Daltonboek Oec Daltonschool

Transcriptie

1 Daltonboek Oec Daltonschool Oecumenische Daltonschool i.o. De Mariënborn, Oosterbeek

2 Inleiding 3 Hoofdstuk 1: Geschiedenis en beleid Geschiedenis van daltonbasisschool De Mariënborn Relatie met andere beleidsstukken 5 Hoofdstuk 2: Visie op daltononderwijs Visie van de school Kenmerken van daltononderwijs Doelen van het daltononderwijs Hier staan wij voor Posities binnen de school 10 Hoofdstuk 3: Daltononderwijs in de praktijk Dagkleuren Symbolen De taak Dagritmekaarten en keuzebord (Zelf) Correctie door de leerkracht of het kind Uitgestelde aandacht Samenwerken en samen werken Materialen Werkplekken Zorg voor klas en school Kieskast Informatie en rapportage 30 Hoofdstuk 4: Daltononderwijs in ontwikkeling Taakomschrijving van de daltoncoördinator Verantwoording speerpunten afgelopen jaren Ontwikkel- en bespreekpunten voor de komende jaren

3 Inleiding Dit daltonboek is voor iedereen die geïnteresseerd is in het daltononderwijs op oecumenische daltonschool i.o. De Mariënborn. Wij zijn trots op het onderwijs dat we geven en willen u langs deze weg graag laten zien hoe wij invulling geven aan dit onderwijs. Daarnaast kan dit boek van belang zijn voor de onderwijsinspectie, nieuw personeel en het College van Bestuur van de stichting Fluvius, waar De Mariënborn toe behoort. In het eerste hoofdstuk is kort beschreven hoe De Mariënborn daltonschool in oprichting is geworden en wat de relatie is van dit document met andere beleidsstukken. In het tweede hoofdstuk wordt onze visie op daltononderwijs weergegeven en in het derde hoofdstuk komen vele praktische zaken aan bod waar in het dagelijks onderwijs hier op school mee wordt gewerkt. Het vierde en laatste hoofdstuk laat zien wat de huidige ontwikkelingen zijn en welke plannen er liggen voor de toekomst. Wij hopen dat u na het lezen van dit boek, een helder en volledig beeld hebt van ons daltononderwijs! Namens het team van oecumenische daltonschool i.o. De Mariënborn, Annette van Nieuwkoop, daltoncoördinator André van Egmond, directeur Oosterbeek, september

4 Hoofdstuk 1: Geschiedenis en beleid 1.1 Geschiedenis van oecumenische basisschool De Mariënborn De Mariënborn is 33 jaar geleden ontstaan uit een fusie tussen PC-school Rosande en RK-school De Rijnrand. Er is toen bewust gekozen voor oecumenisch onderwijs. Daarbij ging en gaat het nog steeds om het samenbrengen van het beste uit beide geloofsrichtingen. Dit is een rode draad door onze school; of het nu gaat om verschillende culturen, verschillende identiteiten of kwaliteiten, de som daarvan is altijd meer dan de losse onderdelen. In 2007 zijn we intensief bezig geweest met het hernieuwen van onze missie en visie. Uit dit proces kwam als conclusie dat wij het best in staat waren om deze visie te realiseren door te gaan werken volgens het daltononderwijs. Sinds 2008 zijn we hier structureel mee verder gaan werken en hebben het doorontwikkeld. In 2010 behaalden alle leerkrachten het daltoncertificaat. Het leer- 5 lingaantal nam toe en het team groeide met het stijgende leerlingaantal mee. Daarnaast vond binnen het team personeelswisseling plaats. We vinden het van groot belang dat alle leerkrachten vanuit dezelfde visie werken en de doorgaande leerlijnen worden voortgezet. Daarom worden nieuwe leerkrachten zoveel mogelijk door het zittende personeel opgevangen en ingewerkt in de werkwijze zoals die is ontwikkeld. Inmiddels zijn ook de drie nieuwe collega s geschoold en gecertificeerd. Er is vanaf de start een daltoncoördinator aangesteld, die de dalton stuurgroep voorzit en met hen de gemaakte afspraken bewaakt en vernieuwingen invoert. 4

5 1.2 Relatie met andere beleidsstukken Schoolgids De ouders van oecumenische daltonschool i.o. De Mariënborn krijgen elk jaar een schoolgids waarin wij het onderwijs op onze school in hoofdlijnen verantwoorden. Daarnaast staan er organisatorische zaken in zoals vakantierooster, groepsindeling en bemensing, ziekmeldingsprocedure en klachtenregeling. Vanaf het huidige schooljaar, wordt de schoolgids alleen nog digitaal uitgegeven. Nieuwe ouders worden verwezen naar onze website waarop een download van onze schoolgids staat en ze krijgen een flyer waarbij in het kort het daltononderwijs op De Mariënborn wordt beschreven. In de schoolgids staat een op hoofdpunten gerichte uitleg over alle zaken binnen de school en natuurlijk ook over het daltononderwijs. Het daltonboek is, als aanvulling op de schoolgids, voor belangstellenden te lezen. Schoolplan Iedere Nederlandse school heeft een schoolplan, waarin uitgebreid wordt verwoord hoe er wordt gewerkt, waarom er zo wordt gewerkt, welke materialen daarbij worden gebruikt en wat het beleid voor de komende jaren is. De reikwijdte van het schoolplan is daarmee groter dan het voorliggende daltonboek. In het daltonboek staan de praktische afspraken beschreven die binnen het team zijn gemaakt om ervoor te zorgen dat onze school een daltonschool wordt en blijft. 5

