Daltononderwijs in de praktijk.

Transcriptie

1 Daltononderwijs in de praktijk. Ruim honderd jaar geleden bracht de grondlegster van het Daltononderwijs Helen Parkhurst haar onderwijsideeën voor het eerst in de praktijk in de plaats Dalton (Massachusetts, VS). In 1928 werd het Daltonplan voor het eerst toegepast op een Nederlandse school. Men was zo enthousiast over dit vernieuwende onderwijs, dat vier jaar later de Nederlandse Dalton Vereniging (NVD) werd opgericht. En dat enthousiasme is gebleven. Het Daltononderwijs zit in de lift, omdat het zich steeds weet aan de passen aan de veranderende samenleving. De 21st century skills en Dalton passen prima bij elkaar. Daltononderwijs blijft actueel. Daltononderwijs is daarom een uitstekende voorbereiding op de toekomst. Steeds meer ouders en kinderen kiezen voor een Daltonschool. Steeds meer scholen worden Daltonschool. Zo ook onze school. Daltonscholen hebben dezelfde visie op hoe je kinderen helpt bij hun ontwikkeling tot verantwoordelijke burgers in een democratische samenleving. De praktische uitwerking hiervan is niet op alle Daltonscholen dezelfde; hierin heeft elke school keuzevrijheid. Helen Parkhurst ging uit van het kind dat graag speelt en dat in dit spel nu eens niet, dan weer wel het gezelschap zoekt van kameraadjes. Ze zag hierin drie basisprincipes: Vrijheid in gebondenheid/verantwoordelijkheid Zelfstandigheid Samenwerking Deze drie Daltonprincipes geven geen strak voorschrift hoe een school moet werken. Ze geven richting en dit betekent dat elke Daltonschool er anders uitziet. Binnen deze basisprincipes kan een Daltonschool op een eigen manier invulling geven aan het Daltononderwijs. Iedere school werkt binnen de drie basisprincipes op een manier die het beste bij de school past. Een Daltonschool kenmerkt zich niet alleen door de uitwerking van de basisprincipes in de schoolpraktijk, maar zeker ook op de manier van omgaan met elkaar;het is een dynamisch proces. Een school, die volgens de Daltonprincipes werkt, schept ruimte en geeft de kinderen en de begeleiders de gelegenheid om onder eigen verantwoordelijkheid zelfstandig of samen te werken aan een afgesproken taak. Bovendien wordt het onderwijs zo vormgegeven, dat elk kind zich veilig en geborgen voelt in de school en er ook wil leren.

2 In de nieuwste Daltonontwikkeling spreekt men tegenwoordig liever over de vijf kernwaarden van Dalton. Naast de drie (originele) basisprincipes zijn daaraan toegevoegd: Effectiviteit en Reflectie. In schema is dit als volgt weergegeven. In de cirkel komen dan de vijf kernwaarden te staan. Daltonscholen verschillen in hun manier van werken, in sfeer en de wijze waarop leerstof wordt aangeboden. In dit boekje stellen wij u op de hoogte van de manier waarop wij het Daltononderwijs op onze school aanbieden en wat uw deel als ouder/verzorger hierin kan zijn. Sfeer,veiligheid en geborgenheid zijn, evenals structuur en regelmaat, verweven met de Daltonkernwaarden. Wij denken, dat u d.m.v. dit boekje nog beter op de hoogte bent van het Daltononderwijs op de Dolfijn en nodigen u tevens uit om regelmatig de praktijk op school te komen bekijken. Dit kan o.m. tijdens de inloopochtenden aan het begin van het schooljaar en de open dag in januari. Ook kunt u altijd een afspraak maken om onze school te bezoeken.

