Adviesrapport Accreditatie HBO master opleidingen Master of Business Administration deeltijd, tevens aanvraag toets nieuwe opleiding

Transcriptie

1 Adviesrapport Accreditatie HBO master opleidingen Master of Business Administration deeltijd, tevens aanvraag toets nieuwe opleiding Business School Nederland

2 Scheveningseweg KV Den Haag T (070) F (070) I E info@hobeon.nl Adviesrapport Accreditatie HBO master opleidingen Master of Business Administration deeltijd, en tevens aanvraag toets nieuwe opleiding CROHO nr en Business School Nederland Hobéon Certificering BV 7 oktober 2008 Auditteam: W.L.M. Blomen Drs. R. Stapert Dr. W van de Aa Dr. J. Kaat B. W. M. van der Hoorn R.G. Peters

3 INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding Functie van het rapport Bereik van de beoordeling De onderscheiden MBA opleidingen Accreditatie en toets nieuwe opleiding gezamenlijk Vóórtraject : eerdere valideringen en accreditaties Karakteristiek van de hogeschool en opleiding De Business School Nederland De MBA opleidingen Eerdere audits en visitaties Aanpak Beoordelingsprocedure en werkwijze Beslisregels Vergelijking met de criteria van de Association of MBAs (AMBA) Auditteam Deelnemers visitatie Programma visitatie 3 maart Bevindingen en beoordeling... 8 Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding 8 Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen 8 Facet 1.2. Niveau Master 12 Facet 1.3. Oriëntatie HBO 14 Onderwerp 2: Programma 16 Facet 2.1. Eisen HBO 16 Facet 2.2. Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma 18 Facet 2.3. Samenhang Programma 20 Facet 2.4. Studielast 22 Facet 2.5. Instroom 24 Facet 2.6. Duur 26 Facet 2.7. Afstemming tussen Vormgeving en Inhoud 27 Facet 2.8. Beoordeling en Toetsing 28 Onderwerp 3: Inzet van Personeel 31 Facet 3.1. Eisen HBO 31 Facet 3.2. Kwantiteit Personeel 32 Facet 3.3. Kwaliteit Personeel 33 Onderwerp 4: Voorzieningen 34 Facet 4.1. Materiële Voorzieningen 34 Facet 4.2. Studiebegeleiding 35 Onderwerp 5: Interne Kwaliteitszorg 37 Facet 5.1. Evaluatie Resultaten Facet 5.2. Maatregelen tot Verbetering Facet 5.3. Betrekken van Medewerkers, Studenten, Alumni en Beroepenveld 39 Onderwerp 6: Resultaten 40 Facet 6.1. Gerealiseerd Niveau 40 Facet 6.2. Onderwijsrendement 42 Onderwerp 7: Condities voor Continuïteit 43 Facet 7.1. Afstudeergarantie 43 Facet 7.2. Investeringen 44 Facet 7.3. Financiële voorzieningen SAMENVATTEND OORDEEL Oordeelschema HBO master opleidingen MBA Business School Nederland Integraal oordeel/ advies aan NVAO 48 Bijlage I: Curricula Vitae auditoren en onafhankelijkheidsverklaringen auditoren Bijlage II: Programma visitatie 3 maart 2008

4 1. INLEIDING 1.1. Functie van het rapport Het onderhavige rapport bevat het advies aan de NVAO dat door Hobéon Certificering als Visiterende en Beoordelende Instantie is opgesteld ten behoeve van de accreditatie van de in 1.2 genoemde HBO master opleidingen Bereik van de beoordeling De onderscheiden MBA opleidingen De Business School Nederland (hierna BSN) verzorgt de HBO master opleidingen Master of Business Administration (hierna MBA) in drie verschillende versies. In schema wordt dit als volgt weergegeven: Opleidingen Uitstroomvariant Looptijd Contacturen Executive MBA croho nr Distance Learning MBA croho nr Young Professional MBA nieuwe opleiding Executive MBA MBA Sales MBA Insurance Distance Learning MBA International Action Learning MBA 23 mnd 23 mnd 23 mnd 27 mnd 27 mnd Young Professional MBA 30 mnd 306 Tabel 1: opleidingen met uitstroomvarianten, MBA Business School Nederland Alle versies en uitstroomvarianten betreffen deeltijdonderwijs. De locatie van de opleiding is Buren Accreditatie en toets nieuwe opleiding gezamenlijk De BSN is met de NVAO overeengekomen dat de MBA Executive opleiding (croho 70053), de Distance Learning MBA opleiding (croho 70054) en de Young Professional MBA (nieuw) worden behandeld in één management review en één auditrapport en dat één gezamenlijk verzoek aan de NVAO zal worden gedaan voor accreditatie van de twee reeds in het Croho geregistreerde opleidingen en voor toets nieuwe opleiding voor de Young Professional MBA opleiding. Hobéon Certificering heeft zijn oordeel over de deeltijdopleidingen MBA daarom in één rapport samengevat. Dit blijkt mogelijk omdat de programma s van de opleidingen in grote mate overeenkomen en voornamelijk de tijdsduur en de vorm verschillend zijn. De Young Professional MBA wijkt op onderdelen iets af van het Executive programma. In hoofdstuk 2 van dit rapport is de beoordeling van de drie opleidingen: Executive MBA, Distance Learning MBA en Young Professional MBA opgenomen. Voor de Young Professional MBA is, zoals verplicht bij een toets nieuwe opleiding de beoordeling van de Condities voor Continuïteit toegevoegd. Dit hebben wij gedaan door dit als Onderwerp 7 aan de beoordeling toe te voegen. De basis voor het onderzoek van Hobéon Certificering werd gevormd door de Management Review van de opleidingen Master of Business Administration, deeltijd van de BSN Vóórtraject : eerdere valideringen en accreditaties Op 2 juli 1998 heeft de Dutch Validation Council (DVC) de Executive en de Distance Learning MBA opleidingen gevalideerd, met een geldigheid tot 2 juli Op 13 september 2002 heeft de DVC deze validering opnieuw Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO master opleidingen MBA, Business School Nederland 1