6 Hoofdstuk 2: Visie op daltononderwijs Op onze school wordt daltononderwijs gegeven, omdat de leerkrachten een bepaalde visie hebben op de maatschappij en op hoe je als (volwassen) mens in die maatschappij zou moeten functioneren. Zonder al te theoretisch te willen worden, willen we die visie in dit hoofdstuk kort toelichten. 2.1 Visie van de school De Mariënborn erkent je talent en leert je te zijn wie je bent. De basisschooltijd is een zoektocht. Een zoektocht naar zelfkennis en naar kennis van de wereld om je heen. De Mariënborn wil je, als school, de ruimte geven om die zoektocht in een veilige en begeleide omgeving en vanuit de kaders van onze oecumenische achtergrond, op je eigen manier en uitgaande van je eigen kwaliteiten, voortvarend op te pakken. Je gaat bewust en niet vrijblijvend op zoek naar wat in je leven echt belangrijk is; zodat je wordt wie je bent, trouw bent aan jezelf en doet waar je voor staat. Je hebt je eigen capaciteiten en talenten. De Mariënborn daagt je uit om die op een evenwichtige manier te ontwikkelen en in te zetten. 6

7 2.2 Kenmerken van daltononderwijs 1. Vrijheid / verantwoordelijkheid Vrijheid en verantwoordelijkheid zijn in onze ogen onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het daltononderwijs ziet een mens / kind als een persoon die zelf mag en kan kiezen, maar die voor de gevolgen van zijn keuzes ook de verantwoordelijkheid draagt. 2. Zelfstandigheid Zelfstandigheid betekent voor ons onderwijs dat kinderen leren keuzes te maken, dat kinderen verantwoording nemen voor het uitvoeren van wat ze hebben gekozen en dat ze als individu kunnen functioneren binnen de maatschappij. 3. Samenwerken Overal in het leven zal blijken dat een mens ondanks zijn vrijheid en zelfstandigheid, niet zonder zijn medemens kan. Een medemens om te steunen en om steun van te krijgen, om van te leren en aan te leren. En een medemens ook, die de grens van de individuele vrijheid mede bepaalt. De grens van deze persoonlijke vrijheid wordt altijd gevormd door de vrijheid van de ander. 2.3 Doelen van het daltononderwijs Het kind in het vervolgonderwijs Voor veel kinderen van traditionele scholen is de overgang naar het voortgezet onderwijs een soort cultuurshock. De overstap van begeleid naar zelfstandig leren komt voor hen vaak als een donderslag bij heldere hemel. Niet alleen het traditionele huiswerk maken vraagt van de kinderen dat ze bovengenoemde daltonvaardigheden beheersen. De ontwikkelingen in het voortgezet onderwijs doen een steeds groter beroep op de zelfstandigheid en het verantwoordelijkheidsgevoel van de kinderen. Zij zullen steeds vaker projecten en studieopdrachten krijgen die je niet individueel, maar samen met anderen moet uitwerken. De volwassene als beroepsbeoefenaar In de huidige en toekomstige beroepen wordt een groot beroep gedaan op initiatief, verantwoordelijkheidsgevoel en creativiteit. Er zal moeten worden overlegd met collega s, met opdrachtgevers of met diverse instanties. Zowel zelfstandigheid als het goed kunnen samenwerken zijn daarbij essentieel. 7

8 De volwassene als medeburger De maatschappij is gebaat bij mensen die zich actief inzetten voor de samenleving: mensen die zich verantwoordelijk voelen voor hun medemens en bijvoorbeeld vrijwilligerswerk willen doen. De maatschappij vraagt mensen die geëngageerd zijn en willen deelnemen aan de democratische processen in de samenleving en mensen die oog hebben voor de noden van hun medemensen. 2.4 Hier staan wij voor Kinderen verschillen. In ons onderwijs erkennen wij die verschillen en wij willen daar op een adaptieve manier mee omgaan. Dat betekent dat wij, uitgaande van de basisbehoeften die alle kinderen hebben (relatie, competentie en autonomie), ons onderwijs proberen af te stemmen op die verschillen bij leerlingen. De thema s vrijheid / verantwoordelijkheid, zelfstandigheid en samenwerken worden door alle dalton basisscholen onderschreven, maar de uitwerking verschilt. Op De Mariënborn leren we de kinderen om bovenstaande vaardigheden te ontwikkelen zodat ze goed voorbereid worden op hun volwassen leven en hun functioneren in het voortgezet onderwijs. 8

9 In het onderstaande overzicht staat omschreven welke accenten wij leggen. 1. De basis van ons handelen is gericht op het creëren van een pedagogisch klimaat waarin de sociale en emotionele veiligheid voor het kind gewaarborgd wordt. 2. In de dagelijkse activiteiten wordt veel aandacht geschonken aan het ontwikkelen van waarden, besef en oordeelsvermogen. Kinderen moeten elkaar respecteren. 3. Er wordt rekening gehouden met verschillen tussen leerlingen. Hiervoor is het nodig de ontwikkeling van het kind goed in de gaten te houden. Het betreft hier niet alleen verschillen in cognitieve en sociale vaardigheden, maar ook verschillen in bijvoorbeeld belangstelling, werkhouding en creativiteit. 4. Vrijheid betekent voor ons dat de leerkracht een deel van de verantwoordelijkheid voor het leren bij het kind legt. Essentieel hierbij is het feedback geven aan en het begeleiden van het kind. 5. We sluiten zoveel mogelijk aan bij de belevingswereld van het kind. 6. Kinderen moeten leren diverse informatiebronnen te hanteren en te beoordelen en een zekere mate van mediawijsheid ontwikkelen. 7. Er wordt gestreefd naar een grote variatie in werkvormen en materialen. 9