3 Hoe worden de Daltonprincipes op de Dolfijn ingevuld? Kortom: wat kunt u van ons verwachten? Zelfstandigheid Zelfstandig leren en werken op een daltonschool is actief leren en werken. Een leerling wil doelgericht werken aan een taak of opdracht en is in staat om tijdens dit leerproces hulp te zoeken indien noodzakelijk. Deze manier van werken stimuleert het probleemoplossend denken van leerlingen. Om later als volwassene goed te kunnen functioneren, moet een leerling leren beoordelen welke beslissingen hij/zij moet nemen en wat de gevolgen daarvan zijn. De keuzevrijheid dwingt een leerlingen tot het nemen van zelfstandige beslissingen die voor hem effectief en verantwoord zijn. Om zelfstandig te kunnen werken aan de taak heeft het kind vertrouwen nodig in zichzelf en in zijn omgeving. Een goed pedagogisch klimaat waarin het kind zich veilig voelt en kan vertrouwen op de leerkracht is voor zijn/haar ontwikkeling een voorwaarde. Dit klimaat creëren we door er echt te zijn voor alle kinderen. Dat doen we door met elk kind regelmatig een individueel gesprek te voeren(de spiegelgesprekken). In deze gesprekken kijken en bespreken we samen met het kind waar zijn/haar werkpunten liggen en hoe we daar in de nabije toekomst aan gaan werken. We zien kinderen als gelijkwaardig en hebben een open houding naar hen toe. We nemen ze serieus en geven hen vertrouwen door ze verantwoordelijkheid te geven om zelfstandig aan de (dag- of week-) taak te werken. Uiteraard wordt die verantwoordelijkheid van begin af aan voorzichtig opgebouwd. Het begint in de groepen 1 en 2 met taken die voor de kinderen overzichtelijk zijn en waarvan je ook weet dat ze die aan kunnen. Langzamerhand worden de taken en de tijd van zelfstandig werken steeds verder uitgebreid. Die verantwoordelijkheid is belangrijk om je als kind te kunnen ontwikkelen op een manier die bij je past. Als bv. blijkt dat een bovenbouwer nog niet toe is aan een weektaak, dan zetten we het werk, samen met hem/haar, om in een dagtaak. Hierdoor kunnen alle kinderen succeservaringen opdoen en daardoor groeit het zelfvertrouwen. Van daaruit kan het kind zich weer verder ontwikkelen.

4 Vrijheid in gebondenheid/verantwoordelijkheid Vrijheid is noodzakelijk om eigen keuzes te kunnen maken en eigen wegen te vinden. Vrijheid in het daltononderwijs is de gelegenheid krijgen om het taakwerk zelf te organiseren. De opgegeven leerstof en de eisen die daaraan worden gesteld, de tijdslimiet, de werkafspraken en de schoolregels vormen de grenzen waarbinnen de leerlingen hun vrijheid leren gebruiken. Een leerling leert verantwoordelijkheid voor zichzelf en zijn omgeving te dragen, als zijn omgeving hem daarvoor de ruimte en mogelijkheden biedt. Door leerlingen meer vrijheid te bieden kunnen zij eigen keuzes maken en een actieve leerhouding ontwikkelen. Maar vrijheid betekent niet dat alles zomaar kan en mag. Het is een taak van de leerkracht om iedere leerling een structuur te bieden om vrijheid binnen grenzen te leren hanteren. Leerlingen krijgen de ruimte om te ontdekken en te experimenteren, maar worden tegelijk ook geconfronteerd met de relatie tussen wat ze doen en wat dat oplevert. Dat is voor leerlingen een geleidelijk leerproces, waarin zelfkennis en zelfinschatting een grote rol spelen. Terwijl de opdracht/inhoud van de taak vast staat krijgen de kinderen verantwoordelijkheid en keuzevrijheid voor: - het tempo en de volgorde waarin ze willen werken; - het gebruik en de keuzes van hulpbronnen; - de keuze wanneer alleen te werken en wanneer samen met je maatje; - de hoeveelheid tijd die zij willen besteden aan een taakonderdeel; - de (hulp) materialen die ze willen gebruiken. - de werkplek De leerkracht begeleidt ieder kind en maakt met het kind afspraken. We hebben met elk kind regelmatig een spiegelgesprek. Op die manier leren kinderen dat je leren en werken voor jezelf doet en dat je zelf verantwoordelijk bent om het beste uit je zelf te halen. Naarmate het kind ouder wordt kan het ook meer invloed krijgen op de inhoud van de taak. Het wordt op die manier steeds meer eigenaar van het leerproces.

