Daltondocument. Visie en praktische uitwerking van het Daltononderwijs. PCBO De Voorde, Drachten. Drachten, oktober Flevo JT- Drachten

Transcriptie

1 Daltondocument Visie en praktische uitwerking van het Daltononderwijs PCBO De Voorde, Drachten Flevo JT- Drachten Dependance: Hunze BN Drachten Tel.: Website: www. pcbo-devoorde.nl Drachten, oktober 2010

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Waarom Daltononderwijs 3. Daltononderwijs in de praktijk 3.1 De dagkleuren 3.2 Dagritme 3.3 Symbolen 3.4 De taak 3.5 (zelf) correctie en correctietafel 3.6 Keuzewerk 3.7 Zelfstandig werken en werken met uitgestelde aandacht 3.8 Samen werken, samenwerken, coöperatief werken, maatjeswerk 3.9 Instructie en instructietafel 3.10 Handelingswijzers 3.11 Werkplekken 3.12 Materialen 3.13 Zorg voor klas, school en omgeving 3.14 Leerlingpanel 3.15 Dalton regio netwerk Friesland 3.16 Dalton coördinator en Dalton werkgroep 3.17 Daltonmap 3.18 Evaluatie en reflectie 4. Informatie en rapportage 5. Dalton ontwikkelingsplan Bijlagen: taakbrieven groep 3 t/m 8

3 Inleiding Hoewel er in verschillende documenten zoals de schoolgids en het schoolplan staat beschreven wat wij met daltononderwijs willen bereiken, is er ook de behoefte ontstaan om alles eens duidelijk op een rijtje te zetten. Wat doen we nu allemaal, wat hebben we tot nu toe gerealiseerd? Daardoor ontstaat er een handzaam stuk, een daltondocument. Dit stuk geeft aan hoe wij op de Voorde werken. Tevens wordt erin uiteengezet hoe we de komende jaren het daltononderwijs verder vorm willen gaan geven. De koers die we willen gaan varen. Een daltonontwikkelingsplan dus. Jaarlijks hebben we 6 specifieke inhoudelijke werkgroepvergaderingen op school die verplicht zijn voor alle teamleden ongeacht hun werktijd factor. Binnen deze werkgroepvergaderingen komen altijd Dalton aspecten op de vergadering. Vanuit de vastgelegde verbetertrajecten in het 2 jarenplan wordt systematisch gewerkt aan het versterken van ons Daltononderwijs. De Dalton coördinator werkt samen met de Dalton werkgroep, bestaande uit 4 leden van het team uit verschillende bouwen. Dit Dalton document borgt de wijze waarop wij binnen onze school ons onderwijs vormgeven. In de praktijk stemmen wij onze werkwijze regelmatig op elkaar af. Onze school staat in de Drait in Drachten. De school is gesitueerd in een woonwijk en veel ouders kiezen ervoor om hun kind bij ons naar school de laten gaan. Daarnaast zijn er ouders die verder weg wonen en een bewuste keuze maken vanwege Daltononderwijs en/of christelijke identiteit van de school. De ouders mogen ons bevragen op ons Daltongehalte. Wij zijn niet alleen naar de kinderen toe verplicht om ons Daltonbeleid goed uit te voeren, maar hebben daarin ook een verantwoordelijkheid naar de ouders. Dit beleidsstuk is geschreven voor de volgende groepen: Het personeel van de school Vervangers Ouders met kind(eren) op onze school Nieuwe belangstellende ouders Het schoolbestuur Schoolbegeleiders Andere belangstellende (dalton) scholen Visiteurs van de Nederlands Dalton Vereniging De inspectie van het onderwijs Het is de bedoeling dat dit Dalton document een werkbaar en levend document blijft, geschreven op de dagelijks praktijk. Daarom zal het stuk jaarlijks worden aangepast. Het meest recente stuk is ook te vinden op onze website:

4 Laura Kramer Lid van de Daltonwerkgroep Tanja van Westen Dalton coördinator De Voorde, Drachten (schooljaar )

5 Waarom Daltononderwijs? De Voorde is een Daltonschool. Wij hebben voor Daltononderwijs gekozen omdat wij als team leerlingen willen leren om al vroeg met vrijheid / verantwoordelijkheid, samenwerken en zelfstandigheid om te gaan. We streven ernaar dat elk kind op zijn of haar niveau presteert. Onze gemeenschap is een net van relaties, waarin sprake moet zijn van acceptatie en wederzijds respect. We willen het beste uit de kinderen halen. Zelfstandigheid, samenwerken en het omgaan met vrijheid en verantwoordelijkheid zijn voor ons kernwaarden. Op onze Daltonschool worden deze waarden de kinderen aangeleerd. De 3 uitgangspunten: 1.Vrijheid en verantwoordelijkheid Vrijheid en verantwoordelijkheid zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het een kan niet zonder het ander. Het Daltononderwijs ziet het kind, de mens als een persoon die leert zelf in staat te zijn om weloverwogen te kiezen en voor de gevolgen van die keuzes ook zelf verantwoordelijk is. 2. Zelfstandigheid De leerlingen worden gestimuleerd en aangezet om problemen zelf op te lossen en het werk zelf te plannen. De kinderen leren ook om hun werk zelf te beoordelen. De leerkracht geeft de leerlingen verantwoordelijkheid&vertrouwen. Deze instelling bevordert het zelfvertrouwen van de kinderen. 3. Samenwerking De leerling is een lid en houdt er rekening mee dat het lid is van een sociale groep, waarin elk vrij individu zich er voortdurend van bewust is, dat hij meewerkt en verantwoordelijk is voor het geheel en dat het daarover verantwoording kan afleggen. Leerlingen leren samen in een half uur meer, dan een leerkracht in een uur kan onderwijzen. Hier sluit een citaat van Helen Parkhurst uit 1922 mooi bij aan: Hoe meer de leerkracht de leerling vol propt met kennis, hoe minder hij geneigd zal zijn die kennis op te pakken door eigen inspanning. Hoe meer de leerkracht onderwijst, des te minder leert de leerling