10 Kenmerken van onze school in trefwoorden De Daltonschool die wij willen zijn, kenmerkt zich vooral door: 1. een goed pedagogisch klimaat 2. doorgaande leerlijnen van groep 1 t/m 8 3. gedifferentieerde weektaken 4. de rol van het kieskastmateriaal 5. uitgestelde aandacht 6. verschillende samenwerkingsvormen 7. aansluiting bij de belevingswereld van kinderen 8. oog hebben voor het kind en zijn of haar talenten 9. een samenwerkend team (leren van elkaar, opvattingen delen, intervisie) 10. werken aan gedeelde sturing door leerkracht en leerling De genoemde kenmerken zijn grotendeels uitgewerkt en beschreven in dit daltonboek. Enkele andere zijn in ontwikkeling. Wat in dit boek is vastgelegd, zal regelmatig onderwerp van bespreking zijn en blijven zodat het daltonniveau gewaarborgd blijft en er sprake is van voortdurende ontwikkeling en groei. 2.5 Posities binnen de school De leerkracht Het daltononderwijs op een school laat zich maar voor een deel vastleggen in afspraken. Het belangrijkste is en blijft altijd de persoon van de leerkracht. Deze heeft een daltoninstelling. Deze instelling kenmerkt zich door een bepaalde houding ten opzichte van kinderen en het onderwijs. Kenmerken van deze instelling zijn: verschillende oplossingsstrategieën aanbieden leerlingen stimuleren zelf na te denken over problemen oog hebben voor werkvormen die samenwerking bevorderen leerlingen door de jaren heen steeds meer verantwoordelijkheid geven De persoon van de leerkracht is het kloppend hart van het (dalton)onderwijs. 10

11 Het team Het team vormt de basis van ons daltononderwijs. Het door hen gegeven onderwijs is een continue inspiratiebron voor het verbeteren van bestaande daltonaspecten en voor nieuwe ideeën die het onderwijs kunnen verbeteren. Om dit te kunnen doen zijn er minimaal 4 daltonbijeenkomsten per jaar waarbij het hele team aanwezig is. Op deze manier staan wij garant voor een continue kwaliteit van ons daltononderwijs. Het ouderplatform De school is een gemeenschap waarvan de ouders een onlosmakelijk onderdeel uitmaken. Het ouderplatform is tevens bestuur van de oudervereniging en beheerder van de ouderbijdrage. Het ouderplatform heeft als taak de maatschappelijke verankering van de school en het schoolbeleid te waarborgen. Daarvoor denkt ze mee over de totstandkoming en uitvoering van beleid op de school, om daarmee de eigen identiteit en het karakter van de Mariënborn te bewaken. Hierbij heeft zij als adviesgroep een klankbordfunctie voor de directeur. Beleidszaken waarover het ouderplatform meedenkt: onderwijskundige- en identiteitszaken (schoolplan) ouderparticipatie (activiteiten, enquête) communicatie (schoolgids, jaarkalender, rapporten etc.) personeelsaangelegenheden (formatieplan) financiële zaken (schoolbegroting) onderhoud van gebouwen en inventaris (schoolplein) groei en krimp van de school Het ouderplatform heeft 5-7 keer per jaar overleg met de directeur. Twee keer per jaar vindt overleg plaats met de medezeggenschapsraad voor onderlinge afstemming. Het ouderplatform bestaat uit minimaal 5 ouders. 11

12 Hoofdstuk 3: Daltononderwijs in de praktijk 3.1 Dagkleuren In de school wordt iedere dag aangegeven met een vaste kleur. Deze kleuren geven structuur aan de week en tijdsbesef. Dit helpt de kinderen bij het maken van de planning van hun weektaak. Groep ½ De dag wordt aangegeven door de Pompom dagkalender. In de ochtendkring wordt dit besproken. De namen van de dagen worden op deze manier op een speelse wijze aangeleerd. Groep 2 t/m 8 Op de dag-/weektaak geven de kinderen met de dagkleur aan wat ze gepland hebben en wanneer het afgerond is. Dit geeft de leerkracht inzicht in de manier van werken van het kind en biedt mogelijkheden om hem hierbij te begeleiden: Een kind dat in het begin weinig productief is en dus alles op het laatste moment moet maken, wordt geleerd het werk beter te spreiden. Een kind dat te snel van start gaat en daarbij veel fouten maakt, wordt geleerd dat de kwaliteit van het werk belangrijker is dan snel werken. 12

13 De dagkleuren zijn: maandag: geel dinsdag: rood woensdag: roze donderdag: paars vrijdag: blauw De week wordt gecompleteerd met twee groene dagen Daltonaspecten vrijheid/ verantwoordelijkheid zelfstandigheid Verantwoordelijkheid nemen voor de eigen planning. Zelfstandig administreren. 3.2 Symbolen Op verschillende plaatsen in de school worden symbolen gebruikt. Door deze symbolen consequent door te voeren in de groepen, wordt de leerlingen en leerkrachten structuur geboden. Deze symbolen worden hieronder toegelicht. W.C.-symbolen in de groep Uit het oogpunt van zelfstandigheid kunnen kinderen aan de hand van symbolen zelf zien of ze naar de w.c. mogen. In elke groep hangt een rond kaartje, met aan de ene kant groen en aan de andere kant rood. Rood betekent dat de wc bezet is. Er mag één kind tegelijk naar de wc. In de kleutergroepen wordt gewerkt met een plasketting. 13

14 Uitgestelde aandacht-tekens Aan het symbool (bij de kleutergroepen de time-timer, in groep 3 een knuffel in combinatie met de time-timer en in de andere groepen het gebruik van het stoplicht) kan het kind zien of het met zijn vraag bij de leerkracht terecht kan of dat het een andere oplossing moet zoeken. Het stoplicht Met het stoplicht geven we aan dat de leerkracht niet gestoord mag worden, of dat er overlegd mag worden en de leerkracht rondloopt. Het stoplicht overtreft daarbij het blokje! Als het stoplicht op rood staat, moet er stil gewerkt worden en mag de leerkracht niet gestoord worden. Dit kan gebruikt worden tijdens toetsen of als de leerkracht met instructie c.q. verlengde instructie bezig is. Als het stoplicht op oranje staat, mag er (zachtjes) overlegd worden en loopt de leerkracht rond. Zij/hij loopt dan haar/zijn vragenrondje. Het stoplicht op groen betekent overleggen en samenwerken. Bij de kleuters betekenen de kleuren van het stoplicht het volgende: Rood wordt alleen gebruikt als de kinderen stil moeten zijn, bijv. tijdens het voorlezen van een verhaal. Oranje en groen worden gebruikt tijdens de werklessen. Oranje betekent dan je hebt gekozen voor dit werkje en blijft daarmee bezig, totdat het stoplicht op groen gaat. Groen staat voor nu mag je wisselen van werkje/activiteit. 14