5 Ook in de thuissituatie hebben de kinderen te maken met afspraken en taken waar ze verantwoordelijk voor zijn. De kinderen zullen zich meer verantwoordelijk voelen voor hun taak wanneer u uw kind de ruimte geeft om zelf keuzes te maken. In overleg geeft u zelf de grenzen aan. Samenwerking Een daltonschool is een leefgemeenschap waar leerlingen, leerkrachten, ouders, schoolleiding en bestuur op een natuurlijke en gestructureerde wijze samen leven en werken. Een daltonschool is ook een leeromgeving waar leerlingen en leerkrachten iets van en met elkaar leren. Doordat leerlingen samen met leerkrachten en medeleerlingen aan hun leertaken werken, leren zij met elkaar om te gaan en leren zij dat zij elkaar kunnen helpen. Het verwerven van kennis en vaardigheden in samenwerking met anderen kan het leren vergemakkelijken. Leerlingen leren dat er verschillen bestaan tussen mensen. Ze leren naar elkaar te luisteren en respect te hebben voor elkaar. Als leerlingen met elkaar samenwerken, ontwikkelen ze sociale vaardigheden en leren ze reflecteren op de manier waarop ze leren, zoals het beoordelen van een eigen inbreng en die van een medeleerlingen, het aangaan van de dialoog, het leren omgaan met teleurstellingen en het ervaren van een meeropbrengst uit de samenwerking. Bezig zijn met democratisering en socialisering; kortom: goed burgerschap. Een daltonschool is hier een prima oefenplek voor. Samenwerken is: Positieve wederzijdse afhankelijkheid Individuele aanspreekbaarheid Directe interactie Gebruiken en ontwikkelen van sociale vaardigheden Aandacht voor het groepsproces Het samenwerken op de Dolfijn organiseren we als volgt: Elk kind heeft een eigen maatje. De periode van maatjes-zijn verschilt per groep. In de onderbouw wisselt het maatje per 2 weken; in de middenbouw wisselt het maatje per periode (van vakantie tot vakantie) en in de bovenbouw per periode of soms per periode van onderwerp (bv. een hoofdstuk van aardrijkskunde of een werkstuk). In principe is het kind dat naast je zit, je maatje (schoudermaatje). Ook kan het kind dat tegenover je zit je maatje zijn (oogmaatje). De leerkracht stelt de groepjes samen

6 en heeft op deze manier invloed op de samenstelling van de maatjes. Op deze manier leren de kinderen met iedereen samen te werken en ervaren ze dat het met de één makkelijker zal gaan dan met de ander. Bij het samenstellen van de groepjes wordt ook gekeken naar de dynamieken van kinderen. Getracht wordt om de diverse dynamieken in een groepje terug te laten komen. Op die manier ben je aanvullend. Bij het samenstellen van de maatjes zal ook naar de dynamieken gekeken worden. In het gesprek met de kinderen komt dan ook naar voren wat de ander nodig heeft en wat jij nodig hebt om de samenwerking goed te laten verlopen. Op deze manier geven we kinderen mee dat een ander anders kan én mag zijn. En dat je elkaar kunt helpen en van elkaars sterke kanten gebruik kunt maken. Want.. later, in de maatschappij, zul je ook niet altijd je collega s kunnen uitzoeken en zul je ook moeten leren water bij de wijn te doen. In goed overleg komen de kinderen er meestal wel uit. Daar waar nodig stuurt en begeleidt de leerkracht de samenwerking. Deze vorm van samenwerkend leren bevordert een positief pedagogisch klimaat in de school. In elke taak zorgt de leerkracht dat er een aantal verplichte samenwerkingsopdrachten verwerkt zijn. Daarnaast zijn er nog de keuze opdrachten, die ze samen mogen doen. Deze hoeven dan ook niet per se met hun maatje gedaan te worden. Naast het maatjeswerk kennen we binnen onze school andere vormen van samenwerkend leren, o.a. het tutor-leren. Deze vorm wordt toegepast tijdens het technisch lezen. Kinderen die in een hoger niveau lezen, kunnen tutor worden voor een kind dat in een lager niveau leest. Op deze manier leren kinderen ook met en van elkaar. Het geeft ook het oudere kind heel veel zelfvertrouwen. Verder worden er ook samenwerkingsvormen uit het coöperatief leren ingezet. Hierbij zetten we de volgende vormen in: + binnen- en buitenkring + tweepraat + één-twee-meer + koppen-bij-elkaar + tafel rondje + placemat model Elk jaar leren de kinderen een nieuwe vorm van samenwerkend leren erbij. Op deze manier hebben de kinderen aan het einde van de basisschoolperiode een behoorlijke bagage aan samenwerkingsvormen geleerd, die ze in hun verdere leven goed kunnen gebruiken.

