Hennie van Boxsel Lian van den Kieboom

Transcriptie

1 Hennie van Bxsel Lian van den Kiebm Mei 2007

2 Beweegplan diabetes 2 ja Is men p de hgte van belang van bewegen nee 1 Meet heveel de patiënt bewgen heeft het afgelpen half jaar. Is huidig beweeggedrag vldende? nee Weeg de mtivatie. Is er veranderingsbereidheid > 1 tt < 6 mnd ja nee 6 Bewegen is geïntegreerd in dagelijks leven. Fllw up: dan pnieuw meten Inventariseer belemmerende factren en beheften Bespreek verwegingen Peil behefte aan begeleiding 3 ja Mtiverende gespreksvering Inventariseren en explreren van mgelijkheden ja Beslissingsbalans pmaken. Inventariseren attitude t..v. vren nadelen. Mtivatie herwegen nee Flders meegeven Fllw up: dan pnieuw meten Zndig drverwijzing 5 De meest geschikte veranderstrategieën kiezen, afgestemd p de persn Patiënt heeft eigen beweeg del bereikt. Fllw up dan pnieuw meten 4 Plan van aanpak bespreken ver bewegen m.b.v. mtiverende gespreksvering Vergrten eigen effectiviteit Haalbaarheid krte- en lange termijn Barrières verkennen Mgelijkheid tt terugval bespreken Opstellen beweegplan Zndig drverwijzen 6 Patiënt heeft bewegen in dagelijks leven geïntegreerd

3 1 Is men p de hgte van belang van bewegen. Nee: Zek rzaak bv. kennistekrt ver belang van bewegen en gedrag/gewntes; Inventariseer infrmatiebehefte; Verhg inzicht, kennis en mtivatie; Bespreek mgelijkheden en wensen; Geef p de persn afgestemde infrmatie; Bespreek verwegingen; Brchure meegeven; Fllw up aanbieden: pnieuw explreren. 2 Meet heveel heeft de patiënt de afgelpen 6 maanden bewgen, heveel beweegt men nu? Is huidig beweeggedrag vldende. Meting kan dr gebruik maken van brgschaal f inventarisatie verwrd beweeggedrag van de patiënt. Z Ja: Inventariseren f bewegen is geïntegreerd in dagelijks leven; Fllw up en dan pnieuw meten. Heeft men binnen 1 maand tt 6 maanden plan tt gedragsverandering. Nee: Maak beslissingsbalans p; zek rzaak; Meet mtivatie dr meetlattechniek; Gericht p bewustwrding, caching en haalbaarheid; Inventariseren attitude vr en nadelen van krte en lange termijn; Inventariseer verwegingen, beheften verwachtingen en belemmerende factren (fysiek, psychisch, sciaal en mgeving); Peil behefte aan begeleiding; Flders meegeven; Fllw up aanbieden. 3 Weeg de mtivatie, is er veranderingsbereidheid binnen 1 tt 6 maanden. Ja: Gebruik mtiverende gespreksvering: letten p nn-verbale signalen, penstaan vr gevelens, reflectief luisteren, pen en stimulerende vragen, parafraseren, samenvatten, drvragen, psitieve feedback, niet teveel infrmatie tegelijk; Zicht krijgen p vertruwen in eigen kunnen kan bv. dr gebruik van de meetlattechniek (cijfers van 0-10): Geen vertruwen 0 Blaakt van vertruwen 10 Faalgevelens = 0 10 = Succeservaring Inventariseren en explreren mgelijkheden en belemmerende factren; Mtivatie herwegen; De meest geschikte veranderstrategieën kiezen, afgestemd p de persn. Vrlichting dr middel van mtiverende gespreksvering (zie bijlage); 4 Plan van aanpak bespreken met de patiënt ver bewegen met behulp van mtiverende gespreksvering: Accent p bewustwrding, caching en haalbaarheid; Maak samen de balans p van vr en nadelen; Vergrten eigen effectiviteit. Verhg zelfvertruwen en versterk zelfmanagement (eigen effectiviteit); Biedt praktische, sciale en emtinele steun aan; Betrek desgewenst sciale mgeving hierbij. Bespreek haalbaarheid krte en lange termijn. Wat is haalbaar nder de mstandigheden (lichamelijk, psychisch en sciaal); Delen hierp afstemmen; Geef gerichte bewegingsmgelijkheden aan; Startdatum bewegen bespreken. Verken de barrières en mgelijkheid tt terugval. Welke meilijkheden zijn er te verwachten, ndersteunen in he kan men hier het beste mee kan mgaan; Inzicht geven in terugval en samen naar plssingen zeken; Drgaan met psitieve feedback; Bespreken bewegingsmgelijkheden; Eventueel drverwijzen naar andere disciplines, afhankelijk van de rzaak belemmerende factren. 5 Patiënt heeft eigen beweeg del bereikt. Meten en evalueren van de beweegactiviteit; Fllw up aanbieden. 6 Patiënt heeft bewegen in dagelijks leven geïntegreerd. Zndig evalueren f het gestelde del is bereikt.