6 Waar bereiden wij de kinderen door het Daltononderwijs voor op? Het vervolgonderwijs. Het voortgezet onderwijs doet steeds meer een beroep op de zelfstandigheid en het verantwoordelijkheidsgevoel van kinderen. De kinderen zullen ook steeds vaker studieopdrachten krijgen die ze niet individueel, maar samen met medescholieren moeten uitwerken. In het hoger onderwijs is deze manier van werken al veel langer gebruikelijk. De volwassene als beroepsbeoefenaar In de meeste beroepen van onze moderne, westerse maatschappij worden initiatief, verantwoordelijkheidsgevoel en creativiteit verwacht. Vaak zal er moeten worden overlegd met collega s, met opdrachtgevers en met diverse instanties. Zowel zelfstandigheid als het goed kunnen samenwerken zijn daarbij essentieel. Ook moet je kunnen omgaan met iets doen wat je opgedraagt krijgt. Acceptatie van gezag. De volwassene als medeburger De maatschappij is gebaat bij mensen die zich actief inzetten voor de samenleving. Mensen die zich verantwoordelijk voelen voor hun medemens en daarom bijvoorbeeld vrijwilligerswerk willen doen. Mensen die betrokken zijn en willen deelnemen aan de democratische processen in de samenleving en mensen die oog hebben voor de noden van hun medemensen. Hier staan we voor: De principes vrijheid en verantwoordelijkheid, zelfstandigheid, samenwerken worden door alle Daltonbasisscholen onderschreven, maar de uitwerking verschilt per school. Op de Voorde leren we de kinderen om deze vaardigheden te ontwikkelen, zodat ze goed voorbereid worden op hun volwassen leven en hun functioneren. Op de Voorde richten wij ons op het volgende: Al ons handelen moet zijn gericht op het creëren van een pedagogisch klimaat waarin de sociale en emotionele veiligheid voor het kind gewaarborgd worden. Kinderen moeten elkaar respecteren. Het ontwikkelen van waardebesef en oordeelsvermogen loopt als een rode draad door de dagelijkse activiteiten. We houden rekening met de verschillen tussen kinderen. Niet alleen de verschillen in cognitieve vaardigheden, maar ook verschillen in bijvoorbeeld belangstelling, werkhouding en creativiteit. Het is dus nodig om de ontwikkeling van het kind goed in de gaten te houden. Voor ons betekent vrijheid, dat de leerkracht een deel van de verantwoordelijkheid voor het leren bij het kind legt. Belangrijk hierbij is dat de leerkracht het kind goed begeleidt in dit proces en ook feedback geeft.

7 Er wordt gestreefd naar een grote variatie in werkvormen, informatiebronnen en materialen. De leerkracht Dalton is a way of life! Voor een deel kan het Daltononderwijs van een school worden vastgelegd in afspraken. De persoon van de leerkracht is en blijft altijd het belangrijkste. Deze heeft de Daltonvisie van de school voor ogen. Het is een bepaalde houding ten opzichte van kinderen en ten opzichte van het onderwijs. Een houding die zich erdoor kenmerkt dat je bijvoorbeeld kinderen geen oplossingen aanreikt, dat de leerkracht ze stimuleert zelf na te denken over problemen, dat de leerkracht oog heeft voor werkvormen die samenwerken bevorderen, dat je hier en daar een stapje terug wilt doen om kinderen de gelegenheid te bieden zelf verantwoordelijkheid te dragen en ga zo maar door. De persoon van de leerkracht is en blijft belangrijk in het (Dalton)onderwijs. Het team Vanuit de Daltonoptiek gezien, opereert een leerkracht per definitie niet solistisch. Hij of zij functioneert in een team. Binnen dit team inspireer je elkaar en ondersteun je elkaar. En in teambijeenkomsten wordt de ontwikkeling van de school vorm gegeven. Als team dragen wij onze school en onze visie uit. Daarom Daltononderwijs!

8 Daltononderwijs in de praktijk 3.1 De dagkleuren Alle dagen van de week hebben we een kleur gegeven. In de hele school zie je dan ook dezelfde dagkleuren hangen. Deze kleuren structureren de week voor de kinderen, wat hen helpt om een planning te kunnen maken. Voor de jongste kinderen is het daarmee ook eenvoudiger om de begrippen morgen overmorgen, gisteren, eergisteren, week enz. aan te leren. De kleuren hangen in iedere groep aan de muur, zodat het kind ook kan zien waar in de week we zijn. Daarnaast worden de dagkleuren gebruikt bij de administratie van verschillende zaken. Kleutergroepen In de kleutergroepen wordt de dag van de week aangegeven door middel van een knijper aan een betreffend dagbordje. In de ochtendkring wordt dit besproken. De kinderen zetten een magneetje met de kleur van de dag achter hun naam onder het werkje van hun keuze op het takenbord. Groep 3 tot en met 8 Op hun takenbrief geven de kinderen met de dagkleur aan dat ze een bepaalde opdracht af hebben gekregen. Vooral als de taak meerdere dagen beslaat, geeft dit de leerkracht informatie over de leeren werkstijl van het kind en biedt het hem de mogelijkheid om het kind hierbij te begeleiden. Een kind dat in het begin van de week weinig productief is en vervolgens alles op het laatste moment moet maken, moet geleerd worden dit beter te spreiden. Kinderen die duidelijk te snel van start gaan en daarbij veel fouten maken, moet worden geleerd dat de kwaliteit van het werk belangrijker is dan dat het snel af is. In de groepen 4 t/m 8 worden de dagkleuren ook gebruikt om een planning op de takenbrief te maken. De dagkleuren zijn: Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag

