Colofon. Projectgroep bestaande uit: Jacco Snuverink ook Lansink. Vormgeving: Oranjewoud. Datum van uitgave: 27 juni 2013

Transcriptie

1

2 Colofon Projectgroep bestaande uit: Jacco Snuverink ook ansink Stephan van der Geest Peter Zuurbier John Doomernik Jan Voets Glien van der Knaap - Oranjewoud - Oranjewoud - Oranjewoud - Gemeente Maasdriel - Gemeente Maasdriel - Gemeente Maasdriel Vormgeving: Oranjewoud Datum van uitgave: 27 juni 2013 Contactadres: Zutphenseweg 31D 7418 AH Deventer Postbus AH Deventer Copyright 2013 Ingenieursbureau Oranjewoud Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, elektronisch of op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de auteurs.

3 Inhoudsopgave blz. 1 Inleiding eeswijzer Wat hebben we? Review: Waar staan we en wat hebben we gedaan? De basis: de weginspectie Algeheel beeld: de kwaliteitsontwikkeling Vergelijking: Huidige kwaliteit versus ambitie In detail: de huidige kwaliteit Vergelijking: Financiële situatie versus kwaliteit Conclusie Review Wat moeten we? Juridisch kader Vigerend beleid Ombuigingen Groenbeheer Rioolbeheer Openbare verlichting Verkeer en mobiliteit Jaarplan Openbare Ruimte Prioritering: Conclusie: Wat moeten we? Wat willen we? Referentiescenario 1: Alles Basis Scenario 2: Binnen de kom Basis, buiten de kom aag Scenario 3: Alles aag Noodzakelijk onderhoud en Jaarplan Openbare Ruimte (JOR) Conclusie / Scenariokeuze Wat kost het? Financiën Uitgangspunten Financiële strategieën Beoordeling strategieën Conclusie Conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen Bijlage A Structuurelementenkaart Maasdriel...23 Bijlage B Kwaliteitsontwikkeling Wegen...25 Bijlage C Meetlatten Wegen...24 blad 1

4 1 Inleiding Het wegbeheerplan Maasdriel beschrijft de juridische kaders, beheermethode, bestaande situatie inclusief hoeveelheden, kwaliteitsambities, planning en de financiële consequenties voor de periode 2014 t/m Het doel van Wegbeheerplan Maasdriel is te komen tot een gedegen afweging met betrekking tot de benodigde budgetten, gewenste kwaliteitseisen en de beschikbare financiële middelen. In dit plan zullen enkele scenario s uitgewerkt worden, met daaruit vloeiend de financiële consequenties. Richting de gemeenteraad zal één van deze scenario s aangeboden worden. De output van het Wegbeheerplan Maasdriel zal als input dienen voor het Jaarprogramma Openbare Ruimte (JOR). Het Wegbeheerplan is in samenwerking met Oranjewoud opgesteld. De visie van Oranjewoud op beheer is weergegeven in de blauwe diamant. Dit plan geeft invulling aan Review, Ambitie en Plan voor wegbeheer. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van data afkomstig uit de infotheek (GBI) en kwaliteitscijfers uit de weginspectie (Meten). Figuur 1 De blauwe diamant van beheer 1.1 eeswijzer Hoofdstuk 2 geeft inzicht in de omvang, functie en leeftijdsopbouw van het wegenareaal van de gemeente Maasdriel. In hoofdstuk 3 wordt een Review gedaan. Op basis van de huidige gegevens in GBI en de kwaliteitscijfers voortkomend uit de weginspectie (Meten) wordt ingegaan op de huidige stand van zaken. Hoofdstuk 4 geeft inzicht in de verplichtingen omtrent wegbeheer en het reeds opgestelde beleid. Hoofdstuk 5 schetst scenario's voor de nabije toekomst. Welke keuzes kunnen gemaakt worden? En wat zijn de gevolgen? Hoofdstuk 6 geeft inzicht in de financiële consequentie. In hoofdstuk 7 worden de conclusies en aanbevelingen opgemaakt. blad 2

5 2 Wat hebben we? Dit hoofdstuk geeft inzicht in het wegenareaal van de gemeente Maasdriel. Wat wordt precies beheerd? De verschillende overzichten en figuren geven een goed inzicht in de kwantiteit van het areaal en de leeftijd. In totaal heeft de gemeente Maasdriel circa 1,7 miljoen vierkante meter wegen in beheer. Hiervan is 54% asfaltverharding, 42% elementenverharding (klinkers, tegels, etc.), 1% betonverharding en 3% overige verhardingen (semiverhard/onverhard). Figuur 2 Oppervlakte per verhardingstype Onderstaand figuur geeft inzicht in het gebruik van deze verharding. Het overgrote deel wordt gebruikt als rijbaan (circa 73%). Oppervlakte per verhardingsfunctie m²; 12% m²; 9% m²; 6% Rijbanen Fietspaden Voetpaden Overige m²; 73% Figuur 3 Oppervlakte per verhardingsfunctie blad 3

6 Naast het verhardingstype en de functie, is ook de leeftijdsopbouw van het areaal interessant. Onderstaand figuur geeft inzicht in het aangelegde areaal per decennium, uitgesplitst per verhardingstype. Oppervlakte per aanlegperiode en verhardingstype m² m² m² m² m² m² m² m² m² m² m² Overige Elementen Beton Asfalt Figuur 4 eeftijdsopbouw areaal Het grootste deel van het wegenareaal is aangelegd tussen 1970 en Van een deel van het areaal is het jaar van aanleg niet gevuld, ons advies is om dit de komende jaren verder aan te vullen. Het gehele areaal van de gemeente is ingedeeld in structuurelementen. Dit zijn gebieden met een vergelijkbaar karakter en gebruiksfunctie. In bijlage A is een kaart opgenomen van de structuurelementenindeling. Oppervlakte per structuurelement m²; 2% m²; 51% m²; 31% m²; 4% m²; 2% Bedrijventerrein Buitengebied Centrum Groengebied Hoofdweg Sportvelden Woongebied m²; 0% m²; 10% Figuur 5 Oppervlakte per structuurelement blad 4

