De kerk is beschermd als monument, KB 19.IV.1937

Transcriptie

1 VLAAMSE OVERHEID inventarisatie van het onroerend erfgoed : ORGELS Provincie West-Vlaanderen Administratieve entiteit WIELSBEKE Gemeente SINT-BAAFS-VIJVE Parochiekerk Sint-Bavo Arrondissement Tielt (Sint-Bavostraat, z.nr.) KERK Een eerste kerk werd vermoedelijk opgetrokken in de 1 ste h. van de 12 de e.; zoals bij talrijke Leiedorpen het geval, werd de kerk opgetrokken in onmiddellijke nabijheid van de rivier. In 1559 werd de parochie Sint-Baafs-Vijve, tot dan bij het bisdom Doornik behorend, bij het bisdom Gent gevoegd. Op het einde van de 16 de e. braken onlusten uit in de nasleep van de godsdiensttroebelen; tot 1613 was de kerk in slechte staat, vermoedelijk werd ze kort daarna hersteld. In 1658 onderging het dorp een algemene plundering. Tijdens de Negenjarige Oorlog ( ) werd het dorp opnieuw geteisterd door Franse troepen; de kerk diende te worden hersteld ( ) maar was in 1704 opnieuw erg vervallen; in werden andermaal herstellingswerken uitgevoerd. In onderging de kerk andermaal ingrijpende verbouwingen: o.m. de indeling van de traveeën werd gewijzigd en de drie beuken werden onder één dak gebracht. Dankzij een testamentaire schenking uit 1905 kwam een bedrag ter beschikking voor het bouwen van een nieuwe kerk; in 1909 waren de plannen klaar. De kerk werd quasi volledig herbouwd in een historiserend-romaanse stijl, waarbij de 12 de -eeuwse vieringtoren en muren van de dwarsbeuk behouden bleven, evenals het 15 de -eeuwse witstenen paradijsportaal in de noordelijke zijbeuk. Door graafwerken naar de funderingen werd de oorspronkelijk romaanse plattegrond opnieuw samengesteld en voor de benodigde vergroting aangevuld met een verlenging aan W-zijde en de uitbreiding van het koor. De werken waren nog niet voltooid toen in september 1914 het dorpscentrum beschoten werd bij de Duitse inval. In oktober 1914 werden in de kerk Mechelse vluchtelingen opgevangen; vervolgens werd ze door Duitse soldaten als paardenstal gebruikt. Het orgel werd uit de kerk weggehaald en in 1917 werden de drie klokken geconfisqueerd voor de wapenindustrie. Pas na de oorlog, in 1920 werd de interieuraankleding uitgevoerd. De heropgebouwde kerk werd ingezegend op 6 mei Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog krijgt de kerk het in mei 1940 hard te verduren: de zuidelijke zijbeuk, de toren en het koor werden zwaar beschadigd. Nog in hetzelfde jaar werd het gebouw hersteld. Vanaf 1983 werden restauratiewerken uitgevoerd (gebouw, schilderwerken; in 1987 dak). Laatste werken in De kerk is beschermd als monument, KB 19.IV.1937

2 ORGEL Voorgeschiedenis 1) Een voormalig orgel werd in 1858 verkocht aan de kerk van Huise-Lozer (prov. Oost-Vlaanderen), [zie ] het zou in Sint-Baafs-Vijve gebouwd geweest zijn in De auteur is vermoedelijk een orgelmaker uit Frans-Vlaanderen. 2) In 1858 werd een nieuw orgel geleverd door L. Lovaert (Gent). Het oorspronkelijke ontwerp was van de hand van J.B. Bethune, maar zou gewijzigd zijn bij de uitvoering. Dit instrument ging wellicht verloren in de Eerste Wereldoorlog, of in de nasleep ervan. (Het archief van orgelbouwer J. Anneessens, cfr. infra, spreekt in 1937 nergens over de eventuele overname van een oud orgel.) Huidig instrument Auteur oorspronkelijk instrument : J. Anneessens (Menen) Auteur orgelkast : G. Delafontaine (Menen) Bouwjaar : 1937 Totale ombouw : J. Bruggeman (Marke), 1998 De kerk is beschermd als monument; niettemin werden deze werken uitgevoerd zonder dat er enige vergunning gevraagd werd aan de bevoegde overheden. INSTRUMENT Dispositie (voor de oorspronkelijke dispositie van 1937 : zie ARCHIVALIA) registertrekkers aan weerszijden van het klavier : I Wind Montre 8 Praestant 4 Doublette 2 Fourniture II Gedekt 8 Trompet 8 man. II man. I Fluÿtte 8 Fluÿtte 4 Fluÿtte 2 Kwint 2 2 /3 Hobo 8 Subbas 16 Bas 8 II P - koppel Ped. + I (te bedienen met parallelle drukknoppen onder man. I) - geen zwelwerk (de oude opening van de trede is nog zichtbaar) manuaalomvang : C - g 3 pedaalomvang : C - f 1

3 Klaviatuur - in origine een vrijstaande speeltafel door J. Anneessens; verwijderd in thans een ingebouwde klaviatuur, met recuperatie van onderdelen (meubeldelen, toetsen etc.) van het Anneessensorgel; ingebouwd aan de zijkant van de rechtse orgelkast (r. vanuit de kerk gezien) - gesigneerd Bruggeman-Baert Orgelbouwer Kortrijk Pijpwerk - het grootste gedeelte van het pijpwerk is gerecupereerd uit het orgel van 1937; een klein deel is nieuw Windladen, tractuur etc. - in de linkse orgelkast (waarin de trap uitmondt) ligt nog een niet-herbruikte Anneessens-windlade - het instrument is nu volledig ondergebracht in de rechtse orgelkast, op 2 niveau's - windladen in houtplaat - de inwendige stellage en mechanieken zijn nieuw van 1998 (serie-onderdelen) - er is veel kunststof verwerkt (plastiek conducten etc.) ORGELKAST - gedeeld meubel, aan weerszijden van het doksaal - neogotisch paneelwerk - in voor- en zijkant staan houten sierpijpen HUIDIGE TOESTAND dit kunstwerk is een potsierlijk mengsel van J. Anneessenselementen (meubels, klavier...) en Bruggeman-neo (registertrekkers met barokke trekknoppen, archaïsche registerbenamingen) datum onderzoek : mei 2001