9 3.2 Dagritme De dagkleuren zorgen door de hele school heen voor een ordening van de week. Daarnaast hanteren we in de groepen aanvullende materialen om de kinderen steun te bieden bij het ordenen van tijd en hun bezigheden. Kleuters De dagritmekaarten zijn een hulpmiddel om de dag voor de jongste kinderen te ordenen. Op de kaarten staan afbeeldingen van verschillende activiteiten die op een dag kunnen worden gedaan. Deze activiteiten worden aan het begin van de dag op volgorde gehangen. Het gebruik van de dagritmekaarten brengt ordening en structuur en geeft de kleuters een gevoel van veiligheid en rust. Groep 3 t/m 8 In groep 3 vindt er een overgang plaats van de dagritmekaarten van de kleuters naar een dagrooster op het bord. In groep 3 wordt het programma aangegeven met symbolen en woorden. In de hogere groepen, als de kinderen kunnen lezen, wordt het dagprogramma op het whiteboard en/of smartboard geschreven. 3.3 Symbolen Op verschillende plaatsen in de school worden symbolen gebruikt, hieronder noemen we de belangrijkste en meest herkenbare symbolen: WC-symbolen Uit het oogpunt van zelfstandigheid wordt het toiletgebruik in bijna alle klassen geregeld middels een symboolkaartje voor een jongen en een meisje. Zodra een kind naar het toilet gaat, wordt het wc kaartje omgedraaid. Op deze manier kunnen kinderen zelf zien of ze naar het toilet mogen. Stoplicht Oftewel symbool voor uitgestelde aandacht. Aan het stoplicht (bij de kleuters alleen met de kleuren rood en groen) kan het kind zien of het met zijn vraag bij de leerkracht terecht kan of dat het een andere oplossing moet zoeken. In groep 3 t/m 8 heeft het stoplicht ook de kleur oranje. De kleuren

10 geven nu niet alleen aan of ze hulp kunnen vragen, maar ook op welke manier kinderen aan het werk gaan. Rood: Leerkracht en kinderen mogen elkaar niet storen, stil zelfstandig aan het werk. Kinderen blijven op hum plaats zitten. Oranje: Leerlingen mogen fluisterend vragen stellen aan elkaar en aan de leerkracht. Ze blijven op hun plaats zitten.. De leerkracht doet regelmatig looprondes voor vragen. Groen: Leerlingen mogen fluisterend samenwerkingsopdrachten uitvoeren. Ze mogen zelf kiezen waar ze zitten. In groep 1 en 2 hoeven de kinderen niet te fluisteren. Dobbelsteen Ieder kind in groep 3 t/m 6 heeft tijdens het zelfstandig werken zijn dobbelsteen op tafel liggen. De dobbelsteen heeft een rood vlak, een groen vlak en een vlak met een vraagteken. Rood: Ik wil niet gestoord worden. Groen: Je mag me iets vragen.?: Ik heb een vraag aan de leerkracht. Het vlak dat op dat moment van toepassing is, ligt aan de bovenzijde. Symbolen op het onderwijsplein Het onderwijsplein is verdeeld in 3 werkgebieden die zijn gemarkeerd door verschillende kleuren pilaren en krukjes. Op de pilaren staan poppetjes die aangeven hoe er gewerkt moet worden in dat deel van het onderwijsplein. Geel: 1 poppetje dat zegt: sssssssssssssstt (alleen werken) Rood: 2 samenwerkende poppetjes (tweetallen) Blauw: 3 samenwerkende poppetjes (groepswerk) Het gele gebied is dus bedoeld voor stil, zelfstandig werken. Het rode gebied voor samenwerken en het blauwe gebied voor groepswerk. Hier mag gefluisterd worden. Symbolen op de taak: SAM: S=samenwerken, A=alleen werken, M= maatjeswerk Z en L: Z= zelf nakijken, L= Leerkracht kijkt na Sterren met I B en P: I= ingekorte taak, B= basistaak, P= plustaak In de groepen 3 en 4 staan plaatjes bij de vakgebieden (net als de dagritmekaarten). Plaatjes Elke kleuter heeft een eigen plaatje / symbool. Bijvoorbeeld een kip. De kip staat dan op het planbord, arbeid naar keuzebord, kapstok stoel etc.

11 3.4 De taak De taak is een van de bekendste onderdelen van het daltononderwijs. De taak is een middel. Een middel om leerstof te ordenen en om pedagogische doelen te bereiken. Tijdens het taakwerken wordt er zelfstandig gewerkt aan de taak. De taak is een hoeveelheid leerstof die het kind in een bepaalde periode moet maken: de dag(deel)taak/weektaak. Met een aantal onderdelen van de taak mogen de kinderen samenwerken en genieten zij een zekere vrijheid. Deze vrijheid is begrensd, de taak moet na de gestelde periode wel af zijn. Binnen de school zijn afspraken gemaakt over: De tijd die aan de taak wordt besteed. De periode die de taak omvat. De omvang en de inhoud van de taak. Takentijd Vrijwel alle vakken zijn geschikt om in de taak op te nemen. Met het team is er voor gekozen om een deel van de rekenlessen klassikaal te doen en een deel op de taakbrief te zetten. Toetsen worden klassikaal afgenomen en dus niet in het taakwerk opgenomen. In alle groepen is keuzewerk een vast onderdeel van de taak. Op de taakbrieven is voor alle leerlingen dezelfde basistaak (B) aangegeven. Onderaan de taak hebben we de plustaak (P). Ook zijn er kinderen die een ingekorte taak (I) krijgen. Leerlingen met een individuele leerlijn krijgen een aparte taak. Het leren van de vaardigheden die het kind nodig heeft om goed met de taak om te gaan, gaat niet altijd vanzelf. Het is daarom nodig dat de leerkracht het proces van het taakwerken regelmatig met de kinderen bespreekt: voor welke problemen kwam je te staan en hoe heb je ze opgelost? de leerkracht zal dit zowel groepsgewijs als individueel doen. Het zal gaan over thema s als planning, samenwerken, netheid, inzet, zelfstandig problemen oplossen, rekening houden met elkaar en ga zo maar door. Het kind heeft ook recht op individuele feedback van de leerkracht. In de kleutergroepen vindt dit plaats tijdens of na het werken. Vanaf het moment dat de kinderen voldoende kunnen lezen gebeurt dit, naast de mondelinge feedback, in de vorm van een schriftelijke beoordeling bij het gemaakte werk. Ook willen we de kinderen zelf betrekken bij de beoordeling van hun werk en hoe ze gewerkt hebben. Planbord (takenbord) en arbeid naar keuze bord groep 1 en 2 Binnen de uren van de werklessen mogen de kleuters zelf weten wanneer ze hun taken maken. Op het takenbord geven de kleuters zelf aan op welke dag ze de taak gemaakt / gedaan hebben d.m.v. rondjes in de kleur van da dag.. Op het takenbord staat aangegeven welke taken verplicht zijn (aangegeven met 1 en 2) en welke keuzeactiviteiten er zijn die week. Het bord heeft de vorm van een tabel met van links naar rechts de symbolen voor de taakjes en van boven naar beneden de namen van de kinderen met hun foto en hun symbool erop.