7 3 Review: Waar staan we en wat hebben we gedaan? In dit hoofdstuk wordt teruggekeken op de afgelopen jaren. Wat is er gedaan om het areaal te onderhouden en welke kwaliteit is bereikt? De kwaliteit wordt afgezet tegen de ambitie en de gemaakte kosten, waardoor een goed beeld wordt gekregen van de werkwijze in de afgelopen jaren. 3.1 De basis: de weginspectie De kwaliteit van het areaal wordt in beeld gebracht op basis van de inspectiecijfers. Het fundament van de inspectiemethode wordt bepaald door de CROW (het landelijke platform voor o.a. wegbeheer). De inspectie is een momentopname van alle verschillende schadesoorten en schadecijfers in het areaal. De gemeente Maasdriel heeft in 2009 en 2012 een weginspectie uitgevoerd op het gehele areaal. Om goed inzicht te houden op de kwaliteit van de wegen is het advies de weginspectie minimaal 1 keer per 2 jaar uit te voeren. De inspectiecijfers worden ingelezen in het beheerpakket GBI en leiden al dan niet tot een te plegen onderhoudsmaatregel in een bepaald planjaar. De combinatie van eenheidsprijs per m² voor de onderhoudsmaatregel met de oppervlakte van het betreffende wegvak leidt tot een benodigd (theoretisch) budget. 3.2 Algeheel beeld: de kwaliteitsontwikkeling De schadebeelden en schadecijfers vanuit de weginspecties zijn met behulp van kencijfers omgerekend naar rapportcijfers. Door dit voor alle jaren waarin een weginspectie is uitgevoerd te doen, wordt een goed algeheel beeld verkregen van het verloop van de kwaliteit van de wegen. Deze rapportcijfers worden gepresenteerd in een kwaliteitsontwikkeling. De kwaliteitsontwikkeling is gemaakt voor het totale areaal, maar er zijn ook uitsplitsingen gemaakt per verhardingstype en structuurelement. De totale kwaliteitsontwikkeling is opgenomen in bijlage B, hier worden alleen de belangrijkste uitkomsten beschouwd. Figuur 6 Kwaliteitsontwikkeling totale areaal De kwaliteitsontwikkeling van het totale areaal laat zien dat de gemiddelde kwaliteit van het wegenareaal tussen 2009 en 2012 is afgenomen. In 2009 werd nog een rapportcijfer 6,6 gescoord, wat midden in kwaliteitsniveau Basis valt, terwijl in 2012 een 5,4 wordt gescoord, wat bovenin kwaliteitsniveau aag valt. Verdere uitsplitsing van de kwaliteitsontwikkeling per verhardingstype en structuurelement laat zien waardoor deze daling plaatsvindt. blad 5

8 De kwaliteitsontwikkeling per verhardingstype laat zien dat met name de kwaliteit van de asfaltverhardingen is afgenomen. De kwaliteit van de elementverhardingen is de afgelopen jaren stabiel, midden in kwaliteitsniveau Basis. Figuur 7 Kwaliteitsontwikkeling per verhardingstype Door de kwaliteitsontwikkeling ook nog te splitsen naar structuurelement kan een goed beeld worden verkregen waar de grootste pijn zit. De uitgesplitste kwaliteitsontwikkelingen (bijlage B) laten zien dat de kwaliteit in alle structuurelementen gelijk is gebleven of is afgenomen. Uitzondering hierop zijn de elementverhardingen in de Hoofdwegen, hier is de kwaliteit licht toegenomen. Wat verder opvalt is dat de kwaliteit van de asfaltverhardingen in het Buitengebied de afgelopen jaren flink is afgenomen, van een 6,8 naar 5,0. Vanwege de grote omvang van dit areaal ( m 2 ) is dit een zorgelijk beeld. Daarnaast valt de kwaliteit van de verhardingen in de Groengebieden en Sportvelden op, de kwaliteit van deze verhardingen is de afgelopen flink afgenomen, tot nu middenin kwaliteitsniveau aag. Ook de asfaltverhardingen in de woongebieden is de afgelopen jaren teruggelopen tot middenin aag. Met een areaal van m 2 is ook hier een zorgelijke trend zichtbaar. blad 6

9 3.3 Vergelijking: Huidige kwaliteit versus ambitie Onderstaand figuur vergelijkt de huidige kwaliteit met de afgesproken ambitie van de afgelopen beleidsperiode. Structuurelement Bedrijventerrein Buitengebied Centrum Groengebied Hoofdweg Sportvelden Woongebied Totaal Ambitie B B B B B B B Huidige kwaliteit Asfalt 6,3 5,0 5,3 4,5 6,1 4,0 4,5 5,0 Elementen 5,4 6,1 7,0 4,8 6,2 5,2 6,6 6,5 Ambitie versus kwaliteit Asfalt Elementen Kwaliteitsniveau Cijfer Zeer Hoog (A+) 9,5-10 Hoog (A) 7,5-9,5 Basis (B) 5,5-7,5 aag (C) 3,5-5,5 Zeer aag (D) < 3,5 Uitleg cijfers Ambitie versus Kwaliteit +1 Kwaliteit 1 niveau hoger dan ambitie 0 Kwaliteit gelijk aan ambitie -1 Kwaliteit 1 niveau lager dan ambitie Figuur 8 Huidige kwaliteit versus ambitie Als de huidige kwaliteit van de verhardingen wordt vergeleken met de afgesproken ambitie, valt op dat met name de asfaltverhardingen onder het afgesproken kwaliteitsniveau scoren. Alleen het asfalt op de hoofdwegen en bedrijventerreinen voldoet gemiddeld aan het afgesproken niveau. De elementen doen het gemiddeld beter, hier zijn de bedrijventerreinen en groengebieden aandachtspunten. blad 7

