Daltonhandboek. Tweede versie, dec 2013

Transcriptie

1 Daltonhandboek Tweede versie, dec 2013 versie 2, februari 2015

2 Inhoudsopgave 1. Wat is daltononderwijs? Pag Hoe geeft De Uitkijck invulling aan het daltononderwijs? Pag Daltononderwijs in de praktijk pag dagkleuren pag dagritme pag taakwerk pag het huishoudelijk takenbord/helpende handen pag handelingswijzers pag materialen pag instructie en de instructietafel pag het nakijken van het gemaakte werk pag de kieskast pag zelfstandig werken met uitgestelde aandacht pag samenwerken pag werkplekken pag evaluatie en reflectie pag Informatie en rapportage pag. 25 Daltonhandboek De Uitkijck Pagina 2

3 1. Wat is daltononderwijs? Op De Uitkijck krijgen de leerlingen onderwijs vanuit de daltonvisie. Daltononderwijs is gebaseerd op de ideeën van de Amerikaanse Helen Parkhurst. Zij leefde van 1887 tot In 1920 zet zij de eerste openbare highschool op volgens haar labotory plan in de plaats Dalton, Massachusettes. In haar eerste baan gaf ze op een plattelandsschool in Waterville, als enige leerkracht, veertig leerlingen, verdeeld over acht klasjes van opeenvolgende leeftijden, les. Ze voerde een individuele benadering in, waarbij de leerling zelf keuzes maakt, samenwerkt met de onderwijzer en waar de oudere leerlingen de jongeren lesgeven. Helen Parkhurst overlegde met de leerlingen over wat hun eigen verantwoordelijkheid zou kunnen zijn en welke rol de leraar hierin heeft. Eén en ander werd vastgelegd in een soort contract, een taak met opdrachten. In de afgelopen decennia zijn we in het Nederlandse daltononderwijs vertrouwd geraakt met het hanteren van de kernwaarden. Sinds 2014 gaan we uit van 5 kernwaarden Vrijheid in gebondenheid/verantwoordelijkheid en vertrouwen Samenwerken Zelfstandigheid Effectiviteit/doelmatigheid Reflectie De afspraken die we maken en de doorgaande lijnen die er zijn én die in ontwikkeling zijn, borgen we elk schooljaar. Zo blijven we ons bewust van; doen we wat we beloven en hoe we willen werken! In dit handboek kunt u lezen hoe wij in de praktijk vorm geven aan deze visie en kernwaarden. Daltonhandboek De Uitkijck Pagina 3

4 2. Hoe geeft De Uitkijck invulling aan het daltononderwijs? In dit daltonhandboek staat het antwoord op deze vraag. Alle overige en praktische zaken staan beschreven in de schoolgids Als team zijn wij trots op de inhoud die wij geven aan ons onderwijs. Daltonscholen, dus ook onze school, onderscheiden zich door een eigen visie op kinderen. Wij werken vanuit de daltonprincipes vrijheid en verantwoordelijkheid, zelfstandigheid, samenwerken, reflectie en effectiviteit, de 5 kernwaarden. De leerlingen worden vanaf de kleuters tot groep 8 betrokken bij het leren en hun eigen ontwikkeling. Naast de kerndoelen vinden we het belangrijk dat elk kind op deze school als individu leert om zelfstandig te worden en samen leert werken met anderen. Op de daltonschool De Uitkijck leren wij de leerlingen vaardigheden die zij later goed kunnen gebruiken zoals: plannen, samenwerken, reflecteren op werk en proces, weet waar jouw talent ligt, wanneer je hulp moet vragen. Wij zorgen voor een omgeving waarbinnen kinderen zich veilig en gewaardeerd voelen en er ruimte is voor ontwikkeling op diverse gebieden. Onze slogan is samen leren met plezier en dat zie je, voel je, hoor je als bij ons binnen bent. Onderwijs is en blijft in ontwikkeling en dat geldt ook voor de beschrijving in dit document. Inzichten en visies op werkwijze kunnen veranderen, het team kan veranderen en dat betekent dat dit boek regelmatig aangepast zal moeten worden. Het met elkaar bezig zijn met de ontwikkeling van het onderwijs maakt dat het werken met kinderen plezierig en interessant blijft. Wij hebben zoveel mogelijk alles keurig beschreven in dit handboek, maar waar het werkelijk om gaat is hoe wij in de dagelijkse omgang met de kinderen werken. Wij zijn met elkaar, teambreed, regelmatig in gesprek om ons daltononderwijs te borgen. Wij willen ons enthousiasme delen met iedereen die onze school bezoekt. We hopen dat dit boek interessant is voor iedereen die ermee werkt en het uw interesse heeft gewekt. U bent van harte welkom voor een bezoek op onze daltonschool. Daltonhandboek De Uitkijck Pagina 4

