel Het derde onderwerp bestaat uit drie facetten: 1. eisen hbo; 2. kwantiteit personeel; 3. kwaliteit personeel. Facet 3.1. Eisen hbo Criterium Het facet Eisen HBO van het onderwerp Inzet Personeel is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Wordt het onderwijs voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt tussen de opleiding en de beroepspraktijk? Bevindingen Externe deskundigen hebben in het onderwijs aan de afdeling Bouwnijverheid altijd al een rol gespeeld bij de beoordeling van afstudeeropdrachten (College van Toezicht) en bij de opzet van het curriculum (Beroepenveldcommissie). Het auditteam constateert op basis van documenten dat het binnen de opleiding Bouwkunde beleid is dat een groot aantal docenten ook werkzaam is in de beroepspraktijk. Zo hebben vrijwel alle docenten werkervaring in de beroepspraktijk. Uit de documentatie blijkt dat: 2/3 van de docenten en 90 % van de vakdocenten werkervaring heeft in de beroepspraktijk. 50% van de docenten die bij de opleiding bouwkunde werken (in totaal worden ca. 45 docenten ingezet bij de opleiding) deels werkzaam is in de beroepspraktijk. 70% van de docenten betrokken is bij de begeleiding van stages en/of afstudeeropdrachten. Uit documenten blijkt dat de opleiding Bouwkunde door de stages en de afstudeeropdracht in de praktijk een sterke buitenschoolse component heeft. Vrijwel alle docenten zijn betrokken bij de begeleiding van stages en afstudeeropdrachten. Het lezen en beoordelen van de verslagen en de bezoeken en gesprekken met de student en de bedrijfsbegeleider op de werkplek dragen blijkbaar in belangrijke mate bij tot het op individueel docentniveau verbinden van de opleiding en de beroepspraktijk. Ook de keuze voor projectonderwijs op locatie draagt bij tot de verbinding van beroepspraktijk en opleiding. De opleiding Bouwkunde zag bij het projectonderwijs een rol weggelegd voor deskundigen uit de beroepspraktijk, zodat hier nu sprake is van betrokkenheid van het beroepenveld bij alle fasen van het onderwijs. Op afdelingsniveau is, in het kader van het personeelsbeleid 2004 een structureel bedrag ( ) vrijgemaakt voor het aantrekken van gastdocenten uit de beroepspraktijk t.b.v. het onderwijs. De opleiding Bouwkunde kent met de stages en de afstudeeropdracht in de praktijk een sterke buitenschoolse component. De begeleiding in het kader van de afstudeeropdracht tijdens het laatste studiejaar vindt plaats door docenten in samenwerking met vertegenwoordigers uit de organisaties waar de student zijn opdracht uitvoert. Hierdoor onderhoudt de opleiding contacten met het werkveld en blijft het werkveld nauw betrokken bij de opleiding. Ten aanzien van de duale variant Bouwplaatsmanagement geeft de opleiding aan dat er voor gekozen is om de helft van de docenten afkomstig te laten zijn uit de praktijk. De meer theoretisch/technische studieonderdelen worden dan verzorgd door de opleiding Bouwkunde. Uit evaluaties blijkt dat studenten zowel de docenten van buiten als de docenten van de opleiding positief beoordelen. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 28

32 Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor de beide varianten van de opleiding Bouwkunde als voldoende gelet op het feit dat docenten van de opleiding contacten onderhouden met het werkveld en door middel van deze contacten een concrete verbinding leggen tussen werkveld en programma. Een verbinding die nog eens wordt verstrekt doordat de opleiding gebruik maakt van gastdocenten. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 29

33 Facet 3.2. Kwantiteit van het personeel Criterium Het facet Kwantiteit van het Personeel van het onderwerp Inzet Personeel is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Wordt er voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen? Bevindingen De opleiding Bouwkunde geeft tijdens de audit aan en beschrijft in documenten dat het aantal rollen, dat een docent moet kunnen vervullen, is vergroot. Hij (of zij) moet in de verschillende opleidingsroutes (voltijd, duaal) werkzaam kunnen zijn en moet in de nieuwe didactische werkvormen niet alleen als docent, maar ook als leerprocesbegeleider en persoonlijk begeleider kunnen functioneren. Daarnaast moeten door docenten ook niet-lesgevende taken worden uitgevoerd, zoals studieadviseurhoofdfase, propedeusecoördinator, het participeren in / coördineren van opleidings-, afdelings- en faculteitsprojecten, het coördineren van de verschillende opleidingsroutes (duale trajecten), het coördineren van een opleidingsfase (semestercoördinatoren, stage- en afstudeercoördinatoren), het participeren in / coördineren van een van de kenniskringen (architectuur, bouwtechniek, bouwconstructies, bouwfysica en installaties, bouwmanagement en restauratie). Bovendien, zo blijkt uit documentatie, zijn docenten betrokken bij cursussen voor het Hoger Onderwijs voor Ouderen (HOVO) en bij de Post Tertiaire Opleidingen voor Restauratie en Bouwhistorie (HBO+). Verder zijn docenten van de opleiding in adviserende en docerende activiteiten in Zuid-Amerika en in Zuid-Afrika actief. De duale opleidingen vergen ook de nodige aandacht van de docenten. Zij worden betrokken bij het opstellen van individuele leer- werktrajecten en het formuleren, toetsen en beoordelen van duale opdrachten. Zoals eerder in deze rapportage aangegeven is, is er binnen Bouwplaatsmanagement sprake van docenten afkomstig uit twee bronnen: 50% vanuit de Hogeschool binnen de afdeling Bouwnijverheid, en 50% vanuit de Bouwpraktijk. Alle docenten worden op vergelijkbare wijze ingezet t.o.v. de studenten: verhoging/verdieping van de vakkennis en vaardigheden bij de studenten; begeleiding bij het zelfstandig bewerken van opdrachten door studenten; bijdragen aan de integrerende betekenis van het vak in het curriculum. Daarnaast wordt een deel ingezet voor begeleiding bij de duale periodes respectievelijk de afstudeerfase. Alle studenten die bij de intake bleken gekwalificeerd te zijn voor de studie, blijken een zekere mate van praktijkdeskundigheid te hebben bereikt waarop in de studie wordt voortgebouwd. De personeelsomvang binnen de afdeling Bouwnijverheid bedraagt 55 FTE. De opleiding Bouwkunde is met 550 voltijd- en 100 duale studenten de grootste opleiding. Het auditteam constateert op basis van de docent-student ratio dat deze voldoende is om de opleiding Bouwkunde te verzorgen. Worden hier de gastdocenten bijgeteld, dan ontstaat er zelfs een docent-student-ratio van rond de 1:25. Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert voor de beide varianten van de opleiding Bouwkunde dit facet als voldoende. De huidige omvang van de formatie stelt de opleiding in staat beide varianten van het opleidingsprogramma uit te voeren. Gelet op de thans aanwezige deskundigheid van de (gast)docenten en gelet op het in gang gezette beleid om de deskundigheidsbevordering meer sturing te geven, is de opleiding bovendien in staat de gewenste kwaliteit te leveren. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 30