12 Organisatie: Vanuit de kring mogen de kinderen kiezen. Kiezen ze een taak, dan zetten de kinderen een rondje in de kleur van de dag achter hun naam onder het symbool van de taak. Zo kunnen de kinderen zien hoeveel kinderen er bij een bepaalde activiteit zitten en of er nog wel ruimte is (max. 6 per opdracht/werkje). op deze manier worden de kleuters zelfstandigheid bijgebracht. Niet alles hoeft meer via de leerkracht, ze kunnen nu zelf zien of er nog ruimte is. Willen de kinderen deze dag geen taak doen, dan lopen ze naar het arbeid naar keuzebord en kiezen ze daar een activiteit van. De kinderen kunnen zelfstandig kiezen wat ze willen doen en met wie. Door het gebruik van het taakbord wordt de kleuter taakbesef geoefend. Het kind is er verantwoordelijk voor dat het zijn opdrachten af krijgt. Daarbij heeft het de vrijheid om zelf te kiezen op welke dag hij of zij een taak doet De taak wordt in principe zelfstandig gemaakt, al zal duidelijk zijn dat de leerkracht hierbij vaak nog een handje zal helpen. Het zelfstandig registreren via het takenbord vormt een goede voorbereiding op het werken met een taakbrief vanaf groep 3. Het zelfstandig pakken, schoonmaken en opruimen van materialen is een belangrijk element van het werken in de kleutergroepen De leerkracht zal bewust zoeken naar samenwerkingsopdrachten. Ook is bepaald ontwikkelingsmateriaal erop gericht samen te werken. Daarnaast wordt er ook veel aandacht besteed aan het elkaar helpen en het delen van materialen.

13 De taken: De soorten taken zijn heel divers. Bijvoorbeeld werken met ontwikkelingsmateriaal, creatieve opdrachten, werkbladen, of werken in een bepaalde hoek. Verschillende werkvormen. Takenwerk groep 3 Groep 3 is een hoofdstuk apart. Nu wordt er immers voor de meeste kinderen begonnen met het aanvankelijk lezen, rekenen en schrijven. Er wordt de eerste maanden veel klassikaal aangeboden en begeleid. Daarnaast is er ook tijd voor taakwerk. Organisatie: De groepen 3 werken vanaf de herfstvakantie met een taakbrief (1 dagdeel).na de meivakantie wordt er 2 dagdelen gewerkt met de taakbrief. De taakbrief start op donderdag. In principe kunnen alle vakken ingeroosterd worden op de taakbrief. In groep 3 kleuren de kinderen, als ze taken af hebben, de vakjes die bij de betreffende taken behoren in de dagkleur. Takenwerk groep 4 In groep 4 wordt er gewerkt met een taakbrief voor 3 dagen. Deze wordt na de kerstvakantie uitgebreid naar 5 dagen. De taakbrief start op donderdag. Groep 4 werkt ook met keuzewerk en reflectieruimte (zie bijlage voor de taakbrief). Op het takenblad noteren de kinderen zelf welk keuzewerk ze hebben gedaan. Vanaf groep 4 hebben de kinderen ook een planningsbalkje, dit zijn vakjes om hun werk te plannen. Ook hier gebruiken ze de dagkleuren om aan te geven welke onderdelen ze op welke dag willen gaan doen. In groep 4 kleuren ze, als ze taken af hebben, de vakjes die bij de betreffende taken behoren in de dagkleur. De taak loopt van donderdag t/m woensdag. Takenwerk groep 5 t/m 8 In de groepen 5-8 wordt gewerkt met een weektaak. Op donderdag krijgen de kinderen het werk voor de hele week op dat zij zelf voor die week moeten plannen (do-woe). Bij het plannen en aftekenen wordt in alle groepen gebruik gemaakt van de dagkleuren (zie bijlage). Vanaf groep 5 leren de kinderen om de aangegeven verwerkingstaken zelf in te plannen binnen het takenblad. Hierbij dienen ze rekening te houden met het weekrooster en de instructiemomenten. De leerkracht blijft uiteraard altijd eindverantwoordelijk voor het leerproces. De leerkrachten houden vorderingen bij op aftekenlijsten Aan het einde van de week wordt er altijd met de hele groep geëvalueerd en gereflecteerd. Op het takenblad noteren de kinderen zelf welk keuzewerk ze hebben gedaan. In groep 5-8 hebben de kinderen ook een planningskolom, dit zijn vakjes om hun werk te plannen. Ook hier gebruiken ze de dagkleuren om aan te geven welke onderdelen ze op welke dag willen gaan doen. In groep 5 t/m 8 kleuren ze, als ze taken af hebben, de vakjes die bij de betreffende taken behoren in de dagkleur. Groep 8 werkt niet met kleuren op de taakbrief, maar plannen in een agenda en tekenen daar ook in af.