5 3. Daltononderwijs in de praktijk 3.1 Dagkleuren Op De Uitkijck geven we iedere dag van de week aan met een bepaalde kleur. Deze kleuren structureren de week voor de kinderen. Dit helpt hen om een planning te kunnen maken. De kleuren zijn zichtbaar in iedere groep, zodat het kind steeds kan zien welke dag het is. Daarnaast worden de dagkleuren gebruikt bij de dagelijkse planning van de kinderen. Kleutergroepen In de kleutergroepen wordt de dag van de week aangegeven door middel van een datumkaartje bij de betreffende dag. Boven de dagen van de week hangt een maandkaartje en het weerbericht. In de ochtendkring wordt dit allemaal besproken. De kinderen gebruiken een witte dop met het kiezen van een taak. Als hun taak klaar is geven ze met de dop in de kleur van de dag aan dat het taakje klaar is. Groepen 3 t/m 5 Op hun dagtaak / weektaak geven de kinderen met de dagkleur aan dat ze een bepaalde opdracht af hebben gekregen Een kind dat in het begin van de dag of week weinig productief is en vervolgens alles op het laatste moment moet maken, wordt geleerd dit beter te spreiden. Kinderen die veel fouten maken, wordt geleerd dat de kwaliteit van het werk belangrijker is dan dat het snel af is. In groep 5 worden na de kerstvakantie de dagkleuren ook gebruikt om een planning op de weektaak te maken. Groepen 6 t/m 8 In de groepen 6 t/m 8 worden de dagkleuren ook gebruikt om een planning op de taakbrief te maken. dagkleuren Daltonhandboek De Uitkijck Pagina 5

6 3.2 Dagritme Dagritmekaarten Elke groep werkt met de dagritmekaarten. Tot en met groep 5 wordt er gewerkt met kaartjes met afbeeldingen met het woord van de activiteit eronder. Vanaf groep 6 wordt er gewerkt met kaartjes waar alleen woorden op staan. In alle groepen worden de kaarten voor de hele dag op het takenbord gehangen. groep 1/2 groep 4 groep 5 groep 7 Daltonhandboek De Uitkijck Pagina 6

7 3.3 Taakwerk Taakwerk is een middel om leerstof te ordenen en om pedagogische doelen te behalen. De taak is een hoeveelheid leerstof die het kind in een bepaalde periode moet verwerken: de dagtaak/weektaak. Tijdens het werken aan de taak mogen de kinderen samenwerken en genieten zij een zekere vrijheid en zelfstandigheid (Zie ook samenwerken). Vanaf groep 1 werken de kinderen met taken. De taak loopt uiteen van een taak van drie opdrachten tot een volledige weektaak die gehanteerd wordt in de bovenbouw, waarbij kinderen steeds meer taaktijd krijgen binnen het programma. Gebruik keuzebord en planbord Groep 1 en 2 werken met een keuzebord en planbord. Een planbord is een middel om een taak in beeld te brengen. keuzebord planbord Weektaken Weektaak groep 1 en 2 Elke maandag wordt de weektaak aan de kinderen van groep 2 uitgelegd. En elke woensdag wordt de weektaak aan groep 1 uitgelegd. Wanneer de kinderen een taak gedaan hebben, tekenen ze dit af door middel van een dop op het takenbord. Ze gebruiken hiervoor de kleuren van de dagen. Groep 1 start met 3 taken en eindigt met 5 taken. Groep 2 begint met 5 taken en eindigen met 7. Voor de kinderen die meer aan kunnen is er ruimte voor verdiepingstaken. De taken die op de weektaak staan zijn werkjes op het gebied van het voorbereidend lezen,rekenen,motorische,creatieve en constructieve vorming. Een samenwerkingsopdracht maakt tevens deel uit van de weektaak. Dag/weektaak groep 3 In groep 3 werken de kinderen met een dagtaak. Deze dagtaken staan voor vijf dagen ingevuld op de weektaak. Op deze dagtaak wordt het verplichte taal-, lees-, reken- en schrijfwerk opgenomen en daarnaast ook keuzewerk. Deze dagtaken lopen van maandag t/m vrijdag. Er wordt voor twee of drie verschillende niveaus een aparte weektaak gemaakt op basis van de leesmethode Veilig Leren Daltonhandboek De Uitkijck Pagina 7