4 FASE 1 VOORBESCHOUWENDE FASE/ ONGEMOTIVEERDHEIDS FASE In dit vrstadium wrdt er niet gedacht aan gedragsverandering. Persnen in dit stadium verwegen helemaal geen verandering en zien hun gedrag niet als een prbleem (te weinig geïnfrmeerd zijn ver de gevlgen f minder psitieve ervaringen). De persn heeft geen bewust prbleem f er wrdt nvldende verband gelegd tussen een (aanvelbaar) prbleem en een bepaald gedrag. Attitude praktijkndersteuner: empathie; Respect vr autnmie; Aandacht vr de cliënt; Begrip tnen vr situatie en de gevelens van de ander Afstemmen p de agenda van de patiënt; Creëer z gunstig mgelijke cnsult mstandigheden; Creëer samenwerkingsrelatie; Inzicht geven zdat de patiënt zich bewust wrdt van het gezndheidsrisic van het eigen gedrag; Inventariseren f de patiënt behefte heeft aan begeleiding f infrmatie; Explreren wat patiënt weet en he hij leeft; Aandacht vr het (risic)gedrag; Let p signalen van weerstand (angst vr belastende infrmatie). Vrbeeldvragen m gedragsverandering p gang te brengen: He ervaart u uw eigen gezndheid? Wat denk u dat er gebeurt als u niets verandert? Bent u p de hgte van het belang van beweging? Aan welke infrmatie hebt u behefte? Heveel beweegt u nu dagelijks/wekelijks (meten)? Welke pririteit heeft beweging vr u? Zijn er belemmeringen bij het bewegen (lichamelijk, psychisch, sciaal) welke? Kan ik u helpen, z ja he? He vindt u het m ver bewegen te praten? He wilt u dat uw leven eruit ziet ver 5 jaar? Wat det u denken dat als u beslist te veranderen, dat het u lukt? Wat geeft u vertruwen dat als u wil veranderen u dat k kunt? Wat denk u dat zu kunnen werken vr u als u zu beslissen te veranderen? Hebt u vaker een verandering drgeverd? He deed u dat ten? Betekent het feit dat u hier bent dat een deel van u denkt dat het tijd is er tch iets aan te gaan den?

5 FASE 2 OVERWEGINGSFASE/BESCHOUWENDE FASE Patiënt erkent het prbleem maar er is ng veel ambivalentie t.a.v. verandering. De patiënt is zich wel meer bewust van de vrdelen van verandering maar zien k veel nadelen. Men denkt wel aan veranderen maar dan in de nabije tekmst (meer dan 1 maand, minder dan 6 maanden). Mtiverende gespreksvering met accent p bewustwrding en cachen (bijlage); Bepalen van del en aanpak; Bevrderen van de interactie; Bevrderen van begrip; Geef indien gewenst infrmatie ver risic s; De juiste heveelheid en srt infrmatie geven; Vraag naar de reactie bij nderdelen van de infrmatie; Signaleer verbale en nn-verbale reacties; De vr en nadelen van verandering bespreken; Belangrijk is m het vertruwen van patiënt in zichzelf trachten te verhgen; Richten p plssen ambivalentie; Belichten van psitieve veranderingen; Prbleem verhelderen en explreren dr: Open huding en pen vragen stellen, samenvatten, parafraseren, reflectief luisteren, letten p nn-verbale signalen, stimulerende vragen stellen, drvragen bij het aangeven van meilijke situaties. Vrbeeldvragen m gedragsverandering p gang te brengen: Heveel hebt u bewgen de afgelpen 6 maanden? Heveel beweegt u mmenteel dagelijks/wekelijks? (z.n. meten met brgschaal) Wat vr srt beweging det u? Wilt u dat de dingen er anders gaan uitzien, z ja he? Hebt u behefte aan infrmatie (materiaal) ver bewegen? He kijkt u tegen de huidige situatie aan met betrekking tt bewegen? Ziet u zichzelf als gemtiveerd? (z.n. meten dr mtivatie meetlattechniek) Welke prblemen en meilijkheden hebt u gehad/zijn er te verwachten? Zu u meer willen f kunnen bewegen? Wat ziet uw mgeving f uzelf als redenen m niet te gaan bewegen? Hebt u sciale steun? Wat weerhield u m te den wat u wilde den? Wat zijn vr u de nadelen van meer bewegen? Wat zuden vr u de vrdelen kunnen zijn m meer te gaan bewegen? Heveel vertruwen hebt u in uzelf dat u kunt slagen? Wilt u uitleg ver bewegen dr iemand anders bijvrbeeld een fysitherapeut?

