Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Kunstzinnige Therapie Voltijd en deeltijd. Hogeschool Leiden Cluster Zorg en Welzijn

Transcriptie

1 Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Kunstzinnige Therapie Voltijd en deeltijd Hogeschool Leiden Cluster Zorg en Welzijn

2 Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Kunstzinnige Therapie Voltijd en deeltijd Hogeschool Leiden Cluster Zorg en Welzijn Hobéon Certificering BV Januari 2005 Auditteam: P. Lemaire G.H. van der Bie G.J. Stoltenborg T. Knoester A. van der Ros

3 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING Bereik van de beoordeling Beoordelingsprocedure en werkwijze Beoordelingsprocedure en werkwijze Beslisregels Auditteam Deelnemers visitatie (gesprekspartners uit de beide opleidingsvarianten) Programma visitatie 4 2. BEVINDINGEN EN BEOORDELING 5 Onderwerp 1: Doelstelling opleiding 5 Facet 1.1. Domeinspecifieke eisen 5 Facet 1.2. Niveau bachelor 7 Facet 1.3. Oriëntatie hbo 8 Onderwerp 2: Programma 11 Facet 2.1. Eisen hbo 11 Facet 2.2. Relatie tussen doelstelling en inhoud programma 14 Facet 2.3. Samenhang programma 16 Facet 2.4. Studielast 18 Facet 2.5. Instroom 20 Facet 2.6. Duur 22 Facet 2.7. Afstemming tussen vormgeving en inhoud 23 Facet 2.8. Beoordeling en toetsing 25 Onderwerp 3: Inzet van personeel 28 Facet 3.1. Eisen hbo 28 Facet 3.2. Kwantiteit van het personeel 30 Facet 3.3. Kwaliteit van het personeel 32 Onderwerp 4: Voorzieningen 35 Facet 4.1. Materiële voorzieningen 35 Facet 4.2. Studiebegeleiding 37 Onderwerp 5: Interne kwaliteitszorg 40 Facet 5.1. Evaluatie resultaten 40 Facet 5.2. Maatregelen tot verbetering 43 Facet 5.3. Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld 44 Onderwerp 6: Resultaten 47 Facet 6.1. Gerealiseerd niveau 47 Facet 6.2. Onderwijsrendement SAMENVATTEND OORDEEL Oordeelschema voltijd Oordeelschema deeltijd Algemeen oordeel/ advies aan NVAO 54 BIJLAGE 1: CV S EN ONAFHANKELIJKHEIDSVERKLARIN GEN AUDITOREN 55 BIJLAGE 2: OVERZICHT GESPREKSPARTNERS 58 BIJLAGE 3: PROGRAMMA VISITATIE 60

4 1. INLEIDING 1.1. Bereik van de beoordeling De beoordeling betreft de opleiding Kunstzinnige Therapie (KT) van de Hogeschool Leiden, voltijd en deeltijd. De opleiding maakt deel uit van de afdeling Kunstzinnige Therapie van het cluster Zorg en Welzijn van de hogeschool. Tot dit cluster behoren eveneens de HBO opleidingen Verpleegkunde, Fysiotherapie, Sociaal Pedagogische Hulpverlening (SPH), Cultureel Maatschappelijke Vorming (CMV) en Maatschappelijk Werk en Dienstverlening (MWD) Beoordelingsprocedure en werkwijze Beoordelingsprocedure en werkwijze Bij de beoordeling van de betreffende opleiding is uitgegaan van het door de Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie (NVAO) vastgestelde Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs. Daarin staan de onderwerpen en facetten vermeld waarop een Visiterende en beoordelende Instelling (VBI) zich bij de beoordeling van een opleiding moet richten. Voorts zijn daarin opgenomen de criteria aan de hand waarvan een VBI moet bepalen of de basiskwaliteit van de betreffende opleiding als voldoende kan worden beoordeeld. Om de beoordeling voor alle partijen inzichtelijker te maken heeft Hobéon Certificering bovengenoemd Accreditatiekader nader uitgewerkt in een checklist ( Checklist Accreditatie HBO Bachelor 1 ) waarin per facet het betreffende NVAO criterium nader is gespecificeerd in zogeheten deelvragen. De Hogeschool Leiden en de opleidingen maken voor hun kwaliteitszorg gebruik van de EFQM systematiek. In het kader van het accreditatie traject is afgesproken een uniforme referentietabel te hanteren zodat op elk moment duidelijk is waar onderwerpen, facetten en deelvragen binnen beide systemen hun plaats hebben. Deze referenties worden ook in de Management Review 2 gehanteerd. Met betrekking tot het opleidingsspecifieke referentiekader geldt het volgende. De Hogeschool Leiden heeft zelf op verschillende punten eigen kwaliteitscriteria en ijkpunten ontwikkeld die zijn ingepast in het accreditatiekader van de NVAO. De opleidingen geven in de Management Review aan hoe ze zich verhouden tot die normstelling. Het auditteam heeft zowel de instellingsspecifieke als de opleidingsspecifieke referentiekaders beoordeeld, vastgesteld dat deze in voldoende mate gespecificeerd zijn en passend voor de opleidingen die nu geaccrediteerd moeten worden en heeft deze kaders in de beoordeling betrokken. De beoordelingsprocedure van Hobéon Certificering kent twee hoofdmomenten: Documentanalyse Het betreft hier een analyse en beoordeling van de door de opleiding Kunstzinnige Therapie geleverde schriftelijke informatie: de Management Review van de opleiding Kunstzinnige Therapie voltijd en deeltijd van juli 2004 plus 38 bijlagen (noot 2). 1 Checklist Accreditatie HBO bachelor, Hobéon Certificering BV, september Management Review Opleiding Kunstzinnige Therapie Hogeschool Leiden, D. Keijzer, 15 juli Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 1

5 Op basis van de door de opleiding aangeleverde documentatie, heeft het auditteam zich een beeld kunnen vormen van de primaire en secundaire processen van de opleiding Kunstzinnige Therapie. Het auditteam heeft dit beeld getoetst aan: het accreditatiekader bestaande opleidingen van 14 februari 2003 van de NVAO en het eigen beoordelingskader van Hobéon (noot 1). Audit De audit was gericht op een actieve controle door middel van een visitatie 3, uitgevoerd door een auditteam waarvan deel uitmaakten een externe onafhankelijke deskundige op het gebied van de antroposofische gezondheidszorg en kunstzinnige therapie, een student, een lead-auditor vanuit Hobéon Certificering en een onderwijskundig auditor, tevens secretaris, eveneens vanuit Hobéon Certificering. Onder controle moet hier worden verstaan dat het auditteam op verschillende niveaus (management, coördinatie, examencommissie, docenten, studenten, staf) heeft getoetst (i) of de in de documentatie beschreven beleidsvoornemens en de daaraan gerelateerde uitvoeringsprocessen zijn geïmplementeerd en (ii) of de overige in de documentatie vervatte informatie verifieerbaar is. Deze verificatie door het auditteam geschiedde enerzijds door, zoals hierboven reeds is aangegeven, meerdere malen hetzelfde onderwerp met verschillende geledingen te bespreken en anderzijds aan de hand van additionele documentatie die op de dag van de audit ter plaatse is ingezien en -daar waar het de huisvesting en materiële voorzieningen betreft- door eigen waarneming. In het kader van de benadering van confidence naar evidence is op verzoek van het auditteam door de opleiding achteraf nog een tweetal documenten toegezonden die nog niet in de documentatie aanwezig waren en alsnog in de beoordeling betrokken zijn. Bovendien is deze informatie als bijlage toegevoegd aan de Management Review (noot 2). Aldus had het auditteam voldoende instrumenten om zich op gedétailleerd niveau op de hoogte te stellen van inhoud, opzet, uitvoering en resultaten van het opleidingsprogramma en van de daarmee samenhangende personele, organisatorische en materiële voorzieningen. Het auditteam heeft op deze wijze alle in het NVAO Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs vermelde facetten beoordeeld op basis waarvan een samenvattend oordeel per onderwerp werd gegeven. Het voorliggend rapport is de weergave van het oordeel van het auditteam met daarbij de gronden waarop die oordelen zijn gebaseerd. In onderstaand rapport wordt op enkele plaatsen gebruik gemaakt van de uitkomsten van een audit op het centraal niveau van de Hogeschool Leiden die door Hobéon Certificering is uitgevoerd op 6 september Tijdens die audit zijn de processen op centraal niveau doorgelicht aan de hand van de punten uit het bovengenoemde NVAO accreditatiekader. Voorafgaand aan deze audit is door het centraal niveau een Management Review opgesteld waarop Hobéon een documentenanalyse heeft uitgevoerd. Waar gebruik gemaakt is van de uitkomsten van de centrale audit wordt dat in de tekst vermeld. 3 Visitatie heeft op 5 oktober 2004 plaatsgevonden. Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 2

6 Beslisregels Met als uitgangspunt de Beslisregels Accreditatie zoals vastgelegd in het NVAO-Accreditatiekader 4 heeft Hobéon Certificering de volgende beslisregels toegepast. A. De scores op de per onderwerp gerubriceerde facetten leiden tot een score op het betreffende onderwerp en wel volgens de regels onder C. B. Binnen de beoordeling van een facet is er ruimte voor een eigen afweging van het auditteam: uitvoering/praktijk weegt zwaarder dan beleid/theorie; (beter een goed functionerende regeling die slecht is opgeschreven dan omgekeerd); primaire processen wegen zwaarder dan secundaire. C. Van facetten naar onderwerp. Hier geldt het volgende: een onderwerp krijgt de score voldoende indien alle facetten tenminste voldoende hebben gescoord of indien één facet onvoldoende en de overige tenminste voldoende hebben gescoord, mits er een acceptabel verbeterplan beschikbaar is voor het facet met de score onvoldoende ; een onderwerp krijgt de score onvoldoende indien één facet onvoldoende heeft gescoord en er geen acceptabel verbeterplan voor dit facet beschikbaar is; een onderwerp krijgt de score onvoldoende indien meer dan één facet onvoldoende heeft gescoord, ongeacht of er voor die facetten acceptabele verbeterplannen zijn. D. Indien voor een onderwerp een hogere score dan voldoende gerechtvaardigd is, dan wordt dat met inachtneming van de regels onder E, als extra aantekening vermeld. E. Met betrekking tot de extra aantekening geldt het volgende: een onderwerp krijgt de extra aantekening goed indien alle facetten van dat onderwerp goed hebben gescoord of indien één facet voldoende en de overige facetten goed of excellent hebben gescoord; 5 een onderwerp krijgt de extra aantekening excellent als alle facetten van dat onderwerp excellent hebben gescoord of indien één facet goed en de overige facetten excellent hebben gescoord; een onderwerp krijgt geen extra aantekening indien één van de facetten van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord. 4 Volgens de NVAO-Beslisregels Accreditatie kan een Onderwerp uitsluitend onvoldoende of voldoende scoren; een Facet kan volgens diezelfde regels onvoldoende, voldoende, goed of excellent scoren. 5 In het NVAO-Accreditatiekader worden bij onderwerp 2 ( Programma ) acht facetten onderscheiden. Eén van die facetten (facet 2.6.) betreft de duur van de opleiding. Het daarbij behorende criterium (240 ECTS) is evenwel geen (kwaliteits)criterium, maar een formele vereiste waaraan het programma van een opleiding a priori moet voldoen, wil die opleiding überhaupt in aanmerking kunnen komen voor een HBO Bachelor accreditatieonderzoek. Duur is dus van een andere orde dan -bijvoorbeeld- Rendement of Kwaliteit Personeel. Bij de beslissing of het onderwerp Programma een extra aantekening goed dan wel excellent verdient, wordt het facet Duur dan ook buiten beschouwing gelaten. Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 3

7 Auditteam Het auditteam was als volgt samengesteld. Voorzitter: De heer P. Lemaire Leden: De heer G.H. van der Bie Mevrouw T. Knoester De heer G.J. Stoltenborg Mevrouw A. van der Ros lead-auditor; inhoudelijk specialist; student lid; onderwijskundig auditor en secretaris notulist (deel van het programma aanwezig) Bij het samenstellen van het auditteam heeft Hobéon Certifcering er zorg voor gedragen dat de voor de beoordeling van de opleiding Kunstzinnige Therapie noodzakelijke expertise aanwezig was. Expertise met betrekking tot de onderwijskundige aspecten (het primaire proces en de ondersteunende processen en de organisatorische context) en expertise met betrekking tot de inhoudelijke aspecten (programma in relatie tot specifiek domein). De werkvelddeskundige de heer van der Bie heeft zich in zijn beoordeling met name gericht op de kwaliteit, actualiteit en relevantie van (i) het richtinggevend domeinspecifieke kader, (ii) de eindkwalificaties, (iii) de programma-inhoud, (iv) de interactie tussen opleiding en werkveld en (v) het gerealiseerde niveau. De heer van der Bie heeft op grond van zijn ervaring en positie in het werkveld een goed zicht op de eisen die vanuit de verschillende deelgebieden in het werkveld gesteld worden aan kunstzinnig therapeuten. De deskundige onderwijs heeft zich vooral gericht op de kwaliteit van de processen die direct en indirect de uitvoering van het programma raken. De heer Stoltenborg heeft in zijn vorige en huidige functies een aanmerkelijke ervaring opgebouwd die hem in staat stelt de programmaopbouw, het onderwijsproces en de organisatorische context waarbinnen de uitvoering plaatsvindt, te beoordelen in het perspectief van de eisen die aan hbo-opleidingen gesteld worden. Voor de curricula vitae zie bijlage Deelnemers visitatie (gesprekspartners uit de beide opleidingsvarianten) Het auditteam heeft tijdens de visitatie gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers vanuit de verschillende geledingen van de opleiding: management, coördinatoren, docenten, studenten (voltijd en deeltijd) en staf. Zie voor een volledig overzicht van de deelnemers van de visitatie bijlage Programma visitatie Zie bijlage 3. Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 4

8 2. BEVINDINGEN EN BEOORDELING Onderwerp 1: Doelstellingen opleiding Dit onderwerp kent drie facetten: 1. domeinspecifieke eisen; 2. niveau bachelor; 3. oriëntatie hbo. Facet 1.1. Domeinspecifieke eisen Criteria Het facet domeinspecifieke eisen van het onderwerp doelstellingen opleiding is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk)? Bevindingen De Hogeschool Leiden is de enige onderwijsinstelling in Nederland die de opleiding Kunstzinnige Therapie (KT) aanbiedt in voltijd en deeltijd. Daarnaast biedt de afdeling in Leiden een aantal post-hbo cursussen aan. De opleiding KT is de enige erkende HBO-opleiding voor het beroep, zodat men voor het opleidingsprofiel niet aan kan sluiten bij een landelijk platform. Voorafgaand aan de visitatie in 1999 is een door de opleiding geschreven beroepsprofiel toegestuurd aan de beroepsvereniging Nederlandse Vereniging voor Kunstzinnige Therapieën op antroposofische grondslag (NVKT) en de medische sectie van de Antroposofische Vereniging en door beide geaccordeerd. Vanaf de visitatie is het curriculum ingrijpend herzien op basis hiervan. In 2001 kwam de Beroepsvereniging met een eigen profiel 6. Ter afronding van de curriculumherziening is in 2004 het project Opleidingsprofiel uitgevoerd dat richting moest geven aan de ontwikkeling van meer competentiegericht onderwijs. In dit kader is het curriculum, alsmede het beroepsprofiel van 2001 voorgelegd aan drie panels van vertegenwoordigers van het beroepenveld (regulier en antroposofisch) en alumni. Dit heeft in juni 2004 geresulteerd in het Opleidingsprofiel Kunstzinnige Therapie Hogeschool Leiden 7. De eindkwalificaties van de opleiding Kunstzinnige Therapie (KT) zijn in het Opleidingsprofiel concreet uitgewerkt en zijn aantoonbaar afgestemd met het door de beroepsvereniging vastgestelde beroepsprofiel. De Management Review (MR) van de opleiding geeft aan dat de komende jaren het Opleidingsprofiel leidend zal zijn in de verdere ontwikkeling van het onderwijs. De opleiding onderhoudt reguliere contacten met relevante organisaties om de vakmatige ontwikkelingen te volgen en die in de eindkwalificaties van het curriculum te vertalen. Het betreft de eerdergenoemde beroepsvereniging NVKT, verschillende organisaties in zowel de reguliere als de antroposofische gezondheidszorg zoals de Robert Fleury Stichting, de Rijngeestgroep, Parnassia en Christophorus, organisaties in het reguliere veld van de kunsttherapie zoals de HBO opleidingen Creatieve Therapie en ECArTE, de Europese organisatie voor opleidingen kunsttherapie. De opleiding is er op gericht aansluiting te vinden bij ontwikkelingen in het brede veld van kunsttherapie, met behoud van de specifieke eigen grondslag en uitwerking. Dit kenmerkt ook de keuze voor de titel Bachelor of Arts Therapies, waar eveneens drie van de vier opleidingen Creatieve Therapie voor gekozen hebben. De opleiding kent een deeltijdvariant die dezelfde eindkwalificaties heeft als de voltijdopleiding. 6 Beroepsprofiel en beroepscode van de kunstzinnig therapeut, Nederlandse Vereniging voor Kunstzinnige Therapieën op antroposofische grondslag, mei Opleidingsprofiel Kunstzinnige Therapie Hogeschool Leiden, 18 juni Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 5