4 ARCHIVALIA Bedrijfsarchief van orgelbouwer J. Anneessens ( ), Benedictinessenstraat, Menen. (Archiefmappen ons ter inzage gegeven door dhr. P. Andriessen, huidig zaakvoerder.) In de map Vyve St Baafs zijn volgende documenten aanwezig : 1) brief (doorslag) van pastoor E. Delanote aan J. Anneessens [E.H. Delanote was pastoor van 1934 tot 1951] Ik ben zoo vrij in naam van onze kerkfabriek Ued de gelegenheid te geven een of meer "devis" op te maken voor orgel met 12 spelen 2 klavier 1 voetspel electrische ventilator en verdeeld in twee kassen. Het doksaal meet 6 meter op 3.50 m. Echter het middendeel 3 meter moet vrij blijven voor het geschilderd venster, en aan de mannenkoor is 2.00 ingenomen door den trap naar het gewelf: dus blijft vrij aan de mannenkoor 1.50 m op 1.50 (ten ware die trap zou veranderd worden in draaitrap) en langs de vrouwenkoor 3.50 m op 1.50 m. De orgel zou gedeeltelijk moeten opgemaakt zijn tegen 7 December De aangeboden "devis" zal ter goedkeuring aangeboden worden aan de bisschoppelijke commissie. Uit dit aanbod en uit de aangeboden "devis" zal hoegenaamd geen verplichting voortspruiten ten laste der kerkfabriek en het is wel met deze vereischte, dat een devis mag opgestuurd worden. Het ware best, dat de orgel zou hangen, om plaats te laten voor de zangers. Aanvaard, de uitdrukking mijner eerbiedige gevoelens. in naam van de kerkfabriek Em. Delanote pastoor. [geen handtekening] 2) bestek (3 doorslagen) van J. Anneessens voor nieuw orgel Sint-Baafs-Vijve [werd niet uitgevoerd; wordt hier niet overgenomen] 3) brief (getypt) van pastoor Delanote aan J. Anneessens De ingediende bestekken zijn verworpen geweest. Hierbij wordt U gelegenheid aangeboden, zooals den eersten keer, dus nog zonder verplichting van wege de kerkfabriek, een bestek in te dienen van elf spelen: te weten salicional zou wegvallen in het groot orgel

5 trompet zou wegvallen in het reciet. en doublette zou vervangen worden door fourniture 3 r. De oplossing is gevonden voor den trap naar den zolder: de vier deelen van den trap zouden aaneengebracht worden en geplaatst tegen den muur met eene nieuwe opening in de zoldering. Dan kan de sommier van den kleinen orgel gebracht worden nevens den trap en zoo het venster vrij blijven. Het dossier van het te verkoopen land moet nog goedgekeurd worden door de bestendige afvaardiging en door de bisschoppelijke overheid. Intusschen bied ik U, de uitdrukking mijner eerbiedige gevoelens Namens de kerkfabriek [get.] Em. Delanote pastoor. P.S. Is er gedacht gebruik van den blazer met de hand? Is er waarborg voor blazer en houten leidingen: in veel gevallen 's zomers krimpen deze en laten te veel wind verliezen. [in handschrift:] P.S. Uw schrijven van zondag wel ontvangen. 4) postkaart van pastoor Delanote aan Anneessens Laat "trompet" wegvallen uit het reciet en verander "salicional" in "fourniture". Aldus komt gij aan elf. Waart ge voor de vespers gekomen, dan hadt gij een mededinger aangetroffen. Zooals afgesproken. Met eerbied. Em. Delanote, pastoor. 5) bestek (3 doorslagen) voor nieuw orgel [werd niet uitgevoerd; wordt hier niet overgenomen] 6) getypte brief van pastoor Delanote aan Anneessens Mijnheer Anneessens, De leden van onzen kerkraad hebben uw voorstel aanvaard, te weten dat gij een nieuw spel zoudt voegen bij de elf reeds bepaalde en dan wel voor de som van fr. Ik denk, dat het best ware er een te voegen bij het reciet. Ik heb gevraagd aan E.H. Bouckaert welk spel wenschelijk is en hij heeft geantwoord: "ofwel Bourdon 8 ofwel Trompet." Aangezien het offer van U uitgaat, zijt gij vrij er een spel aan te voegen volgens uw goeddunken. Ik denk, dat de Bestendige Afvaardiging een besluit zal nemen vrijdag aanstaande. Ik zend dus de bestekken terug voor deze aanvulling. Aanvaard, de uitdrukking mijner beleefde gevoelens. [get.] Em. Delanote pastoor

6 7) bestek (1 ondertekend origineel & 1 doorslag) voor leveren en plaatsen van een nieuw orgel [briefhoofd firma Anneessens] Parochiale kerk van VIJVE ST BAAFS. -:-:-:-:- Bestek met beschrijving voor het leveren en plaatsen van een nieuw orgel. Tusschen Eerweerde Heer DELANOTE, Pastor, handelende in naam der kerkfabriek eenerzijds; en Jules ANNEESSENS, orgelmaker te Meene, anderzijds; is overeengekomen als volgt: 1/ Een nieuw orgel zal gemaakt worden, zonder buffetten, volgens pneumatiek stelsel; het zal in twee deelen geplaatst worden op 2.50m. hoogte, dit om het hoogzaal vrij te laten. De plaats van blaasbalg en ventilator moet nog besproken worden.- 2/ Het orgel zal bestaan uit 12 spelen verdeeld op 2 handklavieren ieder van 56 toetsen en voetklavier 30 toetsen; en 7 verbindingen.- 3/ Speeltafel: het meubel zal gemaakt worden in eik en zal sluiten met een roldeksel. De witte toetsen der handklavieren zullen belegd zijn met celluloïd; de dièzen zullen in ebbenhout zijn. De registertrekking bestaande uit basculeerende toetsen zal geplaatst worden boven de handklavieren; de etiketten ervan zullen wit zijn voor groot orgel- rooskleurig voor reciet- en groen voor voetklavier. De verbindingen zullen in werking gebracht worden door basculeerende toetsen; de omgeving der klavieren zal in gepolierd mahoniehout zijn; het voetklavier in eik zal concave gemaakt worden en volgens de verdeeling van Mechelen. Pupiter en speelbank zullen er bij gevoegd worden.- 4/ Sekreten: zij zullen gemaakt worden volgens het kegelstelsel, dus een kegel voor iedere pijp, iedere kegel zal voorzien zijn van 2 lederen bollekens, een voor het regelen van de koers der kegels, het ander om de koers te regelen tusschen kegel en membrane. Al de kegels zullen langs onder kunnen afgevezen worden. Al de membranen zullen in leder zijn, dus simili. De sekreten zullen gemaakt worden in eerste keus Oregon hout.- 5/ Relais: het mekanisme zal met dubbele relais gemaakt worden om het aanspreken oogenblikkelijk te maken.- 6/ Expression: de deurkens ervan zullen gemaakt worden in Zamba-hout, soort hout dat heel licht is en niet werkt; zij zullen 2m. lang zijn- 0.18m. breed en 0.03m dik; zij zullen gemakkelijk en