15 Blokje op de tafel van het kind Het blokje heeft te maken met de manier van werken. Dit blokje wordt altijd gebruikt als de kinderen aan het werk zijn (zowel met taakwerk bezig zijn als tijdens de verwerking van instructielessen). Zelfstandigheid betekent daarbij dat kinderen zelfstandig opdrachten maken en zelfstandig op zoek gaan naar oplossingen, als ze tegen problemen aanlopen. Met het blokje geeft een kind aan of hij wel of niet gestoord mag of wil worden, afhankelijk van de kleur van het stoplicht (blokje op rood of op groen). Verder kan hij/zij hiermee aangeven dat hij/zij hulp van de leerkracht nodig heeft omdat hij/zij een opdracht niet snapt (vraagteken). De kinderen hebben een blokje op de tafel met een rode en groene stip én met een vraagteken. Willen ze niet gestoord worden? Dan staat de rode stip boven. Is er een vraag voor de leerkracht? Dan staat het vraagteken boven. Mogen anderen komen voor hulp/overleg? Dan staat de groene stip boven. Dagritmekaarten Er zijn vaste instructiemomenten op de dag, die met de dagritmekaarten op het bord aangegeven worden. Daarnaast zijn er een aantal gezamenlijke activiteiten in de week, ook die verschijnen op het bord. De rest van de tijd is taakwerktijd. Daar gebruiken we het kaartje taakwerk voor. 15

16 Naast het dagritmekaartje wordt de begintijd aangegeven van deze activiteit. Op die manier weten de leerlingen hoeveel tijd ze hebben voor het taakwerk en dit helpt hen bij het plannen van hun werk. Daltonaspecten vrijheid/verantwoordelijkheid zelfstandigheid samenwerking Symbolen geven duidelijkheid, zodat het kind verantwoordelijkheid kan nemen voor de eigen keuzes. Daarnaast geven ze ook de mate van vrijheid aan. Door de symbolen te respecteren, houdt het kind rekening met anderen. Kijkend naar het symbool kan het kind zelfstandig beslissingen nemen, zonder dat de leerkracht iets gevraagd hoeft te worden. Een kind kan d.m.v. symbolen aangeven of hij/zij wil samenwerken. 3.3 De taak Misschien is de taak wel het bekendste onderdeel van het daltononderwijs. In onze school is een duidelijke opbouw in de invulling van de weektaak. De opbouw betreft onder andere: Omvang: hoeveel activiteiten in de taak zijn opgenomen Onderdelen: Welke vakken er in de taak zijn opgenomen Planning: Wat en hoeveel mogen de leerlingen zelfstandig plannen 16

17 Groep weektaak Klaar met de kerntaak? dan 1 Kinderen krijgen in het begin één, later twee moet-werkjes die in deze week af moeten. De groepsleerkracht heeft aanvankelijk een grote rol bij het kiezen van de werkjes. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van het planbord. Na de administratie (ophangen van het hangertje met hun naam) gaat het kind aan het werk met een gekozen activiteit. 2 Kinderen krijgen in het begin twee, later drie of vier moet-werkjes, die vooraf gepland worden voor de hele week. De rol van de leerkracht wordt kleiner. Kinderen krijgen meer eigen verantwoordelijkheid. Kinderen hebben een eigen weektaak. Na de administratie (inkleuren op de weektaak) kiest het kind een andere activiteit van de keuzetaak. 3 De opdrachten staan per dag genoteerd en moeten op die dag worden uitgevoerd. Het betreft vaak opdrachten waar klassikaal een begin mee is gemaakt en die in de taak worden afgemaakt. Als het kind een activiteit af heeft, kiest het uit keuzewerk opdrachten. 4 De opdrachten staan per dag genoteerd en moeten ook op die dag worden uitgevoerd. Als het kind een activiteit af heeft, kiest het uit keuzewerk opdrachten. 5/8 De instructiemomenten zijn ingepland op de weektaak door de leerkracht. Vanaf groep 5 plannen de kinderen alle activiteiten die ze zelfstandig kunnen uitvoeren. Een kind heeft de mogelijkheid om zowel uit taakwerk als uit keuzewerk te kiezen, waarbij het van belang is dat iedereen het taakwerk af heeft aan het eind van de week. Differentiatie In alle groepen wordt rekening gehouden met het ontwikkelingsniveau van de individuele leerling. Er wordt op drie niveau s gedifferentieerd. Vakken in de taak In principe zijn alle vakken met uitzondering van bewegingsonderwijs, geschikt om op te nemen in de taak. Niet elke opdracht is bruikbaar. 17

18 In groep 3 zijn rekenen, taal en schrijven opgenomen in de taak. In de volgende groepen komen steeds meer vakken in de weektaak. De groepsleerkracht en de leerlingen zorgen samen voor de invulling van de weektaak. Keuzewerk is een vast onderdeel van de weektaak. Taakwerk tijd Door de hele school heen is er een opbouw te zien in de hoeveelheid tijd die per week aan taakwerk besteed wordt. Groep Groep 2 Groep 3 Groep 4 Groep 5 Groep 6 Groep 7 Groep 8 Hoeveelheid tijd 60 minuten per dag 15 tot 30 minuten per dag 15 tot 30 minuten per dag 45 to 60 minuten per dag 45 tot 60 minuten per dag 1 tot 1,5 uur per dag 1,5 a 2 uur per dag Voor de groepen 3 tot en met 8 hangen er groepsaftekenlijsten in de klassen waarop de leerlingen bijhouden welke taakwerk opdrachten zij afgerond hebben. Dit geeft de leerkracht inzicht in wie welke taken af heeft. 18