9 Naast de betrokkenheid bij het opstellen van het opleidingsprofiel en de eindkwalificaties zoals boven beschreven, zijn alumni, beroeps- en werkveldvertegenwoordigers betrokken in werkveldteams die door de opleiding worden opgezet. Een werkveldteam is een groep bestaande uit één of meer docenten en representanten uit de praktijk die regelmatig de ontwikkelingen en behoeften in een specifiek deel van het werkveld bespreekt. Op dit moment functioneren reeds de werkveldteams Ouderenzorg en Geestelijke Gezondheids Zorg. Begin 2005 start het werkveldteam Onderwijs. Een werkveldteam heeft als doel de externe verantwoording en actualisering van ondermeer de eindtermen in het curriculum te bewerkstellingen en de positie van het vakgebied en het beroep te verstevigen. Samen met een groep afgestudeerden is de alumnivereniging Interartief opgezet die door de opleiding administratief wordt ondersteund. Dit is voor de opleiding een eenvoudige wijze om contact met alumni te onderhouden over het programma en eventuele wensen voor nascholing. Met stagebegeleiders uit het werkveld hebben in 2001 en 2003 bijeenkomsten plaatsgevonden waarin de nieuwe opzet van het curriculum en de stages is besproken. Dit overleg blijkt nuttige gegevens op te leveren met betrekking tot de aansluiting van de eindkwalificaties op de beroepspraktijk en vindt voortaan eenmaal per jaar plaats. Recent is onderzoek uitgevoerd onder stagebegeleiders en uitgewerkt in een evaluatierapport. Hieruit blijkt dat men naast enkele opmerkingen ter verbetering in het algemeen zeer tevreden is over de competenties die de studenten hebben verworven op het moment dat de stage begint. Dit vormt tevens een indicatie dat de eindkwalificaties aansluiten bij de beroepspraktijk De informatie vanuit de overlegpartners wordt op een gestructureerde wijze gebruikt voor inhoudelijke aanpassingen van het curriculum binnen het raamwerk van de eindkwalificaties. Oordeel Het auditteam beoordeelt dit facet als goed. Dit oordeel is gebaseerd op de volgende waarnemingen: - de eindkwalificaties van de opleiding zijn opgesteld in nauwe samenspraak met een vertegenwoordiging die de breedte en geschakeerdheid van het werkveld omvat; - vertegenwoordigers van de opleiding participeren in uiteenlopende soorten (internationale) organisaties en brengen de ontwikkelingen daaruit in bij de opleiding; - met vertegenwoordigers van specifieke delen van het werkveld wordt in werkveldteams op reguliere basis contact onderhouden ten behoeve van actualisering van de eindkwalificaties, de daarvan afgeleide doelstellingen en het curriculum; - om de eindkwalificaties actueel te houden worden eveneens de alumni geraadpleegd; - de opleiding heeft een eigen identiteit maar houdt ook rekening met ontwikkelingen in aanverwante delen van het werkveld; de opleiding kwalificeert zowel voor het reguliere als voor het antroposofisch georiënteerde deel van het werkveld; - de informatie vanuit de overlegpartners wordt op een gestructureerde wijze gebruikt voor inhoudelijke aanpassingen van het curriculum binnen het raamwerk van de eindkwalificaties. Dit oordeel geldt zowel voor de voltijd- als voor de deeltijdopleiding. Voltijd en deeltijd worden beide gezien als geëigende antwoorden op de huidige en toekomstige vraag vanuit de studentenmarkt en vanuit de praktijk. Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 6

10 Facet 1.2. Niveau bachelor Criteria Het facet niveau bachelor van het onderwerp doelstellingen opleiding wordt beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor? Bevindingen Bij het opstellen van de eindkwalificaties is door de opleiding expliciet rekening gehouden met het HBO niveau, zowel wat betreft algemeen functioneren als wat betreft de specifieke beroepsgerichtheid. Het Opleidingsprofiel, dat in samenspraak met het werkveld tot stand is gekomen (zie facet 1.1 en noot 7), bevat een concrete uitwerking van de relatie tussen de Dublin-descriptoren en de competenties van de opleiding Kunstzinnige Therapie. Per descriptor wordt de relatie beschreven waarbij telkens een onderscheid wordt gemaakt in beroepsspecifieke en beroepsoverstijgende competenties. Kennis en inzicht komt onder andere aan de orde bij de competenties die te maken hebben met het stellen van een kunstzinnig-therapeutische diagnose of het geven van een consult, bij het hanteren van kunstzinnig-therapeutische methodieken, het marktgericht werken en het nemen van initiatieven. Toepassing van kennis en inzicht komen eveneens aan de orde bij het stellen van een diagnose en het hanteren van begeleidingsmethodieken maar ook bij het gericht zijn op kwaliteit. Oordeelsvorming is onder andere aan de orde bij de competenties rond het beeldvormend vermogen en het functioneren als therapeut maar ook bij het verwerkelijken van transfer en het gericht werken aan kwaliteit Communicatie komt expliciet naar voren in onder andere de competentie het beroep positioneren en het verwerkelijken van transfer. Bovendien is communicatie aan de orde in de beroepsoverstijgende competentie over het leren samenwerken. Leervaardigheden zijn onder meer direct verbonden met de competenties zoals de ontwikkeling als professional en persoonlijke effectiviteit. Mede aan de hand van dit overzicht heeft het auditteam vastgesteld dat alle competenties in ruime mate aansluiten bij de Dublin descriptoren. Vanaf het moment dat de Dublin descriptoren vastgesteld zijn, zijn deze expliciet gebruikt als ijkpunten om vast te stellen of de studieonderdelen en de opleiding als geheel eraan voldoen, zoals onder andere blijkt uit de Management Review van de opleiding. Oordeel Het auditteam beoordeelt dit facet als voldoende. Dit oordeel is gebaseerd op de volgende waarnemingen: - de Dublin descriptoren zijn expliciet gebruikt om het bachelor niveau te meten en te bewaken bij de ontwikkeling van het Opleidingsprofiel en de eindkwalificaties; - het bachelor niveau is uitgangspunt voor het realiseren van de eindkwalificaties van de opleiding en de hiervan afgeleide doelstellingen; - het bachelor niveau van alle studieonderdelen wordt regelmatig gecheckt en indien nodig wordt het studieonderdeel bijgesteld; - de actualiteit van de doelstellingen afgeleid van de eindkwalificaties wordt regelmatig gecheckt. Dit oordeel geldt zowel voor de voltijd- als voor de deeltijdopleiding. Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 7

11 Facet 1.3. Oriëntatie hbo Criteria Het facet oriëntatie hbo van het onderwerp doelstellingen opleiding wordt beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Zijn de eindkwalificaties van de opleiding mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties? Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar in het relevante beroepenveld waarvoor de betreffende opleiding vereist of dienstig is? Bevindingen De eindkwalificaties van de opleiding zijn ontleend aan het door de beroepsvereniging opgestelde beroepsprofiel (noot 6). De opleiding heeft verder zoals aangegeven bij facet 1.1 een brede vertegenwoordiging van het beroepenveld en de alumni betrokken bij het formuleren van het opleidingsprofiel en de eindkwalificaties. In de werkveldteams (zie facet 1.1) vindt een verdere vertaling plaats van het beroepsprofiel in de richting van de eindkwalificaties van de opleiding. Langs dezelfde wegen worden de eindkwalificaties ook voortdurend op peil gehouden. Aansluiting op het beroepsprofiel en de beroepscompetenties is ook een van de onderwerpen van de bijeenkomsten met stagebegeleiders die eens per jaar plaatsvinden en van de contacten met alumni in de werkveldteams en de alumnivereniging. Deze directe invloed borgt aansluiting op het beroepsprofiel en de beroepscompetenties. De eisen die gelden voor de beginnend beroepsbeoefenaar en noodzakelijk zijn om binnen de beroepspraktijken te kunnen werken, zijn expliciet aan de orde in dit proces. Resultaten van de HBO Monitor 8 waarbij studenten hun mening over de opleiding geven twee jaar na het afstuderen, worden eveneens gebruikt om de aansluiting te monitoren. Uit deze monitor is gebleken dat de aansluiting van de opleiding op het beroep op een aantal punten verbetering behoeft. De oorzaak hiervan is gedeeltelijk gelegen in de huidige arbeidsmarktproblematiek en gedeeltelijk in het feit dat het beroep van kunstzinnig therapeut zich steeds verder ontwikkelt. De opleiding heeft hierop inmiddels concrete initiatieven genomen, onder andere in de vorm van de inrichting van de werkveldteams (zie facet 1.1) die garant staan voor een nauw contact met het betreffende werkveld. Daarnaast is een module ontwikkeld die de aansluiting met de praktijk verbetert: het keuzevak eigen praktijk. Verder heeft de opleiding haar voorlichting versterkt en zet ze zich in om de bekendheid van het beroep te vergroten. In de beleidsplannen van de afdeling is een expliciete visie op de toekomst van het vakgebied opgenomen. Vastgesteld wordt dat de belangstelling voor de antroposofische benadering zich langzaam uitbreidt en de verwachting is dan ook dat de vraag naar afgestudeerden navenant zal toenemen. Gelet op de positie van het beroep acht de opleiding het van belang dat de bekendheid en de toepassingsmogelijkheden van het beroep in de omgeving vergroot worden. Dit is bijvoorbeeld gebeurd door het uitbrengen van een publicatie over de kunstzinnige therapie ter gelegenheid van het 10-jarig bestaan van de opleiding in Dit boekje is verspreid bij stageadressen en overige werkveldcontacten. Het Opleidingsprofiel (noot 7) speelt een belangrijke rol in alle voorgenomen projecten op het gebied van onderwijsontwikkeling. De opleiding zal begin 2005 aan de hand van alle beschikbare evaluaties vaststellen op welke onderdelen het vernieuwde curriculum nog aanvulling en versterking behoeft. Daarbij wordt expliciet aandacht besteed aan de startcompetenties. Uit de verslagen van de werkveldpanels die in HBO Monitor 2004, Research Centrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt Maastricht, De kracht van kleur en vorm, kunstzinnige therapie in gezondheidszorg, onderwijs en bedrijfsleven, opleiding Kunstzinnige Therapie Hogeschool Leiden, Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 8

12 zijn gehouden (zie facet 1.1) blijkt dat de eindkwalificaties tot dan toe goed aansloten op het niveau van de beginnend beroepsbeoefenaar. Via de jaarlijkse bijeenkomsten met de stagebegeleiders, de reguliere contacten van de werkveldteams met praktijkvertegenwoordigers en alumni en de eenmaal per drie jaar te houden panelgesprekken worden de aansluiting met het beroepsprofiel en met de gewenste startkwalificaties onderzocht en zonodig bijgesteld. De deeltijd opleiding kent dezelfde eindkwalificaties en daarmee dezelfde eisen aan de beginnend beroepsbeoefenaar als de voltijd opleiding. Oordeel Het auditteam beoordeelt dit facet als voldoende. Dit oordeel is gebaseerd op de volgende waarnemingen: - de eindkwalificaties zijn gebaseerd op een aan het werkveld ontleend opleidingsprofiel waarmee de aansluiting op het beroepsprofiel is geborgd; - de eisen voor de beginnende beroepsbeoefenaar alsmede de eisen op langere termijn zijn in beschouwing genomen bij het opstellen van het beroepsprofiel en het daarvan afgeleide opleidingsprofiel; - in de reguliere en projectmatige contacten met het beroepenveld vormt de aansluiting tussen de opleiding en de praktijk expliciet onderwerp van overleg; de uitkomsten van dit overleg leiden in voorkomende gevallen tot aanpassingen van het programma; - de opleiding heeft een goed onderbouwde visie op de toekomst van het beroep van de afgestudeerden; - het werkveld waardeert de beroepsvoorbereiding duidelijk positief, op door de afgestudeerden geformuleerde verbeterpunten heeft de opleiding inmiddels concrete actie genomen. Dit oordeel geldt zowel voor de voltijd- als voor de deeltijdopleiding. Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 9

13 SAMENVATTEND OORDEEL VAN DIT ONDERWERP Het auditteam beoordeelt facet 1.1 als goed en de facetten 1.2 en 1.3 als voldoende. Dit betekent dat het totaaloordeel op het onderwerp doelstellingen opleiding een voldoende is. Dit oordeel geldt zowel voor de voltijd- als voor de deeltijdopleiding Kunstzinnige Therapie. Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 10

14 Onderwerp 2: Programma Dit onderwerp kent acht facetten: 1.eisen hbo; 2. relatie tussen doelstellingen en inhoud; 3. samenhang programma; 4. studielast; 5. instroom; 6. duur; 7. afstemming tussen vormgeving en inhoud; 8. beoordeling en toetsing. Facet 2.1. Eisen hbo Criteria Het facet eisen HBO van het onderwerp programma wordt beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Vindt kennisontwikkeling van studenten plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontwikkeld studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek? Heeft het programma aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline? Waarborgt het programma de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft het aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk? Bevindingen Het programma van de opleiding wordt uitgebreid beschreven in de Studiegids 10 en is vastgelegd in de Onderwijs en Examenregeling 11. In het programma wordt gebruik gemaakt van actuele vakliteratuur, hetgeen blijkt uit de literatuurlijst zoals in de studiegids per onderdeel staat aangegeven. De Mediatheek van de opleiding is breed gesorteerd met praktijkrelevante literatuur, zowel op het antroposofische gedeelte als op reguliere onderwerpen (veel Duitstalige literatuur). Het studiemateriaal van alle onderdelen wordt zoveel mogelijk aan de hand van de praktijk ontwikkeld. Dit geldt ook voor de gebruikte werkmodellen en de casuïstiek. De opleiding besteedt apart aandacht aan onderzoeksmethodologie, zowel de traditionele methoden als de specifiek antroposofische benadering. Actuele ontwikkelingen in de beroepspraktijk worden bijgehouden (zie facet 1.3) en zijn aantoonbaar in het programma verwerkt in alle studieonderdelen. In het vierjarig programma van de opleiding is een indeling gemaakt in een binnenschools curriculum dat grotendeels in de eerste twee jaren wordt gerealiseerd, en een buitenschools curriculum in de jaren drie en vier. De interactie met de beroepspraktijk vindt in het hele curriculum plaats. In het binnenschools deel wordt de interactie gewaarborgd doordat het studiemateriaal is ontleend aan de praktijk (zie boven), de modulen voor een deel worden verzorgd door docenten die zelf ook in de praktijk werkzaam zijn of recent zijn geweest (betreft ongeveer 50% van de docenten) en door de inzet van gastdocenten. Het buitenschools programma van de voltijdopleiding kent twee stages. De eerste van 22 ECTS punten in het derde jaar waarin het leren functioneren in een organisatie en het leren opstellen,uitvoeren en evalueren van een behandelplan centraal staan. De tweede van 20 ECTS punten in het vierde jaar waarin het gaat om het zelfstandig functioneren in een therapeutisch of begeleidingsproces. Uit een peiling onder stagebiedende instellingen is recent gebleken dat deze overwegend positief zijn over de bagage van de studenten, over de opzet van de stage en het ondersteunende onderwijs en over de praktijkrelevantie van het programma. 10 Studiegids , Hogeschool Leiden, augustus Onderwijs- en examenregeling Kunstzinnige Therapie voltijd- en deeltijdopleiding, Hogeschool Leiden, april Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 11