5 verricht en verlengd tot september Op 22 september 2003 heeft de NAO, de voorloper van de NVAO, de accreditatie van de Executive en Distance Learning MBA opleidingen overgenomen en verlengd tot 22 september Dit geschiedde in het kader van de Overgangsregeling NAO voor kwaliteitsbeoordelingen door DVC. Op 22 september 2002 besloot de DVC ook over te gaan tot kandidaatsregistratie van de MBA Jump (de voorloper van de Young Professional MBA) voor de duur van maximaal twee uitstroomcohorten. Omdat het tweede uitstroomcohort van de Young Professional MBA aanstaande is, zijn nu stappen gezet om deze opleiding te laten accrediteren. Dit geschiedt, op basis van afspraken met de NVAO, in de vorm van toets nieuwe opleidingen. Gezien het feit de accreditaties van de oude opleidingen in september 2009 zullen verlopen, wordt deze meteen meegenomen Karakteristiek van de hogeschool en opleiding De Business School Nederland De Business School Nederland is een privé instituut met als core business de MBA in al haar varianten. Het instituut staat op zichzelf en maakt geen deel uit van een hogeschool of universiteit. De BSN is gevestigd in Buren, Gelderland en bestaat sedert Sedert november 2006 is de BSN door de Minister van OCW, op basis van artikel 6.9 WHW, aangewezen als hogeschool. De tweejaarlijkse ranking van de MBA opleidingen van de BSN in het blad Intermediair geeft aan dat de BSN in 2002, 2004 en 2006 als nummer 1 staat genoteerd, waar het de programma inhoud betreft. In 2004 staat de BSN op de derde plaats in de lijst beste en goedkoopste mba opleidingen. In 2006 geeft dit blad een overall score, waarbij de BSN op de achtste plaats staat in een lijst van 18 onderzochte instellingen. Relatieve onbekendheid bij werkgevers en recruiters beïnvloeden, volgens het artikel, deze score van de BSN. Het oordeel dat afgestudeerden in 2006 aan de opleiding geven is 7,65; dat van werkgevers en recruiters is 4,67; het samengestelde eindcijfer is 6,16. Bij de BSN ligt het accent op Action Learning: het concept dat werkt vanuit praktijkvraagstukken, waarin de student problemen uit de eigen werkpraktijk inbrengt en, samen met andere studenten en begeleiders, oplost. Het onderwijs laat zich samenvatten in twee kernbegrippen: samenwerking en praktijkgerichtheid. De BSN acht deze twee componenten essentieel voor de manager. Het toepassen van de Action Learning filosofie en Nederlandstalig onderwijs blijken twee belangrijke factoren die het unieke karakter van de BSN bepalen De MBA opleidingen In 1988 is de BSN een samenwerkingsverband aangegaan met International Management Centers (IMC) te Buckingham, Engeland. Hierdoor kon de BSN gebruikmaken van het door IMC ontwikkelde curriculum en bijbehorend materiaal, wat tot het gevolg had dat een belangrijk deel van de MBA opleiding in het Engels werd aangeboden. Omdat de toegevoegde waarde van de lessen en lesstof in het Engels zeer gering bleek, heeft de BSN in 1991 het programma geheel omgezet naar het Nederlands. Daarbij hebben de school en docenten ervoor gezorgd, dat zowel de vakinhoud als het programma en de uitvoering daarvan, inclusief het Action Learning karakter, volledig in tact zijn gebleven. In de opleiding wordt wel Engelstalige literatuur gebruikt. Zie hiervoor facet 2.1 in hoofdstuk 2. In 1991 heeft de BSN gekozen voor twee opleidingen: de Executive MBA (hierna: E MBA) en de Distance Learning MBA (hierna: DL MBA). Beide programma s zijn identiek qua vakinhoud, maar verschillen in doorlooptijd, spreiding van de studielast en het aantal contacturen. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO master opleidingen MBA, Business School Nederland 2

6 Tussen 1995 en 2003 zijn de uitstroomvarianten MBA Insurance (hierna: MBA I), MBA Sales (hierna: MBA S) en International Action Learning MBA (hierna: IAL MBA) evenals een versie speciaal gericht op de Young Professionals ontwikkeld. Bij het ontwikkelen van deze opleidingsvarianten is de inhoud van de verschillende vakken zoveel mogelijk hetzelfde gebleven. Voor de MBA Executive uitstroomvarianten Sales en Insurance volgen de deelnemers de respectieve masterclasses en worden zij in een subset 1 ingedeeld met andere Sales of Insurance studenten. Hun afstudeerwerkstuk staat in het teken van de gekozen uitstroomvariant. De Young Professional MBA (hierna: YP MBA) richt zich op een jongere doelgroep. De deelnemers zijn tussen de 25 en 35 jaar en hebben enkele jaren werkervaring. Deze opleiding onderscheidt zich van de Executive versie door een grotere spreiding van de studielast en intensievere begeleiding. De officiële studieduur van de Young Professional MBA is zeven maanden langer. Ook de IAL MBA is inhoudelijk vrijwel gelijk. Het grootste verschil ten opzichte van de andere versies en varianten is het onderwijs dat sedert Engelstalig is, dat bij elk vak internationalisering een belangrijk thema is en het lesrooster anders is geconstrueerd. De IAL MBA richt zich op managers uit alle delen van de wereld. Om die reden wordt het aantal bijeenkomsten, noodzakelijk voor een MBA studie, geconcentreerd aangeboden in twee blokken van een week per studiejaar. Verder hebben de deelnemers ondersteuning van een learning coach die on line begeleiding geeft Eerdere audits en visitaties Zoal al in 1.3 aangegeven, heeft de laatste accreditatie van de MBA programma s van de BSN plaatsgevonden in juni Het oordeel van de DVC was dat de E MBA met uitstroomvarianten Sales en Insurance en de DL MBA voor heraccreditatie konden worden voorgedragen. De YP MBA is voorgedragen voor kandidaatsregistratie. Alle voordrachten zijn gehonoreerd. De BSN opleidingen zijn geaccrediteerd geweest door IMC en de British Accreditation Committee en later door DVC en de NVAO. Verbeterpunten die in de diverse rapporten zijn aangegeven, zijn als volgt verwerkt: Internationaal Management is verwerkt in de DL variant IAL; Er is een Algemene Raad van Advies ingesteld (zie verder facet 2.1); BSN heeft een z.g. Mini Masters programma ontwikkeld dat zich specifiek richt op ondernemers uit het MKB; Een Action Learning Project in de vorm van een groepsopdracht is gerealiseerd in het de core course International Management, die in elk MBA programma is opgenomen; In de brochure wordt een inschatting gegeven van het aantal studieuren per week en in informatiebijeenkomsten wordt hierop in gegaan; Om een hoger slagingspercentage te bereiken is ondermeer de toezicht op en zijn de instructies voor de subset beter georganiseerd, zijn er subset bijeenkomsten onder toezicht van de set advisor geplaatst, is een aanbod ontwikkeld voor doorstart bij ernstige studievertraging en is Virtual Action Learning (VAL) ingevoerd. (zie voor dit laatste verder facet 2.2) Het auditteam heeft kunnen vaststellen dat verbeterpunten die in de diverse rapporten zijn aangegeven, zijn verwerkt. Het auditteam ziet uit de accreditatiegeschiedenis van de BSN dat dit instituut serieus werk maakt van kwaliteitmeting en beheersing. Het auditteam is van oordeel dat de BSN door de genomen maatregelen aangeeft, de uitkomsten van valideringen en accreditaties serieus te nemen en deze aangrijpt om verbeteringen door te voeren in de onderscheiden MBA programma s. 1 Bij BSN wordt een groep of klas MBA studenten aangeduid met de term set. Onderdelen van een groep kunnen een subset vormen; meetstal met een grootte van 6 tot 7 personen. De procesbegeleider /coach van een set wordt set adviser genoemd. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO master opleidingen MBA, Business School Nederland 3