34 Facet 3.3. Kwaliteit van het personeel Criterium Het facet Kwaliteit van het Personeel van het onderwerp Inzet Personeel is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Is het personeel gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het programma? Bevindingen Gelet op de CV s van de docenten en op het professionele relatienetwerk dat zij onderhouden en gebruiken en mede gelet op de informatie die het auditteam tijdens de gesprekken met het afdelings- en opleidingsmanagement verkreeg, is het auditteam van oordeel dat de docenten inhoudelijk voldoende gekwalificeerd zijn hun taken binnen het programma uit te voeren. Voorts heeft het auditteam geconstateerd dat de opleiding in haar aannamebeleid kwaliteitseisen stelt aan haar personeel en dan niet alleen in termen van opleiding maar vooral in termen van competenties en werkervaring. Deze eisen hebben betrekking op vakinhoudelijke, onderwijskundige en/of organisatorische expertise, maar ook en uitdrukkelijk op de beroepservaring. Binnen de afdeling Bouwnijverheid loopt thans een traject binnen de kaders van het Management contract 2004 (door de afdelingsdirecteur met de Faculteitsdirectie gesloten), om op basis van een rolomschrijving van docenten (docent/expert, coach, bouwer/ontwikkelaar, organisator en ondernemer) de actuele competenties meer gedetailleerd te inventariseren en dit af te zetten tegen de aanwezige competenties op basis waarvan hiaten kunnen worden gesignaleerd. Vervolgens zal een scholingsplan worden opgesteld (uit te voeren vanaf studiejaar ) en worden de mogelijkheden voor loopbaanontwikkeling getraceerd. In het Jaarplan is een inventarisatie opgenomen van de aanwezige competenties van de docenten binnen Bouwkunde en op basis daarvan is aangegeven welke hiaten er zijn. Beginnende docenten wordt via actieve participatie binnen het docententeam van de afdeling de mogelijkheid geboden om (met name) in onderwijskundig opzicht te worden begeleid. Elke beginnende docent wordt geacht van deze mogelijkheid gebruik te maken. Een en ander, zo blijkt uit de documentatie, is vastgelegd in een AMB-besluit van de Afdeling Bouwnijverheid. In de taaktoedeling van docenten is 10% gereserveerd voor deskundigheidsbevordering en innovatie. De docenten kunnen in deze tijd bijvoorbeeld cursussen volgen, symposia bezoeken, lesstof ontwikkelen en een persoonlijk ontwikkelingsplan, POP, maken (de afdeling stimuleert dat alle personeelsleden een POP maken onder professionele begeleiding van het bureau Intermedium en ca. 50% van de docenten van de opleiding Bouwkunde met een aanstelling van >0,5 FTE blijkt inmiddels een POP te hebben gemaakt). De docenten leggen schriftelijk vast waaraan zij de uren voor deskundigheidsbevordering hebben besteed en bespreken dit tijdens het jaarlijkse functioneringsgesprek. Gelet op het in gang gezette beleid zal de deskundigheidsbevordering niet alleen gebaseerd worden op de individuele behoefte van docenten, maar ook en uitdrukkelijk op de behoefte van de opleiding als geheel. De opleiding hanteert, zo blijkt uit evaluaties, een procedure die studenten betrekt bij de evaluatie van docenten. Deze evaluaties vinden meerdere keren per jaar plaats. Ook op die wijze verkrijgt de opleiding inzicht in de kwaliteit van haar personeel. Uit deze evaluaties blijkt overigens dat het oordeel van de studenten over de didactische vaardigheden, de vakkennis en de beroepsgerichtheid van de docenten positief is. Een beeld dat tijdens de visitatie in de gesprekken met studenten werd bevestigd. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 31

35 Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor de beide varianten van de opleiding Bouwkunde als voldoende en wel op grond van de volgende observaties: qua vakdeskundigheid en inzicht in de Bouwkunde-werkveldontwikkelingen zijn de docenten voldoende toegerust om de opleiding adequaat te verzorgen; de bevordering van de werkvelddeskundigheid bij Bouwkunde en ook de bevordering van de onderwijskundige deskundigheid wordt op basis van (o.a.) de medio 2005 beschikbare gegevens over eventuele lacunes gestructureerd aangepakt. SAMENVATTEND OORDEEL INZET VAN PERSONEEL : VOLDOENDE Het auditteam kwalificeert voor de beide varianten van de opleiding Bouwkunde de Inzet van Personeel als voldoende. Kwalitatief en kwantitatief is de inzet van personeel op een niveau dat dit het verzorgen van de opleiding met de gewenste kwaliteit mogelijk maakt. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 32