14 Samenwerken in de taak: Omdat samenwerken een belangrijk aspect is van het Daltononderwijs, wordt er in veel situaties samengewerkt. Daarom staan er op het takenblad opdrachten waarbij samenwerken noodzakelijk is. Deze zijn aangegeven met een S (= samenwerken) en een M (=maatjes werk). Ook in de kleutergroepen worden regelmatig samenwerkingsopdrachten op het taakbord of takenblad gezet. Nakijken van de taak: Op de taak staat aangegeven of de kinderen hun werk zelf (Z) nakijken of de leerkracht (L). De kinderen kunnen meteen kijken wat ze eventueel fout hebben gedaan en de fouten verbeteren. De leerkracht houdt een aftekenlijst bij of registreert op de taakbrief om te kijken wie wat af heeft. Werk wat niet af is op woensdag, gaat mee naar huis. 3.5 (zelf) correctie en correctietafel Wij hechten waarde aan het zelf corrigeren door de kinderen. Dit geldt zowel voor opdrachten binnen de taak als opdrachten daarbuiten. Zelfcorrectie heeft een aantal voordelen: Het kind krijgt meteen feedback op zijn werk. Het hoeft niet te wachten tot hij het werk pas later terugkrijgt van de leerkracht. Het heeft een duidelijk leereffect, omdat het kind, als het een fout ontdekt, zich meteen zal afvragen hoe deze fout kon ontstaan. Het geeft de kinderen hierdoor beter inzicht in wat ze zelf kunnen en bij welke zaken ze hulp moeten vragen van de leerkracht. Al vanaf groep 1 mogen de kinderen bepaalde opdrachten zelf corrigeren. Naarmate de kinderen ouder worden is er steeds meer mogelijk. Het streven is om de kinderen zo veel als mogelijk is of ze aankunnen, zelf te laten corrigeren. De groepsleerkracht moet dat uiteraard voor de eigen groep steeds opnieuw inschatten. Hierbij gelden wel een aantal afspraken: Toetsen worden nagekeken door de leerkracht. Regelmatig neemt de leerkracht steekproeven of observeert de kinderen tijdens het werken. De leerkracht werkt op maat dat wil zeggen dat er per leerling gekeken wordt of zelfstandig nagekeken kan worden en of de leerling over de benodigde vaardigheden beschikt. Een kind dat liever de antwoorden overschrijft of erg onzorgvuldig is, kan blijkbaar minder vrijheid aan het moet meer ondersteund en gecontroleerd worden. Er kunnen verschillende correctievormen worden gebruikt, zoals alleen nakijken, nakijken in tweetallen, nakijken door maatjes, nakijken samen met de leerkracht, klassikale correctie en nabespreking. Of nakijken in tweetallen zonder nakijkboek, zodat er sprake is van vergelijken en uitleggen aan elkaar hoe men tot een oplossing is gekomen (effectieve manier van samenwerkend leren).

15 We hebben een schoolafspraak voor spelling. Dit wordt door de leerkracht nagekeken. Alle taal- en spellingfouten worden gecorrigeerd. Zelf nakijken vraagt een bepaalde houding van de kinderen. De kinderen moeten zich realiseren dat je je werk nakijkt om er iets van te leren. Als leerkracht moeten we de kinderen deze kritische houding aanleren. We moeten ze ook leren dat ze hulp of uitleg moeten vragen zodra ze merken dat er sprake is van te veel fouten. In elke groep is een correctietafel waaraan de kinderen hun werk zelfstandig na kunnen kijken. Als er andere correctievormen worden gebruikt dan kan het nakijken volgens de groepsafspraken ook op (een) andere plek(ken) gebeuren. Op de taakbrief is een hokje beschikbaar, waarop de leerkracht de taak voor gezien kan aftekenen of een korte notie kan maken. 3.6 Keuzewerk Vrijheid betekent niet alleen dat het kind de volgorde binnen de taak mag bepalen, maar ook, dat het voor een deel zelf de inhoud van zijn /haar leren mag kiezen. Een keuzetaak behoort tot het normale taakpakket. Het is niet zo dat alleen de kinderen die klaar zijn met hun taak aan het keuzewerk toekomen. Een keuzetaak is voor alle kinderen bedoeld en is dus een onderdeel van de taak. Keuzewerk is bij ons niet "even iets voor jezelf doen", het is ook niet uitloopwerk voor de snelle werkers en het is ook niet "even een spelletje doen". Keuzewerk is: Een niet-vrijblijvende, wisselend educatieve activiteit; de scheidslijn educatief - recreatief is niet altijd scherp te trekken. Een vast onderdeel van de basistaak; bijvoorbeeld omschreven als "werk 20 min. aan je keuzewerk", een activiteit die de kinderen zelf mogen kiezen, afhankelijk van hun belangstelling, Keuzewerk is in principe zelfcorrigerend, al zal de leerkracht ook hierbij volgen wat de leerlingen doen en welke kwaliteit ze leveren, Ook binnen het keuzewerk zal ernaar gestreefd worden kinderen te laten samenwerken. Het keuzewerk wordt alleen geadministreerd op het takenbord of op de taakbrief. Keuzewerk aan de hand van meervoudige intelligentie (taal, rekenen, natuur, alleen, samen, muziek, bewegen en kijken). Het keuzewerk is terug te vinden in de daarvoor bestemde keuzewerkkasten.

16 Elke intelligentie heeft zijn eigen kleur. Keuzewerk is binnen onze school nog in ontwikkeling. Zie ontwikkelingsplan. Groep 1 en 2 Momenteel wordt er voor gekozen om per klas 40 minuten keuzewerk te doen met alle kinderen op het zelfde tijdstip. De kinderen mogen uiteraard wel zelf een keuze maken in wat ze gaan doen. Dit kunnen ze aangeven op het planbord. Ze kunnen een symbool plakken (bijvoorbeeld rekenen) achter hun naam. Deze symbolen hebben dezelfde kleuren als de kleuren van de keuzekast. Groep 3 t/m 8 De groepen 3 t/m 8 hebben keuzewerk op de taakbrief staan. De leerlingen kiezen 1 activiteit. 3.7 Zelfstandig werken en werken met uitgestelde aandacht Zelfstandig werken is erg belangrijk op onze school. Het is een van de pijlers waarop ons onderwijs steunt. Elke dag keert het bij de taak terug, maar ook in veel andere situaties wordt een beroep gedaan op de zelfstandigheid van een kind. Hierbij schatten we natuurlijk wel in, in welke mate een leerling zelfstandigheid aan kan en waar het ondersteuning van een klasgenootje of de leerkracht nodig heeft. Tijdens het werken aan de taak bepaalt de leerling zelf de volgorde waarin de taken afgewerkt worden. Ze leren hun tijd zo goed mogelijk in te delen en te benutten, maar ook hun werk goed te organiseren. Dat betekent wel dat materialen die de kinderen nodig hebben, voor hen beschikbaar zijn en dat zij de vrijheid hebben om eigen oplossingen te bedenken. Regelmatig zal de leerkracht na afloop van de periode zelfstandig werken kort met de kinderen evalueren hoe het is gegaan. Tijd zo goed mogelijk in kunnen delen en benutten zijn heel belangrijke vaardigheden voor kinderen en tegelijkertijd belangrijk voor hun zelfvertrouwen. Het is goed om te ervaren dat je zelfstandig en onafhankelijk iets voor elkaar kunt krijgen. Met uitgestelde aandacht bedoelen we een periode dat de leerkracht niet meteen beschikbaar is voor vragen en problemen van kinderen. Het is een didactische maatregel waardoor kinderen in