7 1.6. Aanpak Beoordelingsprocedure en werkwijze Bij de beoordeling van de drie deeltijd MBA opleidingen is uitgegaan van het door de NVAO vastgestelde Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs en het Toetsingskader nieuwe opleidingen hoger onderwijs. Daarin staan de onderwerpen en facetten vermeld waarop een VBI zich bij de beoordeling van een opleiding moet richten. Voorts zijn daarin opgenomen de criteria aan de hand waarvan een VBI moet bepalen of de basiskwaliteit van die opleiding als voldoende kan worden beoordeeld. Voorafgaand aan het accreditatieonderzoek heeft Hobéon Certificering de opleiding voorbereid op de audit door een inhoudelijke toelichting te geven op het NVAO Accreditatiekader. De beoordelingsprocedure van Hobéon Certificering kent twee hoofdmomenten: Documentanalyse Het gaat hier om een analyse en beoordeling van door de BSN aangeleverde schriftelijke informatie: Management Review MR; Studiegids; Onderwijs en Examen Reglement OER; Oordeel van de DVC van in juni 2002 uitgevoerde accreditaties Onderliggende documentatie betrekking hebbend op bijvoorbeeld: strategische keuzen en de positie in de markt, interne organisatie, de (systematiek van) interne kwaliteitszorg en de daarmee samenhangende interne managementrapportages en verbetermaatregelen, ontwikkelingen in het beroepenveld, beroeps en opleidingsprofielen, validatie van eindkwalificaties, curricula en de interne en externe evaluatie daarvan, werkvormen, toetsing en beoordeling, kwantitatief en kwalitatief personeelsbeleid, internationalisering, instroombeleid, studiebegeleiding, onderwijsrendement. Op basis van de door de BSN vooraf overlegde en achteraf op verzoek van het auditteam aangeleverde documentatie heeft het auditteam zich een beeld kunnen vormen van de primaire en secundaire processen van drie opleidingen (zie tabel 1). Het auditteam heeft dit beeld getoetst aan zaken als: ambitieniveau, toekomstgerichtheid, innovatief vermogen, kwaliteitsbewaking via interne en externe evaluatie, arbeidsmarktrelevantie, resultaatgerichtheid, continuïteit, studenten en docentenbelangen. Voorafgaand aan de visitatie (zie hieronder) heeft Hobéon Certificering het management van de BSN op de hoogte gesteld van de voorlopige bevindingen van het auditteam op basis van zijn documentanalyse. Audit De audit was gericht op een actieve controle door middel van een visitatie 2, uitgevoerd door een auditteam waarvan deel uitmaakten twee externe onafhankelijke deskundigen op het gebied van het management, één 2 De visitatie heeft op 3 maart 2008 plaatsgevonden. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO master opleidingen MBA, Business School Nederland 4

8 student, één lead auditor, één auditor onderwijs vanuit Hobéon Certificering en één secretaris, eveneens vanuit Hobéon Certificering. Onder controle moet hier worden verstaan, dat het auditteam op de niveaus van management, coördinatie, examencommissie, docenten en studenten heeft getoetst of de in de documentatie beschreven beleidsvoornemens en de daaraan gerelateerde uitvoeringsprocessen zijn geïmplementeerd en of de overige in de documentatie vervatte informatie verifieerbaar is. Deze verificatie door het auditteam geschiedde door verscheidene malen hetzelfde onderwerp met verschillende geledingen te bespreken en aan de hand van additionele documentatie en daar waar het de huisvesting en de materiële voorzieningen betreft ook door eigen waarneming. De additionele tijdens de visitatie en nadien geraadpleegde documentatie behelsde ondermeer: een overzicht van de cv s van (gast)docenten; het netwerkoverzicht docenten; informatie over docentevaluaties; informatie over studievoortgang van studenten; detailbeschrijving van modules, cases en de daaraan gekoppelde opdrachten; stageverslagen en beoordelingen; de beroepsproducten die gedurende de opleiding door studenten worden opgeleverd; de eindproducten van studenten. Aldus had het auditteam voldoende instrumenten om zich op gedetailleerd niveau op de hoogte te stellen van inhoud, opzet, uitvoering en resultaten van de opleidingsprogramma s en van de daarmee samenhangende personele, organisatorische, materiële en ruimtelijke voorzieningen. Het auditteam heeft op deze wijze alle in het NVAO Accreditatiekader vermelde facetten beoordeeld, op basis waarvan een samenvattend oordeel per onderwerp werd gegeven. In verband met de toets nieuwe opleiding is voor de opleiding YP MBA als zevende onderwerp Condities voor Continuïteit hieraan toegevoegd. Een en ander werd vastgelegd in een conceptrapport dat aan de BSN werd voorgelegd voor een toets op eventuele feitelijke onjuistheden. Het voorliggend rapport is de weergave van het oordeel van het auditteam met daarbij de gronden waarop dat oordeel is gebaseerd Beslisregels Volgens de NVAO Beslisregels Accreditatie kan een onderwerp slechts onvoldoende of voldoende scoren. Een facet kan evenwel, volgens diezelfde regels, onvoldoende, voldoende, goed of excellent scoren. Met dit als uitgangspunt, heeft Hobéon Certificering onderstaande beslisregels toegepast. Onderwerp A. Een onderwerp scoort voldoende, indien alle facetten van dat onderwerp ten minste voldoende hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp onvoldoende en de overige ten minste voldoende hebben gescoord, mits een acceptabel verbeterplan beschikbaar is voor het facet met de score onvoldoende. B. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord en voor dit facet geen acceptabel verbeterplan beschikbaar is. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO master opleidingen MBA, Business School Nederland 5

