Wegenbeleidsnotitie Levensduurbenadering. Opdrachtgever Gemeente Aalburg Postbus AA WIJK EN AALBURG

Transcriptie

1

2 Wegenbeleidsnotitie Levensduurbenadering projectnr revisie D1 27 mei 2011 auteur(s) J.H.M. Heijmans/G.A.L.M. de Groot Opdrachtgever Gemeente Aalburg Postbus AA WIJK EN AALBURG datum vrijgave beschrijving revisie D1 goedkeuring vrijgave definitief J. Heijmans R. de Groot blad 2 van 19

3 Inhoud blz. 1 Inleiding Huidige situatie Kwantiteit Kwaliteit Financiën Scenario's en beheerkosten Algemeen Vergelijking financiën 2002 met Vergelijk huidige situatie en scenario's Conclusie Bijlage 1: Rationeel wegbeheer blad 1 van 19

4 1 Inleiding Wegenwet artikel 16 De gemeente heeft te zorgen, dat de binnen haar gebied liggende wegen, met uitzondering van de wegen, welke door het Rijk of een provincie worden onderhouden, van die bedoeld in artikel 17 (wegen die door het Waterschap worden onderhouden) van de Wegenwet en van die, waarop door een ander tol wordt geheven, verkeren in goeden staat. Dit is de wettekst waarin de verantwoordelijkheid voor de wegbeheerder wordt beschreven. De gemeente is aansprakelijk ten aanzien van de zorgplicht van de wegen die in haar beheer/eigendom zitten. De onderhoudstoestand van de wegen mag er nooit toe leiden dat calamiteiten ontstaan. Deze kunnen aansprakelijkheidstelling van de gemeente tot gevolg hebben, dit in haar rol als beheerder/eigenaar. In februari 2002 heeft de gemeente Aalburg het "Wegenbeleidsplan Aalburg" opgesteld. In dat beleidsplan is gedefinieerd op welke wijze de gemeente Aalburg invulling geeft aan de zorgplicht welke de gemeente heeft als eigenaar/beheerder van het gemeentelijke wegennet. Anno 2011 wil de gemeente middels deze notitie inzichtelijk maken wat de stand van zaken is met betrekking tot wegbeheer in relatie tot het beleid van Tevens wordt gekeken wat de gevolgen zijn van bezuinigingen voor de kwaliteit van de verharding. Deze nota is in samenwerking tussen de afdeling Openbare Werken van de gemeente Aalburg en Ingenieursbureau Oranjewoud tot stand gekomen. In hoofdstuk 2 wordt de huidige situatie beschreven. Aan de hand van een drietal scenario's wordt in hoofdstuk 3 de relatie gelegd tussen ambitie en kosten. Hoofdstuk 4 geeft het vergelijk tussen de huidige situatie en de scenario's. In het laatste hoofdstuk (5) staat de conclusie weergegeven. Deze Wegenbeleidsnotitie heeft een relatie met het Wegbeheerplan zoals opgesteld door Oranjewoud. De notitie bevat overzichten op hoofdlijnen en voor meer gedetailleerde informatie wordt verwezen naar de rapportage Wegbeheerplan d.d De arealen en kwaliteit zoals verwoord in deze notitie komen voort uit dit Wegbeheerplan. Voor de volledigheid staat de procedure van behandeling hieronder weergegeven: ambtelijke consequenties (gemeentebreed); afstemming met portefeuillehouder; voorstel voor B&W; opiniërende behandeling; behandeling en vaststelling in de raad. blad 2 van 19

5 2 Huidige situatie In dit hoofdstuk wordt de huidige situatie beschreven van het verharde areaal van de gemeente Aalburg. Dit is inclusief ca m2 onverhard/halfverhard. Gemakshalve scharen we deze onder de noemer verharding. Het betreft: kwantiteit; kwaliteit; financiën. 2.1 Kwantiteit De gemeente heeft m2 verharding in eigendom/beheer met specifieke functies binnen het wegbeheer. In onderstaande grafieken zijn een aantal kerngegevens met betrekking tot wegbeheer weergegeven (grafiek 1 t/m 4). 3,7% 9,8% 6,3% 2,4% Rijbaan Fietspaden Voetpaden Parkeren Overige 77,9% Grafiek 1: Verhardingsfuncties 0,7% Asfalt 42,3% Element 57,0% Overig/onverhard Grafiek 2: Verhardingscategorie 9,8% 3,7% 8,1% 3. Gemiddeld belaste weg 33,1% 4. Licht belaste weg 5. Weg in woongebied 45,3% 6. Weg in verblijfsgebied 7. Fietspaden Grafiek 3: Wegtypen blad 3 van 19