7 zonder gerucht werken. De vergaring der kas zal in Oregon zijn van 6/4- de panneelen in triplex Oregon. Daar waar het placement zulks toestaat zullen de panneelen kunnen uitgenomen worden, dit om gemakkelijk aan de pijpen te kunnen werken.- 7/ Blaasbalg: hij zal gemaakt worden in schoon droog hout zonder de minste gebreken; het boven- en midden raam in 6/4- het onderraam in 5/4- de plooien, waarvan een in- en eene uitgaande zullen cm. breed zijn- en 15 mm. dik; gansch het bovenraam zal kunnen los gevezen worden, om desnoods gemakkelijk in den blaasbalg te kunnen werken. De soupapen der pompen zullen kunnen afgevezen worden. op het onder raam zal een windbak geplaatst worden van minstens 18cm. hoog. Het hout der pompen zal minstens 0.04m. dik zijn. De verbindingen der pompen en de moevementen ervan zullen in eik en ijzer zijn; de kussen ervan zullen draaien in koper. Gansch den blaasbalg zal langs binnen overplakt zijn met papier, hij zal met dubbel leder vergaard worden en in beweging gebracht worden, a/ met de voeten bij middel van 2 pompen- b/ door een electrieken ventilator. De blaasbalg zal groot genoeg zijn om het orgel in volle spel te spijzen.- 8/ Electrieke ventilator: hij zal in overvloed wind geven zelf in volle spel; hij zal 1430 toeren draaien per minuut volgens courant triphasé- 220/380 volten- 50 perioden.- 9/ Placement der pijpen: dit zal sterk gemaakt worden om het omvallen derzelve te beletten.- 10/ Houten pijpen: al de voeten der houten pijpen zullen voorzien zijn van sleutels om gemakkelijk den wind te kunnen regelen. De pijpen zullen gemaakt worden in Oregon en Zamba-hout.- 11/ Verplaatste pijpen: al de pijpen welke niet rechtstreeks op de chappen kunnen geplaatst worden, zullen hunnen wind toegevoerd worden door looden windbuizen.- 12/ Windbuizen: al de windbuizen zullen in lood of hout zijn, dus geene in karton.- 13/ Materialen: zij zullen allen van eerste hoedanigheid zijn; het hout van gelijk welk deel van het orgel zal niet den minsten knoop bevatten; uitgenomen dit der stelling, of fondement, die zal gemaakt worden uit madriers van 1 ste kwaliteit.- 14/ Schilderen: niets van het orgel zal geschilderd worden noch beplakt voor de aankomst in de kerk, opdat men

8 alles kunne nazien.- 15/ Waarborg: deze is van vijf jaar tegen alle gebreken van constructie- zij betreft alles, dus ook blaasbalg en houten leidingen.- 16/ Onkosten: deze zijn allen ten laste van den orgelmaker, uitgenomen: het licht dat men zou kunnen noodig hebben gedurende de werken in de kerkeen blazer of gebruik van ventilator gedurende het akkordeeren- en alles wat de electrieke leiding betreft voor motor- deze kosten zijn ten laste der kerkfabriek.- 1/ Bourdon 16 2/ Montre 8 3/ Flûte harm. 8 4/ Prestant 4 Samenstelling van het orgel: Groot Orgel- 24 pijpen in hout 32 in metaal de grootste pijp 24 " " zink 32 " " " " " 24 " " " 32 " " " " 12 " " " 44 " " 16 x 19 cm. 14 cm. diam 12 " " 85 mm. " 5/ Doublette 2 56 " " metaal de grootste pijp 50 mm. diam. 6/ Fourniture 3 rangen 7/ Diapason 8 8/ Bourdon 8 9/ Viola 8 10/ Flûte 4 11/ Quinte 2 2 /3 168 pijpen in metaal Reciet- 24 pijpen in zink 32 in metaal grootste pijp 12 " " hout 44 " " " " 12 " " zink 44 " " " " 12 " " " 44 " " " " 56 " " metaal speciale maat Voetklavier- 12/ Sousbasse 16- met transmissie- Verbindingen: 1/ Groot orgel aan voetklavier- 2/ Reciet aan voetklavier- 3/ Reciet aan groot orgel- 4/ Super-oktaaf groot orgel- 5/ Super-oktaaf reciet- 6/ Expressie reciet- 7/ Tremolo reciet- Prijs voor gansch het orgel, voltrokken in de kerk frank (zeven vijftig duizend twee honderd fr.) Gedaan in dubbel te Meenen den 27 April Voor de kerkfabriek. De orgelmaker. 12 cm. diam. 10 x 8 cm. 8 cm. " 8 cm. "

9 De Voorzitter: Jules Anneessens A. Bekaert De schrijver: De schatbewaarder: Avanhoutte [?] M. Ambrecht Voor de gemeenteraad: De leden: De Burgemeester Em. Delanote Bekaert [?] De Meyer J De secretaris: G De Clerck Bauwens 8) brief (doorslag) van J. Anneessens aan A. Laukhuff (fabrikant orgelonderdelen, D-Weikersheim) [de eerste 2 alineas van deze brief hebben betrekking op een werk door Anneessens in uitvoering in de basiliek van Halle] Monsieur Laukhuff, L'orgue électrique : Le tout vous sera commandé sous peu de jours. Console 3 claviers : Pourquoi n'envoyez-vous pas cette console pneumatique, et les membrannes pour tout cet orgue, commandé le 3 février 36. Veuillez en faire un seul envoie avec la console et petites fournitures que je vous commande plus loin. Veuillez m'envoyer à Menin, un même moteur ventilateur comme celui envoyé à Halluin. L'agence en douane m'a dit qu'il vous a envoyé le montant de la facture moteur Halluin, moins les frais de douane, parceque le moteur a été dédouané à Halluin. Veuillez me faire connaître le prix de 2 sommiers construction habituelle, longueur 3,00 m. chacun, avec double relais, donc le petit relais intermédiaire adhérent au grand relais. Chacun de 56 notes, pédale 30 notes par transmission sur le Bourdon 16 du G.O. Le G.O. 6 jeux - Récit 5 jeux - pédale sousbasse 16, transmis du Bourdon 16, G.O. Veuillez m'envoyer 20 touches basculantes avec tous les accessoires, comme ressorts, soupapes, pistons, etc... et seulement 18 étiquettes pour touches basculantes 20m/m/ diamètre. Blanc : Bourdon 16 - Montre 8 - Flûte harmonique 8 - Prestant 4 - Doublette 2 - Fourniture 3R. Rose : Diapason 8 - Bourdon 8 - Viola 8 - Flûte 4 - Quinte 2 2/3. Bleu : Sousbasse 16 puis les suivantes d'après leurs couleurs nécessaires: Groot orgel aan pedaal - Reciet aan pedaal - Reciet aan Groot orgel - Super octaaf groot orgel - Super octaaf Reciet - Tremolo - Ces étiquettes également pour touches basculantes. Veuillez agréez, Monsieur Laukhuff, mes meilleures salutations. 9) offerte "No. 238 Ho." van Laukhuff voor "Sommiers à pistons pneumatiques entièrement en bois de pin

