Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Biotechnologie voltijd. Hogeschool INHOLLAND - Delft

Transcriptie

1 Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Biotechnologie voltijd Hogeschool INHOLLAND - Delft

2 Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Biotechnologie voltijd CROHO nr Hogeschool INHOLLAND - Delft Hobéon Certificering BV december 2007 Auditteam: Drs. G.J. Stoltenborg Ir. A.T. de Bruijn Dr. S. Isken Prof dr. A. van Ooijen H.W.M. van Deutekom Secretaris: R.G. Peters

3 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING Functie van het rapport Bereik van de beoordeling Karakteristiek van de opleiding biotechnologie Aanpak Beoordelingsprocedure en werkwijze Beslisregels Auditteam Deelnemers aan de visitatie Programma van de visitatie Biotechnologie, 15 mei BEVINDINGEN EN BEOORDELING 12 Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding 12 Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen 12 Facet 1.2. Niveau Bachelor 14 Facet 1.3. Oriëntatie HBO 16 Onderwerp 2: Programma 17 Facet 2.1. Eisen HBO 17 Facet 2.2. Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma 20 Facet 2.3. Samenhang Programma 22 Facet 2.4. Studielast 23 Facet 2.5. Instroom 24 Facet 2.6. Duur 25 Facet 2.7. Afstemming tussen Vormgeving en Inhoud 26 Facet 2.8. Beoordeling en Toetsing 27 Onderwerp 3: Inzet van Personeel 29 Facet 3.1. Eisen HBO 29 Facet 3.2. Kwantiteit Personeel 30 Facet 3.3. Kwaliteit Personeel 31 Onderwerp 4: Voorzieningen Facet 4.1. Materiële Voorzieningen Facet 4.2. Studiebegeleiding 33 Onderwerp 5: Interne Kwaliteitszorg 35 Facet 5.1. Evaluatie Resultaten 35 Facet 5.2. Maatregelen tot Verbetering 36 Facet 5.3. Betrekken van Medewerkers, Studenten, Alumni en Beroepenveld 37 Onderwerp 6: Resultaten 39 Facet 6.1. Gerealiseerd Niveau Facet 6.2. Onderwijsrendement SAMENVATTEND OORDEEL Oordeelschema HBO bachelor opleiding Biotechnologie voltijd Integraal oordeel en advies aan de NVAO 43 Bijlage I: Curricula Vitae auditoren en onafhankelijkheidsverklaringen auditoren Bijlage II: Programma visitatie 15 mei 2007

4 1. INLEIDING 1.1. Functie van het rapport Het onderhavige rapport bevat het advies aan de NVAO dat door Hobéon Certificering als Visiterende en Beoordelende Instantie is opgesteld ten behoeve van de accreditatie van de hbo bachelor opleiding Biotechnologie van de Hogeschool INHOLLAND, locatie Delft Bereik van de beoordeling Het onderhavige rapport heeft betrekking op de voltijd opleiding biotechnologie, crohonummer De hogeschool heeft weliswaar ook een licentie voor deeltijd en duaal onderwijs, doch de deeltijd en duale variant worden op het moment van visiteren niet door de hogeschool aangeboden. De basis voor het onderzoek van Hobéon Certificering is de zelfevaluatie van de voltijd opleiding Biotechnologie, door de hogeschool bewijsdocument genoemd Karakteristiek van de opleiding biotechnologie De hogeschool De Hogeschool INHOLLAND is in 2002 ontstaan uit een fusie van vier hogescholen. De hogeschool kent zes hoofdvestigingen, tien vestigingsplaatsen en circa studenten en medewerkers. Daarmee is de hogeschool een van de grootste onderwijsinstituten in Nederland. De hogeschool is opgedeeld in acht zogenaamde Schools. De School of Agriculture & Technology biedt de navolgende hbo-bachelor opleidingen aan: in Alkmaar: bedrijfskunde & agribusiness in Delft: Bedrijfskunde & Agribusiness,biotechnologie, bos- & natuurbeheer, dier- en veehouderij, food & business, horticulture,logistiek & technische vervoerkunde, luchtvaarttechnologie, milieukunde, plattelandsvernieuwing, ruimtelijke ontwikkeling & planologie, scheepsbouwkunde, Small Business & Retail Management, technische informatica, tuin- & akkerbouw, voedingsmiddelentechnologie en wiskunde. De School of Agriculture & Technology van Hogeschool INHOLLAND heeft de opleidingen geclusterd in zogenoemde majors. Deze majors van de School of Agriculture & Technology zijn: Agriculture, Business & Technology, Environment,, Informatics, Life Sciences, Marketing en Technical Engineering. De opleiding Biotechnologie (hierna: BT) hoort tot de major of Life Sciences. De onderwijsvisie van Hogeschool INHOLLAND houdt in dat de hogeschool studenten voorbereidt op hun beroepsleven door hen kennis, vaardigheden en een houding bij te brengen, die zij later nodig hebben. Studenten leren zelf initiatief te nemen, zelf verantwoordelijkheid te dragen voor resultaten, nieuwsgierig, innovatief en sociaal begaafd te zijn en respect te tonen voor de wereld waarin zij leven. De hogeschool komt daarmee tegemoet aan de vraag van de arbeidsmarkt naar afgestudeerden, die niet alleen hun vak beheersen maar ook kunnen uitoefenen. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Biotechnologie, Hogeschool INHOLLAND 4