6 Oppervlakte (m 2 ) Wegenbeleidsnotitie gemeente Aalburg t/m heden Periode van aanleg Grafiek 4: Periode van aanleg Vergeleken met de situatie in 2002 is de totale hoeveelheid verharding toegenomen met bijna 13%, dit heeft o.a. te maken met de aanleg van nieuwe wijken. 2.2 Kwaliteit Beheer Openbare Ruimte (BOR)-kwaliteit, is kwaliteit die op basis van beelden wordt bepaald door het schouwen van de buitenruimte. In het begin van 2011 is de technische kwaliteit van de verharding beoordeeld. dit is gedaan aan de hand van een globale visuele inspectie. Middels een aantal rekenslagen zijn de inspectiegegevens (2011) omgerekend naar BOR kwaliteit. Het is geen exact vergelijk met BORkwaliteit omdat de technische inspectiecijfers de basis vormen. De gemiddelde kwaliteit heeft als cijfer 5,01 (kwaliteitsniveau Laag). De kwaliteit is op verschillende manieren te specificeren. Onderstaande grafiek 5 geeft het kwaliteitsbeeld van de gemeente weer verdeeld naar de 7 kernen en het buitengebied. TOTAAL 10,000 9,000 8,000 7,000 6,000 5,000 4,000 3,000 2,000 1,000 0,000 5,90 5,50 4,50 6,00 5,60 4,80 6,40 4,50 Babylonienbroek Drongelen Eethen Genderen Meeuwen Veen Wijk en Aalburg Buiten de bebouwde kom jaar van inspectie Grafiek 5: Kwaliteit per kern blad 4 van 19

7 In het wegenbeleidsplan van 2002 is de kwaliteit vastgelegd aan de hand van structuurelementen. De structuurelementen van toen zijn inmiddels vervangen door landelijk geaccepteerde structuurelementen, deze zijn; hoofdstructuur; woongebied; centrumgebied; industriegebied; buitengebied. Een vertaling van de in 2002 bepaalde structuurelementen heeft plaatsgevonden naar de huidige benaming en indeling. Hierbij wordt opgemerkt dat het structuurelement verzamelstraten zoals benoemd in 2002, nu bij het structuurelement woongebied is toegevoegd. In grafiek 6 is de kwaliteit per structuurelement weergegeven. Structuurelementen zijn wegen/gebieden met een gelijkmatig gebruik. De structuurelementen centrum- en industriegebied hebben een kwaliteitsniveau Hoog. Het areaal van deze elementen is erg klein in verhouding met de overige structuurelementen. Vanwege het kleine areaal heeft de hoge kwaliteit nagenoeg geen effect op het totaal. Indien beide structuurelementen zichtbaar zouden zijn in de grafiek, zou een vertekend beeld ontstaan van de totale kwaliteit. Vandaar dat is gekozen om alleen de 3 belangrijkste structuurelementen weer te geven. Kwaliteit per structuurelement 10,000 9,000 8,000 7,000 6,000 5,000 4,000 6,27 5,51 4,43 Hoofdstructuur Woongebied Buitengebied 3,000 2,000 1,000 0, jaar van inspectie Grafiek 6: Kwaliteit per structuurelement Ten opzichte van de kwaliteitsniveaus zoals beschreven in het wegenbeleidsplan 2002 is: de kwaliteit in het centrum licht verbeterd; de kwaliteit in de woongebieden minder geworden; de kwaliteit in het buitengebied nagenoeg gelijk gebleven; de kwaliteit van de hoofdstructuur minder geworden; de kwaliteit in het industriegebied is toegenomen. blad 5 van 19