10 3.4 In detail: de huidige kwaliteit De kwaliteitsontwikkeling en het overzicht van de huidige kwaliteit versus ambitie geven een goed algeheel/ gemiddeld beeld van de kwaliteit van de verhardingen in de gemeente Maasdriel. De berekende cijfers zijn echter gemiddelde over een bepaald areaal. Om een nog gedetailleerder en beter beeld te krijgen van de huidige kwaliteit is in onderstaand figuur per structuurelement aangegeven hoe de verdeling is over de verschillende kwaliteitsniveaus. De gemeten schades zijn hiervoor vergeleken met de gestelde normen per kwaliteitsniveau. Het gepresenteerde rapportcijfer is een gewogen gemiddelde van oppervlaktes per kwaliteitsniveau. Maasdriel overzicht schades obv. Weginspectie 2012 Asfalt Heel veel schade Accepteerbare schade Geen schade Wegtype Zeer laag aag Basis Hoog Zeer Hoog Totaal Cijfer Ambitie Bedrijventerrein 4% 7% 14% 13% 62% 100% 6,3 Basis Buitengebied 8% 16% 18% 10% 49% 100% 5,0 Basis Centrum 3% 28% 10% 0% 59% 100% 5,3 Basis Groengebied 0% 43% 40% 0% 17% 100% 4,5 Basis Hoofdweg 1% 14% 22% 17% 46% 100% 6,1 Basis Sportvelden 0% 100% 0% 0% 0% 100% 4,0 Basis Woongebied 8% 25% 21% 8% 39% 100% 4,5 Basis Totaal 6% 19% 20% 10% 45% 100% 5,0 Elementen Heel veel schade Accepteerbare schade Geen schade Wegtype Zeer laag aag Basis Hoog Zeer Hoog Totaal Cijfer Ambitie Bedrijventerrein 0% 17% 59% 0% 24% 100% 5,4 Basis Buitengebied 4% 10% 24% 0% 62% 100% 6,1 Basis Centrum 0% 8% 41% 6% 45% 100% 7,0 Basis Groengebied 0% 21% 62% 8% 8% 100% 4,8 Basis Hoofdweg 0% 12% 45% 1% 42% 100% 6,2 Basis Sportvelden 0% 4% 96% 0% 0% 100% 5,2 Basis Woongebied 1% 9% 41% 5% 44% 100% 6,6 Basis Totaal 1% 9% 40% 5% 45% 100% 6,5 Onder ambitie Figuur 9 Huidige kwaliteit in detail Het figuur laat zien dat er op basis van de huidige weginspectiecijfers nog circa 25% van de asfaltwegen en 10% van de elementenverhardingen onder de gestelde ambitie scoren. De 25% in de kwaliteitsniveaus Zeer aag en aag zorgen er voor dat het gemiddelde rapportcijfer voor asfaltverhardingen uitkomt op een 5,0. Voor elementverhardingen valt op dat er minder Zeer aag en aag aanwezig is, deze zijn terug te vinden in Basis. Hierdoor komt het cijfer van de elementverhardingen hoger uit dan die van asfaltverhardingen. Dit zijn theoretische achterstanden ten opzichte van de ambitie van de afgelopen beleidsperiode. De hier gestelde achterstanden zijn bij de gemeente Maasdriel in beeld, deze zijn reeds getoetst en er is bekeken welke maatregelen noodzakelijk zijn. Deze maatregelen worden in hoofdstuk 6 gepresenteerd. blad 8

11 3.5 Vergelijking: Financiële situatie versus kwaliteit Onderstaande tabel geeft inzicht in de uitgaven voor wegen van de afgelopen jaren. Het totaal bedrag is de afgelopen jaren behoorlijk divers geweest. Ook zijn de kapitaalslasten inzichtelijk gemaakt. De uitgaven zijn inclusief kostenplaatskosten Uitgaven Kapitaalslasten Totaal Tabel 1 Kosten wegbeheer afgelopen jaren Onderstaande grafiek geeft inzicht in de uitgaven en de bereikte kwaliteit. Kwaliteit versus uitgaven Uitgaven Kwaliteit jaar 0 Kosten Kwaliteit Figuur 10 Kwaliteit Wegen versus uitgaven We zien dat vanaf 2009, ondanks de hoge kosten, de kwaliteit zakt. De hoge kosten vanaf 2009 zijn het gevolg van de hoge kapitaalslasten. Vanaf 2011 is er minder geld uitgegeven aan daadwerkelijk onderhoud. De geprognosticeerde stand van de voorziening per is 0, Conclusie Review De review geeft een goed beeld van de huidige stand van zaken van wegbeheer in Maasdriel. De algehele kwaliteit van de verhardingen is de afgelopen jaren teruggelopen. Het gemiddelde kwaliteitscijfer is een 5,4, dit valt net onder kwaliteitsniveau Basis. De asfaltverhardingen zijn meer in kwaliteit gedaald dan de elementverhardingen, die zijn redelijk stabiel. Ten opzichte van de ambitie van de afgelopen beleidsperiode, wordt met name op de asfaltverhardingen niet de afgesproken kwaliteit behaald. Door hoge kapitaalslasten zijn de kosten hoog. De daadwerkelijke uitgaven aan onderhoud zijn de afgelopen jaren sterk afgenomen. Ons advies is de kwaliteit de komende jaren goed te monitoren, wij adviseren dan ook om de weginspectie minimaal 1 keer per 2 jaar uit te voeren. blad 9