7 Effectiviteit Dalton is een maatregel om effectiever te werken: 'a simple and economic reorganization of the school'. Parkhurst wil met haar Dalton Plan het schoolse leren doelmatiger maken. Daarom zijn effectiviteit en efficiency al vanaf het begin twee belangrijke begrippen. Parkhurst vindt dat het onderwijs een brede functie heeft. Onderwijs behoort kinderen en jeugdigen ook cultureel en moreel te vormen, zodat ze zelfredzaam en sociaal verantwoordelijk worden: geoefend in, gewend aan en voorbereid op leven, werken en samenleven. Het daltononderwijs is gericht op een effectieve inzet van tijd, menskracht en middelen. Parkhurst wil omwille van de efficiency leerlingen juist verantwoordelijkheid in handen geven. Zij stelt dat als leerlingen een taak krijgen waar zij verantwoordelijkheid voor dragen en die ze in vrijheid zelf plannen en uitvoeren, het onderwijs veel effectiever is dan het stilzit- en luisteronderwijs dat zij zelf doorlopen heeft. Parkhurst maakt in haar Dalton Plan van kinderen als het ware kleine ondernemers, die verantwoordelijkheid leren dragen voor het schoolwerk, dat ze in vrijheid uitvoeren. Reflectie Reflectie, nadenken over je eigen gedrag en je eigen werk, is op daltonscholen belangrijk. Op veel daltonscholen maken leerlingen vooraf een inschatting van de moeilijkheidsgraad en de tijd van de opdrachten. Achteraf geven de kinderen zichzelf een beoordeling over hoe ze gewerkt hebben. Ook worden hierover gesprekken met leerkrachten gevoerd. In deze gesprekjes kan er dan bijvoorbeeld aandacht geschonken worden aan het feit waarom een kind steeds de rekenopgaven in de weektaak vooraf moeilijker inschat dan ze (achteraf) blijken te zijn. Op andere aspecten van het werken in de klas wordt op een soortgelijke wijze gereflecteerd. Zo wordt geleidelijk de vaardigheid in het zelfstandig werken en het samenwerken opgebouwd. Het kritisch benaderen van onderwijskundige ontwikkelingen en inzichten is op een daltonschool vanzelfsprekend. Iedere leerkracht die werkt op een daltonschool reflecteert op zijn/haar onderwijspraktijk en professioneel handelen. Ook op schoolniveau vindt reflectie over de kwaliteit van het daltononderwijs voortdurend plaats.

8 Hoe ziet u deze uitgangspunten nu terug in de dagelijkse praktijk? De taak Hét onderwijsmiddel om de Daltonuitgangspunten te verwezenlijken is de taak. In de groepen 1 en 2 wordt de taak zichtbaar gemaakt op het takenbord. De kinderen geven aan wat zij die dag willen gaan doen. Als ze klaar zijn geven ze aan hoe het werk gegaan is. In groep 3 wordt de taak omgezet in een papieren takenblad. voorbeeld dagtaak groep 3 Vanaf groep 4 heeft het takenblad een voor- en een achterzijde. Op de voorkant staat het werk dat zelfstandig gemaakt kan worden. Hierop is ook aangegeven of het werk individueel of samen met het maatje gemaakt dient te worden. Op de achterkant is een weekoverzicht afgedrukt. Kinderen zien hierop hoe de week eruit ziet. Zijn er nog bijzonderheden, wie is er jarig, wanneer wordt welke instructie gegeven enzovoort. Daar kunnen ze dus met het plannen van het werk rekening mee houden.

9 Bij het werken aan de taak krijgen kinderen grenzen aangeboden waar binnen ze keuzes maken. De kinderen krijgen een dag-, halve week- of een weektaak en gaan daar zelfstandig mee aan de slag; zij kiezen de volgorde van werken en de manier waarop, weliswaar met de verplichting dat de taak af moet. Dat is de gebondenheid. De kinderen in de groepen 1 en 2 werken met een taak voor een week. In de groepen 3 en 4 wordt i.v.m. de nieuwe leeractiviteiten (o.a. het lezen) met een taak voor een dag gewerkt. De groepen 5 en 6 krijgen een weektaak; zij leren stapsgewijs het plannen over meerdere dagen. De groepen 7 en 8 werken met en plannen voor een hele week. Daar waar kinderen nog moeite blijken te hebben met het overzien van een meerdaagse taak, wordt de taak omgezet in een dagtaak. Het betreft hier dan individuele aanpassingen. Dagkleuren Elke dag heeft zijn eigen kleur. De dagkleuren worden gebruikt als communicatiemiddel. Belangrijk is dat je ze door de hele school terug ziet. De kleuren hebben we als school zelf gekozen en vastgelegd. Ze zijn duidelijk aanwezig in elke groep. Bij de onderbouw vind je ze b.v. terug in het overzicht van de week; bij de midden- en bovenbouw vind je ze terug op de taakbrieven. De kleuren kunnen heel divers ingezet worden, b.v. bij het plannen en aftekenen van de taak. maandag dinsdag woensdag donderdag vrijdag