8 2.3 Financiën Kapitaal Het verharde areaal vertegenwoordigt kapitaal (vervangingswaarde) van de gemeente Aalburg. Dit kapitaal is te bepalen aan de hand van de rehabilitatiekosten. Rehabilitatiekosten zijn de vervangingskosten op het einde van de levensduur. De rehabilitatiekosten per wegvakonderdeel staan benoemd in het beheersysteem en de totaaltelling staat in tabel 3 verwoord, inclusief de omvang van het verharde areaal. Verhard areaal Omvang (m2) Kapitaal ( ) Tabel 3 Omvang verhard areaal en bijbehorend kapitaal In 2002 was de omvang van het areaal m2 en het bijbehorende kapitaal ca Het areaal is in vergelijking met 2002 toegenomen met 13%. De gemiddelde rehabilitatiekosten per jaar bedragen ca Dit is gebaseerd op technische afschrijvingstermijn van 40 tot 50 jaar, afhankelijk van het wegtype (woonstraat, hoofdontsluitingsweg, weg in buitengebied e.d.). Huidig budget Binnen de begroting is voor de periode een budget beschikbaar van ca ,-- per jaar (t.b.v. onderhoud). Het benodigde budget (onderhoud en rehabilitaties), zoals beschreven in het Wegenbeleidsplan van 2002, was ca (prijspeil 2002). De situatie van 2002 vergelijkende met de huidige situatie is een bezuiniging doorgevoerd van: minus = Opgemerkt wordt dat voor het jaar 2011 een extra bezuiniging plaats vindt van Hierdoor komt het budget voor 2011 uit op ca De onderhoudskosten (exclusief rehabilitatie) zijn exclusief 15% voorbereiding en toezicht. De rehabilitatiekosten zijn inclusief 15% voorbereiding en toezicht. Dit omdat de gemeente Aalburg niet over voldoende capaciteit beschikt om de voorbereidende werkzaamheden voor rehabilitatie in eigen beheer uit te voeren. blad 6 van 19

9 3 Scenario's en beheerkosten 3.1 Algemeen In dit hoofdstuk zijn een 3-tal ambities (scenario's) berekend die inzicht geven in de relatie kwaliteit, kosten en gevolgen. Deze scenario's zijn: Scenario 1: Basis Het betreft het scenario volgens het vigerende Wegenbeleidsplan uit Dit is het niveau wat gerealiseerd moet worden en is het meest kostenefficiënt voor onderhoud aan de verharding. Hiermee vindt nagenoeg geen kapitaalsvernietiging plaats, ontstaat geen onderhoudsachterstand en is de kans op aansprakelijkheidstelling beperkt. Dit niveau is gelijk aan de richtlijnen van rationeel wegbeheer conform CROW. Bij het Basis-niveau hebben alle structuurelementen hetzelfde kwaliteitsniveau. In tabel 5 zijn de kenmerken van het kwaliteitsbeeld basis beschreven. Dit scenario heeft de voorkeur voor het uitvoeren van verantwoord wegbeheer. Scenario 2: Basis-Laag Dit scenario geeft een beeld waarbij voor de structuurelementen Hoofdstructuur, Centrumgebied en Industriegebied wordt gekozen voor het kwaliteitsniveau Basis. Voor de overige 2 structuurelementen is gekozen voor niveau Laag. De structuurelementen centrum- en industriegebied zijn naar verhouding klein in areaal. Het aanpassen van het kwaliteitsniveau bij deze 2 structuurelementen levert daardoor nagenoeg geen verschil in kosten. Hoofdstructuur zijn wegen die het zwaarst en meest intensief worden belast. Verlaging van de kwaliteit veroorzaakt sneller (in verhouding tot andere structuurelementen) kapitaalsvernietiging en een onderhoudsachterstand. Dit scenario heeft niet de voorkeur. In tabel 6 zijn de kenmerken van deze keuze per structuurelement weergegeven. Scenario 3: Laag Om inzicht te geven in de gevolgen voor onderhoud op een Laag niveau zijn in dit scenario alle structuurelementen op dit niveau gezet. Laag betekent dat minder onderhoud wordt uitgevoerd waardoor zowel het beeld als de technische staat van de verharding verslechtert. Door dit scenario wordt een onderhoudsachterstand opgebouwd en vindt kapitaalsvernietiging plaats. Tabel 7 geeft de kenmerken per structuurelement weer. Dit kwaliteitsniveau is niet wenselijk. blad 7 van 19

10 Scenario 1 Basis Structuurelement: Hoofdstructuur Woongebied Centrumgebied Industriegebied Buitengebied Kwaliteit: Basis Basis Basis Basis Basis Beeld: foto foto foto foto foto Technische staat (duurzaamheid): Redelijk, matige schade Redelijk, matige schade Redelijk, matige schade Redelijk, matige schade Redelijk, matige schade Aanzien: Standaard Standaard Standaard Standaard Standaard Comfort: Voldoende, incidenteel Matig, Voldoende, incidenteel Voldoende, incidenteel Voldoende, incidenteel Risico-index: Beperkt Beperkt Beperkt Zeer beperkt Beperkt Kapitaalvernietiging: Nihil Nihil Nihil Nihil Nihil Tabel 5: Scenario Basis blad 8 van 19