9 C. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien meer dan één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord, ongeacht of er voor die facetten acceptabele verbeterplannen zijn. Facet D. Binnen de beoordeling van een facet is ruimte voor een eigen afweging van het auditteam: uitvoering/praktijk weegt zwaarder dan beleid/theorie: beter een goed functionerende regeling die slecht is opgeschreven, dan omgekeerd; primaire processen wegen zwaarder dan secundaire. Extra aantekening E. Indien voor een onderwerp een hogere score dan voldoende gerechtvaardigd is, wordt dat als extra aantekening vermeld en wel met inachtneming van onderstaande regels: een onderwerp krijgt de extra aantekening goed, indien alle facetten van dat onderwerp goed hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp voldoende en de overige facetten goed of excellent hebben gescoord; 3 een onderwerp krijgt de extra aantekening excellent, indien alle facetten van dat onderwerp excellent hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp goed en de overige facetten excellent hebben gescoord; een onderwerp krijgt geen extra aantekening, indien één van de facetten van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord Vergelijking met de criteria van de Association of MBAs (AMBA) In de Angelsaksische wereld worden MBA opleidingen geaccrediteerd door de Association of MBAs, London, United Kingdom. De AMBA hanteert sedert maart 2005 een aantal criteria, die regelmatig zijn herzien door hun International Accreditation Board, voor de laatste maal in augustus De NVAO hecht eraan dat Nederlandse MBA opleidingen ook worden bezien aan de hand van deze Britse criteria. In dit rapport vergelijken wij daarom de bevindingen van het auditteam bij de MBA opleidingen van BSN met deze AMBA criteria voor MBA Programma s en de additionele criteria voor Distance Learning MBAs 4. Telkenmale als wij dit doen bij de onderscheiden onderwerpen in hoofdstuk 2 voegen wij de tekst cursief toe. Uitdrukkelijk wil het auditteam hierbij opmerken dat hij geen AMBA accreditatie onderzoek heeft kunnen en willen uitvoeren en daarom geen uitspraken kan doen en doet over de vraag of BSN voldoet aan de AMBA criteria. Daarvoor zou op onderdelen een diepgaander onderzoek moeten worden uitgevoerd. De vergelijkingen met de AMBA criteria hebben geen invloed gehad op het oordeel van het auditteam over de onderscheiden onderwerpen en facetten. 3 Het NVAO Accreditatiekader onderscheidt bij onderwerp 2 ( Programma ) acht facetten. Eén ervan betreft de duur van de opleiding. Het daarbij vermelde criterium (minimaal 60 EC s) is evenwel geen (kwaliteits)criterium, maar een formele vereiste waaraan het programma van een opleiding a priori moet voldoen, wil zij in aanmerking kunnen komen voor een HBO Master accreditatie. Duur is derhalve van een andere orde dan bijvoorbeeld Kwaliteit Personeel of Onderwijsrendement. Bij de beslissing of het onderwerp Programma een extra aantekening goed dan wel excellent verdient, wordt het facet Duur dan ook buiten beschouwing gelaten. 4 Criteria for the Accreditation of MBA Programmes, Association of MBAs 08/2007 en Open & Distance Learning Additional Principles for Accreditation Standards, Association of MBAs 08/2007. Op Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO master opleidingen MBA, Business School Nederland 6

10 Auditteam Het auditteam was als volgt samengesteld: W.L.M. Blomen, voorzitter Dr. J. Kaat Dr. W. van der Aa Drs. R.F. Stapert B.W.M. van der Hoorn R.G. Peters, secretaris Bij het samenstellen van het auditteam heeft Hobéon Certificering er zorg voor gedragen, dat de voor de beoordeling van de MBA opleidingen noodzakelijke expertise aanwezig was met betrekking tot het primaire proces, de ondersteunende processen en de organisatorische context en expertise met betrekking tot het programma in relatie tot het specifieke domein. Wienke Blomen heeft als directeur van Hobéon Certificering jarenlange ervaring in het visiteren van bachelor en master opleidingen en inmiddels aan veel auditteam leiding gegeven. De externe deskundigen dr. J. Kaat en dr. W. van de Aa hebben zich in hun beoordeling met name gericht op de kwaliteit, actualiteit en relevantie van (i) het richtinggevend domeinspecifieke kader, (ii) de eindkwalificaties, (iii) de programma inhoud en (iv) de interactie tussen opleiding en werkveld. Bovendien hebben zij de kwaliteit van het personeel en het gerealiseerde niveau beoordeeld. Jacques Kaat als Academic Director van Webster Univeristy en Wietse van der Aa als directeur van Wageningen Business School hebben op grond van hun ervaring en positie in het vakgebied en het werkgebied van algemeen management een goed zicht op de eisen die vanuit de verschillende deelgebieden gesteld worden aan MBA ers op HBO niveau. De deskundige onderwijs heeft zich vooral gericht op de kwaliteit van de processen die direct en indirect de uitvoering van het programma raken. Robert Stapert heeft in zijn huidige functie een aanmerkelijke ervaring opgebouwd die hem in staat stelt de programmaopbouw, het onderwijsproces en de organisatorische context waarbinnen de uitvoering plaatsvindt te beoordelen in het perspectief van de eisen die aan HBO opleidingen gesteld worden. Bob van der Hoorn studeerde in juli 2008 af als bachelor bedrijfseconoom aan de Haagse Hogeschool en zal zijn studie bedrijfseconomie vervolgen aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is op het laatste moment ingevallen voor een student auditor van een verwante MBA opleiding, die door een wintersportblessure verhinderd was de audit bij te wonen. Bob van der Hoorn heeft meermalen als student auditor opgetreden en een goed beeld van de eisen die gesteld kunnen worden vanuit de studentenoptiek. Hij heeft vanuit met name die invalshoek de opleidingen beoordeeld. Rob Peters heeft als secretaris deze audit begeleid. Voor de curricula vitae: zie Bijlage I Deelnemers visitatie Het auditteam heeft tijdens de visitatie gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers vanuit de verschillende geledingen van de opleiding(en): management, coördinatoren, docenten, studenten en staf. Voor een volledig overzicht van de deelnemers aan de visitatie: zie Bijlage II Programma visitatie 3 maart 2008 Zie Bijlage II. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO master opleidingen MBA, Business School Nederland 7