5 Het beleid van de hogeschool en daarmee van de opleiding BT kent vijf speerpunten: (1) de integratie van kennis, onderzoek en praktijk; (2) de verdere professionalisering van de eigen organisatie; (3) de focus op inhoudelijke thema s; (4) sterke banden met de regio waar de opleiding is gevestigd en (5) internationale oriëntatie. Hogeschool INHOLLAND biedt studenten een leeromgeving aan die bestaat uit een combinatie van colleges, practica en e-learning wat hen de mogelijkheden biedt zich te ontwikkelen tot ondernemende en zelfstandige professionals Ontwikkelingen in de biotechnologie Biotechnologie is de wetenschap die zich bezighoudt met het toepassen van organismen of onderdelen daarvan in technische processen, gericht op voedsel (levensmiddelen biotechnologie), gezondheid (medische biotechnologie) en milieu (milieubiotechnologie en witte biotechnologie). De biotechnologische en voedingsmiddelensector kenmerken zich door hoge dynamiek. Met de toename van de wereldbevolking en stijgende welvaart hechten consumenten steeds meer waarde aan gezonde, veilige en makkelijke voedselproducten en medicijnen. Belangrijke thema s zijn daarom de mate van voedselveiligheid en voedselkwaliteit. Ontwikkelingen in de biotechnologie zullen de komende jaren leiden tot grote doorbraken in de gezondheidszorg, de landbouw, de voedingsmiddelensector, de chemische sector en in de milieuzorg. Voor de concurrentiepositie van veel Nederlandse bedrijven is de verdere ontwikkeling in de biotechnologie en haar toepassingen van groot belang. Binnen het thema Quality of Life zijn met name de ontwikkeling en toepassingsmogelijkheden van de moleculaire biologie (bio-/nanotechnologie) van belang, met een speciale focus op de virologie waarin onder andere een relatie zal worden gelegd met dierziekten die overdraagbaar blijken aan mensen De opleiding De opleiding BT van Hogeschool INHOLLAND richt zich binnen de agrarische sector op voeding, milieu en gezondheid. De afgestudeerden hebben een brede blik op de biotechnologische ontwikkelingen in deze sector en kunnen opereren op het snijvlak van onderzoek, marketing en management. Studenten worden opgeleid om als beroepsbeoefenaar op hbo-niveau op te treden als intermediair tussen wetenschappelijk opgeleide biotechnologen en natuurwetenschappelijke organisaties, overheidsinstanties en bedrijven die zijn gericht op milieukunde, voeding, dierhouderij en tuinbouw in binnen- en buitenland. Keteninnovaties en duurzame ontwikkeling staan hierbij centraal. Deze thema s bepalen mede de context voor de opleiding BT. Hiermee onderscheidt de opleiding in Delft zich van de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden/Hogeschool Van Hall. Deze legt de nadruk op de humane en medische biotechnologie en is, meer dan INHOLLAND, gericht op het afleveren van afgestudeerden die inzetbaar zijn in laboratoriumtechnische functies. De opleiding wordt sinds 2002 aangeboden en telt op het moment van de audit 28 studenten. De opleiding is dus klein van omvang en kwetsbaar, iets dat het auditteam intensief heeft besproken met het management. Bij de start van de opleiding zijn de eindtermen overgenomen van de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden/ Hogeschool Van Hall. Vanaf het cohort wordt het onderwijs competentiegericht aangeboden binnen de major-minorstructuur. Om deze reden worden in het rapport waar dit van toepassing is twee cohortgroepen onderscheiden, te weten de groep cohorten 2002 en 2003 en de groep cohorten vanaf In het studiejaar zijn de eerste twee studenten afgestudeerd. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Biotechnologie, Hogeschool INHOLLAND 5

6 De major omvat 50% van het studieprogramma, de specialisatieminor en de differentiatieminor beide 25%. De door de studenten te ontwikkelen opleidingscompetenties zijn verdeeld in domeinspecifieke en beroepsspecifieke competenties. De domeinspecifieke competenties zijn gericht op het domein van de Major of Life Sciences. De student ontwikkelt deze majorcompetenties binnen de opleidingseigen beroepscontext. De beroepsspecifieke competenties worden aangeboden binnen de specialisatieminors. Aanvullend kiezen de studenten één of enkele van de veelal internationaal georiënteerde differentiatieminors die binnen Hogeschool INHOLLAND worden aangeboden. Differentiatieminors starten in het tweede studiejaar en omvatten in totaal 25% van het studieprogramma. De differentiatieminors zijn gericht op verdieping en/of verbreding van de competenties richting het vereiste HBO-competentieniveau. Voor BT-studenten die in de brede agri- en foodsector komen te werken is de major-minor opzet van wezenlijk belang.1.3.4) Doorstroom naar en samenwerking met het wetenschappelijk onderwijs Voor de studenten met universitaire ambitie bestaat de wetenschappelijk georiënteerde differentiatie minor Academisch Bèta Atelier, die hen voorbereidt op een wetenschappelijke studie aan bijvoorbeeld de Wageningen Universiteit (doorstroomminor WUR) of de Vrije Universiteit Amsterdam (doorstroomminor VU). Deze doorstroomprogramma s geven brede doorstroommogelijkheden binnen de universiteiten en zijn niet specifiek gericht op doorstroom naar een universitaire opleiding Biotechnologie. De School of Agriculture & Technology werkt samen met de TU Delft. Voor de studenten die aan de hbo opleiding BT afstuderen biedt de TU Delft de vervolgopleidingen Life Science & Technology en Nano Science. Hogeschool INHOLLAND heeft een intensieve samenwerking met de Vrije Universiteit (VU). De beoogd lector op het terrein van molecular bioscience is daar hoogleraar. Voor studenten met het diploma van de opleiding BT zijn de opleidingen Biomolecular Sciences (MSc) en Farmaceutische Wetenschappen (BSc en MSc) interessante doorstroommogelijkheden. De School of Agriculture & Technology bespreekt met de Wageningen Universiteit de doorstroommogelijkheden van de studenten BT naar de master opleidingen Agricultural and Bioresource Engineering en Bioinformatics, Biotechnology. Vanuit de School of Agriculture & Technology zijn gesprekken gaande met het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) in combinatie met de Universiteit Leiden, die de opleidingen Life Science & Technology, Bio-Farmaceutische wetenschappen en Molecular Science & Technology aanbiedt Lectoraat De School wil graag een lectoraat vestigen. De beoogd lector, mevrouw prof dr. S. van der Vies heeft een haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd voor het instellen van een lectoraat op het terrein van molecular bioscience en hierover eind oktober 2007 gerapporteerd. De hogeschool zal hierover in de komende maanden een besluit nemen. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Biotechnologie, Hogeschool INHOLLAND 6