12 4 Wat moeten we? De wegbeheerder is gebonden aan (landelijke) regels en wetgeving. Ook zijn er bepaalde beleids- en beheerstukken vastgesteld in de gemeente Maasdriel, de belangrijkste worden besproken in de paragraaf 'Vigerend beleid'. 4.1 Juridisch kader Vanuit de Wegenwet is de zorgplicht voor de wegen neergelegd bij de wegbeheerder. De wegbeheerder is verplicht invulling te geven aan deze zorgplicht. De wegen moeten voldoende van kwaliteit zijn om de noodzakelijke functie te kunnen vervullen. Als onvoldoende kan worden aangetoond dat de wegbeheerder voldoet aan de zorgplicht, kan hij aansprakelijk worden gesteld voor eventuele gevolgschade. Het afgelopen jaar is deze discussie opgelaaid door een case in de gemeente Stichtse Vecht; een motorrijdster en haar passagier kwamen ten val toen ze over hobbels (als gevolg van boomwortels) in de weg reden en verongelukten, doordat zij onder een tegemoetkomende wagen terecht kwamen. De gemeente kreeg een boete opgelegd van euro, waarvan euro voorwaardelijk. Uit dit vonnis blijkt dat gemeenten en provincies thans ook strafrechtelijk kunnen worden vervolgd vanwege nalatig onderhoud aan openbare wegen ten gevolge waarvan ongelukken gebeuren. Toekomstige rechtspraak moet uitwijzen of de hogere rechterlijke instanties hierover hetzelfde denken. (Bron: Verkeersnet). Middels het Wegbeheerplan geeft de gemeente een opzet voor de invulling van de zorgplicht, verdere invulling en een consistente uitvoering buiten zijn daarnaast van groot belang. In verschillende CROW publicaties is aangegeven hoe de wegbeheerder goede invulling geeft aan zijn zorgplicht. Verschillende landelijke normen en regels zijn hierin vastgelegd, deze normen worden in het beheerpakket GBI gebruikt als uitgangspunt. Daarnaast geeft de Gemeentewet een verplichting voor verkeers- en sociale veiligheid. Deze wet geldt breder dan alleen voor wegen. De gehele openbare ruimte draagt bij aan een sociaal en verkeersveilig klimaat, wegen zijn slechts een gedeelte hiervan. Om invulling te geven aan de eisen vanuit deze wet is met name afstemming met andere (beheer)plannen van belang. 4.2 Vigerend beleid De gemeente Maasdriel heeft in haar kwaliteitsplan IBOR een aantal beleidsuitgangspunten benoemd ten aanzien van het beheer van de openbare ruimte. In deze paragraaf worden de belangrijkste speerpunten hieruit en uit de overige vigerende beleidsstukken weergegeven. Maasdriel wil een veilige en prettige gemeente zijn om in te wonen. Ze heeft daarbij onder andere een goede en veilige bereikbaarheid voor alle groepen voor ogen. Investeringen in de fysieke leefomgeving hebben als doel om de gebruiks- en belevingswaarde van de openbare ruimte te versterken. Veiligheid in de woonwijken en kernen staat voorop. Met bijzondere aandacht voor het verhogen van de verkeersveiligheid, verlichting en een goede ontsluiting. Dit betekent een goede infrastructuur en concreter, dat wegen en fietspaden waar nodig worden verbeterd, zodat de bovengemeentelijke voorzieningen in Zaltbommel en s Hertogenbosch goed bereikbaar zijn. Het kwaliteitsplan IBOR stelt ten aanzien van wegen verder dat goed onderhoud aan wegen een speerpunt is binnen de gemeente. Achterstallig onderhoud zou niet meer voor moeten komen. Trottoirs en onverharde bermen worden goed onderhouden. Het IBOR geeft aan dat er in principe met één onderhoudsniveau wordt gewerkt in Maasdriel. Daarnaast is het financiële beleid gericht op een reële en sluitende (meerjaren) begroting. blad 10

13 4.2.1 Ombuigingen In de ombuigingstaakstelling "planmatig wegenonderhoud" wordt het kwaliteitsplan IBOR losgelaten. Er is gekozen om op basis van de weginspecties prioriteiten te stellen in de uitvoering van het onderhoud van wegen. Voor het buitengebied wordt het onderhoud verlaagd van kwaliteitsniveau Basis naar kwaliteitsniveau aag voor wegen buiten de bebouwde kom. Alle andere wegen (gebiedsonsluitingswegen, erftoegangswegen en wegen binnen de bebouwde kom) blijven op kwaliteitsniveau Basis onderhouden worden. Hier ligt dan ook voor deze planperiode de prioriteit. Wel zijn er enkele wegen in het buitengebied die door planontwikkeling of zeer slechte staat opgepakt moeten worden Groenbeheer Groen speelt een belangrijke rol bij de identiteit en herkenbaarheid van Maasdriel. De belangrijkste structuren zijn vastgelegd in een boomstructuur die voornamelijk uit bomen bestaat. Deze boomstructuur volgt voor een groot gedeelte de stedenbouwkundige indeling en heeft een belangrijke functie als begeleiding en geleiding langs wegen. De onderhoudskwaliteit van het groen (zowel technisch beheer als verzorging) is vastgesteld op kwaliteitsniveau B (Basis). Het onderhoud wordt uitgevoerd door zowel de eigen dienst als externe aannemers. Hierbij hebben langlopende contracten met een goede prijs-kwaliteitverhouding (EMVI) en professionaliteit van de uitvoerder de voorkeur. Bermbeheer In het buitengebied wordt het technisch groenbeheer uitgevoerd op kwaliteitsniveau C (aag). Het gaat vooral om bermen. De bermen zijn onderdeel van het wegprofiel en hebben vaak een verkeersbegeleidende functie en bieden ruimte aan wegmeubilair. Kwaliteitsniveau C (aag) betekent extensief onderhoud. De bermen worden 2x per jaar gemaaid, het maaisel blijft achter. Delen van de berm waar vanwege verkeersveiligheid goed uitzicht noodzakelijk is, worden vaker gemaaid. Onkruid op verharding Maasdriel heeft besloten zoveel mogelijk chemischvrij te werken. De onkruidbestrijding op verharding is hierbij een aandachtspunt. De gemeente zoekt naar alternatieve, maar meestal duurdere, methoden. Daarnaast is er aandacht voor onkruidpreventie door hiermee ook bij de inrichting rekening te houden. Door het aantal obstakels in de verharding te beperken en een groter formaat element- of gesloten verharding toe te passen worden de groeimogelijkheden voor onkruid verminderd. Daarnaast kan gebruik gemaakt worden van verschillende methoden om de voegen en kieren af te dichten met bijvoorbeeld een voegmiddel Rioolbeheer In 2012 heeft de gemeenteraad van Maasdriel het Water en Rioleringsplan (WRP) Bommelerwaard vastgesteld. Dit plan beschrijft de beleidsvoornemens en (bijbehorende) maatregelen voor inzameling, transport en verwerking van stedelijk afval-, hemel- en grondwater voor de periode De gemeente Maasdriel kiest ervoor het huidige beleid voort te zetten en te verbreden (scenario A). Daarnaast kent de gemeente een ombuigingstaakstelling in het kader van de rioolheffing (geen verhogingen in de periode ). In dit kader is een versobering van het activiteitenprogramma van Maasdriel doorgevoerd, door sommige budgetten te versoberen of activiteiten uit te stellen of te laten vervallen. De activiteiten voor de komende periode zijn ingedeeld in vijf categorieën: planvorming, onderzoek, facilitair, onderhoud en maatregelen. Op al deze vlakken kan afstemming met wegbeheer zorgen voor een effectieve en efficiënte werkwijze. De komende jaren staat een aantal projecten ten aanzien van vervanging riolering en afkoppeling op de planning. blad 11