11 2. BEVINDINGEN EN BEOORDELING In dit hoofdstuk worden de drie MBA opleidingen gezamenlijk behandeld. Alleen in de gevallen dat er onderscheid is in de bevindingen en het oordeel tussen deze MBA opleidingen en de uitstroomprofielen, wordt dit beschreven. De gebruikte afkortingen zijn: Executive MBA: E MBA; Distance Learning MBA: DL MBA; Young Professional MBA: YP MBA; MBA Sales: MBA S; MBA Insurance: MBA I; International Action Learning MBA: IAL MBA. Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding Dit onderwerp kent drie facetten: 1. domeinspecifieke eisen; 2. niveau master; 3. oriëntatie HBO. Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen Criterium Het facet Domeinspecifieke Eisen is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk)? Bevindingen Beroepsprofiel De BSN heeft als referentiepunt voor de inhoudelijke inrichting van de opleiding een beroepsprofiel van manager gedefinieerd. Dit beroepsprofiel bestaat uit het beroepsbeeld en de eindkwalificaties. Binnen het beroepsbeeld onderscheidt de BSN vier onderdelen: (i) de inhoud van het beroep, (ii) het beroep in de toekomst, (iii) de BSN visie op het beroep en (iv) de dimensies van het beroep. Deze vier onderdelen zijn vervolgens gedetailleerd uitgewerkt. In het onderdeel inhoud van het beroep onderscheidt de BSN drie beroepsrollen: (i) manager van een afdeling, (ii) zelfstandig ondernemer en (iii) consultant. Deze beroepsrollen werkt de BSN naar negen managementrollen volgens onderstaand schema: Hoofdrol Managementrol Manager van een afdeling Controleursrol Coachingsrol Stimulatorrol Beheerdersrol Zelfstandig ondernemer Initiatorrol Ondernemersrol Consultant Innovatorrol Coördinatorrol Producentenrol Tabel 2. Door BSN onderscheiden managementrollen, gekoppeld aan beroepsrollen In het onderdeel de manager in de toekomst beschrijft de BSN een visie op de actuele ontwikkelingen en probleemstellingen in het internationale bedrijfsleven. Managers in de toekomst moeten van alle markten thuis zijn, zich staande kunnen houden in de digitale wereld met veranderende voortbrengingsprocessen, andere wijze van werken en communiceren en vooral in hun managementgedrag stimulerend en sturend bezig zijn. De MBA er wordt opgeleid tot een niveau waarop hij in staat is overzicht te behouden in een wereld waar grenzen tussen bedrijven, tussen werkterreinen en tussen werk en privé worden getest. De MBA er is breed en generiek opgeleid, heeft een multidisciplinaire aanpak en inzicht en is in staat voortdurend de nieuwste inzichten en ontwikkelingen te volgen en de consequenties daarvan voor zijn onderneming te Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO master opleidingen MBA, Business School Nederland 8

