Ex post evaluatie van het programma UTRECHTSE ENERGIE!

Transcriptie

1 Ex pst evaluatie van het prgramma UTRECHTSE ENERGIE! Terugblik p bereikte resultaten, deltreffendheid, delmatigheid & delbereiking van het Prgramma 'Utrechtse Energie' ver de peride Utrecht, 28 mei 2015 Mirjam Harmelink Prject in pdracht van de Gemeente Utrecht, Prgramma Utrechtse Energie

2 Hfdcnclusies Utrecht heeft zich tt del gesteld m in 2020 haar CO 2 emissies met 30% te verminderen t..v en 20% van het energiegebruik p te wekken met duurzame energiebrnnen. Om dit te bereiken is in 2011 het prgramma Utrechtse Energie gestart. In de peride daalden de CO 2 emissies per inwner met 9% en greide het aandeel hernieuwbare energie tt ~1% eind Het prgramma Utrechtse is deltreffend geweest als het gaat m het infrmeren en creëren van extra aandacht vr energiebesparing en duurzame energiepwekking bij zwel inwners als bedrijven: Iets meer dan 50% van eigenaar bewners en 40% van de huurders was in 2013 bekend met de aangebden instrumenten. Van de 1000 bedrijven met het grtste energiegebruik is bijna 60% bereikt via een instrument uit het prgramma Utrechtse Energie. Deze extra gecreëerde aandacht heeft aantnbaar geresulteerd in extra investeringen in energiebesparing en duurzame energiepwekking: 25% van de 7000 inwners die een bewnersavnd hebben bijgewnd hebben één f meerdere maatregelen getrffen. Het is aannemelijk dat znder het prgramma een gedeelte van deze maatregelen niet f later was getrffen. Bij een deel van zwel de 1000 grtste energieverbruikende bedrijven als kleinere bedrijven heeft de mix van vrijwillige instrumenten (cnvenanten, financiële stimulering, infrmatie ver mgelijkheden) en handhaving geleid tt aantnbare versnelling van energiebesparing en tepassing van duurzame energiebrnnen. Handhaving blijkt een deltreffend instrument m bedrijven die niet vlden aan de verplichting binnen de Wet Milieubeheer te bewegen tt investeringen in energiebesparing. Utrecht heeft een relatief sterke grei gerealiseerd in het gebruik van znnepanelen vergeleken met de andere drie grte steden. Rijksregelingen en de daling van de prijzen vr znnepanelen hebben bijgedragen aan een sterke grei, maar de relatief sterkere grei in Utrecht is een indicatie dat het Utrechtse beleid deltreffend is geweest. Wningbuwcrpraties hebben meer bespaard dan afgesprken in de BAS afspraken. Het ambitieniveau van de prestatieafspraken was in lijn met de landelijke energieafspraken. Deze afspraken hebben niet geleid tt een versnelling van investeringen in energiebesparing ten pzichte van de plannen die crpraties reeds hadden vr deze peride Het prgramma heeft niet geleid tt meer investeringen, Het prgramma is niet in staat geweest m: investeringen in grtschalig duurzame energiepwekking dr wind en bimassa te realiseren in Utrecht. Het ntwikkelde plan vr windenergie p Lage Weide is dr de gemeenteraad verwrpen. Vr de realisatie van grtschalig bimassa heeft de gemeente wel een vergunning verleend. Vr de uitvering is de gemeente grtendeels afhankelijk van partners in stad. Het is niet gelukt m particuliere verhuurders te bewegen tt investeringen in energiebesparing. Particuliere verhuurders blijken een lastige delgrep m afspraken mee te maken en instrumenten die de gemeente kan inzetten zijn eveneens beperkt. Het prgramma kent verschillende financiële instrumenten met wisselende effectiviteit. Het Energiefnds Utrecht is een deltreffende instrument. Het vult vr bedrijven een gat in de markt wat betreft de financiering van prjecten die vr traditinele banken te klein zijn f zekerheden vereisen van ndernemers met een startend bedrijf die men (ng) niet kan geven. De duurzaamheidslening is niet breed bekend en mensen tnen lage bereidheid m een lening aan te gaan vr investeringen in energiebesparing. Van prjecten die subsidie hebben ntvangen vanuit het initiatievenfnds kan niet wrden aangegeven f dit heeft geleid tt i) investeringen in extra/andere maatregelen en (ii) het naar vren halen 1 Vr de berekeningen wrdt 2010 als basisjaar gebruikt mdat met terugwerkende kracht de data van eerdere jaren niet achterhaald knden wrden. 2/64

3 van investeringen. Wel zijn een aantal prjecten pgeschaald naar landelijk niveau, geadpteerd dr wningbuwcrpraties f de gemeente zelf. Het prgramma Utrechtse Energie heeft bijgedragen tt extra aandacht vr energiebesparing en het gebruik van duurzame brnnen in de eigen rganisatie. Implementatie van maatregelen binnen de eigen rganisatie gaat echter langzamer dan begd bij de start van het prgramma. 3/64