19 Samenwerken in de taak Omdat samenwerken een belangrijk aspect is van het daltononderwijs, wordt er in veel situaties samengewerkt. In de taak staan ook samenwerkingsopdrachten: Groepen 1 en 2: Via het planbord en de weektaak doen de kinderen regelmatig samenwerkingsopdrachten. In groep 1 wordt kennis gemaakt met het maatjeswerk (samenwerken met een door de leerkracht gekozen maatje), in groep 2 wordt regelmatig met een maatje gewerkt. Groepen 3 t/m 5: Minimaal één keer per week staat er een samenwerkingsopdracht in de taak. Die voer je uit met je maatje. Dit worden meer opdrachten per week, naarmate je in een hogere groep komt. Dit wordt op de taak aangegeven aan de hand van een symbool ( of : 1 = alleen werken; 2 staat voor samenwerken; betekent dat de kinderen kunnen kiezen of ze wel of niet willen samenwerken bij een opdracht. Groepen 6 t/m 8: In de taak kunnen de leerlingen aangeven welke opdrachten ze samen doen en welke zelfstandig. Daarnaast geeft de leerkracht bij bepaalde opdrachten aan wanneer er met een maatje moet worden samengewerkt. Bij de planning van de weektaak wordt dit aangegeven door de leerlingen. Er zijn dus meerdere momenten van samenwerken in een week. Evaluatie en beoordeling Evaluatie Het aanleren van vaardigheden die het kind nodig heeft om goed met de taak te kunnen werken, gaat niet vanzelf. Het is noodzakelijk dat de leerkracht het proces van het werken met de taak regelmatig met de kinderen bespreekt en dat hij of zij de kinderen leert hoe je moet samenwerken, wat verantwoordelijkheid nemen is en hoe je invulling kunt geven aan vrijheid en zelfstandigheid. Er wordt zowel klassikaal als individueel het leerproces geëvalueerd. Het gaat dan o.a. over planning, samenwerken, inzet, netheid, het zelfstandig problemen oplossen of rekening houden met elkaar. 19

20 Beoordeling Het kind heeft recht op individuele feedback van de leerkracht. In de groepen 1 en 2 gebeurt dit tijdens het werken of na de werkles. Vanaf het moment dat de kinderen voldoende kunnen lezen, gebeurt dit zowel mondeling (tijdens en na de lessen) als schriftelijk. Daltonaspecten o.a. vrijheid/verantwoordelijkheid Vrijheid in eigen planning en uitvoering. Verantwoordelijkheid nemen voor je gemaakte keuzes. Vrijheid in de groepen 7 en 8 om wel of niet instructie te volgen en de verantwoordelijkheid daarvoor dragen in overleg met de leerkracht. zelfstandigheid samenwerking Zelfstandig plannen en administreren wat af is. Kritisch het eigen product en proces evalueren. Keuzes maken of taken zelfstandig of samen worden uitgevoerd. Opdrachten in tweetallen of grotere groepen uitvoeren. Hulp aan medeleerlingen geven. Evalueren hoe samenwerking is verlopen. 20

21 3.4 Dagritmekaarten en keuzebord Dagritmekaarten Een hulpmiddel om de dag te ordenen is het dagritmepakket. Dit pakket bestaat bij de kleuters (en het eerste halfjaar van groep 3) uit een aantal kaarten met afbeeldingen die de verschillende activiteiten voorstellen die voor een dag zijn gepland. In de hogere groepen wordt gewerkt met dagritmekaarten met de vakken/activiteiten erop in woorden. De activiteiten worden aan het begin van de dag op volgorde gehangen en doorgenomen met de kinderen. Het gebruik van het dagritmepakket brengt structuur en daardoor rust. Weektaak en keuzebord De weektaak in de groepen 1 en 2 verschilt. In groep 1 moeten de kinderen iedere week 1 moet-werkje doen (dit is een werkje dat moet). In groep 2 wordt gestart met 2 moet-werkjes en dit wordt in de loop van het jaar uitgebouwd naar 4 werkjes. De kinderen plannen op een vast moment in de week wanneer zij hun werkje(s) gaan maken. Op het keuzebord staan de verschillende activiteiten waaruit kinderen kunnen kiezen wanneer zij klaar zijn met de taken die zij hebben gepland. Op het bord is te zien uit welke activiteiten de kinderen kunnen kiezen en hoeveel kinderen kunnen deelnemen aan een bepaalde activiteit. 21

22 Daltonaspecten vrijheid/verantwoordelijkheid zelfstandigheid samenwerking De leerlingen voelen zich medeverantwoordelijk voor het verloop van de dag. Het dagritme en de weektaak stimuleren het tijds- en taakbesef. Het kind is verantwoordelijk voor het inplannen en afkrijgen van de taak. Het inplannen van de iedereenwerkjes is een start van het plannen dat in de hogere groepen steeds verder wordt uitgebreid. De weektaak wordt zelfstandig gepland door de leerlingen, de leerkracht kan hierbij helpen. Het zelfstandig administreren behoeft nog hulp van de leerkracht. Het zelfstandig pakken, schoonmaken en opruimen van materialen is een belangrijk onderdeel van het werken in alle groepen. De leerkracht zal bewust zoeken naar samenwerkingsopdrachten. Veel aandacht wordt besteed aan het helpen van elkaar en het delen van materiaal. 22