6 FASE 3. PLANNING FASE/VOORBEREIDINGSFASE De persn maakt zich klaar vr verandering (meestal binnen de maand). Er wrdt een plan pgesteld en de eerste stappen ndernmen: hij verweegt de meilijkheden en verzint plssingen ervr. De beslissing tt gedragsverandering ligt in de zeer nabije tekmst (meestal minder dan 1 maand). Sms kan de patiënt al wat aan het experimenteren zijn met kleine veranderingen. Een zekere mate van ambivalentie blijft echter bestaan. Samen met de patiënt een cncreet plan pstellen met een realistisch del m kleine veranderingen te ndersteunen; Patiënten helpen m veranderingsstrategieën te ntdekken die het beste passen in hun persnlijke cntext; Cach de cliënt; De praktijkndersteuner stemt de interventie af p de mtivatiefase van de patiënt; Sluit aan p de reeds aanwezige zelf effectiviteit; Prbeer aangeleerde hulpelsheid (angst m te falen) te verminderen; Niet alleen negatieve aspecten belichten; Samenwerking en erkenning van expertise en perspectief van de patiënt; Interventie af te stemmen p de mtivatiefase (z.n. meten dr meetlattechniek) Vrbeeldvragen m gedragsverandering p gang te brengen: He denkt u dat de verandering in beweging eruit kan gaan zien? He wilt u dat bereiken? Kunt u meer uitleggen ver uw vertruwen in het slagen hiervan? Welke verwegingen f pvattingen spelen er vr u p de krte f lange termijn? Wat zijn de vrdelen van meer bewegen? Is er een beweegvrm die u zu willen en kunnen (gaan) den (meten) Als u deze verandering (nmiddellijk) kn waarmaken, wat zu u dan willen? Welke persnlijke sterktes hebt u die u kunnen helpen? Zu u individueel f in grepsverband aan beweging willen den? Zijn er in uw mgeving mensen die u kunnen steunen? Hebt u behefte aan emtinele f praktische steun? Is er iemand die u dat kan geven? Wat denkt u dat wel f niet zal lukken en war hangt dat mee samen? Zu u begeleiding willen van iemand anders (fysitherapeut)