36 Onderwerp 4: Voorzieningen Het vierde onderwerp bestaat uit twee facetten: 1. materiële voorzieningen; 2. studiebegeleiding. Facet 4.1. Materiële voorzieningen Criterium Het facet Materiële Voorzieningen van het onderwerp Voorzieningen is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Zijn de huisvesting en de materiële voorzieningen toereikend om het programma te realiseren? Bevindingen Tijdens de audit heeft het auditteam de fysieke omgeving van de opleiding Bouwkunde bezocht. Hieruit is gebleken dat de opleiding beschikt over grote ruimtes die voldoende toegerust zijn om de opleiding te verzorgen. De belangrijkste leslokalen en de docentenwerkplekken zijn bij elkaar gegroepeerd en zijn duidelijk herkenbaar door de aanwezigheid van vitrines met vakgerelateerde materialen. Zowel de huisvesting als de materiële voorzieningen zijn, naar het oordeel van auditteam, voldoende. Een oordeel dat door de docenten en studenten wordt gedeeld. Met daarbij overigens de kantekening dat duale studenten klagen over het feit dat de voorzieningen s avonds voor hen niet optimaal bereikbaar zijn. De Afdeling Bouwnijverheid zoekt nog naar een oplossing voor dit probleem. Met betrekking tot de huisvesting zijn er niettemin enige knelpunten zoals: de werkruimte per student is in termen van beschikbare m² niet optimaal, de akoestiek van enkele, ook door andere opleidingen gebruikte, practicumruimtes in de kelder laat te wensen over, de ventilatie van computerwerkruimtes beantwoordt niet aan de huidige eisen. De Faculteit heeft in overleg met haar Afdelingen (w.o. de Afdeling Bouwnijverheid) een verbeterplan Masterplan huisvesting FNT (d.d. 16 maart 2004) opgesteld om deze knelpunten op te lossen. De hard- en software die het auditteam heeft aangetroffen, is up-to-date en duidelijk afgestemd op de beroepspraktijk. Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor de opleiding Bouwkunde als voldoende. Huisvesting en materiële voorzieningen zijn toereikend om het programma van de opleiding te realiseren. De, ook door het auditteam geconstateerde, knelpunten zijn door de Faculteit (FNT) en de Afdeling Bouwnijverheid goed in kaart gebracht en met de oplossing ervan is op planmatige wijze een aanvang gemaakt. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 33

37 Facet 4.2. Studiebegeleiding Criteria Het facet Studiebegeleiding van het onderwerp Voorzieningen is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Zijn de studiebegeleiding en de informatievoorziening aan de studenten adequaat met het oog op de studievoortgang? Sluiten de studiebegeleiding en de informatievoorziening aan de studenten aan bij de behoefte van de studenten? Bevindingen Het in afbouw zijnde systeem van mentoraat en studieadviseurs heeft tot nu toe voldaan maar wordt, door het steeds flexibelere karakter van de opleiding stapsgewijs vervangen door het systeem van studieloopbaanontwikkeling (SLO). De communicatie hierover naar de studenten was niet optimaal. De Afdeling heeft in een verbeterplan aangegeven hoe dit systeem verder wordt geïmplementeerd. Uit de documentatie blijkt dat in alle bouwnijverheidsopleidingen binnen het gemeenschappelijk eerste semester van de propedeuse een cursus studieloopbaanontwikkeling (SLO) wordt aangeboden. Ter voorbereiding hierop hebben de docenten een training gevolgd. Begeleiding en oriëntatie vindt hier plaats in combinatie met het werken aan de competenties projectmatig werken, samenwerken in een groep en zelfmanagement. Het eerste gemeenschappelijke semester van de opleiding wordt afgesloten met een persoonlijk ontwikkelingsplan. In het tweede semester wordt hieraan door de student verder gewerkt met als ondersteuning drie begeleidingsgesprekken. Het SLO-traject wordt in het tweede semester voortgezet. In de hoofdfase zal met ingang van het studiejaar hiermee een aanvang worden gemaakt. Dit gebeurt in het kader van het faculteitsproject Implementatie van een Uniform Studentbegeleidingssyteem in de FNT. Gelet op het feit dat SLO eerst in 2003 is begonnen en evaluatiegegevens nog niet beschikbaar zijn, is de feitelijke SLO-implementatie nog niet (goed) te beoordelen. Tijdens de visitatie gaven studenten aan dat voor hen de toegevoegde waarde nog niet goed duidelijk was. Voor de afdeling inmiddels reden om de communicatie daarover te intensiveren. Uit documentatie blijkt dat het grootste deel van de begeleiding binnen Bouwkunde vakinhoudelijk is. De kwaliteit van de vakinhoudelijke begeleiding wordt bepaald door de didactische kwaliteit van de docent (begeleiding van het leerproces) en de benader- en bereikbaarheid van deze docent voor extra hulp of uitleg. De niet-vakinhoudelijke begeleiding in de hoofdfase, voor zover die door de studieadviseur plaatsvindt, is remediërend en op initiatief van de student zelf. In overleg met studieadviseurs worden optimaal studeerbare studieplannen opgesteld met studenten die vertraging oplopen. De nietvakinhoudelijke begeleiding bij de verschillende studieonderdelen wordt sterk gestuurd door de gekozen onderwijsvorm, het lesmateriaal en de wijze waarop de docent daarmee omgaat (zie hierna). Het begeleidingssysteem voorziet in de introductie van: POP s, door studenten onder begeleiding van de SLO-docent op te stellen; Student-portfolio s; portfolio s-assessment-methoden; voortgangsbewaking (individueel en in groepsverband). Het systeem is uitvoerig en goed beschreven in Uniform Systeem van SLO in FNT. Naar het oordeel van het auditteam kan dit systeem inderdaad bijdragen aan de ontwikkeling van het vermogen van de student om zijn eigen leerproces te plannen en te sturen, te reflecteren op zijn performance (als student en als aankomend professional) en om eigen leerstrategieën te kiezen. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 34