7 1.4. Aanpak Beoordelingsprocedure en werkwijze Bij de beoordeling van de opleiding is het auditteam uitgegaan van het door de NVAO vastgestelde Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs. Daarin staan de onderwerpen en facetten vermeld waarop een VBI zich bij de beoordeling van een opleiding moet richten. Voorts zijn daarin opgenomen de criteria aan de hand waarvan een VBI moet bepalen of de basiskwaliteit van die opleiding als voldoende kan worden beoordeeld. Voorafgaand aan het accreditatieonderzoek heeft Hobéon Certificering de opleiding voorbereid op de audit door een inhoudelijke toelichting te geven op het NVAO-Accreditatiekader. Met betrekking tot het specifieke referentiekader van de opleiding BT geldt dat de opleiding zich voor wat betreft beroepsprofiel, opleidingscompetenties en doelstelling tenminste heeft gebaseerd op het landelijk beroepsprofiel en de opleidingscompetenties zoals vastgesteld in het landelijk overleg tussen de betreffende opleidingen en het beroepenveld. Het auditteam heeft dit opleidingsspecifieke referentiekader beoordeeld en vastgesteld dat het in voldoende mate gespecificeerd is en passend is voor een biotechnologie opleiding op hbo-niveau. Het auditteam heeft dit kader in zijn beoordeling betrokken. De beoordelingsprocedure van Hobéon Certificering kent twee hoofdmomenten: Documentanalyse Het gaat hier om een analyse en beoordeling van door de opleiding BT aangeleverde schriftelijke informatie: Het bewijsdocument ofwel de zelfevaluatie De studiegids; Het Onderwijs- en Examen Reglement OER Onderliggende documentatie betrekking hebbend op: - strategische keuzen en de positie in de markt, - interne organisatie, - de (systematiek van) interne kwaliteitszorg en de daarmee samenhangende interne managementrapportages en verbetermaatregelen, - ontwikkelingen in het beroepenveld, - beroeps- en opleidingsprofielen, - (validatie) eindkwalificaties, - curricula en de interne en externe evaluatie daarvan, - werkvormen, - toetsing en beoordeling, - kwantitatief en kwalitatief personeelsbeleid, - instroombeleid, - studiebegeleiding en studenttevredenheid, - onderwijsrendement. Op basis van de door de opleiding BT van Hogeschool INHOLLAND aangeleverde documentatie, heeft het auditteam zich een beeld kunnen vormen van de primaire en secundaire processen van de opleiding. Het auditteam heeft dit beeld getoetst aan zaken als: ambitieniveau, toekomstgerichtheid, innovatief vermogen, kwaliteitsbewaking via interne en externe evaluatie, arbeidsmarktrelevantie, resultaatgerichtheid, continuïteit, studenten- en docentenbelangen. Voorafgaand aan de visitatie werd het management van de betreffende opleidingen op de hoogte gesteld van de voorlopige bevindingen van het auditteam op basis van zijn documentanalyse. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Biotechnologie, Hogeschool INHOLLAND 7

8 Audit De audit was gericht op een actieve controle door middel van een visitatie 1, uitgevoerd door een auditteam waarvan deel uitmaakten twee externe onafhankelijke deskundigen op het gebied van biotechnologie, één student, één lead auditor, één auditor onderwijs vanuit Hobéon Certificering en één secretaris, eveneens vanuit Hobéon Certificering. Onder controle moet hier worden verstaan, dat het auditteam op het niveau van het management, coördinatie, examencommissie, docenten, studenten en staf heeft getoetst of de in de documentatie beschreven beleidsvoornemens en de daaraan gerelateerde uitvoeringsprocessen zijn doorgevoerd en de overige in de documentatie vervatte informatie verifieerbaar is. Deze verificatie door het auditteam geschiedde enerzijds door, zoals hierboven reeds is aangegeven, verscheidene malen hetzelfde onderwerp met verschillende geledingen te bespreken en anderzijds aan de hand van aanvullende documentatie en -daar waar het de huisvesting en de materiële voorzieningen betreft- ook door eigen waarneming. De aanvullende, tijdens de audit geraadpleegde, documentatie behelsde ondermeer: overzichten van de samenstelling van de werkveld gremia waarmee de opleiding overleg voert; verslagen van die bijeenkomsten met het werkveld; overzicht CV s van (gast)docenten; netwerkoverzicht docenten; verslagen van de functioneringsgesprekken met docenten; verslagen van docentevaluaties; verslagen van studievoortgangsgesprekken met studenten; detailbeschrijving van modules, cases en de daaraan gekoppelde opdrachten; stageverslagen en -beoordelingen; de beroepsproducten die gedurende de opleiding door studenten worden opgeleverd; de eindproducten van twee studenten. Aldus had het auditteam instrumenten om zich op gedetailleerd niveau op de hoogte te stellen van inhoud, opzet, uitvoering en resultaten van het opleidingsprogramma en van de daarmee samenhangende personele, organisatorische, materiële en ruimtelijke voorzieningen. Het auditteam heeft op deze wijze alle in het NVAO-Accreditatiekader vermelde facetten beoordeeld, op basis waarvan een oordeel per onderwerp werd gegeven. Tijdens de audit is gebleken dat kort daarna een nieuwe meting van de studententevredenheid zou worden uitgevoerd. Het auditteam heeft de resultaten van deze STO 2007 en de daarbij horende analyse nadien van de opleiding ontvangen en betrokken in de rapportage. Deze resultaten van de studenttevredenheid en de analyse die de opleiding daarvan gaf waren aanleiding voor het auditteam om de opleiding te vragen een verbeterplan op te stellen. De opleiding heeft dit gedaan en op 15 oktober 2007 dit plan aan het auditteam aangeboden. Het auditteam heeft dit verbeterplan betrokken bij zijn beoordeling van de verschillende facetten. In hoofdstuk 2 komen wij daarop terug. De beoordeling is vastgelegd in een conceptrapport dat aan de opleiding is voorgelegd voor een toets op eventuele feitelijke onjuistheden. Het voorliggend rapport is de weergave van het oordeel van het auditteam met daarbij de gronden waarop dat oordeel is gebaseerd. 1 De visitatie heeft op 15 mei 2007 plaatsgevonden. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Biotechnologie, Hogeschool INHOLLAND 8