11 Scenario 1: Basis Het gemiddeld benodigd onderhoudsbudget (excl. rehabilitatie) voor het ambitieniveau Basis bedraagt ca ,--. Het gemiddelde rehabilitatiebudget bedraagt ,--. Gevolgen Dit is het scenario zoals gekozen in het Wegenbeleidsplan van 2002 en heeft de voorkeur. Het scenario biedt voor zowel de korte als lange termijn de meest ideale perspectieven in zowel beeld als kosten. Onderhoud op het Basis niveau staat gelijk aan de door het CROW gehanteerde minimale richtlijnen. Deze richtlijnen zijn de onderkant van verantwoord wegbeheer waarbij er van uit wordt gegaan dat onderhoud op het technisch optimale moment wordt uitgevoerd, de juiste onderhoudsmaatregel op het juiste moment. Het Basis-niveau heeft nagenoeg geen nadelen ten aanzien van kapitaalsvernietiging, onderhoudsachterstand, schadeclaims en beeld. Dit scenario heeft de voorkeur. Waarom voorkeur: 1. de gemeente voldoet hiermee volledig aan haar beheertaken; 2. omdat op korte en lange termijn het beeld en de bijbehorende onderhoudskosten het optimum hebben. Samengevat: kapitaalsvernietiging is nihil; risico op aansprakelijkheid is beperkt; geen onderhoudsachterstand; onderhoud wordt uitgevoerd op het optimum, juiste onderhoud op het juiste moment; het aanzien is standaard en wordt geaccepteerd door de burger; technische staat is redelijk. Schades zijn aanwezig doch binnen de richtlijnen van CROW. blad 9 van 19

12 Scenario 2 Basis-Laag Structuurelement: Hoofdstructuur Woongebied Centrumgebied Industriegebied Buitengebied Kwaliteit: Basis Laag Basis Basis Laag Beeld: foto foto foto foto foto Technische staat (duurzaamheid): Redelijk, matige schade Matig, beperkt ernstige schade Redelijk, matige schade Redelijk, matige schade Matig, beperkt ernstige schade Aanzien: Standaard Sober Standaard Standaard Sober Comfort: Voldoende, incidenteel Laag, zeer Voldoende, incidenteel Voldoende, incidenteel Voldoende, incidenteel Risico-index: Beperkt Matig Beperkt Zeer beperkt Matig Kapitaalvernietiging: Nihil Laag Nihil Nihil Matig Tabel 6: Scenario Basis-Laag blad 10 van 19

13 Scenario 2: Basis-Laag Het gemiddeld benodigd onderhoudsbudget (excl. rehabilitatie) voor het ambitieniveau Basis - Laag bedraagt ca ,--. Het gemiddelde rehabilitatiebudget bedraagt ,--. Gevolgen Kapitaalsvernietiging en een onderhoudsachterstand nemen toe, echter alleen op de gebieden waar het ambitieniveau Laag is. Dit verhoogt de kans op gegronde schadeclaims. De onderhoudskosten zijn op de korte termijn lager dan ten opzichte van een Basis-kwaliteit maar het gevolg is dat de onderhoudsachterstand in snel tempo toeneemt. De richtlijnen van de CROW worden namelijk niet gehaald. Hoe langer dit ambitieniveau in stand wordt gehouden, des te groter wordt de (financiële) kloof om de onderhoudsachterstand weg te werken om naar een Basis terug te keren. Omdat de lage kwaliteit vooral in het buiten- en woongebied zit heeft dit een direct effect op de gebruikers van deze gebieden. Wegen in het buitengebeid worden minder onderhouden waardoor schades vanwege onder andere landbouwverkeer in rap tempo toenemen waarbij uiteindelijk rehabilitaties onvermijdelijk zijn. Voor de woongebieden speelt vooral de beleving van de burger een rol in de kwaliteit. De ervaring leert dat zij de lage kwaliteit als ondervinden waarbij sneller aansprakelijkheidstelling plaats vindt. Het gevolg kan zijn dat burgers minder tevreden zijn met hun leefomgeving. Kapitaalsvernietiging zorgt voor een kortere levensduur van de materialen en zelfs schade aan wegconstructies. Te weinig onderhoud wordt gepleegd waardoor zwaardere schades ontstaan die, indien ze opgelost worden, meer geld kosten. Tevens bestaat de mogelijkheid dat dit beeld van onderhoud voor velen een niet-acceptabel beeld is met als gevolg dat de openbare ruimte als onacceptabel wordt beschouwd. Dit komt vooral doordat de kwaliteit in het woongebied Laag is. Deze variant heeft niet de voorkeur. Waarom niet voorkeur: 1. de gemeente voldoet hiermee niet volledig aan haar beheertaken; 2. omdat bij zowel de korte als lange termijn, het beeld en de bijbehorende onderhoudskosten niet het optimum wordt bereikt; Samengevat (voor de locaties die Laag zijn): kapitaalsvernietiging neemt toe; risico op aansprakelijkheid neemt toe; toename van de onderhoudsachterstand; onderhoud wordt niet uitgevoerd op het optimum, niet juiste onderhoud op het juiste moment; het aanzien is matig en wordt minder geaccepteerd door de burger; technische staat is matig. Schades zijn aanwezig en vallen net buiten de richtlijnen van CROW. blad 11 van 19