8 Lezen. Alle kinderen krijgen een dagtaak met daarop de kerntaken en bewaren deze in een mapje in hun la. De kinderen tekenen zelf hun dagtaak af wanneer ze een taak af hebben. Verder kleuren ze een smiley in om aan te geven hoe het ging. Onder het kopje: hoe? geeft de leerkracht d.m.v. symbolen aan op welke manier de les verloopt. * = instructie (staat op het bord) (2) = samenwerken in tweetallen # = nakijken in tweetalcoach weektaak groep 3 Dag-weektaak groep 4 t/m 8 De daltontaak bevat de volgende vakgebieden: taal/lezen begrijpend lezen spelling rekenen aardrijkskunde natuur geschiedenis verkeer schrijven kieskast engels Weektaak groep 4 Ook In groep 4 werken de kinderen met een dagtaak. Deze dagtaken staan voor vijf dagen ingevuld. Kortom het is een soort weektaak in dagen verdeeld. Deze weektaak loopt van maandag t/m vrijdag. Daltonhandboek De Uitkijck Pagina 8

9 Onder de dagen vermelden we de vakken. Achter het vak staat de betreffende les of bladzijde aangegeven. Naast de datum staan 3 kopjes namelijk: hoe? af? hoe ging het? Onder het kopje: af? kleuren de kinderen de taken die zij voltooid hebben in de juiste kleur van de dag. Onder het kopje: hoe ging het? kleuren de kinderen een smiley in om aan te geven hoe ze het vonden gaan. Onder de taken staat het extra werk. De leerkracht bepaalt het aanbod van het extra werk. Dit komt onder elkaar te staan. De dagen van de week staan naast elkaar in kolommen. De kinderen kleuren de bewuste dag waarop zij een extra taakje gedaan hebben. Tot slot staan er onderaan de weektaak 2 evaluerende vragen voor de kinderen, die zij moeten invullen op het moment dat de weektaak af is. De kinderen moeten aangeven waar ze trots op zijn en ze moeten zichzelf een tip geven voor de volgende week. weektaak groep 4 Daltonhandboek De Uitkijck Pagina 9

10 Weektaak groep 5 Vanaf januari kijkt de leerkracht per kind wie de uitdaging van een weektaak al aankan. Indien het de kinderen niet lukt om met een weektaak te werken die ze zelf moeten plannen, gebruiken ze de weektaak zoals die in groep 4 wordt toegepast. weektaak groep 5 Weektaak groep 6 tot en met 8 Vanaf groep 6 werken de kinderen met een weektaak zonder dagverdeling. De kinderen plannen zelf al het werk voor de hele week en registreren wat af is. Deze weektaak loopt van donderdag tot en met woensdag. Kinderen die moeite hebben met plannen krijgen hulp van de leerkracht en het kan zo nodig voor individuele kinderen een dagtaak blijven. Op donderdag plannen de kinderen hun weektaak. Daarbij vullen zij onderaan op de weektaak in waar zij die week speciaal op gaan letten. Aan de linkerkant vermelden de leerkrachten alle vakken. De leerstof staat dan ook per vakgebied beschreven. De leerlingen mogen de leerstof zelf inplannen op voorwaarde dat ze rekening houden met de instructies. Er staan 2 kolommen op de weektaak waarin de kinderen kunnen plannen en af kunnen tekenen. De kinderen plannen de weektaak op donderdag en doen dit in de kleuren van de dag. Wanneer de kinderen een taak af hebben kleuren ze het vakje klaar in met de juiste kleur van de dag. Onder het kopje: hoe ging het? kunnen de kinderen een smiley inkleuren om aan te geven hoe het ging. Daarbij vullen zij onderaan op de weektaak de reflectievragen in. Ook wordt er aan het einde van de dag, en enkele kerel per week tussendoor geëvalueerd. Daltonhandboek De Uitkijck Pagina 10