23 3.5 (Zelf) correctie door de leerkracht of het kind We vinden het belangrijk dat kinderen zelf leren corrigeren. Dit geldt zowel voor de opdrachten binnen de taak als opdrachten daarbuiten. Dit vraagt van de kinderen wel een bepaalde, lerende houding die wij hen als leerkrachten moeten leren. Zelfcorrectie heeft een aantal voordelen: 1. Het heeft een leereffect, omdat een kind bij een fout zich meteen zal afvragen hoe deze fout is ontstaan. 2. Kinderen krijgen zo inzicht in wat ze al kunnen en waar ze nog hulp bij moeten vragen. 3. Er is onmiddellijk feedback. Een kind hoeft niet te wachten tot het werk terugkomt van de leerkracht. In de groepen 1 en 2 gebruiken we o.a. zelfcorrigerend materiaal. In de loop van groep 3 mogen de kinderen al bepaalde opdrachten, m.n. rekenen, zelf corrigeren. In de hogere groepen wordt dit geleidelijk uitgebreid met taalopdrachten, zaakvakken. Hierbij gelden wel een aantal afspraken: 1. Toetsen worden door de leerkracht nagekeken. 2. Regelmatig corrigeert de leerkracht het werk van alle kinderen om goed de vorderingen in de gaten te houden. 3. Steekproefsgewijs controleert de leerkracht of leerlingen hun werk goed hebben gecorrigeerd. 4. Er wordt gekeken naar de mate van vrijheid die een kind aan kan bij het corrigeren. 5. Ook andere correctievormen worden gebruikt, zoals nakijken in tweetallen, klassikale correctie. 23

24 Daltonaspecten vrijheid/verantwoordelijkheid zelfstandigheid samenwerking Verantwoordelijkheid nemen voor de eigen manier van corrigeren. Hulp/uitleg vragen als er fouten zijn gemaakt. Zelfstandig nakijken. Als je samen of het werk van elkaar nakijkt. 3.6 Uitgestelde aandacht Onder uitgestelde aandacht verstaan we een periode waarin de leerkracht niet meteen beschikbaar is voor vragen of problemen van kinderen. Drie belangrijke redenen voor het gebruik van uitgestelde aandacht zijn: 1. Kinderen leren in deze tijd zelfstandig problemen op te lossen en op elkaar aangewezen te zijn voor hulp. 2. De leerkracht heeft de tijd om met kinderen individueel of in kleine groepjes te werken. 3. Kinderen leren gebruik te maken van elkaars kennis en vaardigheden. Als een kind een vraag heeft of probleem tegenkomt waarmee het niet bij de leerkracht terecht kan, zal hij/zij in deze volgorde proberen een oplossing te vinden: 1. Eerst zelf goed nadenken over een oplossing. 2. Navragen bij de eigen groep (als het stoplicht op oranje staat). 3. Het blokje op het vraagteken zetten, zodat de leerkracht bij de volgende vaste ronde ziet, dat het kind een vraag heeft. 24

25 Voordat de kinderen zelfstandig aan het werk gaan, loopt de leerkracht de eerste vaste ronde door de groep, om te zien of iedereen aan het werk kan ( servicerondje ). Daarna gaat de periode van uitgestelde aandacht in. De leerkracht geeft de tijd aan op de time-timer. In de groepen 1 en 2 wordt hiervoor de time-timer en een per klas afgesproken voorwerp door de leerkracht gebruikt. Zolang dit voorwerp op tafel staat, mag de leerkracht niet worden gestoord. In groep 3 geven een knuffel in combinatie met een timetimer aan wanneer de leerkracht niet beschikbaar is. Vanaf groep 4 wordt het moment van uitgestelde aandacht aangegeven met behulp van het stoplicht (zie hierboven). Daarnaast hebben alle kinderen (ook die van groep 3) een blokje op tafel met een rode/groene stip en een vraagteken. De kinderen met een vraag worden geholpen in de volgende vaste ronde. Ze gaan ondertussen verder met ander werk. De leerkracht zal regelmatig met de leerlingen hun ervaringen tijdens de uitgestelde aandacht bespreken. Daltonaspecten vrijheid/verantwoordelijkheid zelfstandigheid samenwerking Vrijheid om oplossingen te bedenken voor problemen en de verantwoordelijkheid voor de gevolgen daarvan. De vrijheid om hulp te zoeken en te geven. De hulp van de leerkracht wordt pas gegeven als de leerkracht het initiatief neemt. Oplossingen d.m.v. samenwerken wordt gestimuleerd. 25

26 3.7 Samenwerken en samen werken Samenwerken vindt op vele manieren plaats, o.a.: In de taak Er worden bewust samenwerkingsopdrachten in de taak gezet. In de instructielessen De verschillende methodes doen vaak suggesties voor samenwerkingsopdrachten. Binnen het bewegingsonderwijs Ook hier wordt gezocht naar samenwerkvormen. Veel sport- en spelvormen lenen zich hiervoor. Binnen de creatieve vakken Regelmatig worden er groepswerkstukken gemaakt. De leerkracht evalueert regelmatig het samenwerkingsproces samen met de leerlingen. Er is een verschil tussen samenwerken (samen een opdracht maken) en samen werken: Samen werken betekent ook rekening houden met elkaar en elkaar helpen: Tijdens het werk stoor je elkaar niet. Je voelt je verantwoordelijk voor het welzijn van de medeleerlingen. Je voelt je verantwoordelijk voor de sfeer in de groep en school als geheel. Pestgedrag hoort daar niet bij, maar belangstelling voor een ziek kind en zorg dragen voor een nette schoolomgeving wel. Kinderen moeten het normaal vinden dat je elkaar helpt en dat je hulp vraagt. Leerkrachten moeten hen dit, waar nodig, leren. Daltonaspecten vrijheid/verantwoordelijkheid zelfstandigheid samenwerking Verantwoordelijkheid nemen voor je taak tijdens het samenwerken. De vrijheid om hulp te zoeken en te geven. Zelfstandig hulp zoeken en hulp verlenen. Zelfstandig de uitvoering van de taak op je nemen. Spreekt voor zich. 26