12 beoordelen. De MBA er werkt in een multidisciplinaire omgeving. Daarmee ontstijgt de MBA er het niveau van bachelor. In het onderdeel BSN visie op de manager beschrijft de BSN dat zij met de MBA opleiding een breed opgezette praktijkgerichte opleiding beoogt te bieden. De bij BSN opgeleide MBA er is volgens BSN de sparringpartner van de strategische managers in de top van organisaties. Hij moet in gesprekken met hen rond veranderingen de leiding kunnen nemen. Dit wijst op Masterniveau. Om dit te bereiken werkt de BSN via de systematiek van Action Learning. Het oogmerk van de Action Learning MBA opleidingen van de BSN is het verwerven van ervaringskennis, die ertoe leidt dat de deelnemende managers verbeteringen initiëren en doorvoeren in hun eigen organisatie. Theoretische kennis is onontbeerlijk en wordt dus aangeboden, maar het werkelijke doel is het toepassen van theorie en vaardigheden in de dagelijkse managementpraktijk. Belangrijk onderdelen van Action Learning zijn daarom reflectie, kritisch bevragen, samenwerken en implementeren. Het toepassen van de leerervaringen in de eigen praktijk en continu kritisch reflecteren op eigen handelen, leidt tot het voortdurend aanpassen en verbeteren van het eigen managementgedrag. In het vierde onderdeel dynamiek van het beroep beschrijft de BSN de beroepscompetenties, die worden onderscheiden naar algemene competenties, domeincompetenties en vakgerelateerde competenties. Opleidingsprofiel De eindkwalificaties komen tot uidrukking in het opleidingsprofiel en de opleidingsspecifieke competenties. De Action Learning MBA opleiding is een managementopleiding, waarbij de bedrijfskunde centraal staat. Het programma bij BSN bestaat uit een samenstel van zeven cursussen (zogenoemde core courses ), die elk worden afgesloten door een Action Learning Project (hierna: ALP) of een Advies & Implementatie rapport en een afstudeertraject. De leerdoelen van de onderscheiden core courses staan beschreven in de studiewijzers. Het opleidingprofiel is gebaseerd op het Framework Competenties International Business and Management Studies (2004) van de HBO Raad. In dit opleidingsprofiel onderscheidt de BSN de negen kernrollen (tabel 2, hierboven), en de kerncompetenties MBA. Bij de competenties onderscheidt de BSN vier niveaus van uitvoeren, waarbij de BSN zich richt op de laatste twee niveaus, te weten niveau 3: geheel bekwaam zelfstandig meervoudig complexe taken uitvoeren in een deels onvoorspelbare complexe omgeving met waardetegenstellingen en verschillende belangen en niveau 4: het zelfstandig en flexibel uitvoeren van meervoudige complexe taken in een onvoorspelbare omgeving, waarin sprake is van kritieke situaties; het eigen handelen kunnen evalueren en anderen kunnen ondersteunen bij het toepassen van competenties. De MBA er werkt dan in een multidisciplinaire en vaak internationale omgeving, waarin van hem wordt gevraagd verschillende kerngebieden (zie hierna) te overzien, met elkaar te verbinden en adequaat handelend op te treden. De negen rollen en de kerncompetenties worden vervolgens in een tabel in een relatie tot elkaar gebracht en tot de kernvakken van de MBA opleiding. DE BSN formuleert het onderscheid tussen bachelor en masterniveau als volgt: De master student is in staat zelf met eigen theoretische modellen te komen om het praktijkprobleem aan te pakken. De student moet een originele bijdrage leveren aan de modelontwikkeling. De master student kan bij afstuderen eigen modellen bouwen en het bedrijf waarin hij werkt moet verklaren dat dit heeft geleid tot verbetering van bedrijfsprocessen. Als de student dit kan: modelontwikkeling + maatregelen op basis model + aantoonbare effectiviteit, dan overschrijd hij het niveau van de bachelor. Het hierboven genoemde niveau 4 van uitvoeren komt volgens de BSN dan overeen met het master niveau. Actualiteit van de eindkwalificaties en afdekken door het werkveld De eindkwalificaties bestrijken de zeven kerngebieden, waarop een manager thuis moet zijn: 1. operationeel management, Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO master opleidingen MBA, Business School Nederland 9

13 2. marketing management, 3. informatie management, 4. human resources management, 5. financieel management, 6. strategisch management en 7. internationaal management. Door de betrokkenheid van het werkveld (zie hieronder) bij de formulering zijn de eindkwalificaties actueel. Betrokkenheid van het werkveld, internationale validering Het basiscurriculum van de MBA opleidingen is ontworpen door de Engelse partner waarmee de BSN vanaf het begin in 1988 samenwerkt: International Management Centres. De eindkwalificaties zijn tot 2001 meermalen gevalideerd door de British Accreditation Committee in Groot Brittannië en de Distance Education and Training Counsil (DETC) in de Verenigde Staten. De BSN vraagt als eerste de studenten zelf om input voor de inhoud van het curriculum. Zij zijn als manager bij uitstek in staat om te beoordelen of de inhoud van de verschillende vakgebieden aansluit bij hun managementpraktijk. Er is een Raad van Advies. Uit verslagen van vergaderingen van die Raad blijkt dat deze zich bezig houdt met de inhoud van het programma en indirect daardoor met de eindkwalificaties van de studenten. Voorts zijn de docenten direct betrokken bij de inrichting van het programma. De docenten zijn alle werkzaam in het (inter)nationale beroepenveld als consultant of manager. Enkelen van hen doceren daarnaast aan andere MBA opleidingen bij universiteiten in Nederland. De BSN heeft een mechanisme waardoor periodiek en met een vastgelegde frequentie kleine, middelgrote en grote wijzigingen in het programma worden aangebracht op instigatie van de studenten zelf, die een sterke verankering in het bedrijfsleven kennen, en op instigatie van de docenten en de Raad van Advies. Internationale oriëntatie Internationalisering maakt onderdeel uit van de MBA programma s. In elke MBA opleiding is een core course International Management opgenomen. In International Action Learning MBA is door de aard van de studenten de inhoud van het programma internationaal gericht; dit programma is Engelstalig. AMBA criteria Ten aanzien van de domeinspecifieke eisen formuleert de AMBA het volgende: the Institution should have a clear strategy and mission, expressed and regularly updated. It should have a clear understanding of the market for its products, including a means of regular access tot employers opinions. It should have its own identity and an adequate degree of independence from any larger institutional structure, secured financial viability and institutional continuity. In het voorstaande laat de BSN zien dat zij een duidelijke missie en strategie heeft die zij heeft neergelegd in het beroeps en opleidingprofiel van de manager en dat dit beroeps en opleidingsprofiel regelmatig wordt herzien door de staf, in samenspraak met de Raad van Advies, studenten en docenten. Uit het beroeps en opleidingsprofiel blijkt dat BSN een goed zicht heeft op de markt van MBA ers en hun opleidingprofiel. Door de voortdurende wisselwerking tussen docenten, die allen zelf werkzaam zijn in de markt van MBA ers, de studenten zelf en door de betrokkenheid van de werkgevers van de cursisten (zie hiervoor ook facet 6.1) is sprake van gestructureerd kennisnemen van de opvattingen van werkgevers. BSN is een onafhankelijk instituut en niet verbonden aan enige universiteit of hogeschool, noch aan een andere Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO master opleidingen MBA, Business School Nederland 10

14 hem overkoepelende organisatie. De financiële levensvatbaarheid en continuïteit van de opleidingen E MBA en DL MBA hebben wij niet onderzocht. Wel doen wij een uitspraak daarover bij de opleiding YP MBA (bij onderdeel 7, hierna). Oordeel: goed Het auditteam is, op basis van alles wat hem ter kennis is gebracht en de gesprekken die hij heeft gevoerd met het management, de docenten en studenten, van oordeel dat de eindkwalificaties op goede wijze aansluiten bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk worden gesteld in het betreffende domein. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO master opleidingen MBA, Business School Nederland 11