15 Met de directe praktijkgerichtheid van de binnenschoolse studieonderdelen, de in het programma opgenomen stages en het afstudeerproject waarborgt het programma in de meest brede zin de ontwikkeling van beroepsvaardigheden. In de afstudeermodule van 28 ECTS punten staat de ontwikkeling van toegepaste onderzoeksvaardigheden centraal. Aan de hand van een door de studenten te ontwikkelen onderzoeksvraag verrichten zij toegepast onderzoek, waarbij een bijdrage aan de ontwikkeling van het vak voorop staat. Vanuit de internationale contacten (zie facet 1.1) is de opleiding op de hoogte van ontwikkelingen op het vakgebied in het buitenland. Hiermee wordt rekening gehouden bij het vaststellen van het programma waarbij leidraad blijft dat de meeste afgestudeerden in Nederland op de arbeidsmarkt komen. Jaarlijks lopen vierdejaars studenten stage in het buitenland, in gaat het om 8 van de 32 studenten. In samenspraak met het centraal niveau van de hogeschool voert de opleiding een eigen beleid in de richting van meer internationalisering. Dit beleid betreft in de eerste plaats de versterking van de internationale oriëntatie van het curriculum en een grotere internationale mobiliteit van studenten en docenten. Actuele ontwikkelingen en verbanden in het programma worden tevens geborgd door de opzet van de werkveldteams binnen de opleiding. Deze teams brengen kennis van nieuwe ontwikkelingen uit de beroepspraktijk de opleiding binnen. De vertaling van de inbreng naar het programma vind plaats door de Kerngroep (vakgroepcoördinatoren plus de leden van de Onderwijs- en Examencommissie). Daarnaast kent het voltijd-programma een keuzeprogramma van 24 ECTS punten waaraan invulling kan worden gegeven door te kiezen voor een op de praktijk gericht curriculum. De deeltijdopleiding duurt ongeveer een half jaar langer dan de voltijd en heeft een gemiddelde studiebelasting van 28 uur per week. De deeltijd-opleiding kent één stage in het vierde jaar van 22 ECTS punten. Deeltijd studenten die niet genoeg relevante werkervaring hebben krijgen een aanvullende stage in de eerste drie jaar van de opleiding. Kennisontwikkeling, actuele ontwikkelingen en beroepsvaardigheden worden regelmatig geëvalueerd en waar nodig bijgesteld. Vanuit het cluster zal in de komende jaren de kennisontwikkeling in de richting van toegepaste beroepsvaardigheden verder worden ontwikkeld Clusterplan Zorg en Welzijn Hogeschool Leiden, Erica de Heus, juni 2004 Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 12

16 Oordeel Het auditteam beoordeelt dit facet als voldoende. Dit oordeel is gebaseerd op de volgende waarnemingen: - het programma en de jaarlijkse aanpassingen hebben de HBO eisen als uitgangspunt; - literatuur, studiemateriaal, werkmodellen, projecten en casuïstiek zijn aan de praktijk ontleend en op de praktijk gericht; deze worden ook met de praktijk samen geëvalueerd en geactualiseerd; - het programma heeft aantoonbare verbanden met de ontwikkeling in het vakgebied onder meer door de praktijkgerichtheid van de docenten waarvan een deel tevens in de praktijk werkzaam is, van gastdocenten, van de werkveldteams en door de opzet van het afstudeeronderzoek; - beroepsvaardigheden worden geleerd op het niveau van uitvoering, conceptontwikkeling, reflectie en besluitvorming waardoor de student als beginnend beroepsbeoefenaar adequaat kan functioneren; - het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden tevens door uitgebreide stages en door het keuzeprogramma en heeft daarmee eveneens aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk; - het gebruik van resultaten van wetenschappelijk onderzoek en eigen ervaring met toegepast onderzoek maken deel uit van het programma; - de internationalisering, zowel wat betreft het programma als de mobiliteit van studenten en docenten, is nog beperkt maar op dit punt is sprake van een concreet verbeterplan dat in overleg met het centraal niveau van de hogeschool wordt geïmplementeerd. Dit oordeel heeft zowel betrekking op de voltijd- als op de deeltijdopleiding. Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 13

17 Facet 2.2. Relatie tussen doelstellingen en inhoud programma Criteria Het facet relatie tussen doelstellingen en inhoud programma van het onderwerp programma wordt beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Is het programma een adequate concretisering van de eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen? Zijn de eindkwalificaties adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma? Bevindingen Het programma van de opleiding Kunstzinnige Therapie, zowel in voltijd als in deeltijd een brede basisopleiding op HBO niveau zonder eigen differentiaties, is qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen een directe afgeleide van het opleidingsprofiel met de bijbehorende eindkwalificaties c.q. competenties. Het opleidingsprofiel is mede gebaseerd op de visie van de opleiding op de toekomst van het beroep van kunstzinnig therapeut. De eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in leerdoelen en controleerbaar ondergebracht in de studieonderdelen. De leerdoelen van het vierde jaar zijn dekkend voor de eindkwalificaties. Het curriculum en de studieonderdelen zijn vormgegeven volgens het model van de vier stromen (Scholing in de Beeldende Kunsten, Therapeutische Methodiek, Ondersteunende Inhouden en Ontwikkeling als professional, zie verder facet 2.3). In de praktijk betekent dit dat van elk studieonderdeel duidelijk is welke bijdrage deze levert aan de realisatie van de eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. De opleiding heeft dit vertaalproces helder in de Management Review beschreven. Bij elk studieonderdeel is in de studiehandleiding aangegeven welke kwalificaties ermee verworven worden. De studiebelasting is per studieonderdeel vastgesteld met als uitgangspunt een zo gelijk mogelijke spreiding over de vier studiejaren. De studieonderdelen worden periodiek door docenten, studenten en het afnemend veld op niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen geëvalueerd. Door studenten en docenten (onder andere de studiebegeleiding) wordt ook de werkelijke studielast geëvalueerd. Het programma van de opleiding heeft als uitgangspunt de BAS visie van de Hogeschool Leiden (Beroepsgericht, Actief studeren en Studentgericht). Deze onderwijsvisie is inmiddels vervangen door SPACE (Studentgerichte aanpak, Persoonlijke leerroute, Assessment, Competentiegericht en Effectief én eigenzinnig). Hiermee wordt tevens de overgang gemarkeerd van het werken met beroeps- en opleidingskwalificaties naar het gebruik van competenties en assessments door alle opleidingen van de Hogeschool Leiden. De opleiding Kunstzinnige Therapie kent op dit moment nog geen assessments of individuele studiepaden, wel is het mogelijk vrijstellingen te krijgen (ter beoordeling door de Onderwijs en Examen Commissie OEC). De eindkwalificaties zijn vastgelegd in het Opleidingsprofiel Opleiding Kunstzinnige Therapie Hogeschool Leiden (zie facet 1.1 en noot 7). Alle onderwijsonderdelen van het onderwijs zijn vastgelegd in moduleboeken. In deze moduleboeken zijn de eindkwalificaties vertaald naar specifieke leerdoelen. De panels van beroepsbeoefenaren en alumni die zich bezig hebben gehouden met de totstandkoming van het Opleidingsprofiel hebben in datzelfde document de vertaling van de leerdoelen getoetst (hoofdstuk 6, inrichting en opbouw van de opleiding Kunstzinnige Therapie). Zoals eerder genoemd in facet 1.1 heeft met stagebegeleiders uit het werkveld regelmatig overleg plaats waarin onder andere de vertaling van de eindkwalificaties naar leerdoelen aan de orde komt. Zoals aangegeven is het programma afgeleid van het opleidingsprofiel dat in samenspraak met de praktijk tot stand is gekomen. Anderzijds levert de praktijk via de werkveldteams ook weer input voor het programma. Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 14

18 Ook schakelt de opleiding gastdocenten in. Hiermee wordt de relatie tussen de doelstellingen en de inhoud van het programma van twee kanten versterkt. Voor de deeltijdstudent gelden als eisen het bezitten van relevante werkervaring en het kunnen realiseren van een studielast van gemiddeld 28 uur per week. De opleiding heeft een vaste procedure voor beoordeling van de werkplek van deeltijd studenten in het licht van de leerdoelen. Meegewogen worden onder andere het functioneren in een professionele arbeidsomgeving en het werken met voor het beroep relevante doelgroepen. De aspirant student dient een toelatingsverzoek in bij de OEC, die zich indien nodig laat adviseren door de Instroomcommissie van de opleiding. Indien de werkplek van de student niet aan de eisen voldoet wordt de verplichting van een extra stage opgelegd (zie facet 2.1). Om de leerdoelen te bereiken hanteert de opleiding verschillende werkvormen zoals instructiecollege en practica, praktijkwerkzaamheden, projecten, training, leergroepen, open atelier en stages. Deze werkvormen staan in dienst van de inhoud van het curriculum die is afgeleid van de te bereiken eindkwalificaties. In feite is er sprake van een trits : doelen die bepalen de inhoud waarna een keuze wordt gemaakt uit de verschillende werkvormen. Deze werkvormen hebben daardoor een directe relatie met de leerdoelen. Resultaten van de evaluaties onder docenten, studenten en het afnemend veld worden gebruikt voor aanpassingen in het leerplan en vertaling daarvan naar de onderwijspraktijk. Oordeel Het auditteam beoordeelt dit facet als voldoende. Dit oordeel is gebaseerd op de volgende waarnemingen: - de keuze en inrichting van de studieonderdelen zijn expliciet gebaseerd op de te behalen eindkwalificaties, zowel wat betreft het niveau en de oriëntaties als de domeinspecifieke eisen; - de eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in leerdoelen in de moduleboeken en controleerbaar ondergebracht in de studieonderdelen. De leerdoelen van het vierde jaar zijn dekkend voor de eindkwalificaties; - de voor studenten beschikbare handleidingen van alle studieonderdelen informeren onder andere over het te behalen aantal studiepunten en de van de eindkwalificaties afgeleide leerdoelen en competenties; - de evaluaties van het programma, als geheel en van de afzonderlijke studieonderdelen door de opleiding zelf en door het werkveld, bevatten steeds het niveau, de oriëntatie en de domeingerichtheid als belangrijke toetspunten; - vertegenwoordigers van de stagebegeleidende instellingen geven aan dat de informatie over de leerdoelen tijdens de stage helder is en dat de eisen die aan de stageplek worden gesteld adequaat zijn in het licht van de realisatie van deze leerdoelen; - deeltijdstudenten die niet over voldoende of relevante werkervaring beschikken krijgen in het programma de verplichting tot een extra stage om alle leerdoelen te bereiken; - de resultaten van evaluaties onder docenten, studenten en afnemend veld worden gebruikt voor aanpassingen in het raamleerplan en vertaling daarvan naar de onderwijspraktijk. Dit oordeel heeft zowel betrekking op de voltijd- als op de deeltijdopleiding. Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 15

19 Facet 2.3. Samenhang programma Criteria Het facet samenhang programma van het onderwerp programma wordt beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Is het studieprogramma inhoudelijk samenhangend? Bevindingen Het programma is opgezet vanuit de te bereiken eindkwalificaties c.q. de te verwerven competenties zoals beschreven in het Opleidingsprofiel. Bij de inrichting van het programma is er expliciet op gelet dat alle competenties in voldoende mate worden afgedekt. De samenhang van het programma krijgt tijdens de onderwijsvernieuwing die in 2000 in gang is gezet expliciete aandacht 13. Er is gekozen voor een structuur van vier stromen en daarbinnen passende studieonderdelen die elk staan voor het verwerven van bij leerstijlen (hoe) en beroepsvraagstukken (wat) aansluitende competenties. De vier stromen die in het programma zijn benoemd waarbinnen de samenhang van de verschillende onderdelen is uitgewerkt zijn: Scholing in de Beeldende Kunsten, Therapeutische Methodiek, Ondersteunende Inhouden en Ontwikkeling als professional. De opleiding legt daarbij zowel verbanden met het reguliere als met het antroposofische werkveld. Binnen het onderdeel Scholing in de Beeldende Kunsten wordt aandacht besteed aan schilderen, tekenen en boetseren, binnen de Therapeutische Methodiek wordt onder andere gewerkt aan basismethodieken, casuïstiek en onderwerpen als fenomenologie en cultuurontwikkeling en therapie. Voorbeelden van de (in totaal zes) Ondersteunende thema s zijn: De mens als geheel en Ontwikkelingsstoornissen. Bij de Ontwikkeling als Professional gaat het om de voorbereiding van de student op het functioneren als professional in een praktijkorganisatie. De opleiding is actief bezig met de onderwijsontwikkeling. In de volgende stap van deze ontwikkeling worden de vier stromen verder op elkaar afgestemd. Daarbij gaat het met name om het meer integreren van de stroom Therapeutische Methodiek en de stroom Ondersteunende Inhouden, zowel inhoudelijk als didactisch. Tevens zal een aantal specifieke communicatieve vaardigheden die nu in aparte trainingen zijn ondergebracht, worden geïntegreerd. De samenhang zowel per leerjaar als tussen de leerjaren wordt in de dagelijkse praktijk bewaakt vanuit het regulier overleg in de Kerngroep, bestaande uit de vakgroepcoördinatoren (vakgroepen lopen samen met de stromen), de coördinator buitenschools curriculum en de OEC. Ook is de samenhang van het studieprogramma onderwerp van overleg met de werkveldteams, de stage-instellingen, van de studentenevaluaties en van de bevraging van de alumni (HBO Monitor, noot 8). Gegevens vanuit de studiebegeleiding worden ook gebruikt om de samenhang van het programma te toetsen. De opleiding scoort bij de evaluaties een ruime voldoende 14. De samenhang is door de indeling in de vier stromen en een binnenschools en buitenschools curriculum duidelijk verbeterd. De opleiding heeft in de verschillende studieonderdelen reguliere kennisinhouden uitgebreid met de antroposofische visie, in plaats van deze apart aan te bieden. Hierdoor is de integratie sterk verbeterd. Uit de evaluaties blijkt dat de opbouw van de derde en vierdejaars stage met het ondersteunende onderwijs en het geïntegreerd afstudeertraject eveneens belangrijke verbeteringen zijn. De deeltijdopleiding heeft dezelfde doelstellingen als de voltijd variant en is ook op dezelfde manier opgebouwd langs de vier stromen. Het evenwicht tussen het onderwijs- en het praktijkdeel van de opleiding van de deeltijd studenten wordt eveneens bewaakt door de Kerngroep. 13 Documenten onderwijsontwikkeling Kunstzinnige Therapie, opleiding Kunstzinnige Therapie Hogeschool Leiden, juni Documenten onderwijsevaluatie, opleiding Kunstzinnige Therapie Hogeschool Leiden, 13 juni Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 16