10 Dagritmekaarten in de onderbouw (groep 1 t/m 3) Bij binnenkomst is direct door de kinderen te zien op de dagritmekaarten hoe het dagdeel zal verlopen: de dagritmekaarten hangen in de juiste volgorde, welke per dag en dagdeel kan veranderen. Een kind hoeft met dit hulpmiddel niet ieder moment aan de leerkracht te vragen: Wat gaan we straks doen? maar kan dit zelf aflezen en tevens inschatten hoe lang het dagdeel nog zal duren. Het takenbord en het keuzebord in de onderbouw Meer betrokkenheid/motivatie door eigen keuze.. Het takenbord is duidelijk aanwezig in de groepen 1 en 2. Op dit bord staan de geplande taken voor een week. In de kring wordt de groepsinstructie voor de taken gegeven. Indien nodig krijgen de kinderen nadien nog extra instructie. De kinderen mogen zelf bepalen wanneer ze de taken maken. De taken moeten echter op donderdagmiddag van die week helemaal af zijn. Sommige kinderen hebben hier nog veel begeleiding bij nodig. Bij binnenkomst op de ochtend en de middag plannen de kinderen wat ze tijdens het spelen en werken gaan doen. De kinderen zetten hun foto bij wat ze kiezen. Op maandag moeten de taken nog uitgelegd worden en plannen ze niet bij binnenkomst. Kinderen krijgen de vrijheid en verantwoordelijkheid te kiezen op welk dagdeel ze een taak in de werkles uitvoeren. Dit, waar nodig, wel in overleg met hun maatje. Daarnaast is er het keuzebord. Als kinderen geen verplichte taak hebben gepland op die dag, plannen ze op het keuzebord. Er is keuze uit wel 6-8 opdrachten, waar ze dan die dag aan werken. De meeste kinderen hebben al vrij snel een gevoel van taakbewustzijn; ze voelen zich verantwoordelijk voor hun eigen taak. Het is prachtig om te horen: ik wil graag in de huishoek, maar ik heb nog maar één taak gedaan. Je ziet ze dan denken: Wat nu.? Aan het begin van de speel-werkles denken kinderen goed na wat ze hebben gepland. Dan pakken ze hun spullen en gaan beginnen. Bij alles wat kinderen doen, moeten ze er ook een bepaalde tijd aan werken/spelen. Dit wordt visueel gemaakt m.b.v. de time-timer en de gele pijl.

11 De time-timer wordt op 45 minuten gezet; dat is de gehele speel- werkles. De pijl wordt gezet op minuten. Als deze aangegeven tijd voorbij is, mogen ze opruimen en een andere taak kiezen óf doorwerken. De taak waarmee ze aan het werk zijn, moeten ze wel eerst afmaken. Als een taak gedaan is, maar altijd aan het eind van de werkles, wordt een magneet met de dagkleur op het takenbord gezet (ook als de taak niet af is). Als kinderen tussendoor wisselen van activiteit, zetten ze ook een magneet op het taakbord en verplaatsen hun foto. Alle benodigde materialen, die de kinderen niet zelf kunnen pakken liggen klaar. Als iedereen aan het werk is, beginnen we met werken met uitgestelde aandacht na het zingen van het lied: Hallo hier ben ik weer. Ik ben Flap de beer We gaan zelfstandig werken. Hoe gaat dat ook alweer? Flap de beer is hierbij een visueel hulpmiddel. Bij de speel- werktijd met uitgestelde aandacht gelden de volgende regels: -Eerst zelf nadenken (alles wat je zelf kunt doen doe je zelf). -Heb je hulp nodig, dan vraag je het aan een klasgenoot. -Vraag daarna, indien nodig, nog een andere klasgenoot. -Kun je nog niet verder, pak dan een boek en ga in de kring zitten. -Hierna komt de leerkracht je helpen. Tijdens de speel- werktijd lopen de leerkrachten een paar keer een ronde. Verder is er tijd om te observeren, te begeleiden en extra hulp te geven. We nemen afscheid van Flap de beer met weer een liedje. (Doei Doei, daar was ik weer. Ik ben Flap de beer. We gingen zelfstandig werken. Tot de volgende keer!). Dit betekent dat je geen nieuw werk meer mag pakken. Je mag alleen nog werk afmaken. Ben je toevallig net klaar dan ruim je vast op of je helpt een ander kind. Je mag ook alvast in de kring gaan zitten en een boek gaan lezen. Als de time-timer is afgelopen, moet je opruimen. Bij gezamenlijke activiteiten ruim je samen op, ook eventueel van een ander kind waarmee je hebt gespeeld of gewerkt.