10 d'orégon, les faux sommiers en hêtre rouge. Les barres garnies de molleton, les gravures hermétiquement fermées par du papier en haut. Les barres garnies de peau en bas, les pièces de fond dévissables. Hauteur des barres 120 mm. Les membranes en peau sciée havane allemande. Les fils en laiton. Pour tous les écrous de fermeture se trouvera au-dessus de la rondelle en feutre encore une rondelle en peau de chamois. Tous les fils de piston avec 2 écrous. Longueur des sommiers 3 mètres." [etc.] door Anneessens bijgeschreven "Commandé le " 10) brief (doorslag) van Anneessens aan Laukhuff Monsieur, Votre facture du 20 Mai Rm. a été soldée Vendredi dernier; celle du 29 Mai, le sera demain. Suite à votre offre 238HO, du , j'ai l'honneur de vous commander ces deux sommiers, construction habituelle, à part pour les tirasses dont description plus loin. Grand orgue- Bourdon 16-6 de 30 mm.- 6 de 26 mm.- 6 de 24 mm.- 6 de 22 mm.- le reste sur le sommier- C4-70 mm. diam. Montre 8- C8-14 cm.- Flûte harm. 8- C8-12 cm.- Prestant 4- C4-80 mm.- Doublette 2- C2-50 mm.- Fourniture 3 r. 168 tuyaux- Récit- Diapason 8-12 avec conduits- 6 de 24 mm.- 6 de 22 mm. le C4-80 mm.- Flûte 4- C4-8 cm.- Viola 8- C8-80 mm.- Quinte 2 2/3- Touche C- 80 mm.- Trompette 8- C8-12 cm. Pédalier- Sousbasse 16- transmis sur le Bourdon 16- Longueur des sommiers 3 m.- Largeur g.o. et péd. le moins possible- largeur récit maximum 0.58 m. pour ce sommier du récit, vous pouvez aller jusque 3.20 m. de long, pas pour le g.o. Largeur pour la Trompette 0.13 m. est suffisant, pour le cas présent. J'ai très souvent remarqué qu'avec certains de vos sommiers il y a de fortes secousses, surtout avec les octaves quand on joue rapidement, et ceci surtout avec des sommiers de peu de jeux, particulièrement dans les récits, cependant il y a toujours un régulateur près de ce sommier d'environ 1 m 2 avec une cloche et qui sépare le vent du g.o. et du récit et les conduits sont plus que suffisants. Du temps de mon père je n'ai jamais remarqué ces secousses et cependant les ouvertures des laies de registres étaient moindre que celles de vos sommiers; en plus de celà, il y avait 56 petits soufflets dans chaque laie, chez vous il y a 56 pistons qui ne fatiguent pas le vent comme ces petits soufflets.

11 Je propose donc, afin d'éviter ces secousses, de faire une séparation de vent entre le coté C et C#, le travail est le même il n'y a que la petite séparation à faire; qu'en pensezvous? Vous pouvez commencer de suite la construction de ces sommiers et me les livrer le plus vite possible. Je reçois à l'instant votre estimée du 29 Mai. Puisque celà vous demande du temps supplémentaire ne triez pas ces petites fournitures. Agréez, Monsieur, mes salutations distinguées. [aangehecht is ook de handgeschreven kladversie aanwezig, met lichtjes verschillende tekst] 11) "Ordre No Ho." van Laukhuff (bevestiging van de bestelling van Anneessens, met gedetailleerder beschrijving) "Sommiers à pistons pneumatiques entièrement en bois de pin d'orégon. Les faux sommiers en hêtre rouge. les gravures hermétiquement fermées par du papier en haut. Les barres garnies de molleton en haut et de peau en bas. Les pièces de fond dévissables. Hauteur des barres 120 mm. L'exécution comme d'habitude, à savoir comme décrite dans l'offre No. 238, mais les gravures de registre fermées dans le milieu au-dessous de la soupape, afin d'éviter autant que possible les secousses de vent." [etc.] 12) s.d. - naamkaartje van firma Anneessens met daarop geschetst een grondplan van het doksaal in Sint-Baafs-Vijve, en diverse afmetingen (kassen, beschikbare hoogte etc.) 13) blauwdruk (schaal 1/10) door firma Laukhuff met constructieplan van de windladen 14) postkaart van pastoor Delanote aan Anneessens Ik heb den 19 juni geschreven naar M. Lafontaine, dat het plan der orgelkast nog niet gekomen was. Heden nog niet. Wat zal op den duur te doen zijn? Hand ende groet Em. Delanote past. 15) brief (doorslag) van Anneessens aan pastoor Delanote Eerweerde Heer Pastor, Ik ben gisteren bij Mr Delafontaine geweest, doch hij was afwezig tot 's avonds. Dezen namiddag ben ik er terug geweest, er lag daar juist een brief gereed voor U, denwelke u dus met zelfde post als dezen zult ontvangen. Ik heb hem gezegd waarom die afsluiting van den trap