7 FASE 4. ACTIEFASE/GEDRAGSVERANDERING Mensen in dit stadium maken specifieke, penlijke veranderingen in hun levensstijl en gaan de veranderingsstrategieën uitveren. Cncrete daden m het del te realiseren wrden ndernmen (minder dan 6 maanden). Terugval in het ude gedrag is echter mgelijk. Maken van een plan van aanpak dat aansluit bij de delstelling en mgelijkheden patiënt, ; Bespreek haalbaarheid p de krte en lange termijn. Ondersteunen het zelfvertruwen en vergrten van eigen effectiviteit. Samenwerking en erkenning van expertise en perspectief van de patiënt; Gericht p gewntes m.b.t. bewegen tt gedragsverandering die eigen zijn aan de persn; Inventariseren van de lichamelijke cnditie; Uitgaan van de individuele mgelijkheden in relatie tt c-mrbiditeit; Vrdelen van meer bewegen samen drnemen: Heeft een gunstig effect p alle risicfactren; Verlaagt de glucsewaarden; Verlaagt de klachten zals vermeidheid en drst; Verbetert de bleddrstrming; Heeft een psitief effect p het gewicht; Zrgt vr een fit gevel; Vrkmt cmplicaties lange termijn; Nadelen bespreken: Verandering brengt nzekerheid mee; Het is niet altijd gemakkelijk m gewntegedrag te drbreken en aan te passen aan nieuw gedrag; Het kst energie vrdat het energie plevert; Bespreken van barrières en terugval en de beste handelswijze hierp; In samenspraak afspraken maken wanneer met het beweegplan te beginnen Vrbeeldvragen m gedragsverandering p gang te brengen: Kunt u dit zien als nieuwe kans? Hebt u een startdatum in gedachten? Welke afspraken kunnen we maken? Wilt u samen een veranderplan pstellen? Is het behalen van de beweegnrm wenselijk f mgelijk vr u? He ziet er dat vr u uit? (meetbaar beweeggedrag) Welke barrières verwacht u zelf? Welke valkuilen ziet u? Hebt u de mgelijkheid van terugval gedacht? He zu u daarmee m willen gaan? He gaat u nrmaal gesprken met meilijkheden m? Wat werkte er vr u? Hebt u krte termijn delen f lange termijndelen? Welke van deze delen zijn haalbaar nder de mstandigheden?

8 FASE 5. ONDERHOUDSFASE/GEDRAGSBEHOUD Het nieuw gedrag krijgt een plaats in het leven van de persn. Er is een verandering in het gedrag ntstaan. Behud wrdt een nieuw del. het gewenste gedrag wrdt behuden. Terugval is mgelijk. Patiënt leren anticiperen p meilijkheden; De patiënt helpen nieuwe vaardigheden ntwikkelen m de geznde leefgewnten te behuden; Geef psitieve feedback mtrent verandering; Benadruk vrdelen; Ondersteun het mgaan met risic s; Benadruk zelfeffectiviteit: is de patiënt vaardig in het plssen van prblemen; De patiënt helpen het gedrag aan te laten passen aan veranderende situaties; Mgelijkheden van terugval bespreken en als een leerervaring te belichten; Zndig fllw-up aanbieden. Vrbeeldvragen m gedragsverandering te behuden: He is het bewegen gegaan? Heveel beweegt u nu (meten: dagelijks, wekelijks) Wat vindt u van uw manier van bewegen p dit mment? Wat lukt wel, wat lukt niet? Is uw cnditie verbeterd? Zijn uw klachten verminderd? Wilt u uw krte en lange termijn delen bijstellen, p welke manier? Hebt u het beweeggedrag geïntegreerd in het dagelijks leven? Wat denkt u dat u zu kunnen den? Hebt u risic s ervaren in de nieuwe situatie, welke? He zijn uw gedachten en gevelens hierbij? Wilt u een registratie bijhuden van het verlp van het bewegen? Wilt u een afspraak maken vr het reguliere diabetes vervlgcnsult?

9 FASE 6. TERMINATIE FASE Geznd gedrag is een gewnte gewrden. Uitndigen vr het reguliere driemaandelijkse Diabetes mellitus cnsult; Tijdduur en tussentijdse veranderingen met betrekking tt bewegen registreren (dagelijks/wekelijks); Evalueren van beweegpatrn. Vrbeeldvragen m gedragsverandering te behuden: He is het bewegen gegaan? Heveel beweegt u nu (meten: dagelijks, wekelijks) Wat vindt u van uw manier van bewegen p dit mment? Wat vindt u van de tijd die u investeert in beweging? Hebt u terugvalmmenten (gehad)? He gaat u daarmee m? Hebt u steun van uw mgeving ervaren? Is het del bereikt?