17 staat worden gesteld zelfstandig problemen op te lossen. Het moment van uitgestelde aandacht wordt in alle groepen aangegeven door het stoplicht op rood te zetten. De twee belangrijkste redenen om te werken met uitgestelde aandacht zijn: 1. Leerlingen leren in deze periode zelfstandig problemen op te lossen en zijn op elkaar aangewezen voor onderlinge hulp. 2. Het biedt de leerkracht de gelegenheid om ongestoord met individuele kinderen of met een klein groepje leerlingen te werken. Als een kind wordt geconfronteerd met een probleem of wanneer hij een vraag heeft, waarbij hij nu niet bij de leerkracht terecht kan, dan zal hij/zij in deze volgorde proberen een oplossing te vinden: 1. Hij/zij denkt eerst goed zelf na over mogelijke oplossingen 2. Vraagt hulp bij kinderen van eigen tafelgroep 3. Vraagt hulp bij andere kinderen uit de groep (groepsafhankelijk) Bij dit alles is het uiterst belangrijk dat het kind oplossingen zoekt die anderen zo weinig mogelijk storen. 3.8 Samen werken, samenwerken, coöperatief werken, maatjeswerk Wij vinden het van grote pedagogische waarde dat kinderen sociale vaardigheden op doen. Hierdoor leren kinderen dat er verschillen zijn onderling, zowel in persoonlijkheid als in werkstijl en leren hiermee omgaan. Ook leren ze kwaliteiten van elkaar zien, ook van leerlingen waar ze in eerste instantie niet zelf voor zouden kiezen. We willen heel duidelijk onderscheid maken tussen samen werken en samenwerken. Samen werken gebeurt met name tijdens het taakwerk, waarbij leerlingen individueel aan hun eigen opdracht werken maar dat ze wel rekening met elkaar houden en elkaar helpen. Samen werken gebeurt spontaan. Wij stimuleren dit ook. Daarnaast hebben we afspraken gemaakt over maatjeswerk, een vorm van samen werken waarbij twee leerlingen aan elkaar gekoppeld zijn. In groep 1 en 2 worden de maatjes 1 keer per twee weken gewisseld. De maatjes helpen elkaar en doen een aantal dingen samen: - in de rij lopen. - elkaar helpen met aan- en uitkleden. - elkaar helpen tijdens het eten en drinken. - samen een werkje maken (dit wordt dan als maatjes-werk aangegeven op het (plan)bord). In de groepen 3 t/m 8 wisselt dit iedere week. Dit wisselen gebeurt systematisch zodat alle kinderen wel eens aan elkaar gekoppeld worden.

18 Tijdens het samen werken houden Leerlingen rekening met elkaar, dat houdt in dat men elkaar niet stoort of afleidt tijdens het werk, maar ook dat je je verantwoordelijk voelt voor het welzijn van je medeleerlingen en dat je je verantwoordelijk voelt voor de sfeer in de groep en voor de school als geheel. Pestgedrag hoort daar bijvoorbeeld niet bij, maar belangstelling voor een zieke klasgenoot en zorg voor een nette schoolomgeving wel. Kinderen moeten het normaal vinden dat je elkaar helpt. Het is ook normaal dat je hulp vraagt. Niet alle kinderen kunnen dit uit zich zelf. Wij zullen hen dat moeten leren. Als leerkracht zelf ben je rolmodel. Tijdens het zelfstandig werken zal de leerkracht zich terughoudend opstellen t.o.v. de gebeurtenissen in de groep. Ook de problemen in de sociale sfeer moeten de kinderen in eerste instantie proberen zelfstandig op te lossen. Samenwerken is minder vrijblijvend als samen werken. Wij kiezen ervoor om dit samenwerkend leren te noemen of ook wel coöperatief leren. Leerlingen werken in groepjes aan een opdracht waarbij een positieve wederzijdse afhankelijkheid is. Binnen de groep zijn er vele mogelijkheden voor samenwerking. In de diverse methodes die we gebruiken staan vaak suggesties voor samenwerkingsopdrachten die gebruikt kunnen worden bij de instructie. Binnen het bewegingsonderwijs zijn veel werkvormen waarbij samenwerking onontkoombaar is; sport en spel is uitermate geschikt voor samenwerking. Creativiteit in alle vormen leent zich ook prima voor samenwerking. Denk aan drama, poppenspel, groepswerkstukken. Voor het schooljaar 2011/2012 staat coöperatief leren op de planning. Het is nog in ontwikkeling. Wij besteden ook aandacht aan samenwerkingsopdrachten die groepsoverstijgend zijn. Een voorbeeld hiervan is tutorlezen. Een keer per week, gedurende 20 minuten, wordt er aan tutorlezen gedaan. Een Leerling uit groep 6, 7, of 8 met het niveau AVI 9 + wordt gedurende een aantal weken de tutor (leesleider in dit geval) van maximaal 4 leerlingen uit groep (3), 4 en/of 5. Voorafgaand aan een tutorperiode krijgt de tutor instructie van de groepsleerkracht en een informatieformulier waarin ook staat wat er van ze verwacht wordt. De tutor weet dan precies wat zijn/haar taak is en op welke manier dit het beste kan. Ook weet de tutor wat hem/ haar te doen staat als het niet gaat. 3.9 Instructie en instructietafel Instructie Alle leerlingen volgen de basisinstructie, behalve: Wanneer het kind op een geheel ander niveau van dat vakgebied werkt. Er is dan sprake van een individuele leerlijn. Deze leerlingen krijgen op een ander moment een individuele of groepsinstructie. Instructietafel In elke groep wordt gebruik gemaakt van een instructietafel. Leerlingen die op een ander niveau dan het basisniveau werken, krijgen extra of verlengde instructie op hun niveau. Dit gebeurt aan de instructietafel. Extra instructie: is voor kinderen die de basisinstructie nog even niet voldoende begrijpen of voor leerlingen die verder zijn en een extra "zetje" nodig hebben. Verlengde instructie: is voor kinderen die de stof niet of nauwelijks zelfstandig kunnen maken. Begeleide inoefening.