4 Samenvatting I: Deltreffendheid: in heverre heeft het Prgramma Utrechtse Energie bijgedragen aan extra f versnelling van CO2 reducties? Wnen: De ingezette instrumenten binnen het thema wnen waren gericht p infrmeren, adviseren, ntzrgen en financieren van zwel eigenaar-bewners, huurders als verhuurders. De instrumenten zijn deltreffend geweest als het gaat m het creëren van extra aandacht vr energiebesparing en duurzame energiepwekking bij inwners. Iets meer dan de helft van eigenaar-bewners en 40% van de huurders was in 2013 bekend met de dr de gemeente aangebden instrumenten. Bij heveel inwners deze aandacht en bekendheid geleid heeft tt investeringen in energiebesparing en duurzame energie is weinig bekend. Eind 2014 had ngeveer 10% van de particuliere wningeigenaren in Utrecht een bewnersavnd bijgewnd. De helft van de aanwezigen heeft een energieadvies-p-maat p laten stellen, dat in 45%- 55% een vervlg heeft gekregen in daadwerkelijke implementatie. Dit betekent dat ngeveer 25% van de bezekers (ngeveer 1700) aan een bewnersavnd inmiddels één f meerdere maatregelen heeft getrffen. Crpraties hebben hun delstelling wat betreft te behalen aantal labelstappen ruim vertrffen. Het ambitieniveau van de prestatieafspraken is in lijn met de eerdere landelijke energieafspraken, waarbij de afspraken niet hebben geleid tt een versnelling van het temp f meer ambitieuze delstellingen ten pzichte van de plannen die crpraties reeds hadden vr deze peride. De nieuwe landelijke afspraken uit het Energieakkrd zijn iets ambitieuzer, namelijk gemiddeld energielabel B in Het prject Nul-p-de-meter (NOM) wningen biedt perspectief vr daadwerkelijk versnelling van verduurzaming van crpratiewningen. Particuliere verhuurders zijn ng vrijwel niet bereikt. Het is niet gelukt m de mvang en de energieprestaties van de particuliere huurwningen in Utrecht in kaart te brengen vr eind 2014 en daarmee vrtgang te beken richting versnelling van de energiebesparing. De in het Energieakkrd pgenmen ambitie (minimaal label C vr 80% van de particuliere verhuur in 2020) biedt wellicht vr de tekmst mgelijkheden m tt een versnelling te kmen. De duurzaamheidslening heeft een zeer beperkte deltreffendheid. De lening is niet breed bekend en mensen tnen een lage bereidheid m een lening aan te gaan vr investeringen in energiemaatregelen. In een grt aantal gevallen kmen aanvragers niet dr de krediettets. Aanvragen halen deze krediettets niet mdat bij de huidige lage inkmensgrens, die wrdt gehanteerd, de kans grt is dat de tetst negatief uitvalt. Bedrijvigheid Het prgramma Utrechtse Energie gebruikt een mix van instrumenten m CO 2 reductie te realiseren bij bedrijven. De mix is een cmbinatie van veel vrijwillige afspraken (zachte aanpak) met als stk achter de deur handhaving (hardere aanpak). In ttaal zijn bedrijven in beeld bij vergunningverlening. Het bereik van de instrumenten varieert van 74% vr de grte energieverbruikers, 42% bij middelgrte verbruikers en 4% bij kleinverbruikers. Bij een gedeelte van de zwel de tp-1000 bedrijven (ttaal van middelgrte en grtverbruikers) als de kleinere branches hebben de harde en zachte aanpak geleid tt aantnbare versnelling van energiebesparing en tepassing van duurzame energiebrnnen. De mvang van de CO 2 reductie kan ng niet wrden gekwantificeerd. De gebiedsgerichte aanpak verlpt langzamer dan begt bij de start van het prgramma Utrechtse Energie. Het frmuleren van cllectieve ambities blijkt een meizaam prces. Tt eind 2014 zijn afspraken gemaakt met 3 bedrijventerreinen (van in ttaal 7 grte bedrijventerreinen in Utrecht ). Op één bedrijventerrein heeft dit aantnbaar geresulteerd in extra maatregelen bij een beperkt aantal 4/64

5 bedrijven, vr de andere bedrijventerreinen heeft dit ng niet geleid tt investeringsbeslissingen. Investeringsbeslissingen p de Wetering en Lage Weide zijn in vrbereiding. De branchegerichte aanpak heeft geleid tt aantnbare versnelling van energiebesparing bij hreca en de detailhandel. Het is aannemelijk dat deze sectren geen f later maatregelen hadden getrffen znder het prgramma mdat aandacht vr energiebesparing in deze sectren veelal laag is. Bij kantren en schlen die het Energiecnvenant Utrecht eind 2012 hebben ndertekend zijn ng geen aantnbare reducties gerealiseerd nder invled van het prgramma. Handhaving heeft in de afgelpen twee jaar 452 bedrijven/instellingen bezcht die niet meeden aan één van de vrijwillige instrumenten. Geen van de bezchte bedrijven vldeed aan de verplichting binnen de Wet Milieubeheer m alle maatregelen met een terugverdientijd van minder dan 5 jaar te implementeren. Bij een tweede cntrle bleek meer dan 90% van de bedrijven dit wel te hebben gedaan. Hieruit kan wrden gecncludeerd dat extra handhavingscapaciteit deltreffend is geweest m investeringen te realiseren. Het Energiefnds Utrecht vult een gat in de markt wat betreft de financiering van prjecten die vr traditinele banken (i) te klein zijn in financiële mvang f (ii) zekerheden vereisen van ndernemers met een startend bedrijf die zij (ng) niet kunnen geven. Znder een lening vanuit het Energiefnds Utrecht waren gefinancierde prjecten niet drgegaan f sterk vertraagd. Het Energiefnds Utrecht is p dit punt deltreffend geweest. De bekendheid van de subsidieregeling Energie impuls (haalbaarheidsstudie business cases) is laag en het aantal aanvragen bleef achter bij de verwachting. De indruk bestaat dat bij bedrijven geen grte behefte bestaat aan een verbrugging van de stap tussen een energiescanscan en de daadwerkelijke investering. Mbiliteit De instrumenten gericht p mbiliteit waren met name aanvullend p het luchtkwaliteitsbeleid. Dit betekent dat gerealiseerde resultaten en effecten, in sterkere mate dan vr de andere instrumenten, niet specifiek tegerekend kunnen wrden aan het prgramma Utrechtse Energie. Binnen het prgramma Utrechtse Energie is ingezet p een aantal specifieke delgrepen en thema s met een beperkt bereik. Mbiliteitsmanagement: 200 bedrijven zijn tegetreden tt de Green Deal Mbiliteitsmanagement. 20 bedrijven hebben inmiddels maatregelen geïntrduceerd m werknemers te stimuleren ver te stappen p een minder milieubelastende ververswijze. Het is aannemelijk dat een gedeelte van deze bedrijven znder het prgramma deze maatregelen niet f later had geïntrduceerd. Elektrisch verver: Het is zeer aannemelijk dat een grt gedeelte van deze grei in elektrische verver bij bedrijven tt stand is gekmen nder invled gemeentelijke campagnes en subsidieregelingen. De meerksten vr elektrische verver zijn p dit mment vr de vergrte meerderheid van de bedrijven en werknemers ng te hg m znder financiële ndersteuning ver te stappen p elektrisch verver. Deelautgebruik: Het aantal deelaut s greide in Utrecht de afgelpen jaren van 60 naar 300 deelaut s per inwners. Het aantal deelaut s greide in Utrecht in de afgelpen 2 jaar harder dan in de andere 3 grte steden, dit zu deels het effect kunnen zijn van Utrechtse beleid (prmtiecampagnes en versepeling van vergunningverlening). Duurzame pwekking De gemeentelijke instrumenten gericht p stimuleren van investeringen in znnepanelen bij bedrijven zijn deltreffend geweest. Znder de activiteiten vanuit het prgramma Utrechtse Energie zuden bedrijven niet f minder snel zijn vergaan tt investeringen in znnepanelen en zuden zij zeer waarschijnlijk geen SDE hebben aangevraagd. De deltreffendheid van het instrumentarium ingezet richting de particuliere wningmarkt is niet ged aan te geven. Rijksregelingen, zals de salderingsregeling, en de daling van de prijzen vr znnepanelen hebben bijgedragen aan een sterke grei. De cijfers laten wel zien dat Utrecht een relatief 5/64