15 Facet 1.2. Niveau Master Criterium Het facet Niveau Master is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Master? Bevindingen Het auditteam heeft de eindkwalificaties van de opleidingen geanalyseerd om te bepalen of deze kwalificaties beantwoorden aan het niveau master zoals weergegeven in de zogeheten Dublin Descriptoren. In de Dublin Descriptoren worden vijf dimensies onderscheiden, bij elk waarvan hieronder een beschrijving wordt gegeven in relatie tot de respectieve eindkwalificaties. De dimensies van de Dublin Descriptoren 1. Kennis en inzicht Studenten voor de MBA opleidingen stromen in op bachelor niveau. De student heeft na de afronding van de MBA opleiding aantoonbare kennis van de zeven kernvakken (zie facet 1.1 hiervoor), waarbij wordt voortgebouwd op het niveau dat is bereikt in de bachelor opleiding en dit wordt overtroffen. De student functioneert tijdens zijn studie op een managementniveau waarvoor kennis van de laatste ontwikkelingen in het vakgebied vereist is. Voor YP MBA studenten geldt dat zij streven naar een managementpositie, doch deze tijdens hun studie nog niet hoeven te bezetten. 2. Toepassen De Action Learning methodiek draagt er in sterke mate toe bij dat aangeboden theorie meteen aan de praktijk wordt gerelateerd en in het praktisch handelen van de student wordt geïncorporeerd. De student is na afloop van de studie in staat om zijn kennis en inzicht toe te passen in zijn dagelijkse management praktijk. Hij beschikt over handvatten voor het opstellen en verdiepen van argumentaties en voor het oplossen van problemen op het gebied van management en organisatie. 3. Oordeelsvorming In de ALP s, maar vooral ook in het afstudeerwerkstuk ( de zogenoemde dissertation ) staat de eigen oordeelsvorming van de student centraal. Deze bewijst daar, dat hij kan kiezen uit een veelheid van bronnen, methodieken en technieken en voor een sociaal maatschappelijke, (bedrijfs)economische, wetenschappelijk en ethisch verantwoorde benadering van vraagstukken. Op basis van die keuzes komt hij tot een acceptabel resultaat voor de strategische probleemstelling waar hij zich geplaatst ziet. De student bewijst daarmee dat hij na afstuderen in staat is om relevante gegevens te verzamelen en interpreteren met het doel een oordeel te vormen dat mede gebaseerd is op het afwegen van relevante sociaal maatschappelijke, wetenschappe lijke en ethische aspecten. 4. Communicatie De student werkt in subsets samen met collega studenten/ managers waardoor hij voortdurend wordt getraind op het aspect communicatie. Deze collega s komen uit heel verschillende werkvelden en hebben verschillende achtergronden. De student is in staat om informatie, ideeën en oplossingen over te brengen op een publiek bestaande uit specialisten en niet specialisten, managers, directieleden en collega s. 5. Leervaardigheden De student werkt tijdens zijn MBA studie en studeert in deeltijd. Van de student wordt een grote mate van zelfregie gevraagd om de deeltijd studie op master niveau te volbrengen. Leervaardigheden worden daardoor Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO master opleidingen MBA, Business School Nederland 12

16 gedurende die studie ontwikkeld. De student bezit daardoor na afloop van zijn studie de leervaardigheden die noodzakelijk zijn om voortdurend te blijven leren, zowel binnen als buiten een georganiseerde leeromgeving. De Dublin descriptoren blijken ook uit de opbouw en samenhang van het programma. Zie hiervoor facet 2.3, hierna. De opleiding heeft een matrix opgesteld, waaruit duidelijk wordt dat alle Dublin Descriptoren in het opleidingsprogramma zijn verankerd. De afgestudeerde MBA er beheerst alle competenties op niveau 4: zelfstandig en flexibel uitvoeren van meervoudige complexe taken in een onvoorspelbare omgeving, waarin sprake is van kritieke situaties; eigen handelen kunnen evalueren en anderen kunnen ondersteunen bij het toepassen van competenties. Oordeel: goed Het auditteam is op basis van de door de opleiding overlegde gegevens en de gesprekken die hij heeft gevoerd van oordeel dat de eindkwalificaties op goede wijze aansluiten bij de algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Master. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO master opleidingen MBA, Business School Nederland 13

17 Facet 1.3. Oriëntatie HBO Criteria Het facet Oriëntatie HBO is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO criteria: Zijn de eindkwalificaties van de opleiding mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties? Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij het niveau van een zelfstandig en/of leidinggevend beroepsbeoefenaar in het relevante beroepenveld dan wel, dan wel bij het niveau van het functioneren in een multidisciplinaire omgeving, waarvoor de betreffende opleiding vereist of dienstig is? Bevindingen Oriëntatie HBO kent twee dimensies: hoger onderwijs en beroepsonderwijs. Hoger onderwijs De eindkwalificaties van de opleiding komen overeen met de Dublin Descriptoren die het niveau van hoger onderwijs indiceren. Zij sluiten aan bij het niveau van zelfstandig leidinggevend beroepsbeoefenaar. Zie hiervoor ook facet 1.2. In die zin is sprake van hoger onderwijs. Beroepsonderwijs De eindkwalificaties komen overeen met de eisen die de beroepspraktijk stelt en zijn mede ontleend aan een algemeen, in de beroepspraktijk levend, beeld van de manager. Zie hiervoor ook facet 1.1. In die zin is sprake van beroepsonderwijs. Voor het overige blijkt de Oriëntatie HBO ook uit het programma van beide opleidingen. Zie daarvoor de bevindingen onder facet 2.1. Oordeel: Goed Het auditteam is van oordeel dat vaststaat dat de eindkwalificaties mede zijn ontleend aan de opvattingen die heersen in het beroepenveld en dat deze aansluiten bij het niveau van manager. Er is sprake van hoger onderwijs, gegeven het feit dat de internationaal vastgestelde en de accepteerde Dublin Descriptoren op goede wijze worden afgedekt. Er is sprake van beroepsonderwijs omdat de eindkwalificaties in het programma adequaat zijn geconcretiseerd qua niveau en oriëntatie op de beroepspraktijk. Het aspect Oriëntatie HBO is daarom in zodanige mate aan de orde dat het auditteam daaraan de kwalificatie goed verbindt. SAMENVATTEND OORDEEL DOELSTELLINGEN OPLEIDING : VOLDOENDE Het auditteam beoordeelt het Onderwerp Doelstellingen Opleiding voor de drie opleidingen als voldoende op basis van het navolgende: Het auditteam is van oordeel dat de eindkwalificaties in voldoende mate aansluiten bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk worden gesteld in het betreffende domein; Het auditteam is van oordeel dat de eindkwalificaties aansluiten bij de algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Master; Het auditteam is van oordeel dat vaststaat dat sprake is van hoger beroepsonderwijs, omdat de eindkwalificaties zijn ontleend aan een beroepsprofiel dat mede is opgesteld door het beroepenveld en deze eindkwalificaties aansluiten bij het niveau van een zelfstandig beroepsbeoefenaar die functioneert op Master niveau. Extra aantekening: goed Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO master opleidingen MBA, Business School Nederland 14