14 Scenario 3 Laag Structuurelement: Hoofdstructuur Woongebied Centrumgebied Industriegebied Buitengebied Kwaliteit: Laag Laag Laag Laag Laag Beeld: foto foto foto foto foto Technische staat (duurzaamheid): Matig, beperkt ernstige schade Matig, beperkt ernstige schade Matig, beperkt ernstige schade Matig, beperkt ernstige schade Matig, beperkt ernstige schade Aanzien: Sober Sober Sober Sober Sober Comfort: Matig, Laag, zeer Matig, Voldoende, incidenteel Voldoende, incidenteel Risico-index: Matig Matig Matig Beperkt Matig Kapitaalvernietiging: Laag Laag Matig Matig Matig Tabel 7: Scenario Basis-Laag blad 12 van 19

15 Scenario 3: Laag Het gemiddeld benodigd onderhoudsbudget (excl. rehabilitatie) voor het ambitieniveau Laag bedraagt ca ,--. Het gemiddelde rehabilitatiebudget bedraagt ,--. Gevolgen Volgens de CROW richtlijnen is beheer op dit niveau niet acceptabel. Beheer op dit niveau mag wel, ook van de provincie. Het betreft namelijk richtlijnen en is geen wet. Echter uit jurisprudentie blijkt dat de richtlijnen van CROW worden aangehouden als toetsingsmiddel. Bij een lage kwaliteit nemen kapitaalsvernietiging en onderhoudsachterstand snel toe, sneller dan in het Basis-Laag scenario. Minder onderhoud vindt plaats, waardoor schades in een rap tempo toenemen. De onderhoudskosten zijn op de korte termijn lager dan een Basis-kwaliteit maar het gevolg is dat de onderhoudsachterstand in snel tempo toeneemt, de richtlijnen van CROW worden namelijk niet gehaald. Toename van de onderhoudsachterstand heeft onder andere als gevolg dat de kans op gegronde schadeclaims toeneemt. De ontsluitingswegen (wegtype 3) worden zwaar en intensief belast. Deze wegen zijn vaak het visitekaartje van een gemeente. Een lage kwaliteit op deze wegen heeft als gevolg dat de onderhoudsachterstand zowel technisch als financieel snel toeneemt. Met grotere regelmaat zullen grotere, zwaardere en dus duurdere onderhoudsmaatregelen nodig zijn om de wegen te onderhouden. Wegen in het buitengebied krijgen een comfort en gezien de aanwezigheid van fruitteelt binnen de gemeente kan dit leiden tot schades (tijdens transport) aan de oogst. Het (toeristische) fietsverkeer ondervindt hinder vanwege kuilen, scheuren en andere schades. Dit werkt niet uitnodigend en heeft een nadelig effect op de algemene indruk van de gebruiker. Voor de woongebieden speelt vooral de beleving van de burger een rol in de kwaliteit. Het is onze ervaring dat zij de lage kwaliteit als ondervinden waarbij sneller aansprakelijkheidstelling plaatsvindt. Het gevolg kan zijn dat burgers minder tevreden zijn met hun leefomgeving. Hoe langer dit ambitieniveau wordt aangehouden, des te groter wordt de kloof om de onderhoudsachterstand weg te werken indien men naar een Basis niveau terug gaat. Voor de korte termijn lijkt het een besparing, op de lange termijn ben je duurder uit. Kapitaalsvernietiging zorgt voor een kortere levensduur van de materialen en zelfs schade aan wegconstructies. Te weinig onderhoud wordt gepleegd waardoor zwaardere schades ontstaan die, indien ze opgelost worden, meer geld kosten. Deze variant heeft niet de voorkeur. Waarom niet voorkeur: 1. de gemeente voldoet hiermee niet aan haar beheertaken; 2. omdat bij zowel de korte als lange termijn, het beeld en de bijbehorende onderhoudskosten niet het optimum wordt bereikt; blad 13 van 19