9 Beslisregels Volgens de NVAO-Beslisregels Accreditatie kan een onderwerp slechts onvoldoende of voldoende scoren. Een facet kan evenwel, volgens diezelfde regels, onvoldoende, voldoende, goed of excellent scoren. Met dit als uitgangspunt, heeft Hobéon onderstaande beslisregels toegepast. Onderwerp A. Een onderwerp scoort voldoende, indien alle facetten van dat onderwerp tenminste voldoende hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp onvoldoende en de overige tenminste voldoende hebben gescoord, mits een acceptabel verbeterplan beschikbaar is voor het facet met de score onvoldoende. B. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord en voor dit facet geen acceptabel verbeterplan beschikbaar is. C. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien meer dan één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord, ongeacht of er voor die facetten acceptabele verbeterplannen zijn. Facet D. Binnen de beoordeling van een facet is ruimte voor een eigen afweging van het auditteam: uitvoering/praktijk weegt zwaarder dan beleid/theorie: beter een goed functionerende regeling die slecht is opgeschreven, dan omgekeerd; primaire processen wegen zwaarder dan secundaire. Extra aantekening E. Indien voor een onderwerp een hogere score dan voldoende gerechtvaardigd is, wordt dat als extra aantekening vermeld en wel met inachtneming van onderstaande regels: een onderwerp krijgt de extra aantekening goed, indien alle facetten van dat onderwerp goed hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp voldoende en de overige facetten goed of excellent hebben gescoord; 2 een onderwerp krijgt de extra aantekening excellent, indien alle facetten van dat onderwerp excellent hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp goed en de overige facetten excellent hebben gescoord; een onderwerp krijgt geen extra aantekening, indien één van de facetten van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord. 2 Het NVAO-Accreditatiekader onderscheidt bij onderwerp 2 ( Programma ) acht facetten. Eén ervan betreft de duur van de opleiding. Het daarbij vermelde criterium (240 ECTS) is evenwel geen (kwaliteits)criterium, maar een formele vereiste waaraan het programma van een opleiding a priori moet voldoen, wil zij überhaupt in aanmerking kunnen komen voor een HBO Bachelor accreditatie. Duur is derhalve van een andere orde dan -bijvoorbeeld- Kwaliteit Personeel of Onderwijsrendement. Bij de beslissing of het onderwerp Programma een extra aantekening goed dan wel excellent verdient, wordt het facet Duur dan ook buiten beschouwing gelaten. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Biotechnologie, Hogeschool INHOLLAND 9

10 Auditteam Het auditteam was als volgt samengesteld: Voorzitter: Leden: Secretaris: Drs. G.J. Stoltenborg Ir. A.T. de Bruijn Dr. S. Isken Prof. dr. A. van Ooijen H.W.J. van Deutekom R.G. Peters Bij het samenstellen van het auditteam heeft Hobéon Certificering er zorg voor gedragen, dat de voor de beoordeling van de opleiding Biotechnologie noodzakelijke expertise aanwezig is. Het betreft dan expertise met betrekking tot de onderwijskundige aspecten in casu het primaire proces, de ondersteunende processen en de organisatorische context en expertise met betrekking tot de inhoudelijke aspecten, in casu het programma in relatie tot het specifieke domein. De lead-auditor de heer drs. Stoltenborg heeft jarenlange ervaring als onderwijspsycholoog en senior adviseur in het hoger onderwijs voor de Hobéon Groep. Hij heeft de afgelopen jaren een groot aantal audits geleid. De werkvelddeskundigen hebben zich in hun beoordeling met name gericht op de kwaliteit, actualiteit en relevantie van het richtinggevend domeinspecifieke kader, de eindkwalificaties, de programma-inhoud en de interactie tussen opleiding en werkveld. Bovendien hebben zij de kwaliteit van het personeel en het gerealiseerde niveau beoordeeld. Mevrouw dr. Isken en de heer dr. Van Ooijen hebben op grond van hun ervaring en positie in de academische wereld en het werkveld als programmadirecteur Biotechnologie van Wageningen Universiteit en als corporate scientist van DSM en deeltijd hoogleraar bij Wageningen University een goed zicht op de eisen die vanuit de verschillende deelgebieden gesteld worden aan biotechnologen op hbo-niveau. De deskundige onderwijs heeft zich vooral gericht op de kwaliteit van de processen die direct en indirect de uitvoering van het programma raken. De heer ir. De Bruijn heeft in zijn vorige en huidige functie een aanmerkelijke ervaring opgebouwd die hem in staat stelt de programmaopbouw, het onderwijsproces en de organisatorische context waarbinnen de uitvoering plaatsvindt, te beoordelen in het perspectief van de eisen die aan hbo-opleidingen gesteld worden. Mevrouw Van Deutekom heeft de opleiding Medische Biotechnologie als onderdeel van het Hoger Laboratorium Onderwijs bij de Hogeschool Utrecht afgerond en volgt thans de master Bioinformatica aan de VU, Amsterdam. Zij heeft zich specifiek gericht op de studiebelasting, studentvoorzieningen en de studeerbaarheid van het programma. De heer R.G. Peters is voor deze audit als secretaris opgetreden. Voor de curricula vitae: zie Bijlage I. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Biotechnologie, Hogeschool INHOLLAND 10

11 Deelnemers aan de visitatie Het auditteam heeft tijdens de visitatie gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers vanuit de verschillende geledingen van de opleidingen: management, coördinatoren, docenten, studenten en staf. Voor een volledig overzicht van de deelnemers aan de visitatie: zie Bijlage II Programma van de visitatie Biotechnologie, 15 mei 2007 Zie Bijlage II. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Biotechnologie, Hogeschool INHOLLAND 11