38 Studenten kunnen op eigen initiatief contact opnemen met de studentendecaan, die fungeert als specialist op het gebied van bijzondere doelgroepen (zoals studenten met een chronische ziekte, handicap, bijzondere omstandigheden en dergelijke), psychosociale problematiek, wet- en regelgeving en uitstroombegeleiding. Uit gesprekken met studenten en uit documentatie, met name uit de zelfevaluatie, blijkt dat studenten binnen Bouwkunde niet tevreden zijn over de begeleiding en de informatievoorziening. In de zelfevaluatie wordt aangegeven: Studenten lijken onder begeleiding soms iets anders te verstaan dan de opleiding (...) Door individualisering van het onderwijs ontstaat het gevoel nergens meer echt bij te horen: het klassenverband dat wij altijd gekoesterd hebben, vervaagt (...) Over de bereikbaarheid van docenten zijn studenten niet tevreden. De opleiding Bouwkunde geeft aan dat men een aantal verbeteractiviteiten heeft geïnitieerd waaronder het beantwoorden van mail door docenten binnen drie werkdagen en voltijddocenten die iedere week 2 spreekuren in hun agenda s opnemen. Voor de duale opleiding Bouwplaatsmanagement zal de opleiding de studievoortgangsadministratie verbeteren, regelingen beter communiceren naar de duale studenten, een informatie-uur in de agenda opnemen en de duale student meer betrekken bij het verbeteren van om maatregelen vragende situaties. De informatievoorziening, zo blijkt uit de documentatie en tijdens de audit, vindt plaats via een scala aan kanalen: via het recent ingevoerde studentenvolgsysteem OSIRIS, , lichtkrant, bulletins vanuit het afdelingsdirectiesecretariaat en via de studentbegeleider. Studenten zijn niet tevreden over het studentvolgsysteem. De implementatie van OSIRIS is binnen Bouwkunde minder soepel verlopen. De opleiding (in casu de Afdeling Bouwnijverheid) heeft wat dit betreft een verbeterplan opgesteld om de informatievoorziening m.b.t. SLO te optimaliseren. Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor de beide varianten van de opleiding Bouwkunde als voldoende. De voorzieningen zijn van voldoende niveau. De studiebegeleiding verdient echter zeker nog aandacht. De opleiding gaf tijdens de audit aan en beschrijft in de zelfevaluatie dat er op de terreinen studiebegeleiding en informatievoorziening nog voldoende te verbeteren valt. Het auditteam acht het essentieel dat de opleiding de problemen erkent en inmiddels concrete verbetermaatregelen zowel op het terrein van studiebegeleiding als informatievoorziening genomen heeft. SAMENVATTEND OORDEEL VOORZIENINGEN : VOLDOENDE Het auditteam kwalificeert voor de voltijd en duale opleiding Bouwkunde voorzieningen als voldoende. De ruimtelijke en materiële voorziening maken het mogelijk de opleiding op adequate wijze te realiseren. De informatievoorziening kent vele middelen en is effectief. Met betrekking tot de introductie van het (nieuwe) SLO-traject geldt, dat studenten weliswaar niet tevreden zijn over de informatievoorziening dienaangaande, maar dat de opleiding (in casu de Afdeling Bouwnijverheid) wat dit betreft een vertrouwenwekkend verbeterplan heeft opgesteld, zo constateert het auditteam na bestudering ervan. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 35

39 Onderwerp 5: Interne kwaliteitszorg Het vijfde onderwerp bestaat uit drie facetten: 1. evaluatie resultaten; 2. maatregelen tot verbetering; 3. betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld. Facet 5.1. Evaluatie resultaten Criterium Het facet Evaluatie Resultaten van het onderwerp Interne Kwaliteitszorg is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Wordt de opleiding periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefdoelen? Bevindingen De interne kwaliteitszorg kent een systematiek die ontleend is aan het Integrale Kwaliteitszorgsysteem van de faculteit. De kerncomponenten daarvan zijn de systematische uitvoering van de PDCA-cyclus en de hantering van het kwaliteitsevaluatie instrument EVINAC dat door de hogeschool is ontwikkeld en dat alle in het NVAO-kader vermelde onderwerpen bestrijkt. Aan de hand van het EVINAC-instrument heeft de Afdeling Bouwnijverheid (en de opleiding Bouwkunde) een goede inzichtelijke zelfevaluatie verricht die in 2003 geleid heeft tot het vaststellen van prestatie-indicatoren opgenomen in een zogeheten Balanced Scorecard. Dit heeft geleid tot afspraken met betrekking tot verbeterpunten die de opleiding heeft vastgelegd in haar verbeterplan waar het auditteam inzage in heeft gehad. Daaropvolgend heeft de opleiding Bouwkunde op 13 mei 2004 (opnieuw) een zelfevaluatie opgesteld die een goed beeld geeft van de opleiding op facetniveau. De opleiding houdt regelmatig zowel mondeling als schriftelijk evaluaties onder de studenten. De opleiding heeft een opleidingsjaarplan opgesteld dat is voorgelegd aan de afdelingsdirecteur. Dit opleidingsjaarplan dient als leidraad voor de geplande activiteiten van de opleiding. Ten behoeve hiervan is een aantal documenten opgenomen, portfolioactiviteiten Bouwkunde, tijdpaden curriculumherziening en een voldoende uitgewerkt opleidingsontwikkelingsplan. Hierin wordt schematisch weergeven welke verbeteractiviteiten en innovaties de opleiding het komende studiejaar en daarop volgende jaren zal gaan uitvoeren. In het onderdeel opleidingsontwikkelingsplan zijn de activiteiten m.b.t. het personeel opgenomen waaronder een scholingsplan. In het Opleidingsjaarplan zijn, op basis van de (EVINAC) zelfevaluatie en van het ondernemingsplan, streefdoelen en verbetermaatregelen opgenomen. Deze hebben betrekking op o.a.: vaststelling (geactualiseerde) competenties; opzetten van een nieuw curriculum; verhoging instroom; kwaliteitszorg. Op afdelingsniveau zijn verbetermaatregelen vastgesteld m.b.t. informatievoorziening inzake introductie SLO; implementatie SLO; kwaliteitsborging beoordelen en toetsen ; informatievoorziening naar duale studenten. Voorts maakt de opleiding Bouwkunde gebruik van hogeschoolbrede standaardonderzoeken naar de tevredenheid van studenten (jaarlijks) en docenten (tweejaarlijks). De uitkomsten van deze standaardonderzoeken, maar ook en vooral de resultaten van de blokevaluaties door studenten vormen een wezenlijke bijdrage tot het definiëren en uitvoeren van verbetermaatregelen. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 36