6 sterkere grei heeft gerealiseerd dan de andere drie grte steden, dit is een indicatie dat het Utrechtse beleid hier deltreffend is geweest. Met name de cllectieve subsidieregeling vr znnepanelen, waarbij buren werden vergehaald sneller te investeren in znne-energie dan zij wellicht van plan waren. Het lket bdemenergie (WKO) is deltreffend geweest wat betreft het breed p de agenda zetten en realiseren van een integrale aanpak binnen de gemeente. Het lket heeft verder geleid tt een betere afstemming van de vergunningverleningsprcedures tussen de verschillende verheden (gemeente, prvincie en Hgheemraadschap). Fnds vr znnepanelen en Initiatieven "Utrechtse Energie" Het fnds vr znnepanelen was beperkt deltreffend. Bewners vragen subsidie aan vr het plaatsen van znnepanelen vr hele straten f wijken en nemen het peltn 'twijfelaars' aan de hand mee m k te investeren in znnepanelen. Het blijkt echter dat de meeste hfdaanvragers k znder gemeentelijke subsidie znnepanelen zuden hebben geplaatst. Wel hielp de regeling m buren f kennissen ver te halen p dat mment mee te den f sneller te investeren in znnepanelen. Daarnaast gingen smmige cllectieven dr met andere prjecten in de buurt. De 23 prjecten binnen het fnds vr initiatieven zetten de subsidie veelal in m prjecten die innvatief zijn ten pzichte van het prgramma Utrechtse Energie, te starten: het benaderen van nieuwe delgrepen zals studenten en buurthuizen f specifiek gericht p een bepaald initiatief in een wijk (Vndelparc). Van deze prjecten kan niet wrden aangeven f het leidde tt i) investeringen in extra/andere maatregelen en ii) het naar vren halen van investeringen. Wel is een aantal prjecten pgeschaald naar landelijk niveau (studentenwedstrijd) f geadpteerd dr bijvrbeeld wningbuwcrpraties (energieadvies vr huurders) f dr de gemeente zelf (energiecnvenant met sprtverenigingen) pgenmen. Eigen rganisatie Het prgramma Utrechtse Energie heeft bijgedragen tt extra aandacht vr energiebesparing en het gebruik van duurzame brnnen in de eigen rganisatie. Implementatie van maatregelen binnen de eigen rganisatie gaat echter langzamer dan begd bij de start van het prgramma. De gemeente is eigenaar van in ttaal circa 750 panden in de stad. Van deze 750 gebuwen wil de gemeente er 344 verduurzamen (vr de verige panden is dit niet zinvl f haalbaar vanwege de aard van de panden bijvrbeeld parkeergarage f fietsenstalling f mdat p termijn de panden een andere bestemming krijgen f geslpt wrden). Op dit mment wrdt vr 344 panden een energiemaatwerkadvies (EMA) pgesteld en alle maatregelen met een terugverdientijd van minder dan 15 jaar pgenmen in de MeerJarenOnderhudsprgramma s. Dit met in de kmende jaren leiden tt besparingen. Investering in 300 kwpiek znnepanelen zijn in vrbereiding vr kleinere panden van de gemeente. Verder zijn vr 8 panden SDE subsidies verkregen vr realisatie van in ttaal kwpiek znnepalen. Vr schlen lag de tegevegde waarde van het prgramma Utrechtse Energie in de garantstelling waardr het financieringsrisic bij de schlbesturen is weggehaald en men zdende vr de energiebesparende maatregelen kn meeliften met binnenmilieumaatregelen. In ttaal hebben 17 schlen gebruik gemaakt van de regeling en dit heeft geresulteerd in een theretische besparing van 130 tn CO 2. II Delmatigheid van de bedrijfsvering: wat is de relatie tussen de inzet van middelen (input) en geleverde utput van geverd beleid? Vr het prgramma Utrechtse Energie was ver de peride ,5 miljen eur per jaar beschikbaar. Eind 2014 was ruim 45% van de gereserveerde middelen binnen het prgramma besteed. Enkele rzaken vr nderbesteding zijn: i) het vastleggen van middelen beschikbaar binnen de re- 6/64