12 Huishoudelijk taakbord Het huishoudelijk taakbord stimuleert de hulpvaardigheid die kinderen van nature al in zich hebben. Van jongs af aan krijgen de kinderen verantwoordelijkheden die ze aan kunnen. Het gaat hierbij om taken als planten water geven, kasten opruimen, bord uitvegen enz. Zelfstandig werken Het huishoudelijk taakbord heeft geen vaste lay-out, maar is in elke klas wel duidelijk zichtbaar aanwezig. Doorgaans wisselen de taken per week voor de kinderen. Er zijn niet altijd taken voor alle kinderen, dus er zijn weken dat het kind geen huishoudelijke taak heeft. In groep 8 is het huishoudelijk taakbord verwerkt in een heel jaaroverzicht. De schoolweeknummers zijn hierbij leidend. De kinderen weten dus ruim van te voren wanneer ze welke taak hebben. Ze kunnen dit noteren in hun agenda. Op deze manier wordt plannen in praktijk geleerd. Ze hebben hier een eigen verantwoordelijkheid in. Als ze de taak een keer niet kunnen doen, zijn ze er zelf verantwoordelijk voor dat ze de taak overdragen. Het zelfstandig werken vraagt wel een goede grondhouding van de kinderen om dit te willen leren. Wij erken in de jaren dat de kinderen op de Dolfijn zitten aan de volgende voorwaarden om goed te kunnen zelfstandig werken. kennen de groepsafspraken; kunnen elkaar helpen zonder voor te zeggen; weten wat zelfstandig werken is; weten waar ze het materiaal kunnen vinden; kunnen problemen zelf oplossen; kunnen zelf hun werk plannen; kunnen goed met het materiaal omgaan; kunnen omgaan met uitgestelde aandacht; weten wat ze moeten doen als hun taak af is;

13 kunnen het gemaakte werk zelf nakijken; zijn in staat hun problemen te verwoorden; kunnen samenwerken; kunnen kiezen waar ze hun werk willen maken. Om deze vaardigheden te ontwikkelen maken we o.a. gebruik van de school- en klassenregels. We koppelen nieuwe kinderen aan een meer ervaren leerling. Deze mentor neemt de nieuwe leerling mee in allerlei situaties die voor hem/haar al een automatisme zijn. Zo leert het nieuwe kind al snel de dagelijkse gang van zaken en de afspraken die daarbij horen. Niet alleen de nieuwe leerling is gebaat bij deze aanpak. Ook de mentor leert veel over verantwoordelijkheid en zijn/haar zelfvertrouwen groeit, omdat hij/zij een nieuwe leerling verder kan helpen door zijn eigen opgedane kennis en vaardigheden te delen. Van daaruit bouwen we verder aan een goede zelfstandige grondhouding en worden de kinderen daar één-op-één in begeleid. Het ene kind zal zich hierin ook verder ontwikkelen dan het ander; waarmee we dus ook zeggen dat de hoeveelheid begeleiding per kind verschillend kan zijn. De leerkracht geeft in de tijd van zelfstandig werken extra instructies, hij /zij begeleidt kinderen met een eigen leerlijn; heeft tijd voor extra instructiegroepen; loopt door de klas om hulp te bieden; observeert en praat met kinderen (bv. spiegelgesprek). De leerkracht bepaalt wie wanneer hulp krijgt. In zijn eigen voorbereiding is dit al meegenomen. Wij plannen de extra hulp. Plannen Door middel van een taak leren de kinderen inzicht en overzicht te krijgen over hun werk en hun vorderingen. Ze leren te plannen. De kinderen in de groepen 1 en 2 plannen hun werk met behulp van het takenbord, met daarop alle taken. In de groep 3 gaat het plannen over op een taak op papier. Bij het plannen dienen de kinderen eerst de samenwerkingsopdrachten met hun maatje te plannen en daarna het individuele werk. Op deze manier leren ze te overleggen en compromissen