40 Hetzelfde geldt voor de door de opleidingen verrichte enquêtes onder stagiaires, afstudeerders en alumni. Die verbetermaatregelen, zo constateert het auditteam, zijn geformuleerd in toetsbare streefdoelen en - cijfers. Uit de verslagen van de bijeenkomsten met het College van Toezicht blijkt dat ook het werkveld een belangrijke bijdrage levert aan het ontdekken van zwakke punten en aan de mogelijke oplossing ervan. Het College van Toezicht bewaakt met name de kwaliteit van de afstudeerfase. De Beroepenveldcommissie dient als gesprekspartner/ klankbord als het gaat om de kwaliteit van het totale programma. De opleiding Bouwkunde draagt er zorg voor dat de verbetermaatregelen bekend zijn bij tenminste de docenten, de studenten, het College van Toezicht en de Beroepenveldcommissie. Dit bleek het auditteam uit de tijdens de visitatie gevoerde gesprekken en uit de verslagen van de bijeenkomsten met het College van Toezicht en de Beroepenveldcommissie. Het kwaliteitszorgsysteem kent een klachtenregeling waarin de procedure van klachtindiening en - afhandeling is beschreven. Voor studenten is zulk een regeling goed uitgewerkt. Voor docenten is e.e.a. ingebed in de formele HvU-regelingen rond medezeggenschap, ombudsman en vertrouwenspersonen. Voor zaken waar genoemde regelingen niet in voorzien, zou de afdeling Bouwnijverheid, naar het oordeel van het auditteam, nog een procedure moeten ontwikkelen. Dit geldt overigens ook met betrekking tot klachten van externe bij de opleiding betrokken partijen. Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor de beide varianten van de opleiding Bouwkunde als voldoende. En wel op grond van de volgende observaties: het door de Afdeling Bouwnijverheid gehanteerde kwaliteitszorgsysteem is goed en uitvoerig gedocumenteerd; de implementatie van het systeem vindt controleerbaar plaats, is via Afdelingsspecifieke procedures vastgelegd en nader uitgewerkt in de opleidingsjaarplannen en de door het auditteam bestudeerde (Afdelings) Balanced Scorecard; in de managementovereenkomst tussen de Afdelingsdirecteur en de Faculteitsdirectie staan de (toetsbare) streefdoelen concreet aangegeven op afdelings- en op opleidingsniveau; de streefdoelen worden periodiek (per kwartaal, per jaar en tweejaarlijks) geëvalueerd. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 37

41 Facet 5.2. Maatregelen tot verbetering Criterium Het facet Maatregelen tot Verbetering van het onderwerp Interne Kwaliteitszorg is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Vormen de uitkomsten van periodieke evaluaties van de opleiding de basis voor aantoonbare verbetermaatregelen die bijdragen aan de realisatie van de streefdoelen? Bevindingen Uit de thans voorhanden zijnde documenten, waaronder de Zelfevaluatie van de opleiding Bouwkunde blijkt dat evaluaties inderdaad leiden tot het vaststellen en plannen van verbetermaatregelen. In de zelfevaluatie geeft de opleiding op een duidelijke wijze aan waar men thans staat en op welke terreinen verbeteringen nodig zijn, zo constateert het auditteam. Het auditteam stelt vast, op basis van documenten en gesprekken, dat uitslagen van de module- en blokenquêtes en van het studententevredenheidsonderzoek, de basis vormen voor de jaarlijks te houden functioneringsgesprekken met docenten. Indien noodzakelijk wordt n.a.v. het functioneringsgesprek een scholingsplan opgesteld. Dit is opgenomen in het conceptjaarplan van de opleiding dat door het auditteam bestudeerd is. Verbetermaatregelen m.b.t. het curriculum van de opleiding worden in overleg met de curriculumcommissie vastgesteld en vervolgens voorgelegd ter instemming aan de opleidingsraad. De GOC, het inspraakorgaan van de afdeling (studenten en docenten zijn hierin paritair vertegenwoordigd), dient er formeel een positief oordeel aan te geven. De financiering van verbetertrajecten loopt via de afdeling. Daarnaast maakt de afdeling ten behoeve van verbeteractiviteiten gebruik van de aanbevelingen van het College van Toezicht en de Beroepenveldcommissie. Afdelingsbreed is de invoering van het projectonderwijs ingevoerd. Dit is een innovatie geweest die onder andere ontwikkeld is naar aanleiding van signalen uit het beroepenveld. Ten gevolge hiervan blijkt de beroepsgerichtheid, meer aandacht voor projectmatig werken, sterk verhoogd. De gelijktijdige invoering van het thematisch onderwijs heeft dit versterkt en heeft de structuur verbeterd. Realisatie van deze verbeteringen en invoering van het didactische concept IZT, aansluiting op het studiehuis, heeft het propedeuserendement aanzienlijk verhoogd. Tussentijdse evaluaties hebben geleid tot bijstelling. De invoering van de studieadviseur heeft bijgedragen aan de verhoging van het hoofdfaserendement. Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor de beide varianten van de opleiding Bouwkunde als voldoende en wel op grond van de volgende observatie: de uitkomsten van de periodieke (kwartaal-, jaarlijkse, tweejaarlijkse) evaluaties worden aantoonbaar vertaald in concrete verbetermaatregelen waarvan de implementatie wordt gemonitord. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 38