7 vlverende fndsen lpt achter bij de planning, ii) een aantal activiteiten waarvr middelen waren gereserveerd is vertraagd f afgeblazen mdat de delgrep nvldende f (ng) niet in beweging was te krijgen en iii) verduurzaming van de eigen gebuwen verlpt langzamer lpt dan gepland. Ten tijdens de lptijd van het prgramma duidelijk werd dat niet alle middelen als in de uitveringsprgramma s begd, knden wrden besteed, is beslten een aantal middelen p een andere wijze in te zetten. Dit heeft nder andere geleid tt de prichting van het Energiefnds Utrecht (met ttale mvang van 5,8 mln) en is het amendement energie besparen mgelijk maken aangenmen (2,5 mln eur duurzaamheidsleningen vr huurders). Daarmee waren eind 2014 ruim 90% van de middelen belegd. Het merendeel (85%) van de utput vr het prgramma is specifiek en meetbaar gedefinieerd. Binnen het uitveringsprgramma is bijna 60% van de begde utput gerealiseerd f vertrffen. Vr de uitveringsperide lag dit percentage p 48%. Meer dan in de eerste peride zijn in tweede peride activiteiten afgeblazen f vertraagd.a. mdat delgrepen meilijker tt gedragsverandering zijn aan te zetten en andere activiteiten zals de verduurzaming van het eigen vastged en het verstrekken van duurzaamheidsleningen langzamer verlpen dan begt. Vertraging in realisatie van de utput lpen daarbij parallel met nderbesteding van het budget. III Delbereiking: in heverre is Utrecht p weg naar het realiseren van gestelde delen. De CO 2 emissies van de gemeente Utrecht daalden in de peride met 5%. Deze daling is met name het gevlg van een vermindering van het elektriciteits- en aardgasverbruik bij zakelijke afnemers. De CO 2 emissies per inwner daalden in de peride met 9%. De CO 2 emissies per inwner daalden sneller dan de ttale emissies mdat in deze peride het aantal inwners greide met 5%. De ttale mvang van duurzame energieprductie lag eind 2013 naar schatting p 176 TJ. Daarmee kmt het aandeel hernieuwbare energie (als percentage van het finaal energiegebruik p) p ~1%. Het huidige temp van CO 2 reductie en grei in het gebruik van duurzame energiebrnnen is te laag vr het realiseren van de delstellingen. 7/64

8 Inhudspgave Hfdcnclusies... 2 Samenvatting Inleiding Aanleiding vr deze evaluatie Het prgramma Utrechtse Energie in het krt Del van de evaluatie Leeswijzer Onderzeksaanpak Vraagstelling evaluatienderzek Relatie tussen verschillende elementen van een evaluatienderzek Afbakening van deze evaluatie: selectie van nderzeksvragen Aanpak: deltreffendheid beleid (vraag 2) Aanpak: delmatigheid bedrijfsvering (vraag 3) Terugblik: deltreffendheid thema Wnen Visie en aanpak vr thema Wnen Particuliere wningeigenaren: Energiepunt Wnen Particuliere wningeigenaren: Energieambassadeurs Particuliere wningeigenaren & huurders: Duurzaamheidslening Crpratiewningen: prestatieafspraken Particuliere verhuurders Mnumenten: fnds duurzame mnumenten & duurzame binnenstad Ttaalbeeld thema Wnen Terugblik: deltreffendheid thema Bedrijvigheid Visie en aanpak vr thema Bedrijvigheid Gebiedsgerichte aanpak: duurzame bedrijventerreinen Branche vr branche aanpak Alle bedrijven: Intensivering handhaving Alle bedrijven: Energie impuls (subsidie p haalbaarheidsstudies) Alle bedrijven: Energiefnds Utrecht Ttaalbeeld Terugblik: deltreffendheid thema Mbiliteit Visie en aanpak thema mbiliteit Mbiliteitsmanagement bij bedrijven Bedrijfsleven: Stimuleren elektrische verver Marketing Openbaar Verver (OV) en fiets Bevrderen gebruik van deelaut s Ttaalbeeld Terugblik: deltreffendheid thema Duurzame energiepwekking Visie en aanpak thema duurzame energiepwekking /64

9 6.2 Znnepanelen Duurzame warmte en kude: WKO lket Windenergie Ttaalbeeld: Deltreffendheid van de beleidsinstrumenten Duurzame energiepwekking Terugblik: deltreffendheid thema Duurzame samenleving Duurzame samenleving: Initiatievenfnds "Utrechtse Energie" Ttaalbeeld: Deltreffendheid van de beleidsinstrumenten Duurzame samenleving Terugblik: deltreffendheid thema Eigen rganisatie Visie en aanpak thema Eigen Organisatie Energiebesparing en duurzame pwekking in gemeentelijk gebuwen Energie-initiatief basisschlen en vrtgezet nderwijs: nieuwbuw, bestaande buw, duurzame energie en energiegebruik en gedrag Revlverend fnds vr schlen Ttaalbeeld: Deltreffendheid van de beleidsinstrumenten eigen Organisatie Terugblik: delmatigheid van de bedrijfsvering Inleiding Aanpak Gereserveerde en uitputting van middelen Begde versus gerealiseerde utput Cnclusies Terugblik: delbereiking CO 2 emissies Duurzame energiepwekking BIJLAGE 1: Lijst geïnterviewde persnen vr de eindevaluatie /64

10 1 Inleiding 1.1 Aanleiding vr deze evaluatie Utrecht wil in 2030 klimaatneutraal zijn en heeft zich tt del gesteld m in % van het energiegebruik p te wekken met duurzame energiebrnnen, en de CO 2 emissies met 30% te verminderen ten pzichte van Het prgramma Utrechtse Energie met bijdragen aan deze delstellingen. Vr de peride is een ex pst evaluatie van het prgramma Utrechtse Energie uitgeverd, waarbij p de resultaten van de tussentijdse evaluatie is vrtgebuwd. 1.2 Het prgramma Utrechtse Energie in het krt. In mei 2011 is het prgramma Utrechtse Energie vastgesteld 3. In dit prgramma zijn de ambities en plannen p het gebied van energiebesparing en gebruik van duurzame energiebrnnen uiteen gezet. Deze plannen zijn uitgewerkt naar cncrete activiteiten in een uitveringsprgramma vr , gevlgd dr een tweede uitveringsprgramma vr Het uitveringsprgramma Utrechtse Energie richtte zich p de vlgende hfdthema s: 1) Wnen, 2) Bedrijvigheid, 3) Mbiliteit, 4) Duurzame energiepwekking, 5) Eigen rganisatie, 6) Duurzame samenleving, en 7) Duurzame herntwikkeling (tegevegd in ). Vr de ttale prgrammaperide was een budget beschikbaar van 26 miljen eur (waarvan circa 9,2 miljen als revlverende middelen). In 2013 is een tussentijdse evaluatie uitgeverd naar behaalde resultaten, delmatigheid en deltreffendheid vr het prgramma ver de jaren Deze eindevaluatie buwt vrt p de resultaten van de tussentijdse evaluatie. 1.3 Del van de evaluatie Del van de evaluatie is m inzicht te krijgen in de resultaten, delbereiking, deltreffendheid en delmatigheid van de verschillende instrumenten ingezet in het kader van het prgramma Utrechtse Energie in de peride Leeswijzer Hfdstuk 2 beschrijft de aanpak van het nderzek. Daarna wrden respectievelijk de resultaten van de evaluatie naar de deltreffendheid vr de thema s wnen (hfdstuk 3), bedrijvigheid (hfdstuk 4), mbiliteit (hfdstuk 5), duurzame energiepwekking (hfdstuk 6), duurzame samenleving (hfdstuk 7) en de eigen rganisatie (hfdstuk 8) weergegeven. Hfdstuk 9 beschrijft de resultaten van de delmatigheidsanalyse van de bedrijfsvering. Hfdstuk 10 geeft een terugblik p de delbereiking. 2 Vr de berekeningen wrdt 2010 als basisjaar gebruikt mdat met terugwerkende kracht de data van eerdere jaren niet achterhaald knden wrden. 3 Gemeente Utrecht (2011) Prgramma Utrechtse Energie Gemeente Utrecht (2013) Beleidsevaluatie Utrechtse Energie. 10/64