12 2. BEVINDINGEN EN BEOORDELING Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding Dit onderwerp kent drie facetten: 1. domeinspecifieke eisen; 2. niveau bachelor; 3. oriëntatie HBO. Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen Criterium Het facet Domeinspecifieke Eisen is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk worden gesteld aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk)? Bevindingen Cohort 2002 en 2003: De oorspronkelijke opleidingskwalificaties zijn overgenomen van de opleiding BT van het Van Hall Instituut. Deze zijn geaccordeerd door het werkveld. Tot en met cohort 2003 studeren de studenten af volgens deze in 2000 geformuleerde eindtermen. In de Opleidingskwalificaties BT 2002 zijn de eindkwalificaties in de vorm van competenties opgenomen. Cohort 2004 en later: Vanaf cohort 2004 is het onderwijs competentiegericht ingericht. De competenties zoals die in voorgaande jaren werden gehanteerd zijn hierbij de basis gebleven. Aanpassingen zijn gemaakt voor het majorgedeelte. De competenties zijn besproken met en gevalideerd door de beroepenveldcommissie. De opleidingsspecifieke competenties worden aangeboden in de specialisatieminor. Samen dekken de major- en minor competenties de landelijk opgestelde eindtermen van Kern en Profiel Biotechnologie. Binnen het landelijk overleg van het hoger technisch en natuurkundig onderwijs (htno) is het profiel van de opleiding in maart 2007 opnieuw gevalideerd. De uitkomst van deze validering bevestigt het profiel dat de opleiding BT in Delft hanteert. Het auditteam heeft de aansluiting van de eindkwalificaties bij de eisen die de beroepspraktijk stelt besproken met het management van de opleiding. Het is het auditteam duidelijk geworden dat de ontwikkelingen in de wereld van de biotechnologie snel gaan en ingrijpend zijn. De Delftse biotechnoloog kan als intermediair fungeren en onderscheidt zich van andere biotechnologen op bachelor niveau die laboratoriumfuncties vervullen. Delftse biotechnologen hebben meer dan anderen kennis van bedrijfsvoering en management. Dit maakt circa 40% uit van de opleiding. Zie verder 2.1. Studenten zijn in het STO 2007 negatief over de aandacht aan internationale ontwikkelingen. De opleiding heeft hierop gereageerd met een verbeterplan. De verbetermaatregelen die de opleiding neemt zijn de volgende. Vergroten van de aandacht aan internationale ontwikkelingen in de opleiding Het beleid met betrekking tot internationalisering kent nu nog te weinig invulling binnen de opleiding. Dit wordt binnenkort verbeterd. Op het niveau van de School draagt de werkgroep Internationalisering zorg voor de internationalisering van de curricula en zal een aparte competentiekaart internationalisering ontwikkelen voor de major of Life Sciences. De opleiding gaat vanaf in het tweede en / of derde studiejaar drie Engelstalige onderwijseenheden aanbieden en docenten zullen hun niveau van Engels verhogen door het volgen van cursussen. (Zie verder 3.3) Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Biotechnologie, Hogeschool INHOLLAND 12

13 Stimuleren van internationaal studeren Studenten worden gestimuleerd om in een internationale omgeving te studeren. Het bureau internationalisering van de hogeschool zal binnen de locatie Delft presentaties verzorgen voor studenten en voorlichting geven over stages en studie in het buitenland. Voor de studenten is een lijst met buitenlandse stagecontacten en buitenlandse universiteiten en hogescholen beschikbaar. In de studieloopbaangesprekken zal de internationale oriëntatie aan de orde komen. Oordeel: voldoende Het auditteam heeft kennisgenomen van de wijze waarop de opleiding de eindkwalificaties heeft afgestemd op de eisen van het werkveld. Het auditteam heeft vastgesteld dat de competenties zijn besproken in de beroepenveldcommissie van de opleiding. Recente validering op landelijk niveau van het opleidingsprofiel bevestigt het profiel dat de opleiding heeft gekozen. Het auditteam heeft ook kennis genomen van de opmerkingen van de studenten met betrekking tot de internationale component in de opleiding en de reactie van de opleiding op deze opmerkingen. Op basis van deze waarnemingen en de gesprekken die het auditteam heeft gevoerd is het auditteam van oordeel dat eindkwalificaties in voldoende mate aansluiten bij hetgeen door vakgenoten en het internationale beroepenveld als eisen wordt gesteld aan een hbo bachelor opleiding biotechnologie. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Biotechnologie, Hogeschool INHOLLAND 13

14 Facet 1.2. Niveau Bachelor Criterium Het facet Niveau Bachelor is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor? Bevindingen Het auditteam heeft de eindkwalificaties van de opleiding geanalyseerd om te bepalen of deze kwalificaties beantwoorden aan het niveau bachelor zoals weergegeven in de zogeheten Dublin Descriptoren. In de Dublin Descriptoren worden vijf dimensies onderscheiden, bij elk waarvan hieronder een beschrijving wordt gegeven in relatie tot de respectieve eindkwalificaties. De dimensies van de Dublin Descriptoren zijn: Kennis en inzicht. In de taakgebieden levensmiddelenbiotechnologie, bioprocestechnologie, milieubiotechnologie, dierlijke en medische biotechnologie, plantenbiotechnologie en bioinformatica verwerft de student kennis en inzicht via de conceptuele leerlijn. In deze leerlijn leren studenten de voor de beroepsuitvoering relevante concepten, modellen, gezichtspunten en theorieën begrijpen en gebruiken. De biotechnoloog leert hierdoor de beroepspraktijk te verbinden met de theorie. Toepassen kennis en inzicht In de integrale leerlijn, de stage en de afstudeerfase leren studenten kennis en vaardigheden toepassen bij het oplossen van beroepsproblemen die zich voordoen in de hierboven genoemde taakgebieden. De biotechnoloog kan op basis van zijn kennis en inzicht optreden als bioprocestechnoloog, onderzoeksanalist, manager integrale kwaliteitszorg, productiemanager maar ook als voorlichter, beleidsmedewerker of ondernemer. Oordeelsvorming Oordeelsvorming komt terug in zowel de conceptuele als de integrale leerlijn: studenten moeten hun eigen oordeel vormen over de toepasselijkheid in de beroepspraktijk van relevante concepten en modellen en de toepasselijkheid van opgedane kennis. De biotechnoloog is in staat een keuze te maken uit diverse benaderingen en kan beoordelen welke interventie of benadering het meest succesvol zal kunnen zijn. Communicatie Vaardigheden op het gebied van communicatie en taal worden getraind en getoetst en beoordeeld in de vaardigheidslijn. Expliciet komt dit aan de orde in de trainingen rond ondernemerschap, vermarkten van producten, voorlichten en adviseren. Het taalgebruik wordt beoordeeld in alle schriftelijke stukken. De biotechnoloog is in staat zich helder uit te drukken en complexe problematiek eenvoudig te presenteren in zowel de Nederlandse als Engelse taal. Leervaardigheden De ontwikkeling van het leervermogen wordt gestimuleerd in de studieloopbaanontwikkelingslijn. Studenten leren hier reflecteren en betekenis geven aan leer- en werkervaringen en worden ondersteund bij het vaststellen van eigen ambities, kwaliteiten en sterke en zwakke kanten. Concrete toepassing vindt plaats tijdens supervisiebijeenkomsten van de voltijd opleiding. De biotechnoloog is in staat om na afstuderen de ontwikkelingen op zijn vakgebied zelfstandig bij te houden en nieuwe visies op het beroep, nieuwe methoden en technieken te vertalen naar eigen handelen en gedrag. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Biotechnologie, Hogeschool INHOLLAND 14