42 Facet 5.3. Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld Criterium Het facet Betrekken van Medewerkers, Studenten, Alumni en Beroepenveld van het onderwerp Interne Kwaliteitszorg is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Zijn -en zo ja op welke wijze- medewerkers, studenten, alumni en het afnemend beroepenveld actief betrokken bij de interne kwaliteitszorg van de opleiding? Bevindingen In de zelfevaluatie heeft de opleiding Bouwkunde duidelijk in schemavorm beschreven op welke wijze de besluitvorming plaatsvindt over het onderwijsprogramma van de opleiding. Hierbij is een onderscheid gemaakt tussen de taken/verantwoordelijkheden van het College van Bestuur van de HvU, de directie van de Faculteit Natuur en Techniek, de directeur van de Afdeling Bouwnijverheid en de Coördinator Opleiding Bouwkunde. Zoals eerder beschreven, zijn docenten en studenten (via de Gemeenschappelijke Opleidingscommissie en Opleidingsraad) en het beroepenveld (via CvT, Beroepenveldcommissie en vertegenwoordigers uit stagebiedende organisaties) actief betrokken bij de evaluatie en verbeteracties van de opleiding. Studenten worden verder via de blok- en module-enquêtes, maar ook via hogeschoolbrede onderzoeken zoals het studententevredenheidsonderzoek en de HBO-monitor betrokken bij de interne kwaliteitszorg van de opleiding. Het College van Toezicht en de Beroepenveldcommissie worden via de periodieke bijeenkomsten bij de evaluatie betrokken; het College van Toezicht met name inzake de afstudeerfase, de Beroepenveldcommissie inzake specifieke, inhoudelijke programmaonderdelen. De stagebegeleiders in de stagebiedende organisaties en de externe begeleiders in de duale opleiding wordt jaarlijks gevraagd hun oordeel over de opleiding te geven. Via jaarlijkse enquêtes onder alumni wordt ook aan hen naar een oordeel gevraagd over met name de aansluiting van opleiding op het beroepenveld en nieuwe ontwikkelingen in het werkveld die van belang zijn voor de opleiding Bouwkunde. Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor de beide varianten van de opleiding Bouwkunde als voldoende. Zowel medewerkers, studenten, alumni alsook het afnemend beroepenveld zoals dat vertegenwoordigd is in diverse geledingen, worden voldoende betrokken bij de interne kwaliteitszorg van de opleiding. SAMENVATTEND OORDEEL KWALITEITSZORG : VOLDOENDE Het auditteam kwalificeert Interne Kwaliteitszorg van de beide varianten van de opleiding Bouwkunde als voldoende. Het kwaliteitszorgsysteem is voldoende en wordt ook uitgevoerd in samenspraak met studenten, docenten, het werkveld en alumni. Het kwaliteitszorgsysteem leidt tot concrete verbetermaatregelen, die worden voorgelegd aan studenten, docenten en het beroepenveld. De verbetermaatregelen hebben meetbare doelstellingen waarvan de realisering wordt gemonitord. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 39

43 Onderwerp 6: Resultaten Het zesde onderwerp bestaat uit twee facetten: 1. gerealiseerd niveau; 2. onderwijsrendement. Facet 6.1. Gerealiseerd niveau Criterium Het facet Gerealiseerd Niveau van het onderwerp Resultaten is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Zijn de gerealiseerde eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen in overeenstemming met de nagestreefde eindkwalificaties? Bevindingen De opleiding verwerft informatie over de gerealiseerde kwalificaties via diverse contacten met het werkveld. Informatie wordt verkregen via stagedocenten tijdens de stagebezoeken. Eenmaal per twee jaar wordt een stage-enquête gehouden. De student beoordeelt de ondersteuning vanuit de opleiding, het niveau van het bedrijf en de begeleiding van het bedrijf. De bedrijfsbegeleider beoordeelt de informatie en ondersteuning van de school en de student. De stagedocent beoordeelt de student en de bedrijfsbegeleiding. De resultaten worden besproken tijdens de stagevergaderingen en tijdens de vergaderingen Examencommissie hoofdfase en leiden tot aanpassingen in het stageprotocol. De opleiding Bouwkunde heeft, zo constateert het auditteam op basis van documenten en gesprekken, een voldoende beeld van de feitelijk gerealiseerde eindkwalificaties door de informatie die zij via enquêtes van o.a. alumni verkrijgt. Voorts wordt vertegenwoordigers uit de organisaties waar de studenten werken, gevraagd naar hun oordeel over het niveau van de bij hen werkende studenten. Tenslotte zijn aan het einde van de opleiding Bouwkunde vertegenwoordigers uit het beroepenveld betrokken bij de beoordeling van de afstudeeropdrachten die door de studenten zijn uitgevoerd. Dit gebeurt concreet door de externe opdrachtgevers en het College van Toezicht. Het College houdt vooral toezicht op het eindexamenproces en rapporteert daarover in een schriftelijk verslag en licht dat verslag mondeling toe tijdens een vergadering van het College van Toezicht met de examencommissie van de afdeling Bouwnijverheid. De mening van het College van Toezicht wordt belangrijk geacht en aan suggesties en wensen van het College wordt zo goed mogelijk tegemoet gekomen. Een schriftelijke vastlegging van de werkwijze van het College van Toezicht is recentelijk vastgesteld. De beoordeling en toetsing van het afstuderen is nauwkeurig omschreven in het afstudeerprotocol. Het afstuderen beslaat een geheel semester en de essentie van het afstuderen, zoals vastgelegd in het protocol, is dat de student kan aantonen dat hij over de beoogde competenties beschikt om als beginnend beroepsbeoefenaar aan de slag te kunnen. Het protocol beschrijft hoe het afstuderen moet worden vorm gegeven en aan welke criteria het afstuderen wordt getoetst. In principe studeert de student extern af. Verschillende aspecten van Bouwkunde moeten in het afstudeerwerk naar voren komen, hetgeen in percentages wordt uitgedrukt. Het afstuderen resulteert in een eindrapport, dat voor een commissie van examinatoren en een lid van het College van Toezicht moet worden verdedigd. Het College van Toezicht is nauw betrokken bij de prestaties en de eindresultaten van het afstuderen in de praktijk. Dit college geeft na afloop van een schooljaar mondeling en schriftelijk commentaar aan het afdelingsmanagement en de betrokken begeleiders. Bevindingen van afstudeerbegeleiders worden gerapporteerd en in het docententeam besproken. Dit kan leiden tot wijzigingen in het afstudeerprotocol. Ook maatschappelijke ontwikkelingen leiden tot bijstelling van de visie op het afstuderen. De opleiding Bouwkunde verwerft verder informatie over de gerealiseerde kwalificaties via diverse contacten met het werkveld en via contacten met stageverlenende instellingen, zo blijkt tijdens de audit en uit documenten. Informatie wordt verkregen via stagedocenten tijdens de stagebezoeken. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 40