11 Tevens staat er een kopje opmerkingen. Onder dit kopje vermelden de leerkrachten allerlei zaken. D.m.v. de volgende symbolen geven we aan hoe de les verloopt. * = instructie (zelf kiezen of je het nodig hebt) (2) = samenwerken in tweetallen (4) = samenwerken in viertallen # = nakijken in = samen met de klas Achter het symbool vermelden we de dag. Op deze manier weten de kinderen exact op welke dag ze bijvoorbeeld instructie krijgen. Ook vermelden we hier soms onder hoe lang de kinderen aan een opdracht mogen werken. Naast deze kopjes staat een kolom waarin de leerkracht aangeeft hoe het werk nagekeken wordt. Hieronder staan de symbolen die hierbij gebruikt worden. z = zelf nakijken l = leerkracht kijkt na # = nakijken in = klassikaal nakijken Onder de taken staat het extra werk. De leerkracht bepaalt het aanbod van het extra werk. Dit komt onder elkaar te staan. De kinderen kunnen dit net zoals de andere taken zelf inplannen. Tot slot staan er onderaan de weektaak 2 evaluerende vragen voor de kinderen, die zij moeten invullen op het moment dat de weektaak af is. De kinderen moeten aangeven of het gelukt is en geven zichzelf een tip geven voor de volgende week. weektaak groep 6 Daltonhandboek De Uitkijck Pagina 11

12 weektaak groep 7 weektaak groep 8 Daltonhandboek De Uitkijck Pagina 12

13 3.4 Het huishoudelijk takenbord/helpende handen De kinderen wordt geleerd verantwoordelijk te zijn voor hun eigen leer- en werkomgeving. In iedere groep hangt een huishoudelijk takenbord. Op het huishoudelijk takenbord staat aangegeven welke taken door de klassendienst worden uitgevoerd. In de onderbouw gebeurt dat met symbolen/pictogrammen. In de bovenbouw vooral met woorden en soms ook met pictogrammen. In elke groep zijn steeds 2 kinderen gedurende de hele week, helpende hand/klassendienst.voorbeelden van taken zijn: Kasten netjes houden, tassen uitdelen en zelf pakken, planten water geven, het bord schoonmaken, kwasten uitspoelen, hoeken controleren, gang controleren, vloer vegen. De taken kunnen per bouw verschillen. groep 1 en 2 groep 4 groep 7 Daltonhandboek De Uitkijck Pagina 13

14 3.5 Handelingswijzers Een handelingswijzer is een instrument dat kinderen met pictogrammen, foto s en of tekst duidelijk maakt wat er wordt gevraagd of verlangd. Het is een soort handleiding, stappenplan om tot een bepaald resultaat te komen. Handelingswijzers bevorderen de zelfstandigheid van de leerlingen. groep 1 en 2 groep Materialen De inrichting van de klas moet zo zijn, dat de kinderen alle materialen die zij nodig hebben, zelfstandig kunnen pakken, eventueel kunnen schoonmaken en weer opruimen. Het kan zo zijn dat in hogere groepen kinderen zelfstandig spullen kunnen pakken als: potloden, een nieuw schrift, multovellen, boeken of scharen. Daltonhandboek De Uitkijck Pagina 14

15 Afspraken: - de kinderen mogen niet in de bergingen en in de voorraadhokken komen - de leerkracht zorgt er voor dat het materiaal dat nodig is om aan de taken te voldoen aanwezig is in de klas; - kinderen kunnen alert zijn en waarschuwen wanneer iets bijna op is; - kinderen moeten na gebruik de materialen op de goede plaats terugzetten of schoon achterlaten; - bij het zelf pakken gelden uitzonderingen wanneer het gaat om zaken die gevaar opleveren zoals snijmachines of gereedschap. Of wanneer het gaat om materialen die relatief duur zijn, materialen waar een centrale plaats voor is afgesproken en tot slot materialen waarvan er weinig zijn. 3.7 Instructie en de instructietafel Instructie Op De Uitkijck is sprake van een gelaagde instructie: bulkinstructie, basisinstructie en verlengde instructie. Bulkinstructie: Aan het begin van de dag vindt de bulkinstructie plaats. Bij de kleuters op maandagochtend voor groep 2 en op woensdagochtend voor groep 1. In maximaal acht minuten wordt er kort en bondig instructie gegeven over al het werk, dat die dag aan bod komt. Tijdens deze instructie worden de lesdoelen besproken en wordt er een kort voorbeeld genoemd van wat de kinderen gaan leren. Tijdens de instructie is er geen ruimte voor het stellen van vragen er is sprake van moddeling. We werken met groepsplannen (aan de hand van de CITO uitslagen), waarin drie niveaus zijn opgenomen, namelijk basis, herhaald en uitdaging. Alle leerlingen volgen in principe de basisinstructie. Na de basisinstructie vindt de verlengde instructie plaats. De leerlingen die binnen de groepsplannen ingedeeld staan bij herhaald volgen de instructie verplicht. De instructie moet echter wel zinvol zijn. Dit kan per onderdeel afgestemd worden met de leerkracht. We streven er naar dat de kinderen in toenemende mate eigenaar worden van hun eigen leerproces. Leerlingen die extra instructie willen kunnen ook aanschuiven. Als de leerkracht van mening is dat een leerling die uitdaging aan kan en geen instructie nodig heeft, kan de leerling zelfstandig aan het werk gaan. Wanneer een kind op een geheel ander niveau( leerjaar voor of leerjaar achter) van dat vakgebied werkt, Is er sprake van een individuele leerlijn. Deze leerlingen krijgen op een ander moment een individuele of groepsinstructie. Bij de kleutergroepen geven de gekleurde doppen boven de taakjes aan op welke dag er voor dat betreffende taakje verlengde instructie gegeven wordt. De leerkracht geeft op die dag de tijd aan voor het instructiemoment. In groep 3 worden instructiemomenten aangegeven met behulp van een afbeelding van een klok. De klok geeft de tijd aan waarop instructie wordt gegeven. Daltonhandboek De Uitkijck Pagina 15