19 Wij gebruiken de instructietafel voor andere instructie dan de basisinstructie. Dit kan extra instructie, verlengde instructie,instructie op hoger niveau, instructie op lager lager niveau, instructie van de eigen leerlijn of instructie van levelwerk zijn. Verantwoordelijkheid: De leerlingen leren zelf (deels) verantwoordelijk te zijn voor hun keuze om wel of niet aan een extra instructie deel te nemen Zelfstandigheid: De leerlingen die geen (extra) instructie nodig hebben, kunnen zelfstandig aan het werk. Samenwerking: De leerlingen die geen extra instructie nodig hebben, helpen elkaar om tot oplossingen te komen Handelingswijzers Een handelingswijzer is een instrument dat kinderen met pictogrammen, foto s en/of tekst duidelijk maakt wat er wordt gevraagd of verlangd. Een soort handleiding/ stappenplan om tot een bepaald resultaat te komen. In elke groep zijn een aantal handelingswijzers. Dit proces is in ontwikkeling. Op dit moment hebben we in de kleutergroep nog geen handelingswijzers. In het ontwikkelingsplan staat beschreven welke handelingswijzers in ontwikkeling zijn. De middenbouw heeft een handelingswijzer voor: Hoe kijk ik na? (taal en rekenen). De bovenbouw heeft een handelingswijzer voor: Hoe kijk ik na? (Taal en rekenen) De taakbrief Gouden gids (Dit is een (gouden) schrift waar kinderen zelf belangrijke regels in zetten. Bijvoorbeeld regels van spelling)..

20 3.11 Werkplekken De leerlingen hebben keuzevrijheid ten aanzien van een werkplek in de school. Doordat er met een taak wordt gewerkt, zijn kinderen in het klaslokaal vaak gelijktijdig bezig met verschillende opdrachten. In onze school zal een leerling (moeten) wennen aan een zeker "werk ruis", maar het kan er ook voor kiezen een rustige werkplek op te zoeken. De kinderen kunnen werken in de klas, maar ook op het onderwijsplein. Voorbereiding in groep 1-2 In groep 1-2 werken de leerlingen steeds in verschillende hoeken. Sommige hoeken bevinden zich in maar andere ook buiten het lokaal. Zo wennen leerlingen eraan om te werken buiten de ruimte waar de leerkracht steeds aanwezig is. Het onderwijsplein en de Daltonruimte Tijdens het taakwerk kunnen de kinderen van verschillende werkplekken gebruik maken op het onderwijsplein. Het onderwijsplein is verdeeld in 3 zones. Geel: alleen werken Rood: maatjeswerk/samenwerken in tweetallen Blauw: groepswerk met 3 of 4 leerlingen Omdat het aantal werkplekken op het onderwijsplein beperkt is, worden er nu nog afspraken gemaakt over het aantal leerlingen dat buiten het lokaal mogen werken. Per klas mogen er 4 leerlingen op het onderwijsplein werken en 2 leerlingen in de Daltonruimte. Dit is een ruimte waar stil wordt gewerkt. Er is een onderwijsplein boven op de hoofdlocatie (groep 5 t/m 8) en een onderwijsplein beneden op de hoofdlocatie (groep 3 t/m 5) Materialen De inrichting van de lokalen moet zo zijn, dat de leerlingen alle materialen die zij nodig hebben, zelfstandig kunnen gebruiken. Kinderen weten waar ze een nieuw schrift, vulling vulpen e.d. kunnen vinden. Materialen als potloden, papier, boeken en scharen hebben ze in hun eigen laatje of kunnen ze eenvoudigweg zelf ophalen doordat duidelijk is wat zich waar bevindt (etui/persoonlijke uitrusting). Vooral in de kleutergroepen ligt sterk de nadruk op deze vorm van zelfstandigheid. Daar wordt ook de basis gelegd voor het vervolg. In de groepen 3 tot en met 8 wordt dit voortgezet. Van ons als leerkrachten, vraagt dit netheid en consequent opruimen en aanvullen van de materialen in het lokaal.

21 Bij het zelf pakken van wat je nodig hebt, geldt een uitzondering voor zaken die mogelijk gevaar opleveren (bv snijmachine) of die relatief duur zijn (bv bepaalde creatieve materialen) of waarvan er maar weinig beschikbaar zijn (bv tv, dvd, computer) Zorg voor de klas, school en omgeving Verantwoordelijkheid dragen door kinderen betekent ook dat zij zorg leren hebben voor hun fysieke omgeving: de klas, de school als geheel en het terrein om de school heen. Hulpjes / klassendienst in de klas: In alle groepen hebben de leerlingen per toerbeurt een taak om de leerkracht te assisteren bij allerlei dagelijkse zaken (boeken uitdelen, fruit uitdelen) maar ook om (in beperkte mate) te helpen opruimen, kasten controleren en schoonmaken van het lokaal. In de kleutergroepen noemen we dat de hulpjes en in de andere groepen heet dat klassendienst. In de school: In de school zijn schoolregels van kracht, waarin ook het netjes houden van de algemene ruimtes is opgenomen. Wij zullen de leerlingen erop aanspreken dat ook zij verantwoordelijk zijn voor hun werkomgeving. Om de school: De leerlingen van alle groepen hebben verantwoordelijkheid over de netheid van het plein Leerlingpanel Er is een leerlingpanel op school. Deze bestaat uit leerlingen uit groep 7 (1) en 8 (2). Elke klas heeft een vertegenwoordiger. Elke maand komen ze een keer bij elkaar om dingen te bespreken. De leerlingen van het leerlingpanel bespreken met de leerlingen uit hun klas wat op de agenda moet (groepsvergadering). De leerlingen van het leerlingpanel worden begeleidt door Margriet Reatsch. Van deze bijeenkomsten wordt een verslag gemaakt en dit wordt in de teamvergaderingen besproken en besluiten genomen. Leerlingpanel en groepsvergaderingen zijn nog in ontwikkeling, zie ontwikkelingsplan Dalton Netwerk Friesland Naast ons lidmaatschap van de landelijke Dalton vereniging maken we deel uit van het Dalton regio netwerk Friesland. Dit is een Intervisie/scholingstraject voor Daltoncoördinatoren in geheel Friesland. De Daltoncoördinator en een lid van de Dalton werkgroep participeren in dit Dalton netwerk Friesland waar uitwisseling van kennis en ervaring plaatsvindt. Dit gebeurt 1 keer per maand onder leiding van Annemarie Wenke, Wenke instituut Zwolle. Zij zorgt ook voor inspiratie voor de Dalton coördinatoren.