12 gebruiken, stelt eens aan Mijnheer Pastor een modern buffet voor, het zal meer ORGEL toonen en veel min kosten. Hij heeft daarin toegestemd en zal U tegen Donderdag eene andere teekening zenden volgens ik het hem heb voorgesteld. In Oostroozebeke heeft Mijnheer Pastor ook mijn gedacht daarover aangenomen. Gelief, Eerweerde Heer Pastor, mijne eerbiedige groeten te aanveerden. 16) kwijtschrift (doorslag) door J. Anneessens Reçu de la fabrique d'église de l'église de VIVE-ST-BAVON, la somme de frs. (quinze mille francs), pour la construction et placement d'un orgue. Menin le 15 Octobre [met de hand bijgeschreven:] Taxe 7.50 f. 17) getypte brief van pastoor Delanote aan Anneessens Onze zending begint hier den 22 Oktober. Dus nog juist drie maanden. Ik had uiterst verlangd, dat de orgel kon voltrokken worden tegen dien datum. Maar het is het eeuwig levenamen met die openbare besturen. Het dossier verzonden in December Lag nog in Brussel over enkele weken. Ik heb het doen opzoeken en heb het nog niet terug. Ik twijfel er niet aan, dat het zal goedgekeurd worden. Ook de grondverkoop is nog niet voltrokken, omdat de uitterhandverkooping moet veranderd worden in openbare verkooping. Doch indien de eerste reeds toegestaan werd, zal deze nog gemakkelijk toegestaan worden. Ook dit dossier ligt nog in Brugge. Wat daarmee gedaan? Ontvang, voor U en Uwe Dierbaren de uitdrukking mijner eerbiedige gevoelens. Toegenegen in Jezus' H. Hart Em. Delanote pastoor. 18) postkaart van pastoor Delanote aan Anneessens Mijnheer Het dossier voor den grond is goedgekeurd heden ingekomen. Het andere nog niet. Met eerbied. Toegenegen in X to Em. Delanote past. P.S. Morgen zondag ben ik afwezig, ook woensdag & donderdag 19) postkaart van pastoor Delanote aan Anneessens Mijnheer Ik heb het goedgekeurd bestek van den orgel ontvangen. Nog

13 geen nieuws van M. Delafontaine? Met eerbied Em. Delanote past. 20) brief (doorslag) van Anneessens aan Laukhuff Monsieur, Veuillez me faire les jeux suivants, pression 100 mm.- diapason normal; clavier de 56 notes- métal de 40% étain: Flûte harmonique 8-44 notes- 12 en zinc- C4-85 mm.- 32 métal Violon 8-44 notes en métal- C4-52 mm.- Flûte octaviante 4-56 notes- 12 en zinc- C4-80 mm.- 44 métal Principal Violon 8-44 notes- 12 en zinc 32 en métal, C4-70 mm.- Fourniture 3 r. 168 notes en métal- commencer au 1 r grave par 2-1 1/3 et 1 pds, continuer ainsi jusqu'au 2 me plus grand B y compris à partir du 3 me plusgrand C, 2 reprises par octave. Ayant un urgent besoin de ces jeux, vous m'obligeriez beaucoup en me les livrant commencement du mois prochain. Agréez, Monsieur, mes salutations distinguées.

14 21) prijsofferte van Laukhuff voor 5 registers

15 22) brief (doorslag) van Anneessens aan pastoor Delanote Eerweerde Heer Pastor, Binnen een drietal weken zal het orgel gereed zijn om te verzenden; de plaatsing ervan in de kerk zou eene week duren,

16 doch dan blijft nog de harmonisatie, dit werk doe ik zelf en ik zou er maar mede kunnen beginnen einde Januari, mogelijks wat vroeger. Ik kom U nu vragen of wij met het orgel mogen komen en het plaatsen als het hier gereed is en dan de werken wat stil laten tot ik met de harmonisatie kan beginnen. Hopende op een klein antwoord bied ik U, Eerweerde Heer Pastor, mijne eerbiedige groeten aan. 23) getypte brief van pastoor Delanote aan Anneessens Zeker moogt gij seffens den orgel brengen en plaatsen van zoodra hij afgemaakt is. U wordt gevraagd u te willen begeven bij uwen electricien, opdat deze, opdat het blad, dat hij voorzeker voorhanden heeft, zou invullen met de bepalingen van den ventilator. Dit blad door Ued. en door mij onderteekend moet opgestuurd worden naar het bureel van Kortrijk en van daar wordt bevel gegeven tot het plaatsen van den compteur. Z.E.H. Deken zal zelf de plechtige wijding van den orgel komen doen. Aanvaard, de uitdrukking mijner eerbiedige gevoelens. Em. Delanote pastoor. 24) kwijtschrift (doorslag) door J. Anneessens Ontvangen van de kerkfabriek van VYVE-ST-BAAFS, de som van frank, (zeven vijftig duizend twee honderd fr.), voor het leveren en plaatsen van een nieuw orgel in de kerk. Meenen, den 29 December [met de hand bijgeschreven:] taxe 10 fr. 25) brief (doorslag) van J. Anneessens aan J. Berden (organist Oostende St.-Jozefskerk) Mijnheer Berden, Ik heb de eer en het genoegen u te laten weten dat de inhuldiging te Vyve-St-Baafs zal plaats hebben op Zondag 20 of 27 Februari, in den namiddag; den datum kan nog niet heel juist bepaald zijn, dit hangt af van Z.E.H. Deken van Thielt; in alle geval zal ik U bij tijd verwittigen. Ik denk er te beginnen harmoniseeren Woensdag of Donderdag der aanstaande week. Eerw. Heer pastor heeft beslist ook Mr Hanoulle te laten spelen; eerst Mr Hanoulle en dan U, U kunt dan zoolang spelen als U begeert. Op de circulaieren zal ik de naam der beide organisten vermelden doch niet deze der stukken die zullen gespeeld worden. Met mijne achtingsvolle groeten.