16 Instructiemomenten worden op de weektaak aangegeven met het volgende symbool * Hierachter staat op welke dag de instructie gegeven wordt (groep 5 t/m 8).Bij groep 3 en 4 staat het sterretje achter het betreffende vak op de dagtaak. Door middel van de dagritmekaarten wordt aangegeven wanneer de instructie die dag is (groep 3 t/m 8). Instructietafel In de kleutergroepen krijgen de kinderen instructie bij het aanbieden van o.a. een nieuwe weektaak, techniek of nieuw materiaal, woordenschat, rekenen ed.. Dit gebeurt in de kleine of in de grote groep. Er wordt geen gebruik gemaakt van een vaste instructietafel. Vanaf groep 3 wordt gebruik gemaakt van een instructietafel. Leerlingen die op een ander niveau dan het basisniveau werken, krijgen verlengde of extra instructie op hun niveau. Dit gebeurt aan de instructietafel. Verlengde instructie is voor kinderen die de stof nog niet of nauwelijks zelfstandig kunnen maken en volgt aansluitend op de basisinstructie. Extra instructie is voor kinderen die bepaalde stof nog niet begrijpen of voor leerlingen die verder zijn. Vaak aan de hand van een groeps-, of individueel handelingsplan. 3.8 Het nakijken van het gemaakte werk. Wij vinden het belangrijk dat de kinderen, indien mogelijk, hun werk zelf nakijken en corrigeren. Hierdoor krijgen ze direct feedback op het gemaakte werk. Al vanaf groep 1 mogen de kinderen bepaalde opdrachten zelf corrigeren. Er wordt namelijk gebruik gemaakt van zelfcorrigerend materiaal. Naarmate de kinderen ouder worden is er steeds meer mogelijk. De groepsleerkracht moet dat uiteraard voor de eigen groep steeds opnieuw inschatten. Hierbij gelden wel een aantal afspraken: Toetsen worden nagekeken door de leerkracht. Regelmatig neemt de leerkracht steekproeven of observeert de kinderen tijdens het werken. De leerkracht werkt op maat dat wil zeggen dat er per leerling gekeken wordt of zelfstandig nagekeken kan worden en of de leerling over de benodigde vaardigheden beschikt. Een kind dat liever de antwoorden overschrijft of erg onzorgvuldig is, kan blijkbaar minder vrijheid aan en moet meer ondersteund en gecontroleerd worden. Er kunnen verschillende correctievormen worden gebruikt zoals: tweetal coach nakijken met antwoordenboeken klassikale correctie en nabespreking Daltonhandboek De Uitkijck Pagina 16