15 Oordeel: goed Het auditteam heeft kunnen vaststellen dat het onderwijs is opgezet via vijf leerlijnen, die in hun samenhang ertoe leiden dat eindkwalificaties aansluiten bij de vijf Dublin Descriptoren. Deze Dublin Descriptoren zijn in de eindtermen verwerkt. Het auditteam is op basis van zijn analyse en de gesprekken die het daarover heeft gevoerd van oordeel dat de eindkwalificaties beantwoorden aan het niveau van bachelor zoals deze zijn vastgelegd in algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een bachelor. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Biotechnologie, Hogeschool INHOLLAND 15

16 Facet 1.3. Oriëntatie HBO Criteria Het facet Oriëntatie HBO is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Zijn de eindkwalificaties van de opleiding mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties? Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor de betreffende opleiding vereist of dienstig is? Bevindingen Oriëntatie HBO kent twee dimensies. Hoger onderwijs enerzijds, beroepsonderwijs anderzijds. Hoger Onderwijs De opleidingscompetenties van de voltijd opleiding BT zijn geformuleerd als het vermogen om vraagstukken op te lossen die kenmerkend zijn voor de beroepspraktijk van een beginnende beroepsbeoefenaar. Er worden gedurende de gehele opleiding opdrachten aangeboden in vijf leerlijnen die opleiden tot het niveau van bachelor zoals dat is vastgelegd in de Dublin Descriptoren. Het auditteam heeft deze opleidingscompetenties gezien en oordeelt dat sprake is van een opleiding waarvan de eindkwalificaties aansluiten bij het niveau van beginnend beroepsbeoefenaren in de biotechnologie. Beroepsonderwijs De opleidingscompetenties van de voltijd opleiding BT zijn gebaseerd op beroepscompetenties die in samenspraak met het beroepenveld zijn opgesteld en door dat beroepenveld zowel landelijk als regionaal zijn gevalideerd. Oordeel: voldoende Het auditteam is van oordeel dat de opleiding door de verankering in de Dublin Descriptoren kan worden gerekend tot het hoger onderwijs en, door de gevalideerde beroepscompetenties als basis te nemen voor de opleidingcompetenties, kan worden gerekend tot het beroepsonderwijs. De oriëntatie op het hbo-niveau is daarom naar oordeel van het auditteam voldoende. SAMENVATTEND OORDEEL DOELSTELLINGEN OPLEIDING : VOLDOENDE Het auditteam beoordeelt het Onderwerp Doelstelling van de opleiding voor de voltijd opleiding Biotechnologie als voldoende. Het auditteam doet dit op basis van het navolgende: 1. Het auditteam is van oordeel dat eindkwalificaties in voldoende mate aansluiten bij hetgeen door vakgenoten en het internationale beroepenveld als eisen wordt gesteld aan een hbo bachelor opleiding biotechnologie. 2. Het auditteam oordeelt dat de eindkwalificaties beantwoorden aan het niveau van bachelor zoals deze zijn vastgelegd in algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een bachelor. 3. Het auditteam is van oordeel dat door de verankering in de Dublin Descriptoren en de uitwerking in landelijk en regionaal gevalideerde beroepscompetenties de opleiding kan worden gerekend tot het hoger beroepsonderwijs. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Biotechnologie, Hogeschool INHOLLAND 16

17 Onderwerp 2: Programma Dit onderwerp kent acht facetten: 1.eisen hbo; 2. relatie tussen doelstellingen en inhoud; 3. samenhang programma; 4. studielast; 5. instroom; 6. duur; 7. afstemming tussen vormgeving en inhoud; 8. beoordeling en toetsing. Facet 2.1. Eisen HBO Criteria Het facet Eisen HBO is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Vindt kennisontwikkeling van studenten plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontwikkeld studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek? Heeft het programma aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline? Waarborgt het programma de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft het aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk? Bevindingen Kennisontwikkeling via vakliteratuur en interactie met de beroepspraktijk De opleiding heeft vastgelegd wat wordt verstaan onder actuele vakliteratuur en op welke wijze deze in het studieprogramma dient te worden gebruikt. De boekenlijst die de opleiding gebruikt, wordt jaarlijks aanpast. Het belang van het kunnen vinden en selecteren van vakliteratuur benadrukt de opleiding door aandacht te geven aan literatuurstudie in het eerste studiejaar. Om Engelstalige vakliteratuur te kunnen begrijpen worden enkele werkcolleges gegeven in de Engelse taal. Aan de opleiding is een docent Engels verbonden, met wie het auditteam heeft gesproken. In het studieprogramma staan beroepssituaties centraal. Projectopdrachten zijn ontleend aan de beroepspraktijk. Resultaten van stage- en afstudeeronderzoeken worden, indien daarop geen embargo rust, gebruikt voor het onderwijs Verbanden met actuele ontwikkelingen in de wereld van de biotechnologie Door middel van gastcolleges, excursies, lezingen, praktijkopdrachten en de stage- en afstudeeropdrachten is voorzien in een blijvende interactie met de discipline van biotechnologie. In het curriculum zijn drie modules opgenomen die zijn gericht op het verkrijgen van onderzoeksvaardigheden. Toegepast onderzoek komt aan de orde bij ondermeer weefselkweek en dierlijke biotechnologie. Een gepromoveerde docent met onderzoeksachtergrond die sedert 2007 is aangetrokken geeft aandacht aan het versterken van het toegepast onderzoek in het curriculum. Studenten vinden volgens het Student Tevredenheids Onderzoek (STO) 2007 dat zij tijdens de eerste jaren van de opleiding geen duidelijk beeld hebben van de beroepen waarvoor zij worden opgeleid en dat de opleiding onvoldoende aansluit bij de actuele ontwikkelingen. De opleiding heeft naar aanleiding van deze klachten een verbeterplan opgesteld. In dit plan zijn de volgende verbetermaatregelen vastgelegd: Beroepsbeeld In het eerste blok van het eerste jaar hebben de propedeusestudenten, die in 2007 zijn begonnen als nieuw element in hun opleiding een specifieke vacatureanalyse voor biotechnologie uitgevoerd. Deze analyse is begeleid door een docent, die afkomstig is uit de onderzoekswereld voor BT. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Biotechnologie, Hogeschool INHOLLAND 17