20 Oordeel Het auditteam beoordeelt dit facet als goed. Dit oordeel is gebaseerd op de volgende waarnemingen: - de eindkwalificaties zijn consistent uitgangspunt geweest bij het ontwerp van het programma; - de inhoudelijke, programmatische en didactische samenhang van het programma is uitgangspunt bij de opleiding en sluit aan bij de eindkwalificaties, de gehanteerde systematiek van de vier stromen en de daarbinnen passende studieonderdelen; - de samenhang van het programma wordt continu bewaakt vanuit het regulier overleg tussen de verantwoordelijken voor de stromen, het buitenschool curriculum, de studiebegeleiding en de OEC in de Kerngroep; - de samenhang van het programma is onderwerp van evaluatie door het werkveld en de alumni en scoort daarbij voldoende; - evaluatiegegevens worden gebruikt ter verbetering van de samenhang van het programma als centraal uitgangspunt bij de verdere onderwijsontwikkeling richting competentiegericht onderwijs. Dit oordeel geldt zowel de voltijd- als de deeltijdopleiding. Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 17

21 Facet 2.4. Studielast Criteria Het facet studielast van het onderwerp programma wordt beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Is het programma studeerbaar doordat studievoortgang belemmerende factoren zoveel mogelijk worden weggenomen? Bevindingen Studievoortgang belemmerende factoren worden zoveel mogelijk weggenomen door een systeem van studiebegeleiding dat tijdig knelpunten signaleert en deze vervolgens probeert op te lossen, zowel op individuele als op collectieve basis. Het systeem van studiebegeleiding is ingebed in het curriculum in de stroom Ontwikkeling als professional. Studenten ontwikkelen hun zelfsturend vermogen in de loop van het programma zoals verwoord in de visie van de Hogeschool (zie facet 2.2). Afgelopen jaar is een nieuwe opzet van begeleidingsgesprekken geïmplementeerd 15. Hierbij is een systematisch volgbeleid door de vier studiejaren heen ingevoerd. In ieder jaar worden twee functioneringsgesprekken met de student gevoerd. Ieder gesprek vindt plaats op een nader omschreven tijdstip in de opleiding en heeft een omschreven doel om de mogelijke belemmeringen zoveel mogelijk weg te nemen. Dit geld zowel voor de voltijd als voor de deeltijd. Aan de hand van de studentenevaluaties die zijn uitgevoerd door middel van enquêtes en gesprekken met jaargroepen (het jaaroverleg ), gaan de bij de stromen betrokken docenten systematisch na in hoeverre de veronderstelde studielast overeenkomst met de werkelijke. Hierbij worden ook de gegevens gevoegd vanuit de studiebegeleiding en het studentvolgsysteem. Tijdens de individuele of groepsgewijze studiebegeleiding komen eventuele belemmerende factoren van de individuele student aan bod en de maatregelen worden opgenomen in het van alle studenten aanwezige persoonlijk dossier. Is het resultaat onvoldoende, dan wordt zo snel mogelijk bijgesteld. Zo is in het verleden gebleken dat de deeltijdopleiding als zwaar werd beoordeeld en zijn maatregelen genomen om de studielast beter te verdelen over de drie dagdelen die voor deze variant beschikbaar zijn. Tevens is de studiebegeleiding voor deze groep versterkt. De OEC ziet toe op de implementatie van uit evaluaties gebleken noodzakelijke verbeteringen van de studeerbaarheid. De studenten geven in de evaluaties (onder andere via de Nationale Studentenenquête ), aan dat het programma in hun ogen goed studeerbaar is. Ook tijdens de audit is de studeerbaarheid in meerdere gesprekken aan de orde geweest. Studenten geven aan dat de opleiding in het algemeen pittig en psychisch tamelijk zwaar is maar dat mogelijke knelpunten door een goede begeleiding worden voorkomen of opgelost. 15 Notitie Vervol gontwikkeling Studiebegeleiding curriculum Kunstzinnige Therapie, OEC, 23 maart Nationale Studentenenquête 2003, Maatwerkrapport Hogeschool Leiden, Sociaal Kunstzinnige Therapie, HOP/CHOICE, juli Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 18

22 Oordeel Het auditteam beoordeelt dit facet als voldoende. Dit oordeel is gebaseerd op de volgende waarnemingen: - het systeem van studiebegeleiding voorziet ondermeer in twee voortgangsgesprekken per student per jaar; - de mate van overeenkomst tussen de geplande studielast en de werkelijke wordt periodiek nagegaan aan de hand van de input van studenten; - input vanuit de studiebegeleiding en vanuit het studentvolgsysteem wordt ook gebruikt bij de monitoring van de studeerbaarheid; - bijstelling van het programma vindt zo spoedig mogelijk plaats als zich studiebelemmerende factoren voordoen; - studenten geven aan dat het programma in het algemeen studeerbaar is. Dit oordeel geldt zowel voor de voltijd- als voor de deeltijdopleiding. Bij de deeltijd wordt aangetekend dat de studeerbaarheid aantoonbaar is verbeterd naar aanleiding van de eerdere vaststelling dat het programma zwaar werd gevonden. Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 19

23 Facet 2.5. Instroom Criteria Het facet instroom van het onderwerp programma wordt beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluit het programma qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten: vwo, havo, middenkaderopleiding of specialistenopleiding (WEB) of daarmee vergelijkbare kwalificaties, blijkend uit een toelatingsonderzoek? Bevindingen Behalve de wettelijke instroomeisen voor het HBO (HAVO, VWO, MBO-4 diploma of minimaal 21 jaar plus een toelatingsonderzoek ) zijn er geen bijzondere instroomeisen voor de opleiding. Studenten van diverse vooropleidingen stromen in. De aansluiting van de opleiding op het eindniveau van de instromende studenten is een specifiek punt van aandacht met betrekking tot het MBO. Uit evaluatie blijkt dat de opleiding voor veel MBO ers vrij pittig is. De afgelopen jaren zijn er maatregelen getroffen met betrekking tot inhoud en/of didactiek om de aansluiting van studenten met een verschillende vooropleiding te verbeteren. Gebleken is bijvoorbeeld dat een goede basis in biologie het volgen van onderwijs in de anatomie en fysiologie vergemakkelijkt. Om die reden is een eerder tijdelijk aangeboden deficiëntieprogramma gehandhaafd als facultatieve ondersteuning. Ook heeft de opleiding geconstateerd dat de voor de opleiding noodzakelijke taalbeheersing voor studenten problemen kan opleveren op het gebied van de reflectie. Hierop is door de opleiding extra feedback gegeven aan de studenten in het eerste halfjaar van de opleiding. Onderzocht wordt of het taalbeleid van andere opleidingen van de Hogeschool Leiden structureel uitkomst kan bieden. Voor de deeltijd-variant geldt naast de wettelijke eisen een toelatingsprocedure waarin beoordeeld wordt of men toelaatbaar is en beschikt over voldoende relevante werkervaring. Is dit niet het geval, dan worden er aanvullende eisen gesteld (zie facetten 2.1. en 2.2). Studenten kunnen bij de OEC vrijstellingen vragen voor studieonderdelen die al elders behaald zijn. Contacten met scholen voor Voortgezet Onderwijs en voor Middelbaar Beroepsonderwijs, advertentiecampagnes, voorlichtingsbijeenkomsten en andere PR activiteiten in de regio worden georganiseerd door het centraal bureau van de hogeschool. Daarbij worden studenten van alle opleidingen ingeschakeld. Uit de documentenanalyse en de audit op centraal niveau van de hogeschool blijkt dat deze processen voldoende zijn geborgd. Open dagen worden vier maal per jaar georganiseerd in samenwerking met de andere opleidingen uit het cluster Zorg en Welzijn, eveneens met deelname van zittende studenten. Als potentiële studenten een voorlichtingsavond of een open dag hebben gevolgd, kunnen ze zich opgeven voor het proefstuderen, het bijwonen van een aantal lessen op de opleiding zelf. Voor de opleiding Kunstzinnige Therapie blijkt dit een effectieve activiteit te zijn omdat dit de kans om in te stromen verhoogt. Uit de evaluatiegegevens (vragenlijsten) en uit gesprekken met studenten (zowel voltijd- als deeltijd) blijkt dat men in het algemeen vindt goede en juiste voorlichting te hebben gehad. Zoals in de Management Review beschreven heeft de opleiding heeft een concreet plan voor nader onderzoek naar de kenmerken van de instroom omdat deze informatie tot nu toe nog beperkt bekend is. Wat betreft de regionale afkomst en de toeleverende scholen speelt mee dat de opleiding uniek is in Nederland. Voor de voltijdopleiding geldt dat studenten voor een deel uit de regio komen, deels al vertrouwd zijn met de antroposofische achtergrond van het onderwijs en min of meer bewust kiezen voor het specifieke van het beroep van Kunstzinnig Therapeut. Deeltijdstudenten komen uit het hele land en geven als een belangrijke reden voor keuze van de opleiding in Leiden aan dat het diploma erkend is. Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 20

24 Individuele studieroutes zijn binnen de opleiding tot nu toe niet mogelijk. Een procedure voor het beoordelen en vaststellen van eerder verworven competenties (EVC) wordt wel ontwikkeld en zal als eerste worden ingevoerd bij de deeltijdopleiding. Mede in dat kader onderzoekt de opleiding de mogelijkheid voor (intake)assesments. Deze ontwikkelingen worden in samenspraak met het cluster en de hogeschool in gang gezet. Hetzelfde geldt ook voor de invoering van de major-minor structuur per september Naast het verplichte programma kent de opleiding voor de voltijdstudenten een keuzeprogramma van (tenminste) 24 ECTS punten, dat besteed wordt aan organisatorische, bestuurlijke en maatschappelijke activiteiten (OAS activiteiten) en/of aan keuzemodulen binnen of buiten de school. Het keuzeprogramma staat beschreven in de studiegids (noot 10). Op centraal niveau van de hogeschool wordt onderzoek gedaan naar de aansluiting tussen het VO en MBO en het HBO. Er is een netwerk instroommanagement, bestaande uit vertegenwoordigers van alle clusters en het centraal bureau, dat het Hogeschool Management Team (HMT) adviseert over het instroombeleid. De aansluiting van de opleiding bij de kwalificaties van de instromende studenten blijft een continu aandachtspunt. De opleiding heeft onder andere een specifieke instroomcommissie ingesteld die de OEC ondersteunt in de uitwerking van het beleid rond toelating, vrijstellingen en EVC s. Oordeel Het auditteam beoordeelt dit facet als voldoende. Dit oordeel is gebaseerd op de volgende waarnemingen: - de opleiding signaleert knelpunten in het programma voor bepaalde instroomgroepen en neemt daarop passende maatregelen; - de opleiding heeft een concreet plan voor nader onderzoek naar de kenmerken van de instroomgroepen; - studenten met andere diploma s en/of werkervaring kunnen in aanmerking komen voor vrijstellingen; indien nodig wordt een toelatingsonderzoek gedaan; - een keuzeprogramma bestaat waarin de student binnen en buiten de hogeschool organisatorische of bestuurlijke activiteiten kan verrichten of lessen kan volgen; - de opleiding werkt aan de invoering van het gebruik van EVC s en van een (intake)assessment; - de opleiding werkt aan de invoering van de major-minor structuur per september 2005; - studenten geven aan voldoende en adequate voorlichting over de opleiding te hebben gehad. - binnen de opleiding worden adviezen naar aanleiding van onderzoek met betrekking tot instroomproblematiek vertaald naar een plan van aanpak en geïmplementeerd; ter ondersteuning van de OEC is een aparte instroomcommissie ingesteld. Dit oordeel geldt zowel voor de voltijd- als voor de deeltijdopleiding. Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 21

25 Facet 2.6. Duur Criteria Het facet duur van het onderwerp programma wordt beoordeeld aan de hand van het volgende NVAOcriterium: Voldoet de opleiding aan de formele eisen m.b.t. de omvang van het opleidingsprogramma van 240 ECTS-studiepunten? Bevindingen Zowel de voltijd- als de deeltijdopleiding kent een totale omvang van 240 ECTS punten en voldoet daarmee aan de formele eisen ten aanzien van de omvang van het opleidingsprogramma. Oordeel Het auditteam beoordeelt dit facet als voldoende. Dit geldt zowel voor de voltijd- als voor de deeltijdopleiding. Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 22

26 Facet 2.7. Afstemming tussen vormgeving en inhoud Criteria Het facet afstemming tussen vormgeving en inhoud van het onderwerp programma wordt beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Is het didactisch concept in lijn met de doelstellingen? Sluiten de werkvormen aan bij het didactisch concept? Bevindingen De doelstellingen van de opleiding staan verwoord in het Opleidingsprofiel (noot 7). Dit profiel is vertaald naar een didactisch concept van vier stromen (zie facet 2.3), dat onder meer uitgebreid beschreven staat in de studiegids (noot 10). De nadruk ligt hierbij op een toenemende mate van zelfsturing (Hogeschoolvisie SPACE). Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen van de opleiding als geheel, de doelstellingen van de leerjaren en de doelstellingen van de studieonderdelen afzonderlijk, hetgeen onder andere blijkt uit de Documenten Onderwijsontwikkeling (noot 13). Centraal in het didactisch concept van de opleiding staat de wisselwerking tussen theorie en praktijk. Het concept kent vijf centrale kenmerken: competentiegericht leren, toenemende zelfsturing van de student, sturing van het leerproces door middel van opdrachten en projecten, rangschikking van het onderwijs in stromen en toetsing van leerdoelen per studieonderdeel.. De vertaling van het didactisch concept naar de werkvormen vindt plaats door de nadruk te leggen op het maken van praktijkgerichte opdrachten en werkstukken. Binnen een samenhangend stelsel van opdrachten binnen de stromingen moet de student zijn vaardigheden en vermogens laten zien. Eerder is reeds aangegeven dat het onderwijs is ingedeeld in vier stromen en dat binnen deze stromen gebruik wordt gemaakt van specifiek op de stroom afgestemde werkvormen zoals instructiecollege, practica, praktijkwerkzaamheden, projecten, training, leergroepen, open atelier en stages (zie facet 2.2). De werkvormen laten zien dat gekozen is voor veel praktische oefeningen. Een belangrijke ontwikkeling met betrekking tot nieuwe werkvormen voor de opleiding is het gebruik van Blackboard als elektronische leeromgeving. Deze ontwikkeling sluit aan bij de didactische doelstellingen van met name zelfsturing. Evaluatie van ervaringen vormt de input van verdere ontwikkeling van Blackboard voor de opleiding. De opleiding besteedt expliciet aandacht aan deskundigheidsbevordering van docenten op dit punt en aan het vertrouwd maken van de studenten met de mogelijkheden van ICT. Evenals de andere clusters krijgt het cluster Zorg en Welzijn het komende jaar de beschikking over een speciale functionaris ICT en Onderwijs (ICTO-functionaris), die zich met het verdere beleid op het gebied van gebruik van ICT in het onderwijs gaat bezighouden. De opleiding Kunstzinnige Therapie baseert zich op de onderwijsvisie van de hogeschool bij het uitwerken van het didactisch concept. Zoals bij facet 2.2 aangegeven, gaat het daarbij om de huidige hogeschoolbrede onderwijsvisie SPACE (Studentgericht, Persoonlijke Leerroute, Assessment, Competentiegericht en Effectief en eigenzinnig). In de audit op centraal niveau van de hogeschool werd ten aanzien van dit punt geconstateerd dat het overgangsproces in volle gang is en dat vanuit het centraal niveau studiebijeenkomsten worden georganiseerd om staf en docenten vertrouwd te maken met de nieuwe benadering. De resultaten van de verschillende evaluaties met betrekking tot de doelstellingen en werkvormen worden besproken in de Kerngroep en in de OEC. Indien nodig vinden zo snel mogelijk worden aanpassingen in het programma plaats. Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 23