14 4.2.4 Openbare verlichting Veiligheid is het belangrijkste doel van openbare verlichting. Het gaat dan om verkeersveiligheid, met name de kwetsbare verkeersdeelnemers binnen de bebouwde kom, en sociale veiligheid, het veiligheidsgevoel. Binnen de bebouwde kom is ook aandacht voor uitstraling en sfeer, buiten de bebouwde kom is de openbare verlichting vooral sober en doelmatig. Een aanzienlijk deel van de installaties in Maasdriel is verouderd en zal de komende jaren gefaseerd worden vervangen. Hierbij zijn kwaliteitsverbetering, beeldkwaliteit en energiezuinige verlichting speerpunten. Het onderhoud vindt plaats op twee manieren: met behulp van het onderhoudssysteem groepsremplace (vervangen op een vast tijdstip) en door periodiek controleren (vervangen als het kapot is). Bij het vervangen van openbare verlichting worden drie kengetallen gehanteerd om de gemeente op een doelmatige manier te kunnen verlichten. Er wordt gekeken naar de energieprestatie, de beeldkwaliteit en energieverbruik Verkeer en mobiliteit Het Mobiliteitsplan Maasdriel is een plan waarin is aangegeven welke maatregelen nodig zijn om het verkeer in de gemeente in goede banen te leiden. Een goede bereikbaarheid, verbeteringen van de verkeersveiligheid en goede voorzieningen voor openbaar vervoer, fietsers en voetgangers staan daarbij centraal. De gemeente heeft de zorg voor het realiseren van een aantrekkelijke en verkeersveilige openbare ruimte. Het verbeteren van de verkeersveiligheid wordt vooral bereikt door de wegen op de juiste manier in te richten voor de functie van die weg. Wanneer de inrichting op orde is, zorgen handhaving en onderhoud voor een belangrijke bijdrage in de verkeersveiligheid. In het mobiliteitsplan is, op basis van een aantal onderliggende plannen en thema s, een uitvoeringsprogramma opgesteld. Uit het oogpunt van effectiviteit en efficiency worden de investeringen in de verkeersinfrastructuur zoveel als mogelijk uitgevoerd in combinatie met (groot) onderhoud en ruimtelijke ontwikkelingen. Hierbij worden de projecten zoveel mogelijk integraal afgestemd en aan de begrotingscyclus gekoppeld. Integrale afstemming betekent dat enerzijds rekening wordt gehouden met de urgentie van de maatregelen en anderzijds wordt afgestemd met de planning van andere programma s. Deze aanpak vraagt flexibiliteit in de programmering van het programma Groot Onderhoud en een goede en tijdige inbreng vanuit verkeer. Hierbij moeten we opmerken dat verkeer hiertoe geen budget heeft. Eventuele maatregelen worden bekostigd vanuit wegbeheer Jaarplan Openbare Ruimte Het doel van het Jaarprogramma Openbare Ruimte (JOR) is drieledig. Ten eerste vormt het, samen met de daaronder liggende documenten (Wegenbeheerplan, Water en rioleringsplan, Openbare Verlichtingsplan, enz) en gegevens, een belangrijk instrument in het kader van de bedrijfsvoering van team BOR. Het vormt de basis van de projectplanning en beheersing om te komen tot realisatie van werken. Daarnaast geldt het JOR als ijkdocument voor zowel de procesmatige als inhoudelijke voortgang van projecten en speelt het een primaire rol in de capaciteitsplanning en -coördinatie. De omvang en het tempo van het Jaarprogramma zijn op de capaciteit afgestemd. Ten tweede is het JOR te beschouwen als contractdocument. Dit geldt intern voor college en raad, ambtelijke organisatie en afdelingen onderling maar ook extern. Met dit document laten wij immers onze burgers zien welke inspanningen wij het komende jaar gaan plegen om gemeente Maasdriel op orde te houden en verder te brengen: Dit gaan we realiseren. Tot slot fungeert het JOR als communicatie-instrument: Wat gaat er waar en wanneer in de openbare ruimte van gemeente Maasdriel gebeuren. Communicatie vindt zowel intern (binnen de gemeentelijke organisatie c.a.) als naar externe partijen plaats. blad 12

15 Het Jaarprogramma Openbare Ruimte 2014 zal dit jaar vastgesteld gaan worden Prioritering: Op basis van inventarisaties en inspecties van het wegennet van gemeente Maasdriel worden binnen de werkvoorraad de prioriteiten bepaald. Daarbij spelen zowel de ernst van gebreken als de kans dat die leiden tot calamiteiten een rol. De projecten met de hoogste prioriteit worden opgenomen in het Jaarprogramma Openbare Ruimte (JOR). Tijdens het opstellen van de JOR zal de integrale afstemming met de overige disciplines plaatsvinden. Het wegenbeheerplan is één van de onderliggende documenten van het JOR. 4.3 Conclusie: Wat moeten we? Het juridisch kader geeft een goed inzicht in de verplichtingen die de gemeente heeft op het gebied van wegbeheer. Daarnaast is voor een groot aantal onderdelen van de openbare ruimte reeds beleid opgesteld. Advies is zoveel mogelijk de integratie te zoeken met de overige beleidsterreinen, hiertoe is het JOR een optimaal middel. blad 13

16 5 Wat willen we? In dit hoofdstuk wordt gekeken welke richting gemeente Maasdriel op wil met wegbeheer, hiervoor wordt een drietal scenario's gepresenteerd. Per scenario wordt inzicht gegeven in de plussen en minnen voor de kwaliteit en de jaarlijkse kosten voor zowel onderhoud als projecten en de risico's. 5.1 Referentiescenario 1: Alles Basis Het referentiescenario beschrijft een wegbeheerstrategie waarbij alle wegen worden onderhouden op kwaliteitsniveau Basis. Daarmee wordt voldaan aan de landelijke normen en 'heel en veilig'. Bij kwaliteitsniveau Basis wordt kapitaalsvernietiging tot een minimum beperkt. Referentiescenario 1: Alles Basis Structuurelement Bedrijventerrein Buitengebied Centrum Groengebied Hoofdweg Sportvelden Woongebied Asfalt B B B B B B B Elementen B B B B B B B Kwaliteitsniveau Zeer Hoog (A+) Hoog (A) Basis (B) aag (C) Zeer aag (D) Cijfer 9,5-10 7,5-9,5 5,5-7,5 3,5-5,5 < 3,5 Kosten (per jaar) Onderhoudskosten gemiddeld per m² ,66 Projectkosten gemiddeld per m² ,32 Pluspunten Voldoet aan de landelijke normen (CROW, heel en veilig); age risico's op aansprakelijkheid; Goed beeld voor de openbare ruimte; Weinig tot geen kapitaalsvernietiging. Minpunten Relatief hoge jaarlijkse kosten; Risico's onafhankelijk van gebruik of functie; Geen 'extra's' in centrumgebieden. blad 14