17 3.9 De kieskast Vrijheid betekent niet alleen dat het kind de volgorde binnen de taak mag bepalen, maar ook dat het voor een deel zelf de inhoud van zijn/haar leren mag kiezen. Het keuzewerk uit de kieskast behoort tot het normale takenpakket en is voor alle kinderen bedoeld. Het is een onderdeel van de taak. De kieskast biedt: een rijke en uitdagende leeromgeving de kinderen de mogelijkheid zelf doelen te stellen, werk te kiezen, verantwoordelijkheid te dragen en te plannen Wat is een kieskast? Een kieskast is een open kast gevuld met speel/leermiddelen als aanvulling op de basisstof. Groep 1 en 2: Naast het werken met het planbord hebben de kinderen de mogelijkheid activiteiten te kiezen van het kiesbord. Tevens is op dit bord te zien hoeveel kinderen maximaal een bepaalde activiteit kunnen doen. Zowel op het kiesbord als op het planbord is er de mogelijkheid te kiezen uit werkjes uit de verschillende kasten. De leerkracht bepaalt of het werken uit deze kasten een verplicht taakje of een keuzewerkje is. Groep 3 en 4 Opmerking vooraf: We maken in groep 3 en 4 onderscheid tussen de speelkast en de kieskasten. De kieskasten zijn open kasten waarin andere, dan wel extra materialen staan, buiten de reguliere lesmaterialen. Deze kasten worden ingezet na de verplichte taken. Daar er in de groepen 3 en 4 zeker de eerste helft van het schooljaar in het programma dagelijks ruimte is voor vrij spelen i.v.m. de korte spanningsboog van de kinderen wordt de kieskast anders ingezet dan bij de hogere groepen. Tijdens het vrij spelen mag er uit zowel uit de kieskasten als de speelkasten gekozen worden. Wanneer de kinderen klaar zijn met hun verplichte (kern)taken, gaan zij aan het werk met de keuzetaken. Deze zijn o.a. te vinden in de kieskast. Tijdens het vrijspelen mag er zowel uit de kieskasten als uit de speelkasten gekozen worden. Daltonhandboek De Uitkijck Pagina 17

18 Groep 5 t/m 8: In de groepen 5 t/m 8 wordt het werken uit de kieskast aangegeven als verplicht onderdeel op de weektaak. De kinderen mogen zelf bepalen wanneer ze werken uit de kieskast en welke activiteit ze kiezen, maar zijn gebonden aan een afgesproken tijdsduur van 20 minuten. groep Zelfstandig werken en werken met uitgestelde aandacht. Op De Uitkijck leren we de kinderen vanaf groep 1 zelfstandig werken met uitgestelde aandacht. Dit maakt het voor de leerkracht mogelijk om verlengde instructie te geven aan die leerlingen die dit nodig hebben. Tevens is er meer tijd voor observaties. Het steeds beter om kunnen gaan met uitgestelde aandacht waardoor zelfstandig werken meer en meer zelfsturend werken wordt is een leerproces. We verwachten van kinderen in de kleutergroepen iets anders dan van kinderen in de bovenbouw. Daltonhandboek De Uitkijck Pagina 18

19 Zelfstandig leren werken betekent dat kinderen gedurende een vastgestelde periode zonder hulp van de leerkracht hun werk kunnen maken. Om dit op een goede manier te laten verlopen is het noodzakelijk dat afspraken duidelijk zijn en dat aan een aantal voorwaarden wordt gewerkt. De leerlingen: kennen de groepsafspraken kunnen elkaar helpen zonder voor te zeggen weten wat zelfstandig werken is weten waar ze de materialen kunnen vinden kunnen zelfstandig problemen oplossen kunnen zelf hun werk plannen met behulp van planbord en takenbrief kunnen goed met het materiaal omgaan zijn in staat te werken volgens het principe van de uitgestelde aandacht, weten hoe het stoplicht en het vraagtekenblok werkt weten wat ze kunnen doen als de dag- of weektaak af is kunnen het gemaakte werk zo nodig zelf nakijken verbeteren zelfstandig gemaakte fouten zijn in staat te verwoorden wat hun problemen zijn kunnen samenwerken (maatjes werken) De leerkracht kan: lessituaties voorbereiden waarin zelfstandig werken van kinderen het uitgangspunt is het klaslokaal zodanig inrichten dat de mogelijkheid tot zelfstandig werken daardoor gestimuleerd wordt didactische stappenschema s uitwerken om de leerlingen de streefdoelen van zelfstandig werken te laten behalen Daltonhandboek De Uitkijck Pagina 19