16 Samengevat: kapitaalsvernietiging neemt versneld toe; risico op aansprakelijkheid neemt toe; versnelde toename van de onderhoudsachterstand; onderhoud wordt niet uitgevoerd op het optimum, niet juiste onderhoud op het juiste moment; het aanzien is matig en wordt minder geaccepteerd door de burger; technische staat is matig. Schades zijn aanwezig en vallen net buiten de richtlijnen van CROW. 3.2 Vergelijking financiën 2002 met 2011 Om een goed "gevoel" bij de gegevens van 2011 te krijgen is een vergelijk gemaakt met de gegevens uit Het areaal is met 13% is toegenomen. Navraag bij het CBS (centraal bureau voor de statistiek) leert dat de indexatie tussen 2002 en 2011, 50% bedraagt. Rekenvoorbeeld: Het gemiddeld benodigde onderhoudsbudget (excl. rehabilitatie) voor 2002 is per jaar (prijspeil 2002). Omgerekend naar 2011 betekent dit: % (toename areaal) + 50% (indexatie) = Het gemiddeld benodigde rehabilitatiebudget voor 2002 is per jaar (prijspeil 2002). Omgerekend naar 2011 betekent dit: % (toename areaal) + 50% (indexatie) = De gemiddeld benodigde onderhoudsbudgetten voor het Basis-niveau (scenario 1) bedragen: Onderhoudsbudget (exclusief rehabilitatie) = Rehabilitatiebudget = In vergelijking met de bedragen uit het rekenvoorbeeld komen de bedragen van het Basisniveau nagenoeg overeen. blad 14 van 19

17 4 Vergelijk huidige situatie en scenario's In tabel 8 staan de scenario's, zoals beschreven in hoofdstuk 3 en de huidige situatie beschreven. De kosten en gevolgen zijn met elkaar vergeleken. Dit vergelijk maakt inzichtelijk wat de verschillen zijn tussen de huidige situatie en de gewenste situatie. Scenario Huidig 1. Basis 2. Basis-Laag 3. Laag Kwaliteit Basis Basis-Laag Laag Benodigd Budget 2011 Onderhoud Rehabilitatie Totaal Onderhoudsachterstand Thema's Technische staat Aanzien Comfort Risico-index Matig, beperkte schade Sober Matig, Matig Kapitaalsvernietiging Matig Tabel 8: Samenvatting scenario's Redelijk, matige schade Standaard Voldoende, incidenteel Beperkt Nihil Redelijk, beperkt ernstige schade Standaard/Sober Voldoende, incidenteel Matig Nihil/matig Matig, beperkte schade Sober Matig, Matig Matig Conclusie Het huidige ambitieniveau (Basis) en bijbehorend onderhoudsbudget zijn niet in overeenstemming. Hierdoor ontstaat een onderhoudsachterstand. Het is zaak de achterstand op korte termijn in te lopen om een vergroting van deze achterstand te voorkomen. De achterstand van het huidige onderhoudsbudget (2011: ) t.o.v. het benodigd budget voor voorkeursniveau Basis ( ), bedraagt ruim 1,4 miljoen euro. Om zowel financieel, kwalitatief als zowel in beeld het optimum voor beheer aan de verharding te behouden dient de achterstand op zeer korte termijn te worden weggewerkt. Uitstel leidt tot een grotere onderhoudsachterstand. De besparingen voor de scenario's Basis-Laag en Laag hebben betrekking op de korte termijn. Op langere termijn wegen deze besparingen niet op tegen de kosten om de opgelopen onderhoudsachterstand weg te werken. Het is niet raadzaam om voor één van deze scenario's te kiezen. blad 15 van 19

18 Gevolgen ontoereikend budget Indien het beschikbare budget minder is dan het benodigd budget ontstaat een verslechtering van de kwaliteit van de verharding. In de eerste paar jaren is dit niet direct zichtbaar maar daarna is verval van de kwaliteit onvermijdelijk. Door het tekort aan budget ontstaat een onderhoudsachterstand die direct relatie heeft met de kwaliteit. Nadat een sterke daling in kwaliteit heeft plaatsgevonden neemt deze vervolgens niet meer veel af, je zit namelijk op het laagste niveau. Grafiek 9 is een schematische weergave van de relatie tussen kwaliteit en beschikbaar budget indien dit budget niet toereikend is aan het benodigde. Een onderhoudsachterstand vergroot de kans op onveilige situaties en schadeclaims. Tevens wordt het steeds duurder om deze achterstand weg te werken en neemt kapitaalsvernietiging toe. Grafiek 9 Gevolgen ontoereikend budget blad 16 van 19