17 26) brief van J. Berden aan J. Anneessens Mijnheer Anneessens. Ik heb U. geeerd schrijven ontvangen waaraan ik met genoegen wil aanvaarden, doch volgens ons eerste voorstel, dat er geen tekort is aan tremolo. Wat M r Annoulle betreft, zou ik zoo spoedig mogelijk zijn Programma willen kennen daar ik mij kan naar toe schikken. Aangaande de circulaieren ben ik eens met U. (dus alleenlijk de organisten vermelden en niet de stukken.) Hartelijken dank JBerden. 27) s.d. - kladblaadje met vermelding van de orgelwerken die door J. Hanoulle zullen vertolkt worden (cfr. infra) 28) brief (doorslag) van Anneessens aan Berden Mijnheer Berden, Ik heb de eer U hieronder de lijst te geven der stukken welke Mr Hanoulle zal spelen op de inhuldiging te Vyve St Baafs, deze is vastgesteld op 2 e Zondag van Maart daar Z.E.Heer Deken van Thielt, die het orgel moet wijden, niet vroeger vrij is. Daardoor haast ik mij niet zoo zeer om dit orgel af te maken en daarbij ik ben ook nog elders bezig. Zoodra het af is zal ik U verwittigen en kunt U wel eens gaan repeteeren; ik zal U dan ook zeggen hoe ge best ginder kunt geraken. Gisteren heb ik de bestelling bekomen van een orgel voor de groote kerk te Halle, 40 spelen- 3 klavieren. Met achtingsvolle groeten. Huwelijksmarsch Deboeck Adagio Bach Andante en intermezzo uit 't groot symfonisch stuk Ces. Franck 1 ste deel uit 1 ste Symfonie Guilmant. 29) s.d. - ontwerptekst (2 doorslagen) voor de uitnodigingskaart (cfr. infra) tot de inwijding van het orgel 30) brief (doorslag) van Anneessens aan Berden Mijnheer Berden, Het orgel van Vyve-St-Baafs zal Zaterdag gedaan zijn; de inhuldiging is vastgesteld op Zondag 13 Maart, 's namiddags. Maandag 7 Maart is den eenigen dag dier week dat ik vrij ben, het ware u misschien mogelijk dien dag naar Vyve-st-Baafs te gaan ik zou er toch ook willen bij zijn; ik zou u gaan afhalen aan de statie van Waereghem; Eerw. Heer Pastor zou het ook geerne alzoo hebben, en ook dat U eens wildet repeteeren met de juffers. Vertrek Oostende-kaai om u. aankomst Gent 11.5 u. vertrek aankomst Waereghem u. Weest zoo goed mij te laten weten of wij alzoo t'akkoord gaan. Met achtingsvolle groeten.

18 31) brief van Berden aan Anneessens Mijnheer Anneessens Het is voor mij onmogelijk maandag toekomende (den 7 sten ) naar Vive St. Baafs te komen, daar ik om 4 uur les moet geven in het Conservatorium, zoo ook voor de dagen die daarop volgen. Alleenlijk aanstaande Zaterdag van deze week (den 5 den ) en Zaterdag der volgende week (12 sten ) kan ik ter uwe beschikking zijn Hier volgt het programma. 1) Praeludium en Fuga - J.S. Bach. 2) Largo - F.G. Handel. 3) Aria - J.S. Bach. 4) Gebed - J. Lemmens. 5) Transcriptie - werken - Mendelssohn. Bach Schubert. 6) Slot - Huwelijks marsch F. Mendelssohn Beste Groeten JBerden Prijs van uitmuntendheid van het Lemmensgesticht en orgelist van St Jozef's kerk te Oostende N.B. Ik denk op alles geantwoord te hebben, daar ik U brief niet gezien hebt, mag ik U vragen de treinuren mij terug te laten geworden, daar uw brief verloren gegaan is. JB 32) s.d. (door Anneessens bijgeschreven "Reçu ") - naamkaartje van pastoor Delanote aan Anneessens Beste, Deze proef is goed. Z.E.H. Bouckaert was heel tevreden, hij heeft enkel een paar kleine bemerkingen gemaakt. 't Werk aan 't buffet is goed ingezet. Eerbiedige groeten E.D. 33) brief (doorslag) van Anneessens aan Berden Mijnheer Berden, Ik zal morgen, Vrijdag avond, gedaan hebben te Vyve St Baafs. Ik verwacht u dus Zaterdag 5 dezer. Vertrek uit Oostende-kaai om u. aankomst Gent 11.5 u. vertrek naar Waereghem om u. en aankomst te Waereghem om u. waar ik u zal afwachten met auto. Dan gaan we wat eten en repeteeren; moest U door d'eene of d'andere omstandigheid belet zijn, gelief mij dan ten laatste te verwittigen morgen avond, per telefoon of telegraaf; indien ge wel komt dan moet ge niets laten weten. Met besten groet. 34) brief van H. Pauwels aan Anneessens

19 (gedrukt briefhoofd "Pauwels Hubert / Rouw- & Trouwbrieven, Doodsbeeldekens, Fantasie artikelen" etc.) Waarde Heer. Met deze ben ik zoo vrij Ued iets te vragen. Ik ben briefwisselaar van een 3tal dagbladen, en voor het dagblad "De Gazet" en "Het Nieuwsblad" werd ik aangeduid om voor verslag en foto te zorgen der orgelwyding in onze gemeente op morgen Zondag. Aangezien het mij zeer moeilijk zal vallen om dergelijk orgel een foto te nemen, wil ik nederig U vragen U er mij een tweetal te sturen per Express a.u.b. zoo U er bezit. Ik denk wel dat U er bezit, en trouwens het zal een goede reklaam zyn voor u, want uw naam zal ik er in vermelden, zooals ik reeds gedaan heb deze week. Ik reken dus op U, en stuur uw Express Waregem ik zal hem afhalen. Voor wat de onkosten betreft, ik zal ze met U vereffenen morgen namiddag in de kerk, of zoo U er niet zyt wil de prijs zeggen aan een uwer afgezanten. Ik dank U van harte bij voorbaat, Waarde Heer, en reken ten stelligste op een antwoord per Express, trouwens ook als U er geen mocht hebben, doch het moet trouwens juist de Foto niet zyn van het orgel, een tweetal andere is ook voldoende. nogmaals duizend maal dank, en met de meeste hoogachting uw nederige dienaar HPauwels 35) brief van H. Pauwels aan Anneessens Waarde Heer Aneesens Goed uw schrijven ontvangen waarin ik verneem dat u geen Fotos hebt van dit orgel, doch wel van grootere. Ik zou U dus nederig willen vragen mij er 2 van soortgelijke orgels te willen opsturen per -Express- trouwens er zijn 2 dagbladen die uitsluitend een verlangen, zoo dat komt er nu juist niet op aan welke Fotos het zijn. Ik zeg nogmaals, het zal een goede propaganda zyn voor uwe Firma. Wil ze mij dezen voormiddag zoo mogelijk sturen per Expres B.R. Waregem, en voor de afrekening zooals gezegd. Ik dank U nogmaals duizendmaal bij voorbaat, en met de meeste hoogachting HPauwels 36) uitnodigingskaart voor de inwijding van het orgel

20 37) postkaart van pastoor Delanote aan Anneessens Ik heb de rest gevireerd, best ware toch die kwijting op te sturen sprekend op 29 December Hand ende groet Em. Delanote 38) s.d. - naamkaartje van "Geeraard Gysels-Retsin Onderwijzer - Sint Baafs Vijve", waarop bijgeschreven "Koster" alsook een postrekeningnummer 39) s.d. (door Anneessens bijgeschreven "Reçu ") naamkaartje van "Geeraard Gysels-Retsin - Onderwijzer" en met de hand bijgeschreven "dankt en groet UEd. beleefd." [Blijkbaar had Anneessens gewoontegetrouw een "commissieloon" aan de lokale koster-onderwijzer overgemaakt.] 40) postkaart van pastoor Delanote aan Anneessens Er hapert iets aan den blazer : misschien het tegengewicht, dat te licht is of te steeg bij den dynamo. Komt gij in 't voorbijrijden eens zien? Er is geen haast bij. Eerbiedige groeten Em Delanote pastoor.