27 3.8 Materialen De klas moet dusdanig ingericht zijn, dat de kinderen de materialen die nodig zijn, zelf en pakken en evt. weer kunnen schoonmaken en opruimen. In de groepen 1 en 2 wordt erg veel aandacht besteed aan deze vorm van zelfstandigheid. In de volgende groepen wordt dit voortgezet. Kinderen kunnen zelf scharen, boeken, papier etc. pakken. Natuurlijk wordt er een uitzondering gemaakt voor zaken die gevaar opleveren (bijv. snijmachine) en materialen die relatief duur zijn (bijv. creatieve materialen) of waarvan er weinig beschikbaar zijn (bijv. computers). Daltonaspecten vrijheid/verantwoordelijkheid zelfstandigheid samenwerking De vrijheid om zonder te vragen materialen te gebruiken die nodig zijn. De verantwoordelijkheid om zorg te dragen voor goed gebruik van de materialen. Zelf bepalen wat nodig is en dat halen. De spullen die je gebruikt hebt, heeft een ander ook weer nodig, dus laat ze netjes achter, maak niet alles op en overleg over het gebruik van schaarse spullen. 27

28 3.9 Werkplekken De kinderen hebben een zekere vrijheid in het kiezen van een werkplek in de school. Doordat er met een taak wordt gewerkt, zijn kinderen in het klaslokaal vaak gelijktijdig bezig met verschillende opdrachten, zoals samenwerken, uitleg krijgen van de leerkracht of een creatieve opdracht. In een Daltonschool zal een kind (moeten) wennen aan een zeker werkgeruis. Kinderen kunnen er ook voor kiezen om hun werk te maken op stilte- en samenwerkplekken die door de gehele school op de gangen (en in lokalen) zijn gerealiseerd. In de groepen 1 en 2 is het al vanzelfsprekend om op verschillende plekken en in verschillende hoeken te werken. Ook wordt hier begonnen met het werken/spelen op de gang, waar ook andere kinderen langskomen en zitten te werken. Ze worden hier al voorbereid op het zelfstandig werken in de hogere groepen. Een belangrijke afspraak is: Je mag elkaar niet storen. Daltonaspecten vrijheid/verantwoordelijkheid zelfstandigheid samenwerking De vrijheid om zelf de werkplek te kiezen. De verantwoordelijkheid om het werk goed te maken en daarvoor een goede plek te kiezen. Bij het maken van deze keuze moet het kind aanvankelijk overleggen met de leerkracht, uiteindelijk bepaalt het kind zelf. Op de samenwerkplekken. 28

29 3.10 Zorg voor klas en school Verantwoordelijkheid geven aan kinderen betekent ook dat zij zorg leren dragen voor hun omgeving, de klas en de school. In alle groepen hebben de kinderen bij toerbeurt klassendienst om de leerkracht te assisteren bij dagelijkse zaken (bijv. schriftjes uitdelen), maar ook bij het helpen opruimen/schoonmaken in de groep (bijv. kasten opruimen/klas aanvegen). In de groepen 1 en 2 noemen we dat de hulpjes. In de groepen 3 t/m 8 hebben de kinderen klassendienst. In de school zijn ook schoolregels van kracht, waarin het netjes houden van de algemene ruimtes is opgenomen. We spreken kinderen er op aan dat zij verantwoordelijk zijn voor hun werkomgeving en bijv. ook rustig door de school lopen. In de hal hangen deze regels voor iedereen zichtbaar (bij de hoofdingang). Daltonaspecten vrijheid/verantwoordelijkheid Deze activiteiten zijn gericht op het stimuleren van het verantwoordelijkheidsgevoel. zelfstandigheid samenwerking Genoemde activiteiten vinden vaak in groepjes/ tweetallen plaats. 29

30 3.11 Kieskasten In elk lokaal staat een kieskast met materialen die zoveel mogelijk zelfstandig gebruikt kunnen worden (zonder instructie). Veel van deze materialen zijn ook zelfcontrolerend. Op de taak staat de tijd aangegeven (bijv. 2 x per week 15 minuten) waarin kinderen met de materialen uit de kieskast kunnen werken. Dit is voor alle kinderen verplicht. Ze mogen wel zelf kiezen wanneer ze dat inplannen en wat ze gaan doen. Ook kunnen ze vrij kiezen of ze alleen met dit materiaal willen werken of samen met een ander. Dat laatste kan natuurlijk ook van het materiaal afhangen. Elke twee maanden wisselen de materialen die in de kieskast staan, zodat het wel interessant en spannend blijft voor de leerlingen. De kieskast materialen kunnen ook gekoppeld worden aan een bepaald thema, maar dit hoeft niet. Daltonaspecten vrijheid/verantwoordelijkheid Bij het werken met kieskast materialen is de keuzevrijheid van de kinderen het belangrijkst. zelfstandigheid samenwerking Door het soort materiaal in de kieskast worden de leerlingen gestimuleerd om zelfstandig (zonder instructie) aan de slag te gaan. Genoemde activiteiten vinden vaak in groepjes/ tweetallen plaats Informatie en rapportage Dat onze school een Daltonschool is, dragen we uit naar ouders en kinderen. Voor de algemene informatie maken we gebruik van: Informatieavonden voor de groepen aan het begin van het schooljaar Voorlichting aan nieuwe ouders het Daltonboek, geschreven voor De Mariёnborn Het schoolplan De schoolgids 30