44 Deze zijn lid van de curriculumcommissie van de opleiding. Eenmaal per twee jaar wordt een stage-enquête gehouden. De resultaten worden besproken tijdens de vergaderingen van de Examencommissie hoofdfase en verbeteringen leiden tot aanpassingen in het stageprotocol. Eenmaal per jaar wordt via de HBO-monitor informatie verzameld bij afgestudeerden van de opleiding over de kwaliteit van de opleiding en de mate waarin de afgestudeerden in de beroepspraktijk voldoen. Het bespreken van de resultaten van de opleiding heeft tot nu toe maar in beperkte mate plaatsgevonden, maar zal in het kader van het kwaliteitsbeleid intensiever gaan plaatsvinden. De afstudeerwerkstukken waar het auditteam zelf inzage in heeft gehad, zijn wat betreft probleemstelling van voldoende diepgang en complexiteit en voor het realiseren ervan dienen de afstudeerders te beschikken over een kennisniveau dat van hbo-studenten moet worden geëist. Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor de beide varianten van de opleiding Bouwkunde als voldoende. Eigen waarneming van afstudeerwerkstukken en de gegevens die de opleidingen hebben overlegd met betrekking tot de visie van het beroepenveld op de kwaliteit van de afgestudeerden, hebben tot dit oordeel geleid. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 41

45 Facet 6.2. Onderwijsrendement Criteria Het facet Onderwijsrendement van het onderwerp Resultaten is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Zijn er, al dan niet in samenspraak met verwante opleidingen, streefcijfers geformuleerd in vergelijking met andere relevante opleidingen? Voldoet het onderwijsrendement aan deze streefcijfers? Bevindingen De opleiding Bouwkunde hanteert, evenals de overige opleidingen binnen de afdeling Bouwnijverheid, de volgende criteria voor de rendementen: Selectie moet plaatsvinden in de propedeuse. Uitval in de hoofdfase moet beperkt blijven tot incidentele gevallen. Zo veel mogelijk studenten moeten de propedeuse in één jaar afronden. Voor studenten die dat niet lukt en die geen bindend studieadvies krijgen, wordt gestreefd naar afronding van de propedeuse binnen 1,5 jaar. De gemiddelde studieduur van afstudeerders moet lager zijn dan 4,5 jaar. Er zijn geen expliciete getalsmatige streefcijfers aan de rendementen gekoppeld. Op basis van de ervaringen zijn de volgende streefcijfers realistisch: uitval in propedeuse-fase 25%; uitval in hoofdfase 5%; gemiddelde studieduur afstudeerders < 4,5 jaar. De streefcijfers voor uitval in de hoofdfase en de gemiddelde studieduur beschouwt de opleiding als harde criteria. Voor de propedeuse moet echter gesteld worden dat de opleiding meer waarde hecht aan tijdige selectie en eventuele verwijzing naar een (studie)keuze die beter bij de kwaliteiten en interesses van de student past dan aan het nastreven van een getalsmatig rendementscriterium. Het aantal studenten is na 2000/2001 gestegen tot en met het studiejaar In is een teruggang te zien van 175 in naar 163 studenten. Zeer waarschijnlijk, zo geeft de opleiding aan, is dat veroorzaakt door het aanbieden van een gedifferentieerd studieaanbod. Het aantal studenten, dat zich meldt voor het duale studietraject neemt eveneens sterk toe. Dit betekent overigens niet dat al deze studenten na het behalen van het propedeuse-diploma ook daadwerkelijk het traject in duale vorm voortzetten: een aantal volgt dan de voltijdvariant. In de periode is de verblijfsperiode binnen de opleiding vrijwel gelijk gebleven: van 4.4 in het studiejaar naar 4.47 in Het aantal studiestakers laat over deze tijdsspanne een grillig verloop zien met een maximum aantal uitvallers van 71 in het studiejaar en een minimum van 46 in de jaren De gemiddelde studieduur van deze groep studiestakers is afgenomen van 1.9 in naar 1.78 in De opleiding merkt op dat accentueren van groepsactiviteiten bij meerdere studieonderdelen een nadelige invloed heeft gehad op de juiste selectie gedurende het propedeusejaar. Het vernieuwde tweede semester dat per 1 februari 2004 van start is gegaan, zal sterker gericht zijn op de individuele selectie. De invoering van de verkorte route voor instromers met een MBO- Bouwkunde-diploma heeft uiteraard een positieve invloed op de gemiddelde verblijfsduur van gediplomeerden. Recente ervaring met duale trajecten leert dat ondanks de zwaarte ervan studenten sneller het traject doorlopen. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 42

46 Vanaf september 2000 is de opleiding gestart met het inzetten van studieadviseurs, met als doel studenten in de hoofdfase te ondersteunen bij het studieproces. Hoewel nog niet voldoende ondersteund door cijfers, lijkt de inzet van studieadviseurs positieve invloed te hebben op het studierendement, zo laat de opleiding weten. Met betrekking tot de duale variant Bouwplaatsmanagement blijkt uit de cijfers dat: Er vanaf de start van de opleiding tot heden 107 studenten-intakes gehouden zijn; Er 12 afgewezen en 30 na intake toegelaten studenten niet kwamen opdagen of zijn afgevallen vóór de propedeuse. Er nu 63 studenten zijn ingeschreven en 22 studenten inmiddels een propedeusediploma hebben behaald. Er inmiddels 10 studenten zijn afgestudeerd in gemiddeld 3,2 jaar en allen nog steeds werkzaam zijn bij dezelfde werkgever. Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor de beide varianten van Bouwkunde als voldoende. De opleiding heeft streefcijfers vastgesteld en concrete verbeterplannen ingezet om die streefcijfers te realiseren. SAMENVATTEND OORDEEL RESULTATEN : VOLDOENDE Het auditteam kwalificeert het onderwerp Resultaten voor de opleiding Bouwkunde als voldoende. Het gerealiseerde niveau komt overeen met het niveau dat wordt nagestreefd. Voor wat betreft het opleidingsrendement heeft de opleiding streefcijfers vastgesteld die thans weliswaar nog niet volledig worden gerealiseerd, maar de opleiding heeft concrete verbeterplannen ingezet om de door haar vastgestelde streefcijfers te realiseren. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 43