27 Oordeel Het auditteam beoordeelt dit facet als voldoende. Dit oordeel is gebaseerd op de volgende waarnemingen: - de opleiding heeft een didactisch concept dat aansluit aan bij de didactische visie van de hogeschool en heeft dit op een heldere wijze vertaald naar de eigen doelstellingen; - de werkvormen zijn gekozen op grond van de eigen vertaling van het didactisch concept en zijn specifiek toegesneden op de vier stromen van het programma; - het werken met aan de praktijk ontleende opdrachten, projecten en casuïstiek is een wezenlijk kenmerk van het didactisch concept; - het gebruik van ICT ten behoeve van het onderwijs is aantoonbaar in ontwikkeling; - de resultaten van de evaluaties met betrekking tot de doelstellingen en werkvormen worden systematisch binnen de opleiding besproken en leiden indien nodig tot aanpassingen in het programma. Dit oordeel geldt zowel voor de voltijd als voor de deeltijd opleiding. Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 24

28 Facet 2.8. Beoordeling en toetsing Criteria Het facet beoordeling en toetsing van het onderwerp programma wordt beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Wordt door de beoordelingen, toetsingen en examens adequaat getoetst of de studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd? Bevindingen Alle onderdelen van het curriculum worden getoetst. De OEC ziet hierop toe. De toetsvorm en de beoordelingswijze zijn per studieonderdeel vastgelegd in de studiegids (noot 10) en in de moduleboeken. Toetsvormen en beoordelingswijzen zijn ook beschreven in het OER (noot 11). Naast eindbeoordelingen (summatieve toetsing) is er ook sprake van toetsen waarmee de voortgang en de mate van beheersing van een specifieke vaardigheid van de studenten wordt getoetst (formatieve toetsing). De opleiding gebruikt een uiteenlopend pakket aan toetsvormen zoals opdrachten, verslagen, presentaties en tentamens. In de stromen Scholing in de Beeldende Kunsten en Therapeutische Methodiek is ook sprake van portfolio-achtige toetsvormen. Toetsen met een praktische inslag hebben de voorkeur van de opleiding boven de meer traditionele toetsvormen zoals een schriftelijk tentamen. Bij delen van het curriculum (bijvoorbeeld de afstudeermodule) worden werkstukken door meerdere docenten afzonderlijk beoordeeld. Deze beoordelingen zijn onderwerp van uitgebreide evaluatiegesprekken met de studenten. Aan de hand van de uitkomsten van de studenten- en docentenevaluaties wordt nagegaan in hoeverre de gebruikte toetsen passen bij het onderwerp en de gebruikte werkvorm. De kwaliteit van toetsing is onder andere onderdeel van de ICLON module-evaluaties en komt ook tijdens het overleg van de jaargroepen aan de orde. Deze evaluaties hebben ook betrekking op de stages, getoetst wordt of de studenten voldoende bagage hebben voor de stages (normatieve toetsing). Op grond van de evaluaties worden verbeterplannen geformuleerd. Uit de evaluaties blijkt dat de wijze van beoordelen en toetsen door studenten als positief wordt ervaren. Dit blijkt ook uit gesprekken met de studenten tijdens de audit. Tijdens het ontwikkelen van het Opleidingsprofiel (zie facet 1.1, noot 7) is door een externe deskundige geconstateerd dat de kwaliteit van toetsing voor de onderdelen in ruime mate aanwezig is maar dat de samenhang en afstemming van de verschillende toetsvormen, portfolio s en reflectieverslagen verbetering behoeft. Zoals tevens in de Management Review (noot 2) aangegeven stelt de opleiding in samenwerking met het cluster een verbeterplan op waarin kwaliteitsborging van de toetsing en de samenhang van toetsing centrale aandachtspunten zijn. Tevens zal het verder ontwikkelen van competentiegericht onderwijs meer integraal toetsen noodzakelijk maken. Ten aanzien van het toetsbeleid als geheel heeft de opleiding een plan ontwikkeld om te komen tot een meer objectieve manier van toetsen. Dit proces wordt aangestuurd door de Kerngroep. Een van de actiepunten is de instelling van een toetscommissie die tevoren advies aan de OEC uitbrengt over de betrouwbaarheid en validiteit van de te gebruiken toetsen en over de samenhang. Studenten kunnen bezwaar aantekenen tegen de uitkomsten van beoordelingen en toetsen bij de eigen docenten of de OEC. Als dit niet tot een bevredigend resultaat leidt kan beroep worden aangetekend bij het College van beroep voor de examens van de hogeschool. De afgelopen jaren is er een aantal klachten geweest van studenten geweest over uitgevoerde toetsen die door de OEC zijn adequaat afgehandeld en waarop voorzover van toepassing het beleid is aangepast. Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 25

29 Oordeel Het auditteam beoordeelt dit aspect als voldoende. Dit oordeel is gebaseerd op de volgende waarnemingen: - per stroom (leerlijn) en per studieonderdeel is vastgelegd welke (soorten) toetsen gebruikt worden; deze informatie is ook beschikbaar voor de studenten; - op systematische wijze wordt bij studenten en docenten nagegaan in hoeverre de gebruikte toetsen passen bij het onderwerp en de gekozen werkvorm; - studenten geven in de evaluaties aan dat adequaat getoetst wordt of de leerdoelen gerealiseerd zijn; - binnen het beoordelings- en toetsysteem is sprake van zowel formatieve als summatieve toetsing; - in het kader van de procedure om het toetsen sterker te objectiveren wordt onder andere voorzien in een toetscommissie die het toetsbeleid als geheel en elke nieuwe toets checkt op validiteit en betrouwbaarheid; - in het kader van het bij de invoering van competentiegericht leren behorende nieuwe toetsbeleid wordt expliciet aandacht besteed aan de invoering van assessments en portfolio; - een klachtenregeling bestaat voor studenten die bezwaar willen aantekenen tegen de uitkomsten van beoordelingen en toetsen; de klachten worden mede gebruikt als input voor verbeteringen in het onderwijs. Dit oordeel geldt zowel de voltijd- als de deeltijdopleiding. Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 26

30 SAMENVATTEND OORDEEL VAN DIT ONDERWERP Facet 2.3 van dit onderwerp is door het auditteam beoordeeld als goed, de overige facetten zijn beoordeeld als voldoende. Dit betekent dat het onderwerp programma als voldoende wordt beoordeeld. Dit geldt zowel voor de voltijd- als voor de deeltijdopleiding Kunstzinnige Therapie. Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 27

31 Onderwerp 3: Inzet van personeel Het derde onderwerp bestaat uit drie facetten: 1. eisen hbo; 2. kwantiteit personeel; 3. kwaliteit personeel. Facet 3.1. Eisen hbo Criteria Het facet eisen hbo van het onderwerp inzet personeel wordt beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Wordt het onderwijs voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt tussen de opleiding en de beroepspraktijk? Bevindingen Docenten van de opleiding Kunstzinnige Therapie hebben de bekwaamheid om les te geven door het volgen van een relevante (HBO of WO) opleiding en/of door het volgen van de Cursus didactische voorbereiding HBO docent en/of ervaring in de beroepspraktijk. Regelmatig worden gastdocenten ingeschakeld (deels eigen alumni) die vanuit hun functie de band tussen de opleiding en de beroepspraktijk eveneens aantrekken. Het personeelsbeleid wordt ontwikkeld door de afdeling Personeel en Organisatie van de hogeschool en wordt na advies van het Hogeschool Management Team vastgesteld door het College van Bestuur. Het lijnmanagement is verantwoordelijk voor de uitvoering van het personeelsbeleid. In de audit op centraal niveau is vastgesteld dat het personeelsbeleid op dat niveau voldoet aan de gestelde eisen ten aanzien van kwaliteit en kwantiteit. Uit de CV s van de docenten blijkt dat het team beschikt over een ruime werkervaring in de praktijk van de kunstzinnige therapie, deels doorlopend naast het docentschap, en over contacten in de praktijk die mede ten behoeve van het onderwijs gebruikt worden. Docenten nemen ook met regelmaat deel aan externe activiteiten op het vakgebied zoals studiedagen, congressen en symposia. Zoals bij facet 1.3 reeds aangegeven organiseert de opleiding bij speciale gelegenheden ook zelf studiedagen en symposia over het vakgebied waar uitwisseling met de praktijk tot stand komt. Daarnaast onderhouden staf en docenten contacten met collega s uit relevante onderwijs- en onderzoeksinstellingen (zie ook facet 1.1). De oprichting van de werkveldteams draagt eveneens bij aan de uitwisseling van actuele kennis en inzichten op het vakgebied tussen de docenten en de praktijk. De opleiding beschikt over een goed en actueel overzicht van contacten en netwerken waarin docenten participeren 17. Het werken in teams bevordert daarnaast de professionele uitwisseling van praktijkvoorbeelden. Intern worden regelmatig bijeenkomsten gehouden in het kader van deskundigheidsbevordering en onderwijsontwikkeling waarbij de praktijk vaak centraal staat. De kennis en inzichten die docenten meebrengen vanuit hun contacten met en deelname in praktijkgremia worden ingezet in hun dagelijks functionere n binnen de opleiding. Dit geldt voor het ontwikkelen en uitvoeren van het onderwijsprogramma en eveneens voor de evaluatie en bijstelling ervan in het kader van de interne kwaliteitszorg. 17 Overzicht deskundigheid docenten opleiding Kunstzinnige Therapie, Hogeschool Leiden, Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 28

32 Oordeel Het auditteam beoordeelt dit facet als goed. Dit oordeel is gebaseerd op de volgende waarnemingen: - docenten hebben allen een relevante vakinhoudelijke en didactische scholing op minimaal HBO niveau gevolgd; een aantal heeft eveneens relevante werkervaring op het vakgebied of werkt nog steeds in de praktijk; - docenten en staf onderhouden structurele contacten met de (internationale) beroepspraktijk; hun netwerken beslaan alle voor de opleiding relevante beroepssectoren en werkvelden; - docenten volgen cursussen, symposia en congressen die (mede) door het (internationale) werkveld worden georganiseerd; - de opleiding maakt regelmatig gebruik van gastdocenten die een verbinding leggen tussen de opleiding en de actuele beroepspraktijk; - kennis en inzichten van (gast)docenten over ontwikkelingen in de praktijk worden structureel gebruikt om het opleidingsprogramma te actualiseren. Dit oordeel geldt zowel voor de voltijd- als voor de deeltijdopleiding. Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 29

33 Facet 3.2. Kwantiteit van het personeel Criteria Het facet kwantiteit van het personeel van het onderwerp inzet personeel wordt beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Wordt er voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen? Bevindingen Voorafgaand aan elk studiejaar wordt een normering voor alle studieonderdelen opgesteld door het afdelingshoofd en na bespreking door hem vastgesteld. Aan de hand hiervan en van de verwachte studentenaantallen wordt de benodigde personeelscapaciteit voor de uitvoering van het onderwijsprogramma bepaald. De student-personeel ratio in is 1:20,7. Dit cijfer wijkt af van vergelijkbare opleidingen binnen de hogeschool en van de cijfers van andere hogescholen 18 in de zin dat er bij de opleiding meer docenten werkzaam zijn dan bij de andere opleidingen. De ratio hiervoor is gelegen in het relatief grote aantal practica. Vaststelling van de functiegebonden taken en van de overige taken per medewerker vindt plaats door het hoofd van de afdeling na overleg met betrokkene en de Kerngroep. Met deze werkwijze kunnen de taken waar de opleiding voor staat in het algemeen goed worden uitgevoerd. De personeelsplanning wordt bewaakt door het clusterbureau Zorg en Welzijn van waaruit ook dreigende discontinuïteit wordt gesignaleerd. Bij onverwachte mutaties worden middelen vrijgemaakt om de personeelscapaciteit op orde te houden. Voor noodgevallen wordt een beroep gedaan op docenten van verwante opleidingen of op het eigen bestand met gastdocenten (zie facet 3.1). Er was de afgelopen jaren sprake van een hoger ziekteverzuim dan het landelijk gemiddelde. De opleiding heeft de oorzaken hiervan onderzocht. De belasting van het vernieuwde onderwijs van de opleiding blijkt in de praktijk hoger dan in docenturen is vastgesteld. Op basis van tijdschrijven is inmiddels een nieuwe normering vastgesteld, waardoor de werkdruk meer in evenwicht is gebracht. Een opleidingsspecifiek aandachtspunt bij de vacaturevervulling betreft de inhoudelijke eisen die vanuit de combinatie van algemene HBO kwalificaties en kwalificaties op het gebied van de kunstzinnige therapie en de antroposofische gezondheidszorg aan personeel wordt gesteld. Dit heeft soms tot problemen in het vervullen van vacatures geleid. In de lopende onderwijsontwikkeling wordt daarom meer onderscheid gemaakt tussen de docentrol en de inbreng van een expert die dan bijvoorbeeld kan plaatsvinden in de vorm van een gastdocentschap. 18 Hogeschool Management Informatie 2003: Kengetallen Domein Personeel, HBO raad, april 2004 Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 30

34 Oordeel Het auditteam beoordeelt dit facet als voldoende. Dit oordeel is gebaseerd op de volgende waarnemingen: - de opleiding heeft een duidelijke procedure voor het vaststellen van de inzet van de docenten, zowel wat betreft hun taken en functies als wat betreft taakomvang en beschikbaarheid; - de student-staf ratio is onderbouwd, is overeenkomstig de beoogde ratio en ligt enigszins boven die van vergelijkbare opleidingen elders; - dreigende discontinuïteit wordt tijdig gesignaleerd en passende maatregelen worden genomen, waar nodig wordt deskundigheid van andere opleidingen ingehuurd; - onverwachte discontinuïteit wordt snel en adequaat opgevangen; de opleiding beschikt over een bestand van (gast)docenten van wie de beschikbaarheid en kwaliteit bekend zijn; - de opleiding heeft passende maatregelen genomen om het gesignaleerde ziekteverzuim terug te dringen. Dit oordeel geldt zowel de voltijd- als de deeltijdopleiding. Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 31

35 Facet 3.3. Kwaliteit van het personeel Criteria Het facet kwaliteit van het personeel van het onderwerp inzet personeel wordt beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Is het personeel gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het programma? Bevindingen De inhoudelijke kwalificaties van het personeel blijken onder meer uit de het document Overzicht deskundigheid docenten KT (noot 17). Ook uit het maatwerkrapport keuzegids Hoger Onderwijs (noot 16) komt naar voren dat de studenten vinden dat de docenten vakinhoudelijk deskundig zijn (cijfer 7,3). Deskundigheidsbevordering is een vast onderdeel van het programma van de docenten en gaat ook in op onderwijskundige onderwerpen. Voordat docenten een vast contract wordt aangeboden dienen zij eerst een bewijs van didactisch bekwaamheid te halen. Bij vacatures wordt een functieprofiel opgesteld door de afdeling in overleg met de clusterdirectie. In dit profiel komen zowel de vakinhoudelijke als de didactische en organisatorische aspecten van de functie tot uitdrukking. Specifieke punten van aandacht zijn de praktijkoriëntatie op en bekendheid met kunstzinnige therapie en met de antroposofie. Selectie van de kandidaten en sollicitatiegesprekken vinden plaats op grond van dit functieprofiel. Zoals eerder gesignaleerd (facet 3.2) heeft de opleiding een plan opgesteld om bij moeilijk te vervullen vacatures continuïteit ten aanzien van de specifieke inhoudelijke eisen voor het personeel te garanderen. Beginnende personeelsleden worden ingewerkt aan de hand van een vaste procedure. Begeleiding vindt plaats door de vakgroepcoördinator, de moduleleider en/of een collega. In het eerste jaar vinden drie evaluatiegesprekken plaats. Met elk van de personeelsleden vindt in principe jaarlijks een functioneringgesprek plaats door het hoofd van de afdeling aan de hand van een vast protocol. In dit gesprek worden de afspraken uit het voorgaande jaar geëvalueerd en worden afspraken gemaakt voor het komende jaar, inclusief deelname aan scholing en deskundigheidsbevordering. De uitkomsten van deze gesprekken worden schriftelijk vastgelegd. In de afgelopen periode is enige achterstand ontstaan in de uitvoering van de functioneringsgesprekken. Inmiddels zijn concrete stappen genomen om deze achterstand in te halen. Naast de formele functioneringgesprekken zijn er in de dagelijkse praktijk overigens veel informele overlegmomenten tussen personeelsleden onderling en tussen leiding en medewerkers waarop tevens hun functioneren aan de orde is. Voor de hele hogeschool geldt dat beoordelingsgesprekken vooralsnog alleen plaatsvinden bij de overgang van een tijdelijk naar een vast dienstverband. Hiervoor is centraal een format beschikbaar. In het kader van de landelijke CAO onderhandelingen voor het HBO personeel is het de bedoeling het houden van beoordelingsgesprekken ook voor het vaste personeel in te voeren per januari De opleiding heeft een scholingsplan dat in de afgelopen jaren vrijwel geheel is uitgevoerd 19. Het plan is zowel gericht op deskundigheidsbevordering van het team als geheel als van individuen. Scholing van het team als geheel kan intern of extern plaatsvinden. Voorbeelden van onderwerpen die voor de teamscholing op de agenda staan zijn: competentiegericht onderwijs, teamontwikkeling en de antroposofische basis van de opleiding. Een voorbeeld van een individuele scholingsactiviteit is deelname aan een interdisciplinaire cursus Antroposofische Menskunde. 19 Scholingsplan Kunstzinnige Therapie periode september 2004-december 2005, opleiding Kunstzinnige Therapie Hogeschool Leiden, 9 september Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 32