21 41) postkaart van pastoor Delanote aan Anneessens Dat tweede tegengewicht is er ook bijgevoegd en nog werkt die blazer niet gansch regelmatig. Wil hier nota van houden voor een gebeurlijk bezoek in het voorbijrijden, of moet dat tegengewicht nog vermeerderd worden. Met eerbied. Em. Delanote pastoor. 42) [geen jaartal; poststempel onleesbaar] - postkaart van pastoor Delanote aan Anneessens Hierbij kom ik Ued. vragen te willen vóór 25 Oogst den orgel te willen nazien, kuischen en accordeeren. Welke zou de raming zijn dezer kosten? De "ventilator" zal dan op 15 oogst reeds hersteld zijn. Met eerbied. Em. Delanote pastoor. 43) postkaart van pastoor Delanote aan Anneessens Indien het zoo is, dan verwachten wij u wel voor de herstelling van den orgel op donderdag 8 augusti. Misschien kunt gij in 't voorbijrijden afstappen bij M. Michel Notebaert, poststr. te Gullegem om te vernemen hoever de ventilator hersteld is. Hij kan wel afgedaan zijn. Met eerbied & tot donderdag. Em. Delanote pastoor. 44) [geen jaartal; poststempel onleesbaar] - postkaart van pastoor Delanote aan Anneessens Wil per gelegenheid - in Maart is ook wel - eens naar komen, het spel "Trompette" is valsch. Met eerbied Em. Delanote pastoor. 45) postkaart van pastoor Delanote aan Anneessens Als het zoo is, het is beter nog enkele weken te wachten en dan voor goed te accordeeren. Met eerbied. Em. Delanote Pastooor. 46) [geen jaartal; poststempel onleesbaar] -

22 postkaart van pastoor Delanote aan Anneessens Als 't kan, gelief het orgel te komen accordeeren vóór Kerstdag - ook den ventilator en, zoo mogelijk, eene kleine hoeveelheid olie meebrengen. met eerbied. Em. Delanote pastoor. 47) postkaart van pastoor Delanote aan Anneessens, getypte tekst Er is eene pijp of twee, die gedurig fluit en wij vinden het niet, om ze doen zwijgen. Het zal wellicht moeilijk zijn om te komen morgen of zaterdag, gelief dan eens te komen in het voorbijgaan. Met eerbied. Genegen in Ch Em. Delanote pastoor. 48) postkaart van pastoor Delanote aan Anneessens Geachte, Wil in 't voorbijgaan eens 't orgel nazien, er is defect aan den "tremolo". Met eerbied. Em. Delanote pastoor. BIBLIOGRAFIE 1) E.G.J. Gregoir : Historique de la facture et des facteurs d'orgue (Antwerpen, 1865), facsimile reprint, uitg. Frits Knuf, Amsterdam 1972, Vol. XV in reeks Facsimiles of rare books on organs and organbuilding; blz. 170, onder "SMIT (Jean)" [ Gregoir bedoelt hiermee orgelmaker J.E. Smets] : SMIT (Jean), à Bruxelles à la fin du siècle dernier, s'établit à Saventhem en... et qui au commencement de ce siècle a amélioré l'orgue de la grande église de Ninove. Er worden enkele werken van Smets opgesomd en daarna volgt een zin waarvan niet heel duidelijk is of hij nog bij het lemma "SMIT" behoort : Il y a un bon orgue à Ninove, au couvent des pères Récollets. Dans les communes de Meulebeke, Wynghene et Vyve, de la province de la Flandre occidentale, il y a aussi d'excellentes orgues. Vermits, naast Ninove, 3 Westvlaamse gemeenten opgesomd worden, zal het wel Sint-Baafs-Vijve betreffen (minder waarschijnlijk is Sint-Eloois-Vijve); doch hierbij moet

23 opgemerkt worden dat "SMIT" (Smets) alleszins nooit in West- Vlaanderen gewerkt heeft. Kortom, weer één van de onduidelijke annotaties van Gregoir. 2) MUSICA SACRA, jg. XXXXV, 1938, Vlaamse uitgave, blz. 130, in de rubriek "Nieuwe orgels" : PAROCHIEKERK VAN VIJVE-SINT-BAAFS. - De inwijding van het nieuw orgel door Z.E.H. DESTROOPER, Deken van Tielt, had plaats op Zondag 13 Maart ll. te 3 uur. Het orgelconcert werd gegeven door den Heer Jos. HANOULLE, laureaat van het Lemmensinstituut, eerste prijs van het koninklijk Conservatorium van Brussel, organist van Sint-Maartens te IJper, en door den Heer Jos. BERDEN, laureaat van het Lemmensinstituut, organist van Sint- Jozef's kerk te Oostende. Het orgel is vervaardigd door het huis Jul. ANNEESSENS-TANGHE van Meenen. 3) "Orgels - Werken / uitgevoerd door Jules Anneessens - Menen / " (brochure uitgegeven in eigen beheer door firma Anneessens / Menen); "St-Baafs-Vijve" komt voor in de lijsten - Nieuwe Orgels - Vernieuwde en Herstelde Orgels - Electrische Ventilatoren 4) M.A. Vente : Proeve van een repertorium van de archivalia betrekking hebbende op het Nederlandse Orgel en zijn makers tot omstreeks 1630, uitg. Kon. Academie van België, Klasse der Schone Kunsten, Verhandelingen, Verzameling in-8, boek X, afl. 2; Brussel 1956; blz 140 : 186. St. Bavo (West-Vlaanderen) [archivalia uit 1508 en ] [nota: het gaat hier vermoedelijk om de oude parochie van Sint-Baafs bij Brugge (op huidig grondgebied gemeente Sint- Andries); het is eerder onwaarschijnlijk dat het Sint-Baafs- Vijve zou betreffen] 5) Gh. Potvlieghe : Het Historisch Orgel in Vlaanderen, (orgelinventaris) deel I, Provincie Oost-Vlaanderen, uitg. Ministerie van Nationale Opvoeding en Nederlandse Cultuur, Rijksdienst voor Monumenten- en Landschapszorg, Brussel 1974; zie blz & afb. blz. XXXVII/8; blz. 481 : ARCHIVALIA 1) Het archief van Sint-Baafs-Vyve is nog niet onderzocht. 2) Kerkarchief Lozer, pastorij : Liber Memorialis Dedificationis Ecclesiae de LOZER Anno D mi "1858. De oude orgel van Sint-Baafs, West-Vlaanderen wordt aangekocht door de Kerkfabriek voor 600 franken, voor plaetsen en repareren, 200 frank. De Hoogzael wordt geplaetst door de