47 3. SAMENVATTEND OORDEEL 3.1. Oordeelschema Bouwkunde De in hoofdstuk 2 beschreven beoordeling m.b.t de opleiding Bouwkunde geven we hieronder schematisch weer: HBO BACHELOR OPLEIDING Bouwkunde voltijd en duaal Onderwerp / Facet Oordeel 1. Doelstelling Opleiding V Domeinspecifieke eisen G 1.2. Niveau bachelor V 1.3. Oriëntatie hbo G 2. Programma V 2.1. Eisen hbo G 2.2. Relatie doelstelling en inhoud programma G 2.3. Samenhang programma G 2.4. Studielast V 2.5. Instroom V 2.6. Duur G 2.7. Afstemming tussen vormgeving en inhoud G 2.8. Beoordeling en toetsing V 3. Inzet van personeel V 3.1. Eisen hbo V 3.2. Kwantiteit personeel V 3.3. Kwaliteit personeel V 4. Voorzieningen V 4.1. Materiële voorzieningen V 4.2. Studiebegeleiding V 5. Interne kwaliteitszorg V 5.1. Evaluatie resultaten V 5.2. Maatregelen tot verbetering V 5.3. Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld V 6. Resultaten V 6.1. Gerealiseerd niveau V 6.2. Onderwijsrendement V Samenvattend oordeel V 1 Extra aantekening:goed Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 44

48 3.2. Integraal oordeel/advies aan NVAO Hobéon Certificering heeft de beide varianten van de opleiding Bouwkunde van de Hogeschool van Utrecht beoordeeld op de onderwerpen en facetten zoals voorgeschreven door de NVAO. Op grond van de door de opleiding overlegde documenten en de door Hobéon Certificering uitgevoerde audit komen wij tot een beoordeling voldoende van beide varianten van deze opleiding. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 45

49 BIJLAGE 1: CURRICULA VITAE AUDITOREN EN ONAFHANKELIJKHEIDSVERKLARING EXTERNE AUDITOREN W.L.M. Blomen is sinds 1976 actief in het hoger (beroep) onderwijs op het gebied van bestuur, strategie en organisatie. Van 1976 tot 1992 in diverse functies bij de HBO-Raad, waaronder die van hoofd van een van de adviesgroepen en plv. secretaris-directeur, en sinds 1992 als senior-adviseur en later directeur en medeeigenaar van de Hobéon Groep BV. Sinds 1996 is hij tevens werkzaam in de certificering van bedrijven in de monumentenzorg, in het hoger onderwijs en in de sector kunst en cultuur. Drs. W. van Raaijen was jarenlang verbonden aan het Luzac College waar hij onder andere als rector actief was. Hij was daar voorzitter van de landelijke examencommissie en lid van de commissie voorbereiding Tweede Fase. Verder bekleedde Willem een staffunctie als Manager Opleidingen & Trainingen bij Unique International en werkte hij als consultant public search voor de Interlace Group. Voor deze organisatie was hij werkzaam binnen de onderwijswereld, ministeries en gemeentes en bij organisaties die opereren op het snijvlak tussen publiek en privaat zoals bijvoorbeeld onderzoeksinstellingen en omroepen. Bij Hobéon houdt Willem zich bezig met organisatie-advies, marktonderzoek en certificering. Drs. R.M. Visscher mba studeerde Technische Cognitie Wetenschap en werkte voorheen als onderzoeker en projectleider bij KPN research. Als lid van de Ondernemingsraad van deze organisatie was hij onder andere betrokken bij enkele reorganisaties. Bij People-force, een consultancybureau op het gebied van informatie- en communicatie technologie, was hij consultant en hield hij zich bezig met technische- en marketingvraagstukken. Bij Hobéon houdt hij zich bezig met marktonderzoek en projectmanagement op het raakvlak van onderwijs en arbeid. J. Verhaar Verhaar heeft van 1998 tot 2002 de HBO (duale) opleiding Bestuurkunde/Overheidsmanagement gevolgd aan de Haagse Hogeschool. Tijdens zijn studie was hij als junior adviseur werkzaam bij Hobéon Management Consult in de periode Het accent van zijn werkzaamheden lag bij deskresearch -in meer brede zin- projectondersteuning. Na succesvolle afronding van zijn HBO opleiding is hij gestart met de (voltijd) studie Sociologie aan de Universiteit van Amsterdam; afstudeerrichting Arbeid, Organisatie & Beleid. Ir. Ing. J. Dirksen Civiel technisch ingenieur; thans commercieel directeur Ingenieurs Bureau Amsterdam, onder meer belast met begeleiding projecten IJburg. Ir. H.A. in t Veld De heer In t Veld studeerde Bouwkunde architectuur en bouwtechniek aan de (Toenmalige) TH Delft. Tevens volgde hij een opleiding Bedrijfskunde bij de Interuniversitaire Interfaculteit voor Bedrijfskunde (IIB Delft). Thans is hij adjunct directeur bouw bij het Diaconessenhuis Utrecht/Zeist. In de jaren 90 heeft hij gewerkt als bouwcoördinator bij het Radboud Ziekenhuis en als manager speciale projecten bij het Diakonessenhuis Utrecht. In de jaren 80 en begin jaren 90 was hij als bouwadviseur werkzaam bij Bennekom Advies en Bureau Bennekom. Van 1977 tot 1979 werkte hij als architect bij twee architectenbureaus. Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 46

50 Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 47

51 Hobéon Certificering Eindrapport Bouwkunde, Hogeschool van Utrecht 48