36 De ICLON- evaluaties bieden zicht op het oordeel van studenten over docenten. De docenten worden over de resultaten hiervan geïnformeerd. Via deze evaluaties, de Opleidings Commissie en het overleg van de jaargroepen worden eventuele problemen met docenten gesignaleerd. Deze problemen worde n zo spoedig mogelijk behandeld door de betreffende leidinggevende. De resultaten van de evaluaties plus eventuele officiële klachten bij de OEC worden betrokken bij het functioneringgesprek met de docent. In het OER is een regeling opgenomen voor klachten van studenten, inclusief de klachten over docenten. Oordeel Het auditteam beoordeelt dit facet als voldoende. Dit oordeel is gebaseerd op de volgende waarnemingen: - de beoordeling van docenten is gebaseerd op zowel de vakinhoudelijke als de didactische en organisatorische kwaliteiten; - een functieprofiel wordt bij vacatures opgesteld waarin rekening wordt gehouden met de functievereisten op de korte en langere termijn; - nieuwe docenten worden volgens een vaste procedure ingewerkt; - met zittende docenten worden jaarlijks aan de hand van een vast protocol beoordelingsgesprekken gevoerd waarbij wordt teruggekeken naar eerdere beoordelingen en afspraken worden gemaakt over de komende periode inclusief deelname aan scholing en deskundigheidsbevordering; - het scholingsplan van de vorige periode is nagenoeg geheel gerealiseerd; er is een concreet plan voor de komende periode; - de opleiding heeft een concrete planning om de bestaande achterstand in functioneringgesprekken zo snel mogelijk in te halen; - afspraken uit het functioneringsgesprek worden gedurende het jaar gevolgd door de verantwoordelijk leidinggevende; - het oordeel van studenten wordt bij de beoordeling van docenten betrokken. Dit oordeel geldt zowel de voltijd- als de deeltijdopleiding. Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 33

37 SAMENVATTEND OORDEEL VAN DIT ONDERWERP Het auditteam heeft facet 3.1 als goed en beide andere facetten als voldoende beoordeeld. Dit betekent dat het onderwerp inzet van personeel als geheel als voldoende wordt beoordeeld. Dit oordeel geldt zowel de voltijd- als de deetlijdopleiding Kunstzinnige Therapie. Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 34

38 Onderwerp 4: Voorzieningen Het vierde onderwerp bestaat uit twee facetten: 1. materiële voorzieningen; 2. studiebegeleiding. Facet 4.1. Materiële voorzieningen Criteria Het facet materiële voorzieningen van het onderwerp voorzieningen wordt beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Zijn de huisvesting en de materiële voorzieningen toereikend om het programma te realiseren? Bevindingen Het beleid en de uitvoering van de huisvesting en de materiële voorzieningen wordt op dit moment nog sterk ontwikkeld en uitgevoerd vanuit het centraal niveau van de hogeschool. De normen worden centraal gesteld en binnen het beschikbare budget doen de afdelingen/clusters voorstellen voor de aanschaf van materiële voorzieningen, met uitzondering van meubilair en computers. In de centrale normen en in de voorstellen van de clusters zitten eventuele specifieke behoeften van opleidingen/afdelingen verwerkt. In de audit op centraal niveau is vastgesteld dat de huidige procesgang ten aanzien van de huisvesting en de materiële voorzieningen van voldoende kwaliteit is. Dit geldt zowel voor de faciliteiten waar studenten gebruik van maken als voor de werkplekken en overige voorzieningen die ten dienste staan van de medewerkers. Naast algemeen gemeenschappelijk gebruik van onderwijsruimten in de Hogeschool, maakt de opleiding Kunstzinnige Therapie gebruik van ateliers die opleidingsspecifiek zijn. Tijdens de audit blijkt uit gesprekken met studenten en docenten dat huisvesting en materiele voorzieningen toereikend zijn en mede zijn afgestemd op hun wensen. Naar aanleiding van de afnemende tevredenheid van studenten van de hogeschool over de ICT faciliteiten zoals blijkt uit het Maatwerkrapport (zie facet 2.4, noot 16) zijn door de opleiding voorzieningen getroffen om knelpunten op te lossen. Bovendien is op centraal niveau een plan opgesteld om verbeteringen te realiseren 20. Uit de evaluatie van afstudeerprojecten zijn aandachtspunten ten aanzien van de aanwezigheid van naslagwerken en literatuur gekomen die met de mediatheek zijn overlegd. Er zijn inmiddels extra aankopen gedaan van documentatie, boeken en tijdschriften. Uit de audit blijkt dat de Mediatheek breed gesorteerd materiaal op het vakgebied en op ondersteunende gebieden aanbiedt. Voor het aanschaffen en gebruiken van ateliermaterialen is een materiaalbeheerder aangewezen. De huisvesting wordt door de studenten in de maatwerkrapportage met een krappe voldoende (6.7) gewaardeerd. Inmiddels is met inspraak van zowel docenten als studenten een nieuw huisvestingsplan gerealiseerd. Zoals eerder aangegeven is binnen de hogeschool het proces gaande van het samengaan van opleidingen in vier clusters. Elk van de clusters heeft een eigen clusterbureau, dat onder meer zorgt voor de administratieve ondersteuning en de registratie van gegevens van de studenten en hun studievoortgang. Ook de organisatorische realisatie van het programma is grotendeels in handen van het clusterbureau. Door middel van een handboek Kleine Kwaliteit zijn de meeste organisatorische processen beschreven. Dit handboek wordt regelmatig aangepast, mede aan de hand van evaluatiebesprekingen in de OEC. Als het proces van clustervorming in september 2005 is voltooid, gaan de afdelingen en de clusters een grotere rol spelen bij de inrichting van de materiële omgeving. Tussen het centraal niveau en de clusters worden Service Level Agreements afgesloten die tot doel hebben de kwaliteit van de materiële voorzieningen zeker te stellen. Door het cluster Zorg en Welzijn waartoe de opleiding Kunstzinnige Therapie behoort, wordt op dit moment een pakket van eisen voor de huisvesting en de materiële voorzieningen opgesteld. Dit pakket van eisen zal per september 2005 zijn gerealiseerd. 20 Instellingsplan , Hogeschool Leiden Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 35

39 Wensen van studenten en medewerkers worden nu op diverse manier verzameld (studenten- en docentenevaluaties, teamoverleg, opleidingscommissie) en doorgeleid naar het centraal niveau. Op het moment dat de clusters functioneren zullen de wensen van studenten en personeel direct betrokken worden bij het clusterbeleid ten aanzien van huisvesting en materiële voorzieningen. Oordeel Het auditteam beoordeelt dit facet als voldoende. Dit oordeel is gebaseerd op de volgende waarnemingen: - huisvesting en materiële voorzieningen worden op dit moment nog sterk vanuit het centraal niveau van de hogeschool geregeld; wensen van studenten en personeel worden op opleidingsniveau geïnventariseerd en doorgeleid naar het centraal niveau; - studenten en docenten geven aan dat men in het algemeen tevreden is met de huidige voorzieningen, op punten van kritiek wordt adequaat gereageerd; - vooruitlopend op de verantwoordelijkheid die de clusters krijgen ten aanzien van huisvesting en materiële voorzieningen is het cluster Zorg en Welzijn bezig een eigen pakket van eisen te formuleren; studenten en personeel worden betrokken bij het opstellen van deze eisen; - het clusterbureau Zorg en Welzijn is inmiddels functioneel en voorziet naar tevredenheid zowel docenten en staf als studenten van informatie; op het cluste rbureau zijn onder andere alle procedures ten aanzien van de beleid en kwaliteit van de opleiding vastgelegd en beschikbaar. - procedures en processen van het clusterbureau zijn vastgelegd in een kwaliteitshandboek dat regelmatig wordt aangepast. Dit oordeel geldt zowel de voltijd- als de deeltijdopleiding. Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 36

40 Facet 4.2. Studiebegeleiding Criteria Het facet studiebegeleiding van het onderwerp voorzieningen wordt beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Zijn de studiebegeleiding en de informatie- voorziening aan de studenten adequaat met het oog op de studievoortgang? Sluiten de studiebegeleiding en de informatie-voorziening aan de studenten aan bij de behoefte van de studenten? Bevindingen Studiebegeleiding is in het opleidingsprogramma geïntegreerd in het onderwijs binnen de stroom Ontwikkeling als professional. Het onderdeel zelfbeeld/beroepsbeeld binnen deze stroom is gericht op toenemende zelfsturing, mede met het oog op de competenties die een toekomstig beroepsbeoefenaar hierin moet verwerven. De studiebegeleiding staat beschreven in een apart document 21 en is opgenomen in de studiegids (noot 10) en het OER (noot 11). De studiebegeleiding kent vaste momenten voor gesprekken met de student maar studenten kunnen ook op elk door hen gewenst moment een beroep doen op de begeleiding. In de eerste twee jaar van de voltijd opleiding vinden twee vaste functioneringgesprekken plaats met de student. De gesprekken in het eerste jaar worden tevens gevoerd tegen de achtergrond van een eventueel bindend negatief studieadvies. In het derde en vierde jaar vinden eveneens twee gesprekken plaats die in principe worden uitgevoerd door de docentbegeleider. Bij voortgangsproblemen verwijst de docentbegeleider naar de studiebegeleider. In de deeltijd opleiding zijn er in de eerste twee jaar van de opleiding afhankelijk van de noodzaak één of twee gesprekken van de studiebegeleider met de student. Ook hier speelt in het eerste jaar het eventuele bindend negatief studieadvies. In het derde jaar is er minimaal één gesprek met de studiebegeleider en in het vierde jaar zijn er weer twee gesprekken met de docentbegeleider. In het vijfde jaar is er eventueel een functioneringgesprek op verzoek van de student. Met studenten die tussentijds uitvallen wordt zo mogelijk een exit gesprek gevoerd waarvan de resultaten worden gebruikt om het programma bij te stellen of de begeleiding (voor bepaalde groepen) sterker te focussen. In verband met deze gesprekken is het team van studiebegeleiders de afgelopen jaren versterkt. Ten behoeve de functioneringsgesprekken van de student met de studiebegeleider is een studievoortgangdocument met de behaalde studieresultaten ontwikkeld dat door de student wordt bijgehouden. Met dit document is in het cursusjaar naar tevredenheid gewerkt in de propedeuse. De opleiding beschikt over een goed functionerend studentvolgsysteem dat mede ten dienste staat van de studiebegeleiding. Dit systeem wordt bijgehouden door de Studievoortgangadministratie binnen het clusterbureau (zie facet 4.1). Uitgangspunt is dat cijfers van opdrachten en tentamens binnen drie weken worden ingevoerd en deze termijn wordt in bijna alle gevallen gehaald. Het studentvolgsysteem heeft tevens een signalerende functie in de richting van studenten en studiebegeleiding. Studenten worden regelmatig geïnformeerd over hun studievoortgang via het studentvolgsysteem. Ze kunnen hun cijfers ook opvragen via Internet. Op het clusterbureau wordt per student een dossier bijgehouden waarin verzoeken, besluiten t.a.v. studievoortgang en maatregelen of meldingen aan de Onderwijs Examen Commissie geregistreerd staan. 21 Studiebegeleiding KT, opleiding Kunstzinnige Therapie Hogeschool Leiden, 23 maart Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 37

41 Studenten geven tijdens de audit aan dat er een goede en adequate terugkoppeling plaatsvindt van de resultaten. Uit gesprekken met studenten en gegevens van de Keuzegids Hoger Onderwijs 22 blijkt verder dat men in het algemeen tevreden is over de inhoud en intensiteit van de studiebegeleiding en de informatievoorziening. Oordeel Het auditteam beoordeelt dit facet als voldoende. Dit oordeel is gebaseerd op de volgende waarnemingen: - de opleiding beschikt over een duidelijk omschreven en toegankelijk systeem van studiebegeleiding dat rekening houdt met de behoeften en ontwikkelingsfase van de student; - de studiebegeleiding kent vaste gespreksmomenten maar is ook op andere momenten goed bereikbaar; studenten geven aan dat zij in het algemeen tevreden zijn over de inhoud en intensiteit van de begeleiding; - de opleiding heeft een studentvolgsysteem dat achterstanden tijdig signaleert; indien nodig wordt door de studiebegeleider actie ondernomen in de richting van de student; - studenten kunnen cijfers op elk gewenst moment opvragen; zij geven aan dat de cijfers in bijna alle gevallen binnen de gestelde termijn van drie weken beschikbaar zijn; - met studiestakers vinden zoveel mogelijk exit interviews plaats; conclusies hieruit en uit de andere evaluaties onder studenten en alumni worden gebruik voor het bijstellen van het programma en/of de studiebegeleiding. Dit oordeel geldt zowel de voltijd- als de deeltijdopleiding. 22 Keuzegids Hoger onderwijs , Stichting HOP/Choice, Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 38

42 SAMENVATTEND OORDEEL VAN DIT ONDERWERP De beide facetten van dit onderwerp zijn door het auditteam als voldoende beoordeeld. Hiermee komt het totaaloordeel van het onderwerp voorzieningen eveneens op voldoende uit. Dit geldt zowel voor de voltijd- als voor de deeltijdopleiding Kunstzinnige Therapie. Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 39