18 Uit de evaluatie van het eerste onderwijsblok blijkt dat studenten nu meer dan voorheen een duidelijk beroepsbeeld hebben. Het auditteam tekent hierbij wel aan dat deze evaluatie is uitgevoerd onder een zeer kleine groep studenten. In september 2007 zijn met BioScience Park Leiden (CCLS) concrete langlopende afspraken gemaakt over het jaarlijks organiseren van twee bedrijvendagen, waar biotechnologiebedrijven voorlichting geven over beroepen binnen de biotechnologie. De eerste bijeenkomst zal nog vóór 20 december 2007 plaatsvinden. Naast deze bijeenkomsten organiseert de School of A&T in februari 2008 haar derde editie van de dag van de bedrijvigheid. Tijdens deze dag zal het CCLS netwerk zich presenteren Aansluiten bij actuele ontwikkelingen De opleiding heeft medio 2008 een openbaar toegankelijke website operationeel, waarin studenten BT reageren op de media aandacht rond het onderwerp biotechnologie, Het thema ethiek zal daarbij centraal staan. Op deze wijze leveren studenten een bijdrage aan de discussie over de ethische aspecten van biotechnologie Waarborgen van ontwikkeling beroepsvaardigheden en verbanden met de beroepspraktijk Ontwikkeling van beroepsvaardigheden geschiedt gedurende de hele opleiding. De ontwikkeling van laboratoriumvaardigheden, onderzoeksvaardigheden, experimentele vaardigheden, communicatieve vaardigheden en managementvaardigheden komt aan de orde in de elkaar opvolgende thema s en blokken. Studenten merken in blokevaluaties op dat de opleiding naar hun oordeel te weinig laboratorium- en praktijkonderwijs aanbiedt. In reactie hierop realiseert de opleiding nu een specifiek biotechnologie practicum op de locatie Delft. De opleiding heeft apparatuur en chemicaliën aangeschaft om studenten zelf DNA te laten bewerken en eiwitten te laten analyseren en dit gedocumenteerd overlegd aan het auditteam. Dit practicum wordt gevolgd door een practicum van twee volle weken in de maand juni, bij de VU in Amsterdam waar studenten werken aan biotechnologische vraagstukken. Dit laatste practicum kan niet in Delft worden uitgevoerd vanwege de strenge veiligheidsregels en omdat de benodigde vergunningen niet in Delft voorhanden zijn. Op 4 oktober 2007 zijn de afspraken hierover met de VU vastgelegd, die gedocumenteerd zijn overlegd aan het auditteam. Twee van de vijf kerndocenten van de opleiding BT zullen eind 2007 worden getraind om het practicum te leiden. Voor het nieuwe thema Bio-informatica heeft de opleiding met het Amerikaanse bedrijf DNASTAR afgesproken om jaarlijks gebruik te maken van het nieuwe sofware pakket dat deze op de markt brengt. In dit thema ligt het accent op het gebruik van computerprogramma s en databanken. Het thema wordt verzorgd door een docent die deze software kent. Studenten maken in het STO 2007 opmerkingen over het feit dat zij onvoldoende contact hebben met de beroepspraktijk. De opleiding erkent dat, door het embargo dat rust op veel onderzoeken bij bedrijven, zij onvoldoende in staat is geweest de oriënterende eerstejaars stage voldoende inhoud te geven. Als reactie hierop organiseert de opleiding vanaf het studiejaar in ieder blok van elk studiejaar, met uitzondering van stage en afstuderen, een specifieke biotechnologische excursie. Het MKB loket van de School of Agriculture & Technology heeft een specifieke biotechnologische database met duurzame relaties van stageadressen, afgestudeerden en gastsprekers. Deze database is beschikbaar voor de studenten. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Biotechnologie, Hogeschool INHOLLAND 18

19 Studenten van de lagere studiejaren wonen verplicht de terugkomdagen bij van de hogerejaars studenten die stage lopen. Hierdoor worden de beroepservaringen van de stagiairs gedeeld met de lagerejaars. De coördinatie hiervan is in handen van het kernteam dat de studieloopbaanbegeleiding verzorgt. Het aantal afgestudeerden BT is nog gering. Externe stagebegeleiders zijn positief over de beroepsvaardigheden van stagiairs en de eerste geluiden uit de bedrijven waar afgestudeerden aan het werk zijn gegaan, zijn positief. Oordeel: voldoende Het auditteam is op basis van bovenstaande waarnemingen van oordeel dat de opleiding de kennisontwikkeling van studenten vorm geeft door middel van vakliteratuur. Het verbeterplan leidt ertoe dat nu aandacht wordt gegeven aan het beroepsbeeld, voldoende wordt ingespeeld op actuele ontwikkelingen in de wereld van de biotechnologie en voldoende interactie bestaat met de beroepspraktijk. Het auditteam is van oordeel dat waarborgen zijn geschapen om de onderzoeksvaardigheden voor toegepast onderzoek op voldoende peil te krijgen. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Biotechnologie, Hogeschool INHOLLAND 19