24 Kerkfabriek voor de som van 700 franken". NOTA : Op basis van makelij en stijlkenmerken zou men het orgel dat zich thans in Lozer bevindt probleemloos kunnen toeschrijven aan C. Cacheux, orgelmaker in Arras (F). Een probleem is evenwel dat het orgel in Vijve zou gebouwd zijn in 1759, terwijl Cacheux reeds in 1738 overleden was. Het is niet meteen duidelijk welke andere Frans-Vlaamse orgelbouwer (- die dan verder zou gewerkt hebben in Cacheux' stijl -) nog in aanmerking komt voor het auteurschap. 6) [div. auteurs] : Sint-Baafs-Vijve, een dorp, monografie uitgegeven n.a.v. het Jaar van het Dorp, 1978; - blz. 24 : In 1759 werd ook nog een nieuw orgel aangekocht. [... ] In 1858 kocht pastoor Rogez ook een nieuw orgel dat door de firma Lietaert uit Gent geleverd werd. De kostprijs bedroeg zevenduizend tweehonderd frank. NOTA : Met "Lietaert" is Leo Lovaert bedoeld, orgelmaker uit Nevele en sinds 1854 in Gent gevestigd. Een andere Gentse orgelmaker, Jan Vergaert, kan bezwaarlijk bedoeld zijn want deze is pas rond 1865 beginnen werken. - blz. 28 : [oorlog ; de nog onvoltooide kerk werd door Duitse soldaten als paardenstal gebruikt] In die periode verdween het orgel ook uit de kerk en in 1917 haalden de Duitsers de drie klokken ook uit de toren om er wapens van te laten gieten in een Duitse wapenfabriek. 7) Ph. Despriet : De Sint-Bavokerk in Sint-Baafs-Vijve, in Leiesprokkels 1990, jaarboek 2, 1991, blz. 7-50; blz. 27 : Achteraan in de kerk bevond zich het doksaal, waar in 1680 "een wissen verriere" geplaatst en in 1717 een zitbank hersteld werd. (95) (95) R.A.K., K.A. SBV 26 en 28. Daar bevond zich het in 1759 gebouwde orgel, in 1858 vervangen door een nieuw instrument, gebouwd door Lovaert uit Gent voor de prijs van Fr.; het oude ging naar de kerk van Huise- Lozere. De orgelkast zou een ontwerp zijn van baron Bethune.(96) (96) CLAEYS 1906, 292; R.A.K., K.A. SBV 35 en G.A. SBV, kerkrekeningen 1860 en Ook dit instrument ruimde de plaats voor een ander, vervaardigd door Jules Anneessens-Tanghe uit Menen en ingewijd op 13 maart 1938.(97) (97) L.M. 8) L. Lannoo & K. D'Hooghe : West-Vlaamse Orgelklanken, uitg. Marc Van de Wiele, Brugge, 1997; hierin

25 - L. Lannoo : West-Vlaanderen, een boeiend orgellandschap, blz ; zie blz. 65 : Omstreeks 1923 bouwde Jules Anneessens een instrument in de mooie Leiekerk Sint-Bavo te Sint-Baafs-Vijve (Wielsbeke): (II/56-P/30) Hoofdwerk: Bourdon 16, Montre 8, Flûte harmonique 8, Prestant 4, Doublette 2, Fourniture III; Zwelwerk: Diapason 8, Viola 8, Flûte 8, Quinte 2 2/3, Trompette 8; Pedaal: Soubasse 16. Deze dispositie is een voorbeeld van een dikwijls voorkomend fenomeen bij vele orgels van het einde van de 19 de eeuw tot en met de jaren 60 van deze eeuw. De verschillende registers worden op een zinvolle manier verdeeld over twee klavieren, maar vormen in feite maar één klankstructuur. De verdeling over twee klavieren heeft wel tot gevolg dat er bepaalde doublures ontstaan, maar dan wel op een manier dat het nooit echte verdubbelingen zijn. Zo liggen Montre - Diapason en Flûte harmonique - Flûte elk wel binnen dezelfde registerfamilie, maar zijn strictu sensu geen letterlijke verdubbelingen. Bij een herschikking binnen één klankstructuur kan men deze doublures best wel vermijden, en kan men de dispositie als volgt opbouwen: Bourdon 16 (I), Montre 8 (I), Flûte harmonique 8 (I), Bourdon 8 (ter vervanging van de Diapason 8; II), Viola 8 (II), Prestant 4 (I), Flûte 4 (ter vervanging van de Flûte 8; II), Quinte 2 2/3 (II), Doublette II (I), Fourniture III (I), Trompette 8 (II). Een aangehangen pedaal zou het huidige pedaal kunnen vervangen daar de Soubasse 16 slechts een transmissie is van de Bourdon 16 van het hoofdwerk (= dezelfde pijpen met dubbele functie). [De bedenkingen van L. Lannoo zijn helaas vrome wensdromen gebleven, vermits de pastoor in 1998 het orgel in een gans tegenovergestelde zin heeft laten transformeren. Deze werken kostten meer dan Bfr.] 9) DETAILLEUR W., Kunstwerken van baron Bethune in de provincie West-Vlaanderen, in GODDEERIS J., De neogotiek in West-Vlaanderen. Een herkerstening in steen (Jaarboek West- Vlaamse Gidsenkring), 2001; [In de inleiding : "We vermelden hier alle kunstwerken van J.B. Bethune, zoals die zijn vermeld in het boek van Jules Helbig."] blz. 116: SINT-BAAFS-VIJVE Parochiekerk: orgel: getekend in 1858; ontwerp sterk gewijzigd bij de uitvoering koorafsluiting: uitgevoerd door Louis Gildemyn; 1866 [geen bronvermeldingen; we kunnen dan ook niet nagaan waarop

26 de auteur zicht steunt voor de vermelding "sterk gewijzigd"; is er per vergissing vergelijking gemaakt tussen het Bethuneontwerp en het nieuwe orgel van 1937?] ICONOGRAFIE K.I.K. (Brussel), afd. Fototheek, cliché M33265 (1968), zicht naar het doksaal KIK-IRPA, Brussel