10 Mtiverende gespreksvering Is in interactie treden met mensen met de kans dat een persn een veranderingstrategie wil aangaan en vlhuden. Het is testand van penstaan vr verandering, veranderlijk van mment tt mment. 1. Ben duidelijk Welke tekmstige resultaten zijn werkelijk belangrijk en vertaal deze nauwkeurig en meetbaar naar veranderingen met betrekking tt beweging in het hier en nu. 2. Inzicht geven in eigen mgelijkheden en belemmeringen Mensen denken dat ze iets meten den mdat hen dat is pgedragen. Wanneer we niet vldende kritisch bepalen wat de patiënt zelf wil, wat haalbaar is en wat de barrières zijn, is de kans p succes gering. Inzicht geven en mtiveren tt gedragsverandering en de werking van gedragsdeterminanten: Stel je p de hgte f patiënten: penstaan, wat men al weet, wil, kan, reeds det en van plan is te blijven den en ga samen na he deze stappencyclus psitief te beïnvleden is. 3. Persnlijke delstelling helder krijgen Ieder heeft zijn persnlijke drijfveren vr erkenning en mtivatie. Luistervaardigheden zijn daarvr van belang. En laat iemand vertellen ver mtivatie. Cmplimenten en mtiverende aanspringen zijn effectief. 4. Bevrder grei en zelfmanagement Vaak wrdt gedacht dat ziekte persnlijke grei in de weg staat. Verandering kan men bereiken dr inzicht te geven in de mgelijkheden die mensen wel hebben in plaats van te kijken wat men niet kan. Valkuilen in het mtiveringsprces: Schijnduidelijk zijn ver het del Vraag en antwrdval Te snel gaan en/f het vrtdurend nderbreken van de patiënt Ongevraagde adviezen geven en/f het geven van kritiek Cnfrnteren Berdelen (etiketteren), mraliseren f beschuldigen Wegpraten en/f ngevraagde ptimistische vrspellingen geven Ongelf in de mgelijkheden tt verandering bij de patiënt Mensen angstig maken

11 De Nederlandse beweegnrm De Nederlandse Nrm Geznd Bewegen (NNGB) is in 1998 vastgesteld en werd afgeleid van internatinale richtlijnen. De nrm verschilt per leeftijdsgrep en is vastgesteld p minimaal 5 dagen in de week 30 minuten matig intensief bewegen. Deze 30 minuten mgen in verschillende blkken uitgeverd wrden (bijvrbeeld 3 x 10 minuten per dag past k binnen deze nrm). De NNGB per leeftijdsgrep: 1) Jeugd (nder de 18 jaar): dagelijks een uur matig intensieve lichamelijke activiteit, waarbij de activiteiten minimaal twee maal per week gericht zijn p het verbeteren f handhaven van lichamelijke fitheid (kracht, lenigheid en cördinatie). 2) Vlwassenen (18-55 jaar): een half uur matig intensieve lichamelijke activiteit p tenminste vijf, maar bij vrkeur alle dagen van de week. 3) 55-plussers: een half uur matig intensieve lichamelijke activiteit p tenminste vijf, maar bij vrkeur alle dagen van de week. Vr niet-actieven, znder f met lichamelijke beperkingen, is elke extra heveelheid lichaamsbeweging meegenmen. Nederlandse Nrm Geznd Bewegen Om een gede gezndheid te behuden is het gewenst tenminste vijf dagen per week 30 minuten matig intensieve lichaamsbeweging te hebben. Vr kinderen, jngeren en mensen met vergewicht is het gewenste aantal minuten per dag tenminste 60. Of aan de nrm wrdt vldaan hangt af van de duur (ttaal 30 f 60 minuten in blkjes van minimaal vijf minuten), de frequentie (minimaal vijf dagen per week) en de intensiteit (iets hgere hartslag en ademhaling. dus stevig drwandelen, iets harder p de pedalen trappen, eens flink achter de hnd aanrennen) Drie grepen wrden nderscheiden: inactieven halen geen enkele dag per week 30 minuten matig intensieve beweging; nrmactieven zijn vijf dagen f vaker actief per week en de grep daartussen wrdt gevrmd dr de mensen die nvldende actief zijn, de semi-actieven. Fitnrm Om een gede cnditie van het hartvaatstelsel te bewerkstelligen is drie maal per week tenminste 20 minuten intensieve lichaamsbeweging ndig (dr bijvrbeeld te sprten). Onderscheid wrdt gemaakt tussen niet-fit (niet f enkele keren per jaar zwaar inspannend actief), semi-fit (wel regelmatig zwaar inspannend actief, maar minder dan drie maal per week) en nrmfit (3 f meer keren per week tenminste 20 minuten intensieve lichamelijke activiteiten).