18 Op basis van het NVAO besliskader (hst 1, 1.6.2) krijgt een onderdeel de aantekening goed als alle facetten als goed worden beoordeeld. Dit is bij het onderwerp Doelstellingen het geval. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO master opleidingen MBA, Business School Nederland 15

19 Onderwerp 2: Programma Dit onderwerp kent acht facetten: 1.eisen hbo; 2. relatie tussen doelstellingen en inhoud; 3. samenhang programma; 4. studielast; 5. instroom; 6. duur; 7. afstemming tussen vormgeving en inhoud; 8. beoordeling en toetsing. Facet 2.1. Eisen HBO Criteria Het facet Eisen HBO is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO criteria: Vindt kennisontwikkeling van studenten plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontwikkeld studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek? Heeft het programma aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline? Waarborgt het programma de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft het aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk? Bevindingen Vormgeving kennisontwikkeling Voor de kennisontwikkeling van studenten wordt vakliteratuur gebruikt, die wordt geselecteerd door vakspecialisten. Deze literatuur is gericht op de breedte van het de functie van manager en op de diepgang die gewenst is. Voor elk van de zeven core courses is een studiewijzer opgesteld, waarin de gebruikte vakliteratuur wordt opgesomd. Het betreft Nederlandse en buitenlandse, vaak Engelstalige, vakliteratuur. De IAL MBA gebruikt alleen Engelstalige vakliteratuur. Binnen het programma krijgen de studenten regelmatig opdrachten en elke core course wordt afgesloten met een Action Learning Project of een Advies & Implementatie rapport. De opdrachten en het project moeten zij binnen hun eigen organisatie uitvoeren. Het ALP is te kwalificeren als toegepast onderzoek dat een probleem binnen de eigen organisatie oplost. Verbanden met actuele ontwikkelingen De actualiteit en de relevantie van aangesneden onderwerpen wordt gewaarborgd door studenten te vragen zelf thema s uit hun eigen managementpraktijk in te brengen. De docenten van BSN zijn alle afkomstig uit de beroepspraktijk en/of universitaire wereld. (Zie hiervoor ook de facetten 3.1. en 3.3). Voorts worden studenten, docenten en het beroepenveld in evaluaties periodiek gevraagd aan te geven welke verbeteringen mogelijk zijn in het studiemateriaal. Waarborgen van ontwikkeling van beroepsvaardigheden De belangrijkste beroepsvaardigheden van een manager zijn: initiëren, sturen en uitvoeren van verbeteracties binnen een organisatie. De BSN acht het kunnen omgaan met veranderingen binnen organisatie een essentiële beroepsvaardigheid. Het hele programma is erop gericht om van studenten (betere) veranderaars te maken. Hiertoe leren zij op systematische wijze verandertrajecten te definiëren en uit te voeren, gericht op knelpunten in de eigen organisatie. De actualiteit van praktijk is daarmee gewaarborgd. Door de kennisontwikkeling en ontwikkeling van de beroepsvaardigheden kan de student ten tijde van het afstuderen op basis van kennis van theoretische modellen een eigen model voor verbetering van een bedrijfsproces ontwikkelen. Hij kan maatregelen nemen op basis van dat zelf ontwikkelde model, reflecteren op de effecten van toepassing daarvan en het model zonodig bijstellen en de effectiviteit aantonen. Daarmee toont de student aan dat hij meerwaarde bereikt,odie verder gaat dan operationele verbeteringen, maar kan nadenken over nieuwe wegen, innovaties en ondernemerschap. Daarmee is het professional Masterniveau bereikt. AMBA criteria Ten aanzien van het curriculum formuleert de AMBA het volgende: Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO master opleidingen MBA, Business School Nederland 16

20 The curriculum must be generalist in nature and must cover the core business skills: marketing, the economic and legal environment of a business, accounting and quantitative methods, finance, organizational theory, interpersonal skills, information technology, the process and practices of management The curriculum should reflect the international aspect of business, should pay attention to ethical and social issues and should include interpersonal skills of management in practice. The total number of contact hours should not be fewer than 500 for a full time MBA. The MBA should be of at least two years duration where taken part time. Uit de beschrijving van het opleidingprofiel (facet 1.1. en 1.2), het programma (zie facet 2.3) en uit de studiewijzers en Virtual Action Learning omgeving blijkt dat de MBA opleidingen van BSN de door de AMBA genoemde terreinen bestrijken. In de core courses operationeel management, human resource management, financieel management, marketing management, informatie management, strategisch management en internationaal management komen de onderwerpen aan de orde die de AMBA noemt, inclusief de daarbij horende wetgeving. In de curricula van de opleidingen wordt aandacht gegeven aan sociale en ethische kwesties en worden de interpersoonlijke vaardighedenintensief geoefend. Het aantal contacturen voor een parttime MBA student varieert per cursus. Voor de E MBA student is deze 275 uur, voor de MBA Sales en Insurance is deze 295 uur; voor de YP student 306 uur en voor de DL studenten 128 uur. De duur van de BSN opleidingen is in alle gevallen twee jaar of langer. Oordeel: goed Het auditteam is van oordeel dat de BSN op goede wijze invulling geeft aan het facet Eisen HBO door gestructureerd aandacht te geven aan de selectie van vakliteratuur, verbindingen te leggen met actuele ontwikkelingen en een intensieve relatie te onderhouden met de actuele beroepspraktijk. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO master opleidingen MBA, Business School Nederland 17