19 5 Conclusie Huidige situatie Kwantiteit De gemeente Aalburg heeft ruim m2 aan verharding. Dit is 13% meer dan in Kwaliteit De kwaliteit van de verharding is Laag. Dit komt vooral door de lage kwaliteit van het buitengebied en de kernen, Eethen en Veen. Bezuinigingen hebben er toe geleid dat het Basisniveau niet wordt gehaald. Financieel De verharding vertegenwoordigt een kapitaal van bijna 53 miljoen euro, waarbij het huidige onderhoudsbudget (2011) ca per jaar bedraagt. Ten opzichte van het Wegenbeleidsplan 2002 heeft een bezuiniging plaatsgevonden van ca Beheerkosten en ambities Huidige situatie Scenario 1 Basis Scenario 2 Basis-Laag Scenario 3 Laag Onderhoudskosten Rehabilitatiekosten Totaal Vergelijking huidige situatie en scenario's Het ambitieniveau Basis zoals vastgesteld in het Wegenbeleidsplan 2002, wordt niet behaald. Hierdoor ontstaat een onderhoudsachterstand en wordt de kans op kapitaalsvernietiging vergroot. De achterstand van het huidige onderhoudsbudget ( ) ten opzichte van het onderhoudsbudget dat nodig is voor voorkeursniveau Basis ( ), bedraagt ruim 1,4 miljoen euro. Om het optimum voor beheer te behalen dient de achterstand op zeer korte termijn te worden weggewerkt. Uitstel leidt tot een grotere onderhoudsachterstand. De besparingen voor de scenario's Basis-Laag en Laag hebben betrekking op de korte termijn. Op langere termijn wegen deze besparingen niet op tegen de kosten om de opgelopen onderhoudsachterstand weg te werken. Het doorzetten van bezuinigingen of een budget wat niet toereikend is, is niet verstandig. Dit ten opzichte van het gemiddeld benodigde jaarlijkse onderhoudsbudget op Basis-niveau. Een gevolg is dat de kwaliteit verder afneemt. Voorkeursscenario Om zowel in beeld, financieel als kwalitatief het optimum voor beheer aan verharding uit te voeren dient het Basis-niveau te worden gerealiseerd. Onderhoud op een ander niveau heeft negatieve gevolgen zoals eerder beschreven. blad 17 van 19

20 Bijlage 1: Rationeel wegbeheer Wegbeheer is een wezenlijk onderdeel van het beheer van de openbare ruimte. Wegbeheerders hebben vanuit de Wegenwet de zorgplicht voor wegverhardingen. Andere wettelijke kaders waarbinnen wegbeheer dient te worden uitgevoerd zijn het Burgerlijk Wetboek, de Wet Milieubeheer en de ARBO-wetgeving. Spelers in het proces van wegbeheer zijn het bestuur, de technische diensten, de buitendienst en de gebruikers van het product van wegbeheer, zijnde de burgers. Dit complexe kader vraagt om een duidelijk beleid in beheer en verantwoordelijkheden, met andere woorden: een duidelijk beheerbeleid. In een dergelijk beheerbeleid geeft het bestuur de beleidsdoelstellingen en ambities voor de openbare ruimte aan. Dit kan worden vastgelegd in een algemeen beleidsplan. Het hiervan afgeleide beleidsplan voor de verhardingen geeft in hoofdlijnen het kwalitatieve en financiële niveau aan waarop de wegbeherende instantie zijn taak dient uit te voeren. Het beleidsplan is strategisch van karakter en is bepalend voor het op te stellen beheerplan in het licht van de te stellen prioriteiten en de beschikbare budgetten. In het jaarlijks op te stellen beheerplan worden de, door het bestuur gestelde, doelstellingen vertaald naar de kwaliteit van het wegennet, het uit te voeren onderhoud en de daarvoor benodigde budgetten. De CROW -methode voor wegbeheer is het standaard instrument voor het maken van het beheerplan, in gebruik bij wegbeheerders op provinciaal, gemeentelijk en waterschapsniveau. E.e.a. is verwoord in CROW-publicatie 147 "Wegbeheer". Op basis van een jaarlijkse inspectie van de in beheer zijnde verhardingen wordt een actueel beeld verkregen van de conditie van het wegennet. De inspectie richt zich op zichtbare schades zoals scheurvorming en oneffenheden. De via de jaarlijkse inspectie ingewonnen gegevens over de conditie van het wegennet zijn het startpunt voor het opstellen van het meerjarige onderhoudsplan. Voor de komende vijf jaren worden per jaar de te onderhouden wegvakonderdelen geselecteerd, het voor die onderdelen benodigde type onderhoud vastgesteld en de daarmee gepaard gaande kosten berekend. De selectie van de te onderhouden onderdelen gebeurt op basis van vergelijking van de actuele schade, of de met gedragsmodellen geprognosticeerde schade, met landelijk aanvaarde onderhoudsrichtlijnen. Onderdelen die de onderhoudsrichtlijn hebben overschreden dienen op korte termijn (1-2 jaar) te worden onderhouden, terwijl onderdelen die de onderhoudsrichtlijn naderen op middellange termijn (3-5 jaar) aan onderhoud toe zijn. Voor elk van de beschouwde vijf jaren volgt dan de basisplanning en -begroting, die aangeeft welk onderhoud zou worden uitgevoerd als er geen budgettaire beperkingen waren. In de realiteit van wegbeheer is een onbeperkt budget een utopie. Keuzes dienen dan ook te worden gemaakt tussen de in de basisplanning en -begroting voor onderhoud geselecteerde onderdelen. De CROW-methode maakt het mogelijk deze prioriteitsstelling uit te voeren op basis van beleidsthema's (onveilige wegen eerst), van het wegtype (fietspaden eerst) en van de ligging van de wegvakonderdelen (binnenstad eerst). Het beheersysteem plant onderhoud op basis van richtlijnen en waarschuwingsgrenzen zoals die door de CROW zijn bepaald. Deze waarden omvatten de ondergrens van verantwoord wegbeheer waarbij het uitgangspunt is dat onderhoud op het technisch optimale moment wordt uitgevoerd. Te laat uitvoeren kan betekenen dat verkeersonveilige situaties ontstaan, blad 18 van 19