14 te sluiten. Bij het plannen maken ze gebruik van de dagkleuren; op het planbord zijn dit gekleurde magneetjes en op papier kleuren ze de vakjes m.b.v. kleurpotloden. Het blokje Het blokje heeft twee rode kanten, twee groene kanten en twee gele kanten. De nieuwere blokjes hebben één rode, één groene en één vraagteken kant. Het vraagteken fungeert als gele kant. De kinderen gebruiken het blokje tijdens de taakuren zelfstandig werken. Er zijn drie mogelijkheden voor het kind. Een kind heeft het blokje op rood staan. Het kind geeft hiermee aan dat het niet door andere kinderen gevraagd/gestoord wil worden om te helpen. Het wil echt ongestoord aan het werk zijn. Het mag zelf ook niet storen of overleggen. Een kind heeft het blokje op groen staan. Het kind geeft hiermee aan dat anderen hem/haar mogen storen voor een hulpvraag. Het geeft hiermee dus aan dat het bereid is en tijd heeft om een ander te helpen. Ook staat het blokje op groen als het kind met zijn maatje samenwerkt. De twee blokjes staan dan tegen elkaar aan. Een kind heeft het blokje op geel staan (of het vraagteken). Het kind geeft hiermee aan dat het de hulp nodig heeft. Deze hulp kan geboden worden door een kind uit de tafelgroep of door de leerkracht. De leerkracht loopt hiervoor regelmatig "de ronde" door de klas en kan zo de kinderen met een hulpvraag helpen. Het blokje is heel duidelijk een middel om kinderen te helpen zich te bewust worden van hun werkhouding. In de eindfase (groep 8, 7 en wellicht al soms in 6) zal het gebruik van het blokje worden afgebouwd. Als kinderen een juiste houding laten zien, is het middel immers niet meer nodig. Symbool voor uitgestelde aandacht. Ook de leerkracht heeft een symbool dat gebruikt wordt tijdens de tijd van zelfstandig werken. Dit symbool staat voor uitgestelde aandacht. Dit symbool geeft de begin- en eindtijd van zelfstandig werken aan. Voor de kinderen is hiermee duidelijk dat de leerkracht vanaf dat moment bepaalt, wie wanneer hulp krijgt. De leerkracht heeft eerst tijd om de kinderen met

15 opstartproblemen op weg te helpen. Dit geeft de kinderen vertrouwen en het gevoel dat ze immers niet aan het lot worden overgelaten. Bij de kleuters wordt het symbool voor uitgestelde aandacht gesymboliseerd door Flap de Beer. (zie eerder). De overige groepen gebruiken hiervoor de time-timer. In de groepen 7 en 8 is geen symbool meer in gebruik. Voor deze groepen geldt: de hele dag is zelfstandig werken met daarin momenten van gezamenlijke instructie of activiteit. Het symbool wordt ingesteld aan het begin van de zelfstandig werktijd. Het betekent dat de leerkracht op dat moment niet meer gestoord kan worden door kinderen. De leerkracht bepaalt wie er tijdens zelfstandig werken extra hulp/instructie krijgt. Hij/zij geeft eerst de kinderen met opstartproblemen een steuntje in de rug. Daarna kan de extra instructie beginnen. Tijdens deze extra instructie loopt de leerkracht regelmatig door de klas om eventuele problemen het hoofd te bieden. Naast de extra instructie is er in deze tijd ook hulp voor kinderen met een eigen leerlijn. Instructietafel De instructietafel geeft de leerkracht de mogelijkheid, binnen de groep, extra instructie te geven aan individuele kinderen of groepjes kinderen. In principe heeft elke klas letterlijk een instructietafel. De kinderen die op dat moment niet deelnemen aan de extra instructie zoeken elders in het lokaal of daarbuiten een werkplek. Het gebruik van de instructietafel wordt dus in alle groepen structureel ingezet. Het symbool voor uitgestelde aandacht (Flap de Beer of time-timer) is tijdens de extra instructie in werking. De kinderen aan de instructietafel krijgen extra instructie over de les of met hen wordt een ander onderdeel nog eens doorgenomen. Ook kan de extra instructie bestaan uit een vorm van pre-teaching; de kinderen worden dan alvast voorbereid op leerstof die nog aan de orde komt in de gewone instructie. Daarnaast is het een moment om kinderen die verder zijn extra uitleg te geven. Omdat het symbool voor uitgestelde aandacht in werking staat, mogen andere kinderen niet storen. Bij problemen moeten ze eerst aan andere kinderen vragen hen verder te helpen. Lukt dat niet, dan gaan ze eerst met ander werk verder. Dit alles is zichtbaar gemaakt in een