20 gesprekken leiden waarin het belang van zelfstandig werken verhelderd en geëvalueerd wordt duidelijke en gedifferentieerde taakinstructie geven hulpmiddelen hanteren die het zelfstandig werken bevorderen: symbolen voor dagritme, planbord, teken voor uitgestelde aandacht stoplicht, vraagtekenblok, kleurenklok (week)takenbrief, huishoudelijk takenbord, naamkaartjes, werken met maatjes. Het materiaal is: overzichtelijk opgesteld goed bereikbaar voor de leerlingen geschikt voor zelfstandig werken in voldoende mate aanwezig kan tegen een stootje De afspraken zijn: voor iedereen duidelijk worden door de leerlingen als vanzelfsprekend beschouwd geven de leerlingen voldoende ruimte voor eigen initiatieven geven de leerlingen voldoende ruimte om zelfoplossend bezig te zijn zorgen ervoor dat de leerlingen elkaars gedrag positief corrigeren stimuleren tot zelfverantwoordelijk gedrag de leerkracht is in staat om met pedagogisch inzicht de regels gedifferentieerd toe te passen Tijdens het zelfstandig werken wordt er in alle groepen gewerkt met het principe van de uitgestelde aandacht. Dat gebeurt met behulp van een stoplicht. Daltonhandboek De Uitkijck Pagina 20

21 Het stoplicht Als aangegeven wordt dat het stoplicht op rood staat weten de kinderen dat de leerkracht niet gestoord mag worden en dat ze stil moeten werken zonder overleg. De leerkracht loopt wel een serviceronde ter controle en kan korte aanwijzingen geven, geen instructie. De leerkracht geeft instructie aan de instructietafel. De kinderen lopen niet door de groep voor een boek of een schrift. De kinderen mogen wel naar het toilet. De kinderen werken in de klas. Vanaf groep 3 werken de kinderen met een blokje, de leerlingen leggen deze tijdens het rode of oranje stoplicht neer op de hoek van hun tafel om aan te geven dat ze een vraag hebben of dat ze wel of niet gestoord willen worden. Als aangegeven wordt dat het stoplicht op oranje staat weten de kinderen dat ze hulp mogen vragen binnen het groepje (liniaalstem) en dat ze de leerkracht niet mogen storen. In de kleutergroepen mogen de kinderen hulp vragen aan wie ze willen. De groep 3 leerkracht biedt hulp tijdens het lopen van zijn/haar vaste rondes. De leerkracht neemt hiertoe het initiatief. De leerkracht kan instructie geven aan de instructietafel aan door hem/haar uitgekozen kinderen. Er mag gelopen worden door de klas voor evt een boek of een nieuw schrift. De kinderen mogen ook buiten de klas werken, en houden zich aan de afspraken over het oranje stoplicht. De leerkracht neemt de kinderen die buiten de groep werken ook mee tijdens de servicerondes. Als aangegeven wordt dat het stoplicht op groen staat weten de kinderen dat ze binnen en buiten hun groepje hulp kunnen vragen of bijvoorbeeld samen na kunnen kijken. De leerkracht beantwoordt vragen waarop de kinderen onderling nog geen antwoord hebben gevonden.. De leerkracht komt langs tijdens de servicerondes. Uitleg van het vraagtekenblokje:? = ik heb een vraag Rood = je mag mij niet storen Groen = je mag een vraag aan mij stellen over het werk 3.11 Samenwerken Op De Uitkijck hechten we veel waarde aan het samenwerken van de kinderen. Samenwerkend leren heeft veel voordelen: kinderen leren van en met elkaar er is een wederzijdse uitwisseling van kennis en ideeën tussen leerlingen onderling en met de leerkracht. communicatieve vaardigheden zijn belangrijk. Daltonhandboek De Uitkijck Pagina 21

22 Bij het samenwerkend leren werken we met schouder- en oogmaatjes. Ook maken we gebruik van sleutelhangermaatjes. Daarnaast mogen kinderen ook regelmatig zelf kiezen met wie ze gaan samenwerken. Op verschillende manieren wordt op De Uitkijck vorm gegeven aan samenwerkend leren. Coöperatief leren Binnen de groepen wordt regelmatig gebruik gemaakt van een coöperatieve werkvorm. Deze werkvormen sluiten goed aan bij het daltononderwijs. Het komt tegemoet aan de natuurlijke behoefte van kinderen: praten en doen, actief en betrokken zijn. Coöperatief leren: brengt structuur in het samenwerken heeft didactische structuren is interactief leren is sociaal leren. Sleutelhangermaatjes In iedere klas hangt een blauw bord met sleutelhangers. In deze sleutelhangers zitten foto s van ieder kind uit de betreffende klas. Elke maandagochtend kunnen de kinderen op dit sleutelhangerbord aflezen met wie ze die week sleutelhangermaatje zijn. De kinderen die onder elkaar hangen zijn voor die week sleutelhangermaatjes. Na een week worden de sleutelhangers door de leerkracht doorgeschoven, zodat er nieuwe koppels ontstaan. Daltonhandboek De Uitkijck Pagina 22