31 De vaardigheden die kinderen op een Daltonschool dienen te ontwikkelen worden gerapporteerd aan ouders: tijdens de 15-minutengesprekken in het rapport van de kinderen Het is belangrijk de kinderen regelmatig te herinneren aan het hoe, maar ook het waarom van de werkwijze op onze school. Het rapport is enkele jaren geleden herzien en vernieuwd, zodat het past bij het onderwijs dat wij geven. In januari en juni krijgen de kinderen het rapport mee naar huis. In het rapport zijn de resultaten van het onderwijs opgenomen, staan opmerkingen van leerkrachten. 31

32 Hoofdstuk 4: Daltononderwijs in ontwikkeling In dit hoofdstuk is te lezen wat de taak van de aangestelde daltoncoördinator is en aan welke speerpunten de afgelopen periode gewerkt is. Verder is beschreven met welke ontwikkelpunten we ons de komende jaren zullen gaan bezig houden. 4.1 Taakomschrijving van de Daltoncoördinator De Daltoncoördinator is de eerst aanspreekbare persoon voor alle zaken die betrekking hebben op Dalton. Daarbij valt te denken aan klassenmanagement, rapporten en doorgaande lijnen voor samenwerken, zelfstandigheid en vrijheid/verantwoordelijkheid. Hij/zij zorgt samen met de directie voor de organisatorische aansturing van alle Daltonaspecten, welke het functioneren van de school aangaan en verbeteren. 32

33 Voor een breder draagvlak is een Daltonstuurgroep opgericht, waarin leerkrachten uit elke bouw zitting hebben. Tezamen met de Daltoncoördinator brengt deze stuurgroep Dalton in de school. De Daltoncoördinator is een leerkracht met een speciale taak, waarvoor 80 uren staan in het taakbeleid. Binnen deze uren bestaan de taken van de Daltoncoördinator uit het volgende: Een voorbeeldfunctie voor het hele team op het gebied van Dalton-zaken. Het team enthousiasmeren en motiveren om Daltononderwijs te geven. Het begeleiden en bewaken van het Daltonproces. Het opstellen van het Daltonboek, in samenspraak met de directeur. Het helpen opstellen van ontwikkelingsplannen op Daltongebied. Het verzorgen van Dalton agendapunten tijdens teamvergaderingen, bouwoverleggen en studiedagen. Deelname aan het Daltoncoördinatorennetwerk Oost-Nederland. Regelmatig evalueren van het Daltonproces. Voorzitter van de Daltonstuurgroep. De doorgaande lijn binnen de school m.b.t. Dalton bewaken Borgen van gemaakte afspraken in het Daltonboek. Begeleiden van nieuwe collega s bij het Daltononderwijs. Coachen/begeleiden van leerkrachten die nog niet geheel thuis zijn in Dalton. Klassenbezoeken afleggen en hierover verslag doen in teamvergaderingen in het kader van persoonlijke en schoolontwikkelingen in het kader van Dalton. Regelmatig collegiale consultaties initiëren in het kader van Dalton. Streven naar uniformiteit in de Daltonregistratie Overleg met het management team en directie. Initiërende en stimulerende rol t.a.v. de Daltonactiviteiten Het introduceren van nieuwe werkvormen, materialen, handelings- en kijkwijzers etc. Voorbereiding en nazorg t.b.v. visitatie. Daltonstudiedagen/dagdelen invullen of organiseren. Voorbereiden Open Daltondag. Jaarplan Dalton helpen op- en bijstellen. Ouders informeren m.b.t. Dalton via nieuwsbrief etc. 33

34 4.2 Verantwoording speerpunten afgelopen jaren: 2008 / 2009: Visieontwikkeling met daaruit voortkomend de beslissing om over te stappen op Daltononderwijs. Aanmelding bij Nederlandse Dalton Vereniging en Dalton Oost Nederland, Deventer Bezoeken en overleg met andere Daltonscholen in directe omgeving Start opleiding leerkrachten voor Dalton-certificaat Aanstelling Daltoncoördinator, die 3 x per jaar DON-dagen bezoekt 2009/ 2010: Afronding opleiding leerkrachten voor Dalton-certificaat en behalen certificaten Veel contact/bezoek aan Daltonschool in de omgeving Aanschaf Dalton middelen, zoals stoplichten, blokjes, time-timers etc. Bezoek aan Daltoncoördinatorendagen door Daltoncoördinator 2010 / 2011: Nul-meting door Daltoncoördinatoren/visiteurs uit DON-netwerk in februari 2011 Dalton stuurgroep opgericht Weektaak/dagtaak aangepast n.a.v. aanbevelingen visiteurs in februari 2011 Studiedagen gehad over coöperatieve werkvormen. Afspraken gemaakt met betrekking tot de Daltonsymbolen: hoe gaan we hiermee om? 2011 / 2012: Collegiale consultatie Gebruikersenquete gehouden m.b.t. het rapport Flitsbezoeken door Daltoncoördinator aan de hand van kijkwijzer Aanvraag voor visitatie gedaan Gestart met het maken van het Daltonboek 34

35 4.3 Ontwikkel- en bespreekpunten voor de komende jaren: 1. Inhoud Daltonboek eigen maken 2. Reflectie: hoe gaan we dit doen? Wanneer en hoe vaak? Hoe borgen we dit? Hoe leggen we dat vast? 3. Ontwikkelingslijnen uitdiepen 4. Mogelijke aanpassingen aan het rapport vanuit de gebruikersenquête bespreken en eventueel doorvoeren 5. Portfolio bij het rapport: wel of niet? Hoe dan? 6. Hoe ver willen we gaan in gedeelde sturing of eventueel leerling-gestuurd onderwijs? 35

36 Adresgegevens Oecumenische Daltonschool i.o. De Mariënborn Mariënbergweg ZM Oosterbeek tel Postadres Postbus AC Oosterbeek Directeur André van Egmond De Mariënborn maakt deel uit van de Stichting Fluvius. Onder deze stichting vallen 20 basisscholen, verdeeld over Arnhem, Oosterbeek en Doorwerth.