16 handelingswijzer. Zodra de extra instructie klaar is; zal de leerkracht het symbool uit zetten. De leerkracht loopt nu een ronde door de klas en helpt waar nodig. Daarna kan de extra instructie voortgezet worden of een andere instructie gegeven worden. Dankzij deze (individuele) begeleiding krijgen kinderen het onderwijs dat bij hen past. Ze krijgen de kans om een voorsprong te nemen op de groep of een achterstand in te lopen. Stille werkplek Op de verdieping aan de bovenbouwkant is een Stille Werkplekruimte (SWP ruimte) gecreëerd. Dit is een prikkelarme en geïsoleerde ruimte. In deze ruimte kan door de kinderen ongestoord gewerkt worden. Het is hier absoluut stil. Samenwerken, elkaar helpen of op de laptop werken kan op hier dus niet. Ook leerkrachten respecteren de stilte en zullen met gebaren taal kinderen corrigeren. Hulp bieden of vragen beantwoorden kan niet. Daarvoor dienen de kinderen naar de klas te gaan. Evaluatie/reflectie in de groepen 1/2 Als iedereen klaar is met opruimen, wordt de speel- werkles nabesproken in de kring. Na afloop van elke werkles of tussendoor, na het afronden van een taak, keuzewerk of vrije keuze geven kinderen d.m.v. een smiley op het takenbord aan hoe ze hun eigen werk en/of werkwijze beoordelen. Een lachend gezicht geeft aan dat ze tevreden zijn over proces en resultaat. Een verdrietig gezicht geeft aan dat het niet goed ging en/of dat kinderen het niet leuk vonden om te doen. Er is ook nog een neutraal gezicht dat aangeeft dat het niet slecht ging, maar dat er ook dingen beter konden. Groep ½ gebruikt hierbij feedbackkaarten. Evaluatie/reflectie vanaf groep 3. Het takenblad is een soort agenda, dat een overzicht geeft van het werk en het werkproces van het kind. Een belangrijk hulpmiddel voor het plannen en overzicht houden voor het kind. Daarnaast een hulpmiddel voor de leerkracht en de ouders. Aan het eind van de week wordt de takenblad afgetekend door het kind, nadat hij/zij eerst zelf heeft geëvalueerd én zichzelf een tip voor de komende werkweek heeft gegeven. Wat ging goed deze week en wat kan een volgende keer nog verbeterd worden? De leerkracht spreekt ook met het kind; bv. ging je planning goed? Kreeg je alles af? Zo niet, dan wordt vooral gekeken naar

17 de oorzaak, om van daaruit een leer/werkpunt (tip) voor de volgende week te formuleren. Dit is de evaluatie en reflectie. Ik heb veel/ weinig hulp gevraagd. Ik heb veel / weinig hulp gegeven. Hoe heb ik gewerkt? 0 goed 0 gewoon 0 niet zo goed Ik vond de taak 0 moeilijk 0 gewoon 0 makkelijk Het moeilijkste vond ik: Het leukste vond ik: Bij deze gesprekken kan gebruik gemaakt worden van zgn. reflectiekaarten. Op een kaart staan de stappen van reflectie voor een bepaald onderdeel afgebeeld of beschreven. Deze geven houvast en je kunt ook van te voren af spreken waar je een bepaalde dag of week op gaat letten (focussen). Op deze manier leren kinderen kritisch naar hun eigen werk(houding) te kijken. Kinderen leren op zichzelf reflecteren en ook samen te reflecteren. Ze leren elkaar complimenten en tips geven. Dit hangt ook nauw samen met de Kanjertraining, die we als school toepassen. Na het geven en krijgen van feedback tekent de leerkracht de taak af, voegt eventueel een opmerking toe en daarna gaat de taak mee naar huis; zodat u als ouders op de hoogte blijft van de vorderingen van uw kind m.b.t. het zelfstandig werken. Dit geldt uiteraard alleen voor de papieren taak. U kunt Uw kind(eren) hier gerust naar vragen. In de oudergesprekken en de rapporten wordt dit, indien nodig ook besproken. Mocht er eerder aanleiding toe zijn, dan wordt U vanzelf uitgenodigd voor een extra gesprek. Evaluatie en Reflectie zijn voor ons nog steeds volop in ontwikkeling. Hoe kunnen we hier zoveel mogelijk uithalen. We kijken hierbij naar evalueren en reflecteren in de breedste zin van het woord; zowel op product, maar vooral op proces. Op deze manier willen we in ons onderwijs nog meer bij de kinderen aansluiten. De inhoud en de uitvoering hiervan blijven in ontwikkeling. Aanpassingen op de weektaak zullen hiervan een uitwerking zijn. Kinderen worden steeds meer betrokken bij het eigen leerproces. We spreken dan over personalisering van de taak.