11 2 Onderzeksaanpak 2.1 Vraagstelling evaluatienderzek In een ex pst beleidsevaluatienderzek wrdt teruggekeken p de behaalde resultaten van geverd beleid, daarbij staat ver het algemeen een drietal vragen centraal 5 6 : VRAAG 1: In welke mate zijn beleidsdelstellingen gerealiseerd? Dit wrdt aangeduid met de term delbereiking. VRAAG 2: In welke mate zijn deze beleidsdelstellingen gerealiseerd dankzij het geverde beleid? Bij beantwrding van deze vraag gaat het m de deltreffendheid f effectiviteit van het beleid. VRAAG 3: Hadden de beleidsdelstellingen gerealiseerd kunnen wrden met de inzet van minder middelen f had meer effect bereikt kunnen wrden met dezelfde inzet van middelen? Bij de beantwrding van deze vraag gaat het m de delmatigheid f efficiency van het geverde beleid. 2.2 Relatie tussen verschillende elementen van een evaluatienderzek Een beleidsevaluatienderzek bestaat uit verschillende elementen; in figuur 1 is de relatie tussen deze verschillende elementen aangegeven. Figuur 1: Relatie tussen deltreffendheid en delmatigheid. Brn: Fin (2002). Bij analyse naar de deltreffendheid van beleid is het del m een relatie te leggen tussen de utput van geverd beleid (zals subsidieregelingen, wetgeving, cnvenanten, campagnes, gerealiseerde afspraken etc.) en de utcme (het effect van het beleid, dus- de gerealiseerde CO 2 -reductie). Bij analyse naar de delmatigheid van het beleid is het del een relatie te leggen tussen input (persneel, materiaal en geld) en de utcme. Dit betreft dus de ksteneffectiviteit van het klimaatbeleid veelal uitgedrukt in eur per vermeden tn CO 2. Bij analyse naar de delmatigheid van de bedrijfsvering is het del een relatie te leggen tussen enerzijds de inzet van middelen (input) en anderzijds de geleverde utput van geverd beleid. Bij analyse naar zuinigheid gaat het m de berdeling in heverre spaarzaam met de ingezette middelen is mgesprngen. Zuinigheid vrmt geen primaire invalshek vr beleidsevaluatie: zij is slechts een vrwaarde vr delmatig beleid en een delmatige bedrijfsvering. 2.3 Afbakening van deze evaluatie: selectie van nderzeksvragen Deze ex pst evaluatie van het prgramma Utrechtse Energie heeft niet tt del m alle elementen uit een evaluatienderzek vlledig te analyseren. Reden m het evaluatienderzek in te perken is met name de beperkte lptijd van het prgramma van vier jaar, waardr de effecten van het prgramma (ut- 5 VROM (2004) Handreiking mnitring en evaluatie klimaatmaatregelen/ Ministerie van VROM, PWC en CE, Den Haag. 6 Fin (2002) Regeling Prestatiegegevens en Evaluatienderzek Rijksverheid. Ministerie van Financiën, Den Haag. 11/64

12 cme) in termen van bereikte CO 2 reductie ng vrijwel niet zichtbaar zijn. Deze evaluatie maakt daarm vr de meeste instrumenten geen kwantitatieve analyse van de delmatigheid van het beleid (ksteneffectiviteit in termen van eur per gereduceerde tn CO 2 ) en de deltreffendheid (gerealiseerde tnnen CO 2 reductie). Deze ex pst evaluatie fcust p het beantwrden van de vlgende nderzeksvragen: 1) Wat was de delbereiking? Om deze vraag te kunnen beantwrden is het verlp van de CO 2 emissies en de grei in het gebruik van duurzame energiebrnnen geanalyseerd. 2) Wat was de deltreffendheid van het beleid? Om deze vraag te kunnen beantwrden is van de verschillende beleidsinstrumenten (f een pakket van instrumenten) een analyse gemaakt in heverre deze de begde werking hebben gehad. Met andere wrden; wat was de verwachtte causale relatie tussen activiteiten (utput) van de gemeente Utrecht en een (tekmstige) vermindering van de CO 2 - uitstt (utcme) en blijkt dit in de praktijk k z te werken? 3) Wat was de delmatigheid van de bedrijfsvering? Om deze vraag te kunnen beantwrden is de relatie geanalyseerd tussen: a. de middelen ingezet dr de gemeente Utrecht (persneel en financiële middelen) vr een specifieke activiteit/beleidsinstrument; b. de begde utput vr deze activiteit zals beschreven in de uitveringsprgramma s vr en ; c. de gerealiseerde utput (in de vrm van prducten/diensten/activiteiten). 2.4 Aanpak: deltreffendheid beleid (vraag 2) In de analyse naar de deltreffendheid van het beleid zijn vr de instrumenten (f een pakket van instrumenten) vr de verschillende thema s de vlgende stappen drlpen: 1. Het pstellen van beknpte beleidstherie per instrument. Dit betekent dat vr een instrument (f een pakket van instrumenten) dat is gericht p een bepaalde delgrep, krt is beschreven wat de begde werking was. Met andere wrden welk mechanisme met het instrument in werking zetten waardr bij de delgrep een gedragsverandering gaat ptreden die uiteindelijk leidt tt een reductie van de CO 2 emissies. De aanpak is gebaseerd p de thery based mdelling benadering k wel aanduidt met evidence based plicy apprach, thery based appraches en lgical mdelling (zie tekstkader). 2. Het pstellen/definiëren van (meetbare) indicatren p basis waarvan vastgesteld wrdt f de beleidstherie juist is f niet. 3. Tetsing van de pgestelde therie aan de hand van interviews met beleidsmakers en uitverders. 4. Mgelijke bijstelling van de therie. 5. Het analyseren en uitwerken van de indicatren. De instrumenten/activiteiten ingezet m de CO 2 -emissie binnen de eigen rganisatie te verminderen, zijn geëvalueerd dr begde en gerealiseerde resultaten te vergelijken en vervlgens te analyseren wat redenen zijn vr het wel/niet bereiken van delstellingen. 12/64