22 Twee keer per jaar is er een regio middag Friesland. Hierbij is de directie aanwezig en de Dalton coördinator of een teamlid. Onze maatjesschool is de Sint Jozefschool in Heerenveen Dalton coördinator en Dalton werkgroep De taak van de Dalton coördinator is sinds het schooljaar opgenomen in de formatie. De Dalton coördinator heeft 1 middag per week tijd voor Dalton taken. De Dalton coördinator werkt samen met een Dalton werkgroep. De werkgroep bestaat uit 4 leden uit verschillende bouwen. We hebben de volgende taken voor de Dalton coördinator beschreven: Schrijven en actualiseren van het beleidsplan en het ontwikkelingsplan. Doorgaande lijn bewaken Stuurkaarten aanpassen waar nodig Voorbereiden studiedagen / Dalton in teamvergaderingen / Dalton werkgroepvergaderingen (Nieuwe) collega s, stagiaires Dalton wegwijs maken en zo nodig adviseren Regelmatig Dalton overleg met de directeur Participeren in het coördinatoren netwerk van de regio Friesland 3.17 Daltonmap In elk klaslokaal ligt een Daltonmap. Deze is bedoeld voor de leerkracht en eventuele invalkrachten. In de map zit: Informatie & artikelen over Dalton. Stuurkaarten van De Voorde Originelen (met o.a. de taakbrieven) Evaluatie en reflectie Evaluatie en reflectie zijn nauw met elkaar verbonden. Evaluatie is beoordelen, reflectie is nadenken en dan ook over de eigen rol. In alle groepen wordt het taakwerk in ieder geval aan het einde van de week / dag geëvalueerd: wat ging goed, wat minder goed, waar had dat mee te maken, wat vonden de kinderen moeilijk/ makkelijk, etc. Dit gebeurt op verschillende manieren: individueel, met de hele groep, aan het eind en/of tussentijds. Er is sprake van zowel product- als procesevaluatie. Productevaluatie gaat vooral over het product: het resultaat en de verzorging ervan. Bij procesevaluatie wordt gekeken naar de totstandkoming van het product. Het verloop van zelfstandig werken en samenwerken(en dus de vaardigheden) spelen hierbij een belangrijke rol. Was de taak goed gepland? Waren er problemen? Ben je alleen of met elkaar tot goede oplossingen gekomen?

23 Regelmatig vindt er ook kleine reflectie plaats met individuele leerlingen. Kinderen moeten leren reflectief te zijn naar eigen en andermans handelen. Ze moeten leren dat het niet alleen gaat om het uiteindelijke product, maar vooral om hoe het product tot stand gekomen is en met wie. Ook op de taakbrief is ruimte ingelast voor een korte evaluatie. Op de taakbrief kunnen de kinderen aangeven wat ze van het werk vonden en hoe het is gegaan. Tenslotte wordt aangegeven waar een kind de volgende week extra aandacht aan wil besteden.

24 Informatie en rapportage Onze Daltonvisie dragen we uit naar ouders en kinderen, maar ook naar invalkrachten en nieuw personeel. In intakegesprekken met (nieuwe) ouders wordt uitgebreid stilgestaan bij onze Daltonvisie. In grote lijnen wordt verteld wat Dalton inhoudt, zodat deze ouders weten waarvoor ze kiezen. Voor de algemene informatie zullen we onder andere gebruik maken van de volgende fenomenen: Informatie avonden Ouderavonden Intakegesprekken voor (nieuwe) ouders Opendag / Daltondag Mr vergaderingen Maandelijkse nieuwsbrief naar ouders De schoolgids Het schoolplan Het Daltonbeleidsplan De website Voor de leerkachten naast bovenstaande ook: 2 keer per maand bouwvergadering en 2 keer per maand teamvergadering. Studiedag Informatie over rapporten en oudergesprekken staan in de schoolgids.

25 Dalton ontwikkelingsplan Onderwerpen die dit schooljaar nog besproken en uitgevoerd dienen te worden: September/oktober/november 2010: beleidsplan en ontwikkelingsplan December 2010: handelingswijzers MB en BB Januari / Februari 2010: klassenbezoeken( lokalen/inrichting/kasten)/ coaching Februari 2010: invoeren arbeid naar keuzebord groep 1 en 2 Februari/ Maart / april 2011: keuzekast inrichten Maart 2011: voorbereiding visitatie Maart 2011: Onderwijspleinen herinrichten April 2011: Werk inleverplekken doorgaande lijn Mei / juni 2011: handelingswijzers OB (WC gaan, puzzels maken, inrichting kasten) Onderwerpen die de komende schooljaren besproken dienen te worden: Leerlingpanel / groepsvergaderingen schooljaar 2011/2012 Creatief/MI circuit vrijdagmiddag groep 5 t/m 8: schooljaar 2011/2012 Evaluatie keuzewerk 2011/2012 Maatjeswerk / Samenwerkend leren/ coöperatieve werkvormen schooljaar 2011/2012 Groepsdoorbrekende activiteiten schooljaar

26 Bijlagen: taakbrieven groep 3 t/m 8