17 5.2 Scenario 2: Binnen de kom Basis, buiten de kom aag In het tweede scenario wordt gekozen voor het onderhoud van het Buitengebied op kwaliteitsniveau aag. De overige structuurelementen worden onderhouden op niveau Basis. Het gebruik van de wegen in het Buitengebied is vaak anders dan op doorgaande wegen of binnen de kom. Het betreft vaak doelgericht verkeer, de gebruiker is vaak bekend met de weg. Over het algemeen zijn risico's voor het verlagen van de kwaliteit in het buitengebied lager dan in de andere gebieden. We moeten wel opmerken dat het aantal transportbewegingen toeneemt, door de vestiging van bedrijven in het buitengebied. andelijk gezien wordt er vaak gekozen voor een kwaliteitsniveau aag voor het Buitengebied. Scenario 2: Binnen de kom Basis, Buiten de kom aag Structuurelement Bedrijventerrein Buitengebied Centrum Groengebied Hoofdweg Sportvelden Woongebied Asfalt B B B B B B Elementen B B B B B B Kwaliteitsniveau Zeer Hoog (A+) Hoog (A) Basis (B) aag (C) Zeer aag (D) Cijfer 9,5-10 7,5-9,5 5,5-7,5 3,5-5,5 < 3,5 Kosten (per jaar) Onderhoudskosten gemiddeld per m² ,63 Projectkosten gemiddeld per m² ,26 Pluspunten agere kosten dan Referentiescenario alles Basis; Risico's beperkt tot de minder intensief gebruikte gebieden; Overige gebieden op kwaliteitsniveau Basis. Minpunten aag in Buitengebied levert grotere risico's op (aansprakelijkheid voor schade); Kapitaalsvernietiging bij asfaltverhardingen in het Buitengebied; Beeld burger: Buitengebied slecht onderhouden; Kans op gegronde schadeclaims in het buitengebied neemt toe. blad 15

18 Wegbeheerplan , gemeente Maasdriel Scenario 3: Alles aag Het derde scenario streeft kwaliteitsniveau aag na, herstel bestaat voornamelijk uit lapwerk. Alleen ernstige schades worden opgepakt. Kleinere schades worden niet hersteld. Nadeel hiervan is dat deze kleine schades zich kunnen ontwikkelen naar grote schades, wat kapitaalsvernietiging met zich meebrengt. Gevolg van de keuze van dit scenario kan zijn dat het aantal meldingen van schades (door burgers) toeneemt, hierdoor lopen de kosten voor klein onderhoud op. Scenario 3: Alles aag Buitengebied Centrum Groengebied Hoofdweg Sportvelden Woongebied Structuurelement Bedrijventerrein 5.3 Asfalt Elementen Kwaliteitsniveau Cijfer Zeer Hoog (A+) 9,5-10 Hoog (A) 7,5-9,5 Basis (B) 5,5-7,5 aag (C) 3,5-5,5 Zeer aag (D) < 3,5 Kosten (per jaar) Onderhoudskosten gemiddeld per m² 0,56 Projectkosten gemiddeld per m² 0,19 Pluspunten age kosten (op korte termijn); Minpunten Risico's lopen op als alleen grote schades worden aangepakt; Kans op een lappendeken/postzegeleffect (allemaal kleine herstelstukjes in asfaltverharding); Geen mogelijkheid om gehele wegvak aan te pakken; Oplopend aantal meldingen en oplopende kosten klein onderhoud; Beeld burger: gemeente rommelt maar wat; Op lange termijn toch geheel herstel noodzakelijk; Kans op gegronde schadeclaims neemt op het gehele areaal aanzienlijk toe. blad 16

19 Wegbeheerplan , gemeente Maasdriel 5.4 Noodzakelijk onderhoud en Jaarplan Openbare Ruimte (JOR) De in de scenario's berekende bedragen zijn theoretische kosten. De kosten zijn berekend met behulp van het beheerpakket GBI. (Twee)jaarlijks worden de daadwerkelijke kosten berekend aan de hand van de uit te voeren weginspectie. Op basis van de weginspecties wordt het noodzakelijke onderhoud bepaald en getoetst. Door het uitvoeren van de planning en maatregeltoets worden de jaarlijks te ontrekken kosten verantwoord. Naast de maatregeltoets benoemt de gemeente Maasdriel jaarlijks onderhoudsprojecten. Deze projecten zijn weergegeven in het Jaarplan Openbare Ruimte zoals beschreven in paragraaf In de projecten wordt gekeken naar de totale kwaliteit van de openbare ruimte en worden de noodzakelijke maatregelen integraal uitgevoerd. 5.5 Conclusie/Scenariokeuze De scenarioberekening laat, ten opzichte van het referentiescenario 1 'Alles Basis', zien dat kan worden bespaard door het terugbrengen van de kwaliteit of door het aanpassen van de werkwijze. Als wordt gekeken naar het bedrag per vierkante meter zien we dat het referentiescenario 1 'Alles Basis' 0,89 oplevert. Bij scenario 3 'Alles aag' is het bedrag per vierkante meter 0,75. Er zullen bij dit scenario slechts beperkte middelen aanwezig zijn om alleen de grote schades aan te pakken. Op lange termijn zullen de kosten waarschijnlijk verder oplopen. Ons advies is om een bewuste keuze te maken voor een scenario, hierbij moeten alle plussen en minnen tegen elkaar worden afgewogen. De gekozen ambitie moet vervolgens operationeel gemaakt worden in het jaarlijkse beheerproces. blad 17