23 Groep 1/2 - lopen naast elkaar in de rij. De helpende handen lopen voorop; - helpen elkaar met ritsen, knopen, veters en jas aantrekken; - kunnen een samenwerkingsactiviteit (weektaak) doen. Te denken valt aan een combinatie van een groep 1 en 2 kind, een groep 1 en 1 kind, een groep 2 en 2 kind Groep 3 t/m 8 - lopen naast elkaar in de rij;de klassendienst loopt voorop; - incidenteel werken zij samen aan een taak Werkplekken De kinderen hebben een zekere vrijheid in het kiezen van een werkplek in de school. Doordat er met een taak wordt gewerkt zijn kinderen in het klaslokaal vaak gelijktijdig bezig met verschillende opdrachten. Soms zitten kinderen samen te werken, ergens anders krijgt een groepje extra uitleg van de leerkracht. In een daltonschool zal een kind (moeten) wennen aan een zekere "werkruis", maar het kan er ook voor kiezen een rustige werkplek op te zoeken. Voorbereiding in groep 1/2 In groep 1/2 is het werken in steeds verschillende hoeken vanzelfsprekend. Sommige hoeken bevinden zich in, maar andere ook buiten het lokaal. Door kinderen er aan te wennen ook op de gang te werken, waar ook anderen langs komen en zitten te werken, worden de kinderen voorbereid op het latere zelfstandig werken in ruimtes waar de leerkracht niet steeds aanwezig is. Over de plaats waar de kinderen buiten de klas mogen werken en hoe ze zich moeten gedragen worden afspraken gemaakt. Werken buiten de groep Tijdens het taakwerk kunnen de kinderen van verschillende werkplekken gebruik maken. In de groepen 3 tot en met 8 wordt gebruik gemaakt van de stilwerkruimtes en de tussenlokalen. Vanaf groep 3 maken de kinderen gebruik van de gang, de hal. De leerlingen hangen hun button, naamkaartje op het bord en/of noteren de werkplek. De leerlingen mogen 20 minuten buiten de groep werken. Daltonhandboek De Uitkijck Pagina 23

24 Op de werkplekken en in de stilwerkruimtes hangen handelingswijzers hoe er hier gewerkt moet worden. De afspraken geven aan hoe we het graag willen hebben en hoe het best rekening gehouden kan worden met elkaar Evaluatie en reflectie Evaluatie en reflectie zijn nauw met elkaar verbonden. Evaluatie is beoordelen, reflectie is nadenken en dan ook over de eigen rol. In alle groepen wordt één keer per dag geëvalueerd: wat ging goed, wat minder goed, waar had dat mee te maken, wat vonden de kinderen moeilijk/ makkelijk, etc. Dit gebeurt op verschillende manieren: individueel, met de hele groep, aan het eind en/of tussentijds. Er is sprake van zowel product- als procesevaluatie. Ook vinden er regelmatig reflectiemomenten plaats met de leerlingen. We willen kinderen leren in toenemende mate eigenaar te worden van hun eigen ontwikkeling. Op de takenbrief kunnen de kinderen door middel van tips en tops aangeven wat ze van het werk vonden en hoe het is gegaan.. Daltonhandboek De Uitkijck Pagina 24

25 4. Informatie en rapportage We willen ons daltononderwijs graag uitdragen: naar ouders/verzorgers, belangstellende nieuwe ouders/verzorgers, leerkrachten, vervangers, stagiaires, leerlingen, bezoekers. Dat doen we onder andere met de volgende middelen: informatieavonden kennismakingsgesprek maandelijkse nieuwsbrief aan de ouders: De Uitkijckpost website schoolgids en schoolplan daltonwerk- en ontwikkelplan Daarnaast voor leerkrachten (ook vervangers en stagiaires) met: teamvergaderingen studie(mid)dagen notulen van de verschillende vergaderingen en bijeenkomsten Naast de informatieavond aan het begin van het schooljaar vinden er twee keer per jaar, aan de hand van het rapport, ouder/verzorger/leerkrachtgesprekken plaats in groep 1 t/m 4. In groep 5 t/m 8 is ook de leerling hierbij aanwezig. In november is er tevens een voortgangsgesprek. Tijdens al deze gesprekken staat de ontwikkeling, het welbevinden en de mogelijkheden van het kind centraal. Daltonhandboek De Uitkijck Pagina 25