43 Onderwerp 5: Interne kwaliteitszorg Het vijfde onderwerp bestaat uit drie facetten: 1. evaluatie resultaten; 2. maatregelen tot verbetering; 3. betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld. Facet 5.1. Evaluatie resultaten Criteria Het facet evaluatie resultaten van het onderwerp kwaliteitszorg wordt beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Wordt de opleiding periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefdoelen? Bevindingen De opleiding wordt periodiek geëvalueerd, zowel onderwijsinhoudelijk als organisatorisch. Toetsbare streefdoelen zijn deels beschikbaar en worden mede in het kader van het kwaliteitsbeleid van het cluster Zorg en Welzijn vastgesteld voor de overige kwaliteitsaspecten. In dit kader past ook het gebruik van kengetallen. Het onderwijs wordt ieder jaar uitvoerig geëvalueerd in het jaaroverleg met de studenten, aan de hand van de klachten in de OEC, de ICLON evaluaties, incidentele evaluaties van nieuwe onderwijsmodules, de maatwerkonderzoeken en de evaluatiegegevens vanuit de praktijk. De uitkomsten ervan worden besproken in de OEC en verwerkt in de lopende onderwijsvernieuwing. In het kader van de versterking van de interne kwaliteitszorg is de hogeschool vorig jaar begonnen met het opstellen van een jaarlijkse Management Review. Dit gebeurt op drie niveaus binnen de hogeschool: het centraal niveau, het clusterniveau en het niveau van de afdeling c.q. opleiding. Zoals in hoofdstuk 1 van deze rapportage aangegeven zijn de evaluatiegegevens van de opleiding Kunstzinnige Therapie opgenomen in de Management Review Kunstzinnige Therapie van juli 2004 (noot 2). De Management Review sluit aan bij de nieuwe beleidscyclus van de hogeschool waarin naast een instellingsplan ook een clusterplan voor de periode van vier jaar wordt opgesteld. Clusterplannen bestaan uit de samenbundeling van de plannen van de betreffende afdelingen c.q. opleidingen plus de voorgenomen activiteiten die het cluster als geheel betreffen. Het instellingsplan en de clusterplannen komen in wisselwerking tot stand. Voor alle afdelingen van het cluster is een procesbeschrijving Kwaliteit opgesteld 23. Binnen deze procesbeschrijving vormt een kwalitatieve audit en een kwantitatieve vergelijking het uitgangspunt van een jaarlijks kwaliteitsgesprek op managementniveau. De uitkomsten van dit gesprek vormen de basis van de Management Review. Alle plannen worden jaarlijks geëvalueerd volgens de Plan-Do-Check-Act cyclus. De jaarlijkse Management Review op instellings- en opleidingsniveau bevat op alle onderdelen van de kwaliteit zowel het oordeel van het betreffende management over de gerealiseerde kwaliteit in de voorgaande periode als een beschrijving van de verbeterpunten voor de komende periode. De verbeterpunten worden zo veel mogelijk in de vorm van concrete streefdoelen geformuleerd. Wat betreft de instroom, doorstroom en het rendement formuleert de Management Review streefcijfers die tevens worden gerelateerd aan de cijfers van voorgaande jaren (zie ook facet 6.2). De Management Reviews van de hogeschool en van de opleiding zijn opgesteld volgens de EFQM systematiek omdat de kwaliteitszorg van de hogeschool aan de hand van dit systeem is opgezet. Bij de beschrijving van de kwaliteitsonderwerpen uit EFQM is een verwijzing opgenomen naar de onderwerpen en facetten uit de systematiek van de NVAO zodat de uitspraken in de Management Review binnen beide benaderingen kunnen worden gebruikt. 23 Procesbeschrijving Kwaliteit en beleidscyclus cluster Zorg en Welzijn, cluster Z&W, Hogeschool Leiden, september 2004 Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 40

44 Met het opstellen van de jaarlijkse Management Review is de start gemaakt met een periodieke doorlichting van de opleiding. In deze evaluatie- en verbetercyclus wordt gebruik gemaakt van een grote diversiteit aan gegevens, die deels zelf worden verzameld en deels door anderen worden aangeleverd. Interne bronnen zijn onder andere de studenten- en docentenevaluaties, de kengetallen per opleiding, cluster en hogeschool en de interne audits. Als externe bronnen worden onder andere gebruikt de gegevens van de Keuzegids Hoger Onderwijs, de HBO Monitor, de ICLON evaluaties, de werkveldteams, de alumni, de stage-instellingen, de feedback van werkvelddeskundigen, de gastdocenten en gegevens uit overleg met derden zoals de NVKT en ECArTE (zie facet 1.1). Verbetermaatregelen die voortkomen uit de Management Review worden teruggekoppeld naar de docententeams, de Opleidingscommissie en de OEC. Ze staan ook op de agenda van de werkveldteams en de besprekingen met alumni. Team en studenten bespreken de maatregelen in hun reguliere overleggen. Voor de diverse activiteiten en vraagstukken zijn door het afdelingshoofd opdrachten geformuleerd en waar nodig werkgroepen samengesteld 24 die werken aan vooraf geformuleerde (streef)doelen. De opleiding heeft een klachtenregeling die als procedure door de hogeschool is vastgesteld en bekend is bij studenten, personeel en betrokken derden. Uitgangspunt is dat de klacht allereerst wordt besproken met degenen op wie de klacht van toepassing is. Leidt dit niet tot een bevredigend resultaat, dan zijn er vaste beroepsmogelijkheden. Afhankelijk van de aard van de klacht of de problematiek kan de student ook een beroep doen op de hogeschooldecaan en de studentenpastor. Voor personeel en studenten is er verder een Regeling ter voorkoming van ongewenst gedrag. In de periode zijn er enkele klachten bij de OEC geweest die naar tevredenheid van de betrokkenen zijn afgehandeld. 24 Activiteitenplan 2004, opleiding Kunstzinnige Therapie Hogeschool Leiden, februari 2004 Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 41

45 Oordeel Het auditteam beoordeelt dit aspect als voldoende. Dit oordeel is gebaseerd op de volgende waarnemingen: - binnen het cluster is dit jaar gestart met de uitvoering van een procesbeschrijving Kwaliteit die gebaseerd is op de PDCA cyclus; - de opleiding is dit jaar begonnen met het opstellen van een jaarlijkse Management Review waarin alle onderwerpen en facetten van het kwaliteitssysteem aan de orde komen; in de Management Review wordt elk facet beschreven aan de hand van de gerealiseerde ten opzichte van de beoogde kwaliteit, de sterke en zwakke punten van de huidige situatie en de eventuele verbeterplannen; voorzover nog niet beschikbaar worden toetsbare streefdoelen opgesteld in samenspraak met het cluster Zorg en Welzijn; - de Management Review van de opleiding sluit aan bij de beleids- en evaluatie cyclus van het cluster die weer aansluit bij de cyclus op het niveau van de hogeschool; elke cyclus verloopt via de Plan-Do- Check-Act systematiek; - voor het opstellen van de Management Review maakt de opleiding gebruik van een groot assortiment aan interne evaluatiegegevens van vragenlijsten en andere evaluatie-instrumenten die zijn ingevuld door studenten en docenten, van informatie afkomstig van alumni en het werkveld en van gegevens uit externe bronnen zoals de Keuzegids Hoger Onderwijs en de HBO Monitor; - verbetermaatregelen worden teruggekoppeld naar alle betrokkenen; - er is een klachtenregeling voor studenten en personeel; aard en frequentie van eventuele klachten worden in de Management Review geanalyseerd en leiden indien nodig tot concrete verbetermaatregelen. Dit oordeel geldt zowel voor de voltijd- als voor de deeltijdopleiding. Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 42

46 Facet 5.2. Maatregelen tot verbetering Criteria Het facet maatregelen tot verbetering van het onderwerp kwaliteitszorg wordt beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Vormen de uitkomsten van periodieke evaluaties van de opleiding de basis voor aantoonbare verbetermaatregelen die bijdragen aan de realisatie van de streefdoelen? Bevindingen Zoals bij facet 5.1 aangegeven, worden in de jaarlijkse Management Review op alle kwaliteitsonderwerpen en facetten voorzover nodig- verbetermaatregelen geformuleerd. Dit gebeurt onder andere op grond van periodieke evaluaties van studenten (jaaroverleg met klassenvertegenwoordigers, ICLON evaluaties, Opleidingscommissie, Keuzegids Hoger Onderwijs, Maatwerkrapportages), personeel (jaaroverleg, vakgroepoverleg, stagebegeleiders, OEC, Kerngroep), alumni (alumnivereniging en HBO Monitor) en beroepenveld (werkveldteams, panelgesprekken). Ook worden gegevens van derden (advies- en onderzoeksrapportages) gebruikt voor het formuleren van plannen en acties. De maatregelen staan steeds in relatie tot de streefdoelen van de voorgaande én van de komende periode. Onder eindverantwoordelijkheid van het hoofd van de afdeling/opleiding worden de verbetermaatregelen opgepakt door verschillende groepen en functionarissen binnen de opleiding. Verbeteringen in het programma worden geïmplementeerd door de vakgroepcoördinatoren en de coördinator buitenschools curriculum, voorzover van toepassing in samenspraak met ander teamleden. Verbeteringen in het beoordelings- en toetssysteem zijn de verantwoordelijkheid van de OEC na advies van de toetscommissie. Verbeteringen in de structuur of de aansturing van de opleiding vinden na overleg met het team, de Opleidingscommissie en de Kerngroep plaats onder verantwoordelijkheid van het hoofd van de afdeling/opleiding. De implementatie van de verbetermaatregelen maakt onderdeel uit van de opdracht van de betrokken functionarissen en van de vaste overlegprocedures van de opleiding. Aan de verbetermaatregelen is direct een verantwoordelijke persoon of gremium gekoppeld. Indien nodig stelt het centraal niveau van de hogeschool of het hoofd van de afdeling/opleiding (afhankelijk van de verdeling van de verantwoordelijkheid ) extra middelen beschikbaar voor de implementatie. Alle verbeterplannen worden vastgelegd in de Management Review en het Activiteitenplan (zie facet 5.1). Oordeel Het auditteam beoordeelt dit facet als voldoende. Dit oordeel is gebaseerd op de volgende waarnemingen: - in de jaarlijkse Management Review worden verbetermaatregelen beschreven, zo veel mogelijk in de vorm van toetsbare streefdoelen; in de beschrijving van de verbetermaatregelen wordt tevens aangegeven wie verantwoordelijk is voor de uitvoering; - de verantwoordelijken voor de implementatie van de verbeteringen brengen regelmatig mondeling of schriftelijk verslag over de voortgang uit aan het hoofd van de afdeling; de resultaten worden daarbij afgezet tegen de streefdoelen; - indien nodig onderneemt het hoofd van de afdeling actie in de personele of materiële sfeer om de implementatie van verbetermaatregelen zoals gepland te laten verlopen. Dit oordeel geldt voor zowel de voltijd- als de deeltijdopleiding. Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 43

47 Facet 5.3. Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld Criteria Het facet betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld van het onderwerp kwaliteitszorg wordt beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Zijn -en zo ja op welke wijze- medewerkers, studenten, alumni en het afnemend beroepenveld actief betrokken bij de interne kwaliteitszorg van de opleiding? Bevindingen Medewerkers, studenten, alumni en afnemend veld zijn actief betrokken bij het verbeteren van de kwaliteit van de opleiding. Studenten en medewerkers zijn samen betrokken vanuit hun participatie in de Opleidingscommissie (OC) die regelmatig overlegt. De input hiervoor wordt onder andere geleverd door het periodiek jaaroverleg met de klassenvertegenwoordigers. De OC wordt gevraagd te adviseren over aspecten van het kwaliteitsbeleid van de opleiding en krijgt ook terugkoppeling op de uitgebrachte adviezen. Zoals eerdere aangegeven wordt over elk studieonderdeel schriftelijk de mening van de studenten gevraagd. Ook wordt gebruik gemaakt van de gegevens van de studiebegeleiding en van de uitkomsten van enquêtes in het kader van de Keuzegids Hoger Onderwijs. Indien nodig vinden aanvullende evaluaties plaats, in de afgelopen periode bijvoorbeeld met betrekking tot de samenhang tussen de derdejaars stage en het derdejaars onderwijs, de nieuwe stage zelf en het vernieuwde afstudeertraject. Bij het opstellen van verbeterplannen wordt eveneens rekening gehouden met eventuele door studenten ingediende klachten. Medewerkers zijn betrokken bij de kwaliteit en de kwaliteitsverbetering van de opleiding. Directe betrokkenheid is er vanuit de dagelijkse functie die men in de opleiding vervult. Zoals aangegeven zijn er structurele manieren van overleg (de teamvergaderingen, de vakgroepen, de coördinatiefuncties, het stageoverleg, de Kerngroep) en tijdelijke samenwerkingsverbanden (bijvoorbeeld de werkgroep Blackboard en de projectgroep Therapeutische Methodiek ) waarbinnen input door medewerkers wordt gegeven en raadpleging plaatsvindt. Afnemend veld en alumni zijn eveneens op verschillende manieren betrokken. In de eerste plaats zijn er werkveldteams gevormd die regelmatig bij elkaar komen en waarin zowel de ontwikkelingen in het betreffende deel van het werkveld als de implicaties voor het programma van de opleiding worden besproken. Terugkoppeling vindt ook plaats vanuit werkvelddeskundigen die betrokken zijn bij praktijkprojecten en werkstukken en bij de stages (met stagebegeleiders uit de praktijk vindt regelmatig overleg plaats). Het werkveld (inclusief een aantal alumni) is ook betrokken bij de panelgesprekken die zijn gevoerd in het kader van het project Opleidingsprofiel (noot 4). Alumni zijn betrokken als leden van de werkveldteams en via de beroepsvereniging InterArtief die de opleiding samen met een groep afgestudeerden heeft opgezet. Daarnaast maakt de opleiding gebruik van de uitkomsten van de HBO Monitor waarin studenten twee jaar na hun afstuderen wordt gevraagd naar verschillende kwaliteitsaspecten zoals de inhoud en doelmatigheid van hun opleiding. In het kader van het kwaliteitsbeleid van het cluster Z&W (zie facet 5.1) wordt er in 2005 een aanvullend onderzoek uitgevoerd naar de waardering door het afnemend beroepenveld. Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 44

48 Oordeel Het auditteam beoordeelt dit facet als voldoende. Dit oordeel is gebaseerd op de volgende waarnemingen: - studenten zijn betrokken bij de interne kwaliteitszorg door het invullen van vragenlijsten over de studieonderdelen of over specifieke aandachtspunten, door inbreng in het jaaroverleg en door participatie in de Opleidings Commissie; deze commissie wordt actief betrokken bij de discussie over evaluatiegegevens en over verbetermaatregelen; - medewerkers zijn zowel vanuit hun deelname aan de diverse vormen van regulier overleg en aan tijdelijke werkgroepen als vanuit hun aandeel in de implementatie van de verbetermaatregelen actief betrokken bij de interne kwaliteitszorg; ten behoeve van de kwaliteitsverbetering brengen docenten hierbij ook hun kennis en vaardigheden in vanuit hun praktijknetwerken; - alumni en werkveld worden in reguliere bijeenkomsten en in de contacten die samengaan met projecten, afstudeertrajecten en stages, systematisch geraadpleegd over de gerealiseerde kwaliteit en over de te ondernemen en ondernomen verbetermaatregelen; alumni zijn ook betrokken door gebruik van de resultaten van de HBO Monitor. Dit oordeel geldt zowel voor de voltijd- als voor de deeltijdopleiding. Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 45

49 SAMENVATTEND OORDEEL VAN DIT ONDERWERP Alle facetten van dit onderwerp worden door het auditteam als voldoende beoordeeld. Hiermee komt het totaaloordeel van het onderwerp interne kwaliteitszorg uit op voldoende. Dit geldt zowel voor de voltijd- als voor de deeltijdopleiding Kunstzinnige Therapie. Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 46