20 Facet 2.2. Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma Criteria Het facet Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Is het programma een adequate concretisering van de eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen? Zijn de eindkwalificaties adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma? Biedt de inhoud van het programma studenten de mogelijkheid de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken? Bevindingen Actuele concretisering eindkwalificatie niveau Voor het cohort 2002 en 2003 zijn de te bereiken competenties vastgelegd in de themahandleidingen. Voor de cohorten vanaf 2004 zijn de eindkwalificaties vertaald in competentiekaarten, waarin naar voren komt waar en op welk moment welke competentie aan bod komt, wat het verwerkingsniveau is en hoe het bereiken daarvan wordt getoetst. Studenten geven in hun periode-evaluatie aan tevreden te zijn over de verwerking van de competenties in het programma Adequate vertaling in leerdoelen In de themahandleidingen staan de kerndoelen per aangeboden onderwijseenheid genoemd. In matrices is aangegeven op welk moment welke competentie aan de orde komt en hoe het beheersen daarvan wordt getoetst. Studenten geven aan tevreden te zijn over deze uitwerking Bereiken van de geformuleerde eindkwalificaties De themaboeken en handleidingen leiden tot een studierooster dat bekend is voor de studenten. De themaboeken en handleidingen, gecombineerd met een toetsomgeving, waarin wordt nagegaan of de studenten het vereiste niveau, vertaald in competenties hebben behaald, leiden tot het bereiken van de gestelde kwalificaties aan het eind van de studie. Studenten zijn in het STO 2007 negatief over de keuzemogelijkheden. De opleiding heeft hierop gereageerd met een verbeterplan. De invoering van het major-minor model, waar de differentiatieminor een onderdeel van is, wordt in het studiejaar afgerond. Verscheidene differentiatieminors moeten hiertoe nog worden ontwikkeld. Voorstellen hiertoe worden nu gedaan en in februari 2008 besproken met de beroepenveldcommissie en in gesprekken met studenten; gaan vervolgens eind mei voor validatie naar het interne validatie orgaan van de hogeschool en worden dan in het volgende studiejaar aangeboden. Het aanbod van de differentiatieminors zal beter worden gecommuniceerd naar studenten. Dit zal gebeuren door voorlichting op locatie, nieuwsbrieven en klassikale voorlichting. Studenten zullen, meer dan nu, worden geprikkeld en mogelijkheden krijgen om binnen het curriculum opdrachten en projecten in te brengen. In de studieloopbaanbegeleiding wordt daartoe de keuzemogelijkheid van studenten om zelf projecten en opdrachten in te brengen met hen besproken. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Biotechnologie, Hogeschool INHOLLAND 20

21 Oordeel: voldoende Het auditteam heeft de themahandleidingen en competentiekaarten beoordeeld en is op basis van deze bevindingen van oordeel dat het programma voldoende concretisering geeft van de eindkwalificaties, dat het programma in beginsel in voldoende mate de gestelde eindkwalificaties vertaalt en studenten in staat moet stellen de gestelde kwalificaties te bereiken. De verbeteringen die de opleiding inmiddels in gang heeft gezet met betrekking tot het vergroten van de keuzemogelijkheden en de grotere aandacht voor de internationale component beoordeelt het auditteam als adequaat. Het auditteam heeft er vertrouwen in dat het negatieve oordeel van de studenten hierdoor binnenkort zal omslaan in een positief oordeel. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Biotechnologie, Hogeschool INHOLLAND 21

22 Facet 2.3. Samenhang Programma Criterium Het facet Samenhang Programma is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Is het studieprogramma inhoudelijk samenhangend? Bevindingen In het programma van de cohorten 2002 en 2003 ontwikkelt het onderwijs zich van algemene kennis en vaardigheden naar een steeds meer specialistische invalshoek. Vanaf het cohort 2004 is het programma opgezet volgens het leerlijnenmodel. In de integrale leerlijn ontwikkelen studenten de opleidingscompetenties die van betekenis zijn voor de beginnende beroepsbeoefenaar. Zij leren in deze leerlijn realistische en authentieke vraagstukken oplossen die typerend zijn voor de startende beroepsbeoefenaar. In de conceptuele leerlijn leren de studenten de beroepspraktijk en theorie met elkaar verbinden. Zij ontwikkelen binnen deze leerlijn inzicht in werkmodellen en concepten die bruikbaar zijn bij de uitvoering van beroepstaken en het oplossen van vraagstukken die zij binnen de integrale leerlijn krijgen voorgelegd. In de vaardigheden leerlijn leren studenten de beroepsvaardigheden oefenen en verwerven die kenmerkend zijn voor het beroep, naast analytische, probleemoplossende, sociaal communicatieve en managementvaardigheden die horen bij het hbo-niveau. In de ervarings- en reflectielijn leren studenten reflecteren en betekenis geven aan leer- en werkervaringen en leren zij kijken naar hun eigen ontwikkeling als aankomend ingenieur. In de studieloopbaanbegeleidingslijn worden zij ondersteund bij het vaststellen van hun ambities en te ontwikkelen competenties, blikken zij regelmatig terug op hun studie en ervaringen en maken op basis hiervan individuele verbeterplannen, onder begeleiding van een slb-coach. Gedurende de opleiding volgt de student de ontwikkeling van licht naar zwaar. Alle competenties komen meermalen in het studieprogramma aan de orde waarbij elke fase zijn eigen competentieniveau kent met toenemende complexiteit. De beroepscompetenties zijn op drie verschillende niveaus vastgelegd in competentiekaarten met de daarbij horende beroepscontexten, beheersindicatoren en kennis-, vaardigheden- en houdingsaspecten. Elke onderwijseenheid richt zich op het ontwikkelen van bepaalde competenties. Samenhang wordt bereikt doordat in elk blok een thema centraal staat, zoals bijvoorbeeld weefselkweek, genetica, voeding & milieu. De samenhang wordt ook geborgd door de inbreng van de studiebegeleider die de student ondersteunt bij diens keuze in de differentiatieminors. De opleiding onderkent dat voor studenten onvoldoende duidelijk is wat de samenhang is in het programma. Vanaf februari 2007 geeft de opleiding hieraan meer aandacht. Vanaf thema 2 in studiejaar is in elke themahandleiding van elk jaar een inleiding opgenomen waarin wordt uitgelegd hoe dat thema past in de opleiding en bijdraagt aan de beheersing van beroepstaken. Elk onderwijsblok (thema) start met een bijeenkomst voor studenten waarin het onderwerp wordt ingeleid en de relatie met andere onderdelen en projecten wordt aangegeven. Oordeel: voldoende Het auditteam heeft kennisgenomen van de wijze waarop de opleiding de inhoudelijke samenhang heeft georganiseerd, doch dat deze voor studenten niet duidelijk is. Het auditteam stelt vast dat de opleiding de communicatie met de studenten over deze samenhang is gaan intensiveren. Hij is op basis daarvan van oordeel dat naar verwachting, na het verbeteren van de voorlichting sprake zal zijn van voldoende inhoudelijke samenhang van het studieprogramma voor de studenten. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Biotechnologie, Hogeschool INHOLLAND 22