13 Tekstkader: Lgical mdelling De lgical mdelling benadering heeft een lange traditie in de Verenigde Staten.a. bij het evalueren van energie- efficiency prgramma s. Een lgical mdel geeft een plausibele beschrijving van he een beleidsprgramma f -instrument werkt nder bepaalde vrwaarden en gecnstateerde prblemen kan plssen (in energiebesparing realiseren). Een lgical mdel kan gebruikt wrden m "het verhaal" te vertellen achter een beleidsprgramma en he het prgramma uiteindelijk de gestelde delen verwacht te bereiken. Het verhaal geeft de causale relatie tussen de activiteiten van verschillende stakehlders en geeft aan he dit met leiden tt resultaten. Elementen van de lgical mdel mvatten: middelen, activiteiten, utput, krte, tussentijdse en langere termijn resultaten (zie schema). Middelen (inputs) mvatten persnele en financiële middelen alsk andere inputs die ndig zijn m activiteiten uit te kunnen veren. Activiteiten mvatten al die maatregelen en bendigde stappen m de prgramma-utputs te prduceren Uitkmsten (utputs) zijn de prducten, gederen en diensten die beschikbaar kmen vr de delgrep van het prgramma. Delgrepen wrden beïnvled dr de prgramma-uitkmsten (utputs) en reageren met een gedragsverandering die leiden tt resultaten. Resultaten (utcmes). Prgramma's hebben meestal meerdere peenvlgende resultaten. Ten eerste zijn er "krte termijn resultaten", die veranderingen f vrdelen die het meest nauw verbnden zijn met f "verrzaakt" zijn dr utputs van het prgramma. Ten tweede zijn er "tussentijdse resultaten" dit zijn wijzigingen die vrtvleien uit een tepassing van de krte termijn resultaten en tt slt de " langere termijn resultaten. Externe invleden zijn factren buiten het prgramma die resultaten van het prgramma kunnen beïnvleden hetzij psitief f negatief. 2.5 Aanpak: delmatigheid bedrijfsvering (vraag 3) Vr de analyse naar de delmatigheid van het beleid is in deze evaluatie een relatie gelegd tussen enerzijds de inzet van middelen (input) en anderzijds de geleverde utput van het geverde beleid. Het gedetailleerd in kaart brengen van het vlledige verzicht van activiteiten in de afgelpen vier jaar, verde echter in het kader van deze evaluatie te ver. Om tch een indicatie te krijgen van de delmatigheid van de bedrijfsvering is vr alle activiteiten die dr de gemeente Utrecht zijn ingezet in de afgelpen 4 jaar gekeken naar: Het temp van de uitputting van middelen ingezet dr de gemeente Utrecht (persneel en financiële middelen) per specifieke activiteit/beleidsinstrument. De begde versus gerealiseerde utput per activiteit/instrumenten. 13/64

14 3 Terugblik: deltreffendheid thema Wnen 3.1 Visie en aanpak vr thema Wnen Het Uitveringsprgramma Utrechtse Energie hanteert vr het thema Wnen een aanpak gericht p infrmeren, adviseren, ntzrgen, financieren, uitveren, nazrg en handhaven. (zie Figuur 2). Deze aanpak geldt zwel vr particuliere wningeigenaren, huurders, crpraties als particuliere verhuurders. De vernderstelling is dat delgrepen eerst geïnfrmeerd en vertuigd wrden van het belang van energiebesparing en CO 2 reductie. Hierna vlgt ndersteuning via verschillende instrumenten die ervr zrgen dat energiebesparende maatregelen wrden uitgeverd. In de eerste peride van het uitveringsprgramma ( ) is vr particuliere wningeigenaren en crpraties ingezet p het begin van het prces: infrmeren, adviseren, ntzrgen en financieren. In de tweede peride ( ) is deze aanpak vrgezet vr deze delgrep en zijn k huurders en particuliere verhuurders actief benaderd. Figuur 2: Aanpak vr het thema Wnen en inzet van instrumenten in de peride Particuliere wningeigenaren: Energiepunt Wnen Omschrijving instrument Het pzetten van een digitaal infrmatiepunt vr eigenaars, bewners en huurders met (i) infrmatie ver beschikbare (financiële) ndersteuning en activiteiten vanuit het prgramma Utrechtse Energie en (ii) tips en vrbeelden vr het besparen van energie en gebruik van duurzame energie. Delstelling vr was minimaal 1500 vragen per jaar te beantwrden. De delstelling vr was de inrichting van een fysiek infrmatielket, bezekers p de website en infrmatievragen/cntacten met het Energiepunt Wnen. Begde werking De vernderstelling is dat gebrek aan kennis ver de mgelijkheden vr energiebesparing en gebruik van duurzame energie een belangrijke barrière vrmt vr verandering van gedrag en het den van investeringen bij bewners. De internetsite en het fysieke infrmatielket Energiepunt Wnen met een laagdrempelig infrmatievrziening zijn vr bewners, waardr kennis ver (1) energiebesparing en tepassing van duurzame energie, (2) energiegebruik vr hun eigen situatie (warmtescan) en (3) beschikbare instrumenten binnen het prgramma Utrechtse Energie bij de delgrep, teneemt. De vernderstelling is dat dr tegenmen kennis de delgrepen vertuigd raken van de mgelijkheden vr energiebesparing en het gebruik van duurzame energie. Vervlgens gaan delgrepen (1) direct ver tt implementatie van maatregelen f (2) maken gebruik van de beschikbare instrumenten binnen het prgramma Utrechtse Energie zals het energieadvies p maat, de duurzaamheidslening en het initiatievenfnds. De vernderstelling is dat dit uiteindelijk leidt tt een versnelling van het temp van energiebesparing en CO 2 reductie (samen met de andere instrumenten). Relatie met andere instrumenten Gemeente Utrecht: Duurzaamheidlening, Initiatievenfnds Utrechtse Energie, Warmtescans, Energieadvies p maat, Energieambassadeurs Analyse indicatren IND #1: Bekendheid van het Energiepunt Wnen bij bewners en bekendheid met het instrumentarium binnen het prgramma Utrechtse Energie De meest recente gegevens ver de bekendheid van het aanbd van de gemeente Utrecht en het 14/64