20 Wegbeheerplan , gemeente Maasdriel 6 Wat kost het? In dit hoofdstuk wordt de financiële kant van wegbeheer toegelicht. De tabel op de volgende pagina geeft inzicht in kosten voor wegbeheer op de korte en middellange termijn. Er is onderscheid gemaakt naar: 6.1 Financiën De drie ambitiescenario's zijn doorgerekend op hun meerjarige financiële gevolgen. Hierbij zijn de totale kosten van het wegenonderhoud, incl. rehabilitaties doorgerekend om een totaal beeld te krijgen. Er is een periode van 10 jaar gehanteerd ( ) Uitgangspunten Bij het bepalen van de kosten is uitgegaan van de begroting voor het jaar 2014 zoals deze is opgenomen in de Productenbegroting Bij het bepalen van de kosten van dagelijks wegonderhoud (product 201) zijn de volgende kostenposten uit de begroting meegenomen: Klussenploeg/calamiteitenploeg Vegen van wegen Overige kosten Klussenploeg inritten Voor het bepalen van de inzet van eigen personeel is uitgegaan van de verrekening aan kostenplaatsen van de producten 201, 202 en 208 (respectievelijk , en ). Daarnaast zijn meegenomen de nu niet in de begroting opgenomen kosten van: Het opstellen van een nieuw wegbeheerplan, het opstellen van operationele programma's, contributie/abonnementen, van advies derden/overige adviezen, de jaarlijkse schouw, mutatie verwerking GBI, incidentele verkeersmaatregelen en onderzoeken. Voor de jaren 2014, 2015 en 2016 is uitgegaan van de daadwerkelijk geplande rehabilitatie/ reconstructiewerkzaamheden. In die jaren liggen de kosten voor rehabilitatie/reconstructie aanzienlijk hoger dan in de latere jaren. Voor deze latere jaren is uitgegaan van een gemiddeld bedrag op basis van de rehabilitatiekosten. Hierbij is in scenario 1 uitgegaan van de planning op basis niveau (gemiddeld per jaar), voor de scenario's binnen de bebouwde op Basis niveau en buiten de bebouwde kom op aag niveau (gemiddeld per jaar)en voor scenario 3 van de planning op aag niveau voor de gehele gemeente (gemiddeld per jaar). In 2014 geldt nog een eerder afgesproken bezuiniging van in totaal Voor het kapitaliseren van uitgaven is uitgegaan van een looptijd van 40 jaar met een rentepercentage van 3,5%. In de tabel op de volgende pagina staat een overzicht van de gehanteerde bedragen. 1 Te weten: min voor niet aan wegenbeheer gekoppelde activiteiten, zoals het onderhoud van de binnenhaven. blad 18

21 Wegbeheerplan , gemeente Maasdriel Maasdriel Berekening reservering wegenbeheerplan Versie 4: Exploitatiekosten Opstellen nieuw wegen beheerplan (inspectie en opstellen plan) Tussentijdse evaluatie (inspectie en rapportage) Jaarlijkse schouw Opstellen operationele programma's Markeringen Calamiteitenploeg Contributie/abonnomenten Advies derden/overige adviezen Mutatieverwerking GBI Vegen van wegen Incidentele verkeersmaatregelen Inzet uren eigen organisatie Onderzoeken Totaal Explotatie Projecten Reconstructie Akkerseweg/Grutakker Hedel Reconstructie Beemdenseweg/Broekheuvelstraat/Parallalweg Hedel Reconstructie Wertsteeg Kerkdriel Herinrichting Herkenrathlaan/Berkel Herinrichting Burgemeester Werkenstraat Hedel Reconstructie Oude Rijksweg Hedel Herinrichting Teisterbandstraat Kerkdriel Reconstructie Maasbandijk/Hintham Kerkdriel Reconstructie Veilingweg Velddriel Structureel vanaf Scenario 1: Alles Basis Scenario 2: BIKO Basis, BUKO aag Scenario 3: Alles aag Totaal projecten Onderhoudskosten 2014 Referentiescenario 1: Alles Basis Scenario 2: BIKO Basis, BUKO aag Scenario 3: Alles aag Totaal onderhoud obv scenario obv scenario obv scenario obv scenario obv scenario Tabel 2 Kostentabel wegbeheer Toelichting op de kostentabel: Exploitatiekosten; jaarlijkse kosten die worden gemaakt om het wegbeheer ten uitvoer te brengen; Projecten; reeds gedefinieerde projecten voor de komende jaren waarin wegen worden gerehabiliteerd (vervanging of reconstructie). Vanaf 2017 wordt met een vast jaarbedrag voor vervanging gerekend, aan de hand van scenario's; Onderhoudskosten; de kosten die gemoeid gaan met het onderhoud, op basis van de scenario's in hoofdstuk 5. blad 19

22 Wegbeheerplan , gemeente Maasdriel 6.2 Financiële strategieën Er zijn drie verschillende financiële strategieën doorgerekend, te weten: Strategie A: Een strategie waarbij de volledige uitgaven voor onderhoud en rehabilitaties van het wegenbeheer via de voorziening lopen. De voorziening fungeert hierbij als egalisatievoorziening. In deze strategie moeten de jaarlijkse stortingen in de voorziening worden opgehoogd om over voldoende middelen voor rehabilitatie te beschikken. Omdat in de jaren de kosten voor rehabilitaties aanzienlijk hoger liggen dan gemiddeld in de jaren en omdat in het jaar 2014 nog de eerder afgesproken bezuiniging geldt, is in de periode een extra storting in de voorziening noodzakelijk om te zorgen dat deze niet negatief komt te staan. Door deze extra storting sluit de voorziening in deze jaren op 0. Vanaf 2017 kan met een vaste dotatie per jaar worden volstaan. Strategie B: Een strategie waarbij de volledige uitgaven voor onderhoud en rehabilitaties van het wegenbeheer via de voorziening lopen, met uitzondering van pieken in de jaren 2014, 2015 en Deze worden gekapitaliseerd, voor zover zij afwijken van het gemiddelde bedrag. Ook in deze strategie is in de jaren een extra storting nodig om te zorgen dat de voorziening niet negatief wordt. Strategie C: Een strategie waarbij de volledige uitgaven voor rehabilitaties worden gekapitaliseerd. Dit komt overeen met de voorgestelde aanpak in de programmabegroting. De uitgaven voor het onderhoud lopen via de voorziening. Ook in deze strategie is in de jaren een extra storting nodig om te zorgen dat de voorziening niet negatief wordt. Door het kapitaliseren van de uitgaven voor rehabilitaties liggen de lasten in de eerste jaren lager dan wanneer de uitgaven via de storting in de voorziening lopen. Over de gehele looptijd betaalt de gemeente echter aanzienlijk meer. De lasten worden naar de volgende generaties verschoven. Beoordeling strategieën Voor elk van de 3 ambitiescenario's is het beschikbare budget ontoereikend om de het volledige beheer en onderhoud inclusief de rehabilitaties uit te voeren. Tabel 3 op de volgende bladzijde geeft per scenario en per financiële strategie een samenvatting van de uitkomsten. Per strategie zijn achtereenvolgens vermeld: de totale extra storting die in de totale periode structureel nodig is om de geplande uitgaven te dekken. Gedeeld door tien geeft dit het extra jaarbedrag; de extra storting in de jaren als gevolg van de geplande werkzaamheden; de totale kapitaallasten over de periode ; de totale uitgaven over de periode ; de totale kapitaallasten van de gedane investeringen over rest van de aflossingsperiode blad 20