21 die de kans op aansprakelijkheidsstelling verhoogt. Bij asfaltverhardingen resulteert te laat uitgevoerd onderhoud bovendien in kapitaalvernietiging. Nevenstaand figuur geeft de kosten-kwaliteit verhouding weer. Bij aanleg van nieuwe verhardingen zijn de kosten en de kwaliteit Hoog. De kwaliteit neemt af naar mate de tijd verstrijkt en op het moment dat de Basis kwaliteit is bereikt vind het optimum aan onderhoud plaats. Met zo min mogelijke middelen de daarbij behorende vastgestelde kwaliteit halen, Basis. Naar mate de kwaliteit achteruit gaat worden de kosten hoger om weer terug op het Basis niveau te komen. Het Basis-niveau zoals in bovenstaand figuur benoemd is het meest kosten efficiënte ingrijpmoment voor onderhoud aan de verharding. Hiermee vind nagenoeg geen kapitaalsvernietiging plaats, ontstaat geen onderhoudsachterstand en is de kans op aansprakelijkheidstelling beperkt. Dit niveau is gelijk aan de richtlijnen van rationeel wegbeheer conform CROW. Bij een keuze voor een lager budget wordt afgeweken van het rationeel optimum. Weliswaar zijn de kosten voor uit te voeren onderhoud lager, er ontstaat ook kapitaalvernietiging. De waarde van het wegennet neemt af en herstelmaatregelen om het basisniveau terug te bereiken zijn aanzienlijk hoger. De optelsom van onderhoudskosten en kapitaalvernietiging geeft bij een laag onderhoudsbudget een ongunstige prijs-kwaliteitverhouding; de grafiek vertoont aan de rechterkant daarom een stijgende lijn. De CROW -methode voor wegbeheer is bedoeld voor gebruik op netwerkniveau. Het doel is een onderhoudsplan te maken voor het gehele in beheer zijnde netwerk, op een niveau van detail wat daarbij past. Specifieke details van het uit te voeren onderhoud, zoals de dikte van versterkingslagen, komen pas aan de orde nadat de balans tussen gewenste kwaliteit en beschikbaar te stellen budget is gevonden. Deze details worden daarna op het projectniveau van individuele wegvakonderdelen ingevuld en spelen in de communicatie tussen bestuur en beheer geen rol. Zij zijn dan ook nadrukkelijk buiten de methode gehouden. Daarmee is de methode op netwerkniveau goed hanteerbaar. Om de ontwikkeling van de kwaliteit van de verharding goed te kunnen volgen, wordt geadviseerd om de wegen minimaal eens in de twee jaar te monitoren door middel van een globale visuele weginspectie. Geadviseerd wordt om vervolgens de planning en begroting bij te stellen op basis van de actuele kwaliteit, geactualiseerde eenheidsprijzen en eventueel een bijgestelde onderhoudscyclus blad 19 van 19