50 Onderwerp 6: Resultaten Het zesde onderwerp bestaat uit twee facetten: 1. gerealiseerd niveau; 2. onderwijsrendement. Facet 6.1. Gerealiseerd niveau Criteria Het facet gerealiseerd niveau van het onderwerp resultaten wordt beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Zijn de gerealiseerde eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen in overeenstemming met de nagestreefde eindkwalificaties? Bevindingen De opleiding verzamelt op verschillende manieren informatie van alumni en het beroepenveld over de vraag of de gerealiseerde eindkwalificaties overeenkomen met de nagestreefde kwalificaties (zie onder andere facet 5.3). Omdat het een unieke opleiding betreft, kan voor Kunstzinnige Therapie geen directe vergelijking worden gemaakt met het landelijk gemiddelde. Om die reden wordt hier op onderdelen een vergelijking gemaakt met het landelijk gemiddelde van de sociaal agogische opleidingen. Uit de cijfers van HBO Monitor (noot 8) blijkt dat de aansluiting tussen de opleiding en het werk voor 71% van de ondervraagden in orde is, hetgeen iets lager ligt dan het landelijk gemiddelde van 78%. Minder dan de helft van de afgestudeerden vindt de opleiding een volledige basis als start, veel alumni vinden het wel een goede basis voor verdere ontwikkeling. Verder blijkt uit de monitor dat met name de arbeidsmarktperspectieven voor kunstzinnig therapeuten aandachtspunt blijven. In het algemeen zijn de uitkomsten van de HBO Monitor in lijn met die van voorgaande jaren. Hierbij moet worden opgemerkt dat de gegevens gebaseerd zijn op een relatief kleine groep afgestudeerden. De waardering door het werkveld van de kwalificaties van de afgestudeerden opleiding blijkt onder andere uit de verslagen van de bijeenkomsten van de werkveldteams en de bijeenkomsten met stagebegeleiders. Verder komt relevante informatie uit de panelgesprekken die met vertegenwoordigers van het werkveld en alumni zijn gehouden in het kader van het project Opleidingsprofiel (noot 7). Het werkveld geeft hierbij aan dat de gerealiseerde eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen in het algemeen in overeenstemming zijn met de nagestreefde eindkwalificaties. Aanvullingen en verbeteringen die de praktijk in de gesprekken naar voren heeft gebracht, zijn verwerkt in het Opleidingsprofiel dat de komende jaren leidend is in de verdere ontwikkeling van het onderwijs. Opmerkingen vanuit de werkveldteams en de alumni over de eindkwalificaties worden op reguliere basis in het programma verwerkt. Het auditteam heeft zelf inzage gehad in een aantal afstudeerwerkstukken. Deze zijn wat betreft probleemstelling van voldoende diepgang en complexiteit en voor het realiseren ervan dienen de afstudeerders te beschikken over een kennisniveau en analytisch vermogen dat normaliter van HBO studenten mag en moet worden geëist. Om de bestaande gegevens over het gerealiseerd niveau verder te onderbouwen heeft de opleiding in het cursusjaar extra onderzoek gepland onder praktijkbegeleiders van stage-instellingen, leden van bestaande en in oprichting zijnde werkveldteams en alumni. Hiertoe wordt het huidige alumnivolgsysteem verder uitgebouwd, mede in overleg met de alumnivereniging InterArtief (zie facet 5.3). Dit onderzoek naar de waardering van het werkveld maakt mede deel uit van een breder initiatief in het kader van het kwaliteitsinstrumentarium dat op clusterniveau wordt ontwikkeld (zie facet 5.3). Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 47

51 Oordeel Het auditteam beoordeelt dit facet als voldoende. Dit oordeel is gebaseerd op de volgende waarnemingen: - gegevens die verzameld worden bij vertegenwoordigers van het werkveld en de alumni geven aan dat de eindkwalificaties van de opleiding in het algemeen aansluiten bij de voor de beroepsuitoefening noodzakelijke kwalificaties; dit geldt zowel voor de vakinhoudelijke als voor de algemene HBO kwalificaties; deze constatering wordt ondersteund door eigen waarneming van afstudeerwerkstukken door het auditteam; - de opleiding houdt op verschillende manieren voeling met de alumni en het werkveld, onderwerp van overleg zijn onder andere de gerealiseerde ten opzichte van de gewenste en nagestreefde eindkwalificaties; - input over het gerealiseerde niveau wordt aangevuld met in het komende cursusjaar geplande extra onderzoeken onder stage-instellingen, andere werkveldvertegenwoordigers en alumni; - de resultaten van de verschillende reguliere en projectmatige evaluaties worden verwerkt in de doelstellingen en het programma van de opleiding. Dit oordeel geldt zowel de voltijd- als de deeltijdopleiding. Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 48

52 Facet 6.2. Onderwijsrendement Criteria Het facet onderwijsrendement van het onderwerp resultaten wordt beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Zijn er, al dan niet in samenspraak met verwante opleidingen, streefcijfers geformuleerd in vergelijking met andere relevante opleidingen? Voldoet het onderwijsrendement aan deze streefcijfers? Bevindingen Mede in het kader van de clustervorming is de opleiding bezig zowel ten aanzien van de instroom als ten aanzien van het rendement specifieke streefcijfers te formuleren. Dit gebeurt in relatie tot de andere opleidingen binnen het cluster en vergelijkbare landelijke opleidingen (waarbij voor de volledigheid wordt opgemerkt dat voor Kunstzinnige Therapie geen directe landelijke vergelijking beschikbaar is, zie ook facet 6.1). Een concreet plan hiertoe is ontwikkeld door de kwaliteitsfunctionaris van het cluster Zorg & Welzijn (zie facet 5.1) en opgenomen in de Procesbeschrijving Kwaliteitscyclus Zorg & Welzijn (noot 23). Tot nu toe zijn de activiteiten vooral gericht geweest op het verzamelen en analyseren van bestaande gegevens over instroom, achtergrond, doorstroom en uitstroom. De opleiding Kunstzinnige Therapie heeft een stabiel bestand van circa 265 studenten, waarvan de meeste autochtoon zijn en afkomstig van de HAVO. Bijna alle studenten zijn vrouw. Een derde van hen studeert in deeltijd. Wat betreft de studieduur van de gediplomeerden en van de studiestakers zijn van de deeltijdvariant nog geen uitstroomgegevens beschikbaar (de deeltijdvariant is enkele jaren niet gestart). Voor de voltijdstudenten valt op dat de studieduur van de geslaagden hoger ligt dan het gemiddelde van het cluster (respectievelijk 4,3 en 3,8 jaar). De studieduur van de studiestakers komt echter overeen met het gemiddelde van het cluster (1,5 jaar). Ook komt het aantal studenten dat in het eerste jaar minder dan het vereiste aantal studiepunten haalt vrijwel overeen met het clustergemiddelde (respectievelijk 25% en 24%). In vergelijking met de landelijke gemiddelden voor de sector Hoger Sociaal Agogisch Onderwijs zoals opgenomen in de Hogeschool Management Informatie , kan worden vastgesteld dat de gemiddelde studieduur van de geslaagden van de opleiding Kunstzinnige Therapie (4,3 jaar) eveneens langer is dan het gemiddelde voor de sector (3,8 jaar). In tegenstelling tot het agogisch onderwijs kent Kunstzinnige Therapie geen verwante MBO-opleiding. Bovendien geven studenten aan dat er sprake is van een pittige opleiding, hetgeen met name komt doordat het een therapeutenopleiding is. De studieduur van de studiestakers (1,5 jaar) ligt enigszins onder het gemiddelde van de sector (1,6 jaar). Zoals eerder aangegeven gebruikt de opleiding de gegevens ten aanzien van studieduur en rendement tezamen met die van de studiebegeleiding om knelpunten in het programma zoveel mogelijk weg te nemen en de studeerbaarheid van het programma in het algemeen te vergroten. In overeenstemming met de procesbeschrijving Kwaliteit van het cluster Zorg en Welzijn (zie boven) zullen in maart 2005 haalbare streefdoelen en -cijfers voor alle afdelingen worden vastgesteld. Deze cijfers zullen input vormen voor een audit in september 2005 en de Management Review 2005 die daarna wordt opgesteld. Aan de hand van de uitkomsten daarvan zullen in december 2005 nieuwe afdelingsplannen worden geformuleerd waarbij de streefcijfers zullen worden geactualiseerd en eventuele plannen ter verbetering worden geformuleerd. 25 Hogeschool Management Informatie 2003: Kengetallen Studieduur en rendement, HBO raad, april 2004 Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 49

53 Oordeel Het auditteam beoordeelt dit facet als voldoende. Dit oordeel is gebaseerd op de volgende waarnemingen: - in samenwerking met de andere opleidingen binnen het cluster werkt de opleiding aantoonbaar actief aan de formulering van streefcijfers voor instroom en studierendement; hierbij worden voor zover van toepassing ook streefcijfers geformuleerd voor de verschillende instroomgroepen; - cijfers van de afgelopen jaren worden in de Management Review en in het overzicht van de kengetallen van het cluster Zorg & Welzijn geanalyseerd en vergeleken met gegevens van de andere opleidingen binnen het cluster en met landelijke gegevens; - de opleiding Kunstzinnige Therapie is uniek en kan dus niet rechtstreeks met andere opleidingen worden vergeleken; de gegevens ten aanzien van studieduur en rendement over een aantal jaren laten een redelijk stabiel beeld zien; - in vergelijking met de andere opleidingen binnen het cluster en met alle opleidingen binnen de sector is er sprake van een langere studieduur van de geslaagden en eenzelfde studieduur van de studiestakers; deze gegevens zijn aanleiding om extra aandacht te geven aan mogelijke knelpunten in het programma en aan de studeerbaarheid ervan; - op clusterniveau is een sluitende kwaliteitscyclus voor de afdelingen in werking gesteld waarvan haalbare streefcijfers onderdeel zijn. Dit oordeel geldt zowel voor de voltijd- als voor de deeltijdopleiding. Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 50

54 SAMENVATTEND OORDEEL VAN DIT ONDERWERP Beide facetten van het onderwerp resultaten worden door het auditteam als voldoende beoordeeld. Hiermee is het totaaloordeel eveneens voldoende. Dit geldt zowel voor de voltijd- als voor de deeltijdopleiding Kunstzinnige Therapie. Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 51

55 3. SAMENVATTEND OORDEEL 3.1. Oordeelschema voltijd De in hoofdstuk 2 beschreven bevindingen en beoordeling geven we hieronder per opleidingsvorm schematisch weer: HBO BACHELOR OPLEIDING opleiding - Voltijd Onderwerp / Facet Oordeel 1. Doelstellingen Opleiding V 1.1. Domeinspecifieke eisen G 1.2. Niveau bachelor V 1.3. Oriëntatie hbo V 2. Programma V 2.1. Eisen hbo V 2.2. Relatie tussen doelstellingen en inhoud programma V 2.3. Samenhang programma G 2.4. Studielast V 2.5. Instroom V 2.6. Duur V 2.7. Afstemming tussen vormgeving en inhoud V 2.8. Beoordeling en toetsing V 3. Inzet van personeel V 3.1. Eisen hbo G 3.2. Kwantiteit personeel V 3.3. Kwaliteit personeel V 4. Voorzieningen V 4.1. Materiële voorzieningen V 4.2. Studiebegeleiding V 5. Interne kwaliteitszorg V 5.1. Evaluatie resultaten V 5.2. Maatregelen tot verbetering V 5.3. Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld V 6. Resultaten V 6.1. Gerealiseerd niveau V 6.2. Onderwijsrendement V Samenvattend oordeel V Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 52

56 3.2. Oordeelschema deeltijd HBO BACHELOR OPLEIDING opleiding - Deeltijd Onderwerp / Facet Oordeel 1. Doelstellingen Opleiding V 1.1. Domeinspecifieke eisen G 1.2. Niveau bachelor V 1.3. Oriëntatie hbo V 2. Programma V 2.1. Eisen hbo V 2.2. Relatie tussen doelstellingen en inhoud programma V 2.3. Samenhang programma G 2.4. Studielast V 2.5. Instroom V 2.6. Duur V 2.7. Afstemming tussen vormgeving en inhoud V 2.8. Beoordeling en toetsing V 3. Inzet van personeel V 3.1. Eisen hbo G 3.2. Kwantiteit personeel V 3.3. Kwaliteit personeel V 4. Voorzieningen V 4.1. Materiële voorzieningen V 4.2. Studiebegeleiding V 5. Interne kwaliteitszorg V 5.1. Evaluatie resultaten V 5.2. Maatregelen tot verbetering V 5.3. Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld V 6. Resultaten V 6.1. Gerealiseerd niveau V 6.2. Onderwijsrendement V Samenvattend oordeel V Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 53

57 3.3. Algemeen oordeel/ advies aan NVAO Het algemeen oordeel van het auditteam is dat de zowel de voltijd- als de deeltijd opleiding Kunstzinnige Therapie van de Hogeschool Leiden van voldoende kwaliteit zijn en derhalve in aanmerking komen voor accreditatie door de NVAO. Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 54

58 BIJLAGE 1: CV S EN ONAFHANKELIJKHEIDSVERKLARINGEN AUDITOREN CURRICULA VITAE Ir. P. Lemaire Ir. Peter Lemaire is werktuigbouwkundig ingenieur met meer dan 30 jaar management ervaring in professionele en industriële organisaties, lid van KIVI-NIRIA. Hij is reeds jarenlang actief op het terrein van kwaliteitsmanagement als auditor (INK en ISO), consultant en docent in het (post) hoger onderwijs. Hij is de auteur van vele (inter)nationale publicaties en bestuurslid bij diverse certificatie instellingen. Peter Lemaire was directeur van de Stichting KDI en bekleedde bestuursfuncties binnen de European Organization for Quality (EOQ), de European Foundation for Quality Management (EFQM) en het Instituut Nederlandse Kwaliteit (INK). Hij is sinds 1991 erelid van het Nederlands Netwerk voor Kwaliteitsmanagement. G.H. van der Bie Guus van der Bie, arts, studeerde geneeskunde aan de Rijksuniversiteit Utrecht. Hij was docent in het WO en het HBO op het gebied van de verpleegkunde en de antroposofie. Momenteel is hij antroposofisch huisarts in een multidisciplinair (antroposofisch) team werkend in een gezondheidscentrum in Zeist. Daarnaast is hij parttime werkzaam bij het Louis Bolk Instituut, een instituut dat zich toelegt op fenomenologische natuurwetenschap ten behoeven van de landbouw en de gezondheidszorg. Tevens is hij actief betrokken bij de ontwikkeling en uitvoering van modulen complementaire geneeskunde aan de medische faculteiten van de universiteiten van Utrecht en Nijmegen. Guus van der Bie heeft vele publicaties op het gebied van de antroposofische gezondheidszorg als auteur of co-auteur op zijn naam staan. Drs G.J. Stoltenborg Hans Stoltenborg studeerde psychologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en was al gedurende zijn studie werkzaam in projecten op het terrein van onderwijs en opleiding. Na een aantal jaren in de onderwijsresearch werkte hij op het gebied van het post-hbo en andere vormen van commerciële dienstverlening vanuit onderwijsinstellingen. Door een stationering in Brussel leerde hij de EU en het internationale projectenbeleid goed kennen. De afgelopen jaren werkt hij vanuit het kantoor in Den Haag op onderwerpen als marktonderzoek (deels samen met TNS NIPO), ontwikkeling van nieuwe opleidingen, competentiegericht leren, kwaliteitszorg en accreditatie. Ook voert hij het projectmanagement van innovatieprojecten en is hij betrokken bij internationale onderwijsprojecten. T. Knoester Tanja Knoester is beleidsmedewerker bij de Ondernemingsraad van het Medisch Centrum Haaglanden te s- Gravenhage en Ambtelijk Secretaris van de Interne Bezwarencommissie Functiewaardering VO van het Rijnlands Lyceum; Tanja studeert is tevens 3 e jaars deeltijdstudent Bestuurskunde en Overheidsmanagement aan de Haagse Hogeschool. A. van der Ros - Pierik (1978) Annegreet van der Ros volgde de opleiding Journalistiek en Voorlichting aan de Christelijke Hogeschool Ede. Na een aantal functies op het gebied van voorlichting en public relations te hebben vervuld, kwam Annegreet in 2001 als communicatie-adviseur in dienst bij de Hobéon Groep waar zij verantwoordelijk is voor de interne en externe communicatie. Daarnaast verzorgt Annegreet de communicatie-uitingen van een aantal projecten van de Hobéon Groep zoals het project Verbreding Techniek Basisonderwijs en het Platform Promotie Techniek Tilburg. Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 55

59 ONAFHANKELIJKHEIDSVERKLARING Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 56

60 Hobéon Certificering Eindrapport accreditatie KT opleiding Hogeschool Leiden 57