23 Wegbeheerplan , gemeente Maasdriel Strategie A Ambitiescenario 3 Alles laag Alles via voorziening Structurele extra storting Extra storting Kapitaallasten Totaal kapitaallasten Strategie B Ambitiescenario 2 Biko basis, buko laag Extra rehabilitaties kapitaliseren Structurele extra storting Extra storting Kapitaallasten Totaal kapitaallasten Strategie C Ambitiescenario 1 Alles basis Rehabilitaties kapitaliseren Structurele extra storting Extra storting Kapitaallasten Totaal kapitaallasten Tabel 3 Overzicht consequenties financiële strategieën De verschillen tussen financiële strategieën zijn aanzienlijk. Over de periode gerekend, levert het kapitaliseren van de kosten van rehabilitaties en reconstructies het meest gunstige financiële beeld op. Ook bij deze strategie is het noodzakelijk om de storting in de voorziening jaarlijks te verhogen omdat anders het onderhoud van de wegen niet gedekt is. Het gaat om een relatief beperkte ophoging, te weten: per jaar in scenario 1, per jaar in scenario en slechts per jaar in scenario 3. Wanneer echter de totale lasten voor de gemeente worden berekend en de totale aflossingsperiode wordt meegenomen, is deze strategie veruit de duurste. De totale kosten liggen bij deze strategie 60-70% hoger dan in de strategie waarbij de uitgaven via de voorziening lopen. Het scenario waarbij alleen de piek in de uitgaven voor rehabilitatie in de periode wordt gekapitaliseerd ligt tussen de beide andere scenario's in. 6.3 Conclusie Geen van de scenario's voldoet aan de financiële randvoorwaarden. In alle gevallen is extra budget noodzakelijk om onderhoud en rehabilitatie van de wegen mogelijk te maken. Scenario 3, 'Alles aag' laat de geringste tekorten zien. Ook in dit scenario is een structurele ophoging van het budget echter noodzakelijk. Uit oogpunt van de totale financiële lasten die de gemeente moet dragen, is de meest verantwoordelijke strategie om de uitgaven voor onderhoud en rehabilitatie via de voorziening te laten verlopen (Strategie A). De totale lasten van de gemeente over de gehele looptijd van de financiering liggen aanzienlijk lager en er worden geen lasten naar toekomstige generaties doorgeschoven. blad 21

24 Wegbeheerplan , gemeente Maasdriel Conclusies en aanbevelingen Conclusies 7.2 De gemeente Maasdriel heeft circa 1,7 miljoen vierkante meter wegen in beheer. De afgelopen jaren is de gemiddelde kwaliteit van de wegen teruggelopen naar net onder kwaliteitsniveau Basis (rapportcijfer 5,4). De kwaliteit van de asfaltverhardingen is meer afgenomen dan de kwaliteit van de elementverhardingen. Op verschillende punten wordt onder de ambitie van de afgelopen beleidsperiode gescoord; Voor verschillende onderdelen van de openbare ruimte is reeds beleid opgesteld. Door een integrale werkwijze kan voordeel worden bereikt. Zowel efficiëntievoordeel als ook kostenvoordeel. Het opstellen van een Jaarplan Openbare Ruimte is een goed middel om de integrale werkwijze vorm te geven. Het Jaarplan moet helder en toegankelijk zijn voor iedereen, hierdoor wordt een heldere en open communicatie gestimuleerd, ook richting de burger. Aan de hand van 3 ambitiescenario's worden verschillende mogelijkheden geschetst voor de ambitie voor de komende beleidsperiode. Alle plussen en minnen zijn per scenario benoemd. Het is van belang dat bij de scenariokeuze een goede afweging wordt gemaakt; Voor de dekking van de kosten die gemoeid zijn met de scenario's zijn een drietal financiële strategieën opgesteld, voor alle strategieën is extra financiële dekking benodigd. Voor de korte termijn laat Scenario 3, 'Alles aag' de geringste tekorten zien. Ook in dit scenario is een structurele ophoging van het budget echter noodzakelijk. Uit oogpunt van de totale financiële lasten die de gemeente moet dragen, is de meest verantwoordelijke strategie om de uitgaven voor onderhoud en rehabilitatie via de voorziening te laten verlopen (Strategie A). De totale lasten van de gemeente over de gehele looptijd van de financiering liggen aanzienlijk lager en er worden geen lasten naar toekomstige generaties doorgeschoven. Aanbevelingen Monitoren van de kwaliteit is belangrijk, zeker gezien de kwaliteitsafname van de afgelopen jaren, daarom is het advies het gehele areaal minimaal 1 keer per 2 jaar te inspecteren; De resultaten van de inspecties vormen de basis voor maatregelen die het jaarlijks te onttrekken bedrag bepalen. Advies is deze voorgestelde maatregelen te toetsen en uit te voeren, op die manier worden achterstanden voorkomen; Voor verschillende onderdelen van de openbare ruimte is reeds beleid opgesteld. Advies is zoveel mogelijk integraal te werken; De keuze voor een scenario moet een goed overwogen en onderbouwde keuze zijn. Men moet zich bewust zijn van de verschillende plussen en minnen van het gekozen scenario; Bij het kiezen van een financiële strategie adviseren wij om niet alleen naar de lasten op korte en middellange te kijken, maar ook naar de gevolgen voor de lange termijn; Het Jaarplan Openbare Ruimte is een goed middel om een integrale werkwijze te stimuleren. Stel het Jaarplan open voor de burgers. blad 22