15 Energiepunt wnen zijn van juni Destijds kende 54% van de eigenaar-bewners en 40% van de huurders het aanbd van de gemeente. Van de huurders was 18% en van de eigenaar-bewners 25% bekend met het Energiepunt wnen. De subsidie vr znnepanelen is zwel bij eigenaar-bewners (32%) als bij huurders (19%) het bekendste instrument. IND #2: Aantal unieke bezekers aan de website Energiepunt Wnen Aantal bezekers 8 aan de website Energiepunt wnen vertnt een stijgende lijn. Pieken in het aantal bezekers vallen vral samen met start van nieuwe campagnes Aantal unieke bezekers aan website "Energiepunt Wnen" feb-2012 mrt-2012 apr-2012 mei-2012 jun-2012 jul-2012 aug-2012 sep-2012 kt-2012 nv-2012 dec-2012 jan-2013 feb-2013 mrt-2013 apr-2013 mei-2013 jun-2013 jul-2013 aug-2013 sep-2013 kt-2013 nv-2013 dec-2013 jan-2014 feb-2014 mrt-2014 apr-2014 mei-2014 jun-2014 IND #3: Aantal bewners die via de website een warmtescan hebben pgevraagd ten pzichte van het aantal beschikbare scans Ttaal Aantal aangevraagde warmtescans Ttaal zijn er warmtescans beschikbaar vr wningen, 42 schlen en 71 VvE s. Eind 2014 zijn warmtescans aangevraagd via de website f tijdens bewnersavnden 9.Hierbij met wrden pgemerkt dat in maart 2014 de hele stad Utrecht een warmtescan kreeg tegestuurd, dit verklaart het lage aantal pgevraagde scans in Bij de start van het prgramma Utrechtse Energie mesten bewners zelf de warmtescan kmen phalen m prblemen rndm privacy te vrkmen. Sinds april 2013 kan de warmtescan digitaal wrden pgevraagd. Dit leidde in de maanden april, mei en juni 2013 tt een tename van het aantal aanvragen via de website. Cnclusies Bekendheid van het Energiepunt Wnen en bijbehrende prducten is redelijk nder de bewners. Het aantal bezekers van de website vertnt een licht stijgende trend en fluctueert sterk. Bij lancering van een nieuw prduct f dienst is een duidelijk piek te zien in het aantal bezekers en aanvragen. Aangezien het Energiepunt Wnen zich primair p eigenaar-bewners richt, is het te verwachten dat de bekendheid nder huurders lager ligt. Via Energiepunt Wnen wrden huurders wel drverwezen naar digitale energie-infrmatie van de crpraties. 7 Gemeente Utrecht (2013) Bewnerspanel juni 2013 Wnen en energie 8 Gemeente Utrecht (2015) Web-statistieken 2013 en Dr vergang naar andere prvider ntbreken data vr tweede helft van 203 en Gemeente Utrecht. Eigen mnitring infrmatie 15/64

16 Sinds de warmtescan digitaal kan wrden pgevraagd, is het aantal aanvragen tegenmen. Hierbij met wrden pgemerkt dat het aantal aanvragen in 2014 is gedaald mdat in maart 2014 de hele stad een warmtescan thuis kreeg gestuurd. 3.3 Particuliere wningeigenaren: Energieambassadeurs Omschrijving instrument Energieambassadeurs infrmeren buurtbewners en kennissen en enthusiasmeren hen m aan de slag te gaan met energiebesparende maatregelen en duurzame energie. Onderdeel van deze aanpak vrmt (financiële) ndersteuning vanuit de gemeente in de vrm van gratis warmtescans, het rganiseren van bewnersavnden en een gesubsidieerd energieadvies p maat. Tijdens de eerste uitveringsperide ( ) lag de nadruk p het werven en pleiden van energieambassadeurs in Utrecht West en Kanaleneiland Zuid. Tijdens de tweede uitveringsperide ( ) lag de nadruk p de verdere uitbreiding van het netwerk van energieambassadeurs met als del in alle 10 Utrechtse wijken energieambassadeurs te hebben. Begde werking De vernderstelling is dat gebrek aan kennis ver de mgelijkheden m energie te besparen een belangrijke barrière vrmt vr verandering van gedrag en het den van investeringen dr eigenaarbewners. Verder is de vernderstelling dat algemene infrmatie alleen (b.v. via campagnes en een digitaal lket) nvldende is m gedragsverandering te realiseren en actiebereidheid te vergrten en dat een directe benadering van buurtgenten (peers) beter werkt. Energieambassadeurs die afkmstig zijn uit de wijk maken buurtgenten enthusiast vr energiebesparing dr middel van het rganiseren van bijvrbeeld bewnersavnden (vr zwel individuele bewners als Vereniging van Eigenaren (VvE s). Dit leidt tt tename van kennis ver energiebesparing en duurzame energiepwekking en leidt uiteindelijk tt (gezamenlijke) initiatieven m te investeren in maatregelen. Relatie met andere instrumenten Gemeente Utrecht: Duurzaamheidslening, Warmtescans, Energieadvies p Maat, Initiatievenfnds Utrechtse Energie Analyse indicatren IND #1: Aantal energieambassadeurs dat actief is gewrden in de wijken ten pzichte van de rsprnkelijke delstelling. Het aantal energie ambassadeurs is gegreid van 15 eind 2012 (waarvan 14 in West en 1 p Kanaleneiland) naar ruim 50 eind 2014 waarbij in alle 10 Utrechtse wijken energieambassadeurs actief zijn 10. Daarmee is de delstelling uit het Uitveringsprgramma gerealiseerd. Het aantal energieambassadeurs verschilt sterk per wijk. West (waar de energieambassadeurs campagne is gestart) kent het hgst aantal ambassadeurs, gevlgd dr Ost en Nrd-West. De aanpak is het meest succesvl in wijken met i) een grt aantal kpwningen en kleine VvE s, (ii) waar kan wrden aangeslten bij reeds pgestarte activiteiten en (iii) met enthusiaste en gedreven ambassadeurs. 10 Gemeente Utrecht. Eigen mnitring infrmatie 16/64

17 60 Aantal energieambassadeurs Eind 2012 Eind 2013 Eind 2014 Aantal energieambassadeurs per wijk (stand april 2014) West Ost Nrd-West Nrd-Ost Zuid Zuidwest Vleuten-De Meern Leidsche Rijn Overvecht Binnenstad IND #2: Aantal bijeenkmsten dat is gerganiseerd en aantal eigenaar-bewners dat hiermee is bereikt Ttaal Aantal bijeenkmsten Aantal bezekers Gemiddeld aantal bezekers per bijeenkmst Tt en met eind december 2014 zijn ttaal 101 bijeenkmsten gerganiseerd, waaraan bijna inwners hebben deelgenmen. Het gemiddelde aantal bezekers per bijeenkmst is gestegen van 59 in 2012 naar 86 in De bijeenkmsten variëren van grte evenementen in de jaarbeurs vr Vereniging van Eigenaren (VvE) met bezekers tt buurtbijeenkmsten met minder dan 10 bezekers. Hiermee was eind 2014 naar schatting minimaal 10% van het aantal eigenaar bewners 11 bereikt dr middel van een bewnersavnd (het bereik is mgelijk hger mdat bezekers van VvEbijeenkmsten vaak k VvE-bestuurders zijn, die namens een gehele VvE kmen. Effect hiervan is echter niet te kwantificeren). 11 CBS (2015). Aantal wningen in eigendm in Utrecht in (view 6 februari 2015). Hierbij is verndersteld dat meerderheid van de aanwezigen tijdens de bewnersavnden eigenaar-bewners is en dat deelnemers niet meer meerdere avnden hebben bezcht. 17/64

18 De rganisatie van de bijeenkmsten lag in de peride nadrukkelijk bij de gemeente. Ambassadeurs waren met name verantwrdelijk vr het werven van deelnemers vr de bijeenkmsten. In de afgelpen 2 jaar heeft een verschuiving plaatsgevnden naar meer eigen initiatieven van energieambassadeurs en een inhudelijke bijdrage dr marktpartijen verenigd in UDC (Utrechts DuurzaamheidsCnsrtium). De gemeente heeft bij dit srt bijeenkmsten een rganisatrische en faciliterende rl. IND #3: Aantal deelnemers aan bijeenkmsten dat vervlgactie heeft ndernmen zals aanvragen van een energieadvies-p-maat f een warmtescan Aantal aangevraagde warmtescans tijdens bewnersavnden (ttaal aantal aangevraagde warmtescans) Aantal energieadviezen-p-maat 1) (ttaal aantal aangevraagde energieadviezen) Ttaal 468 (523) 621 (676) (2.462) 814 (991) 407 (452) (2.385) (3.427) (4.052) % van bezekers dat energieadvies aanvraagt 36% 43% 64% 52% 1) hierbij met wrden pgemerkt dat advies aan VvE als 1 advies is pgenmen, maar daarbij wel gelijk meerdere wningen wrden bereikt. In de afgelpen 3 jaar zijn warmtescans en energieadviezen p maat aangevraagd tijdens bewnersavnden. Dit betekent dat ruim 50% van de aanwezige bezekers een energieadvies-p-maat en/f een warmtescan heeft aangevraagd. Verder blijkt uit het verzicht dat bewnersavnden veruit het belangrijkste kanaal is vr inzet van deze instrumenten. Hierbij met weer wrden pgemerkt dat in maart 2014 de hele stad Utrecht een warmtescan kreeg tegestuurd, dit verklaard waarschijnlijk het lage aantal pgevraagde scans in Bij de start van het prgramma in West namen vrijwel alle deelnemers aan de bewnersavnden een energieadvies p maat af. Hierbij met wrden pgemerkt dat dit advies destijds gratis was. Sinds 2014 krijgen aanvragers van een energieadvies-p-maat een tegedbn. Op het mment dat maatregelen zijn geïmplementeerd, kan de tegedbn bij de gemeente wrden ingeleverd en wrden de ksten vr het energienderzek (a 220 eur) verged. IND #4: Aantal deelnemers aan bijeenkmsten die dankzij de bijeenkmst en instrumenten van de gemeente, eerder f meer investeringen hebben gedaan in energiebesparende maatregelen f het pwekken van duurzame energie. Uit interviews met energieadviseurs bij de tussentijdse evaluatie kwam naar vren dat bij de start van het prgramma in West 70% de bewners die een fferte hadden aangevraagd, de maatregelen k daadwerkelijk implementeren. Het Utrechts DuurzaamheidsCnsrtium (UDC) 12 schat dat mmenteel 45%-55% van de bezekers aan een bewnersavnds die een energieadvies hebben laten pstellen, zijn vergegaan tt het nemen van maatregelen. Er is p dit mment geen cmpleet beeld van het type maatregelen waarin is geïnvesteerd. In 2014 zijn 859 tegedbnnen uitgegeven, waarvan er inmiddels 404 zijn ingewisseld. Dit betekent dat bijna 50% van de aanvragers van een energieadvies binnen een jaar vergaan tt het implementeren van maatregelen. De verwachting is dat een gedeelte van de eigenaar-bewners die hebben deelgenmen aan de bewnersavnden energiemaatregelen treft znder hulp van de gemeente. Uit een bewnersenquête uit 2013 kwam naar vren dat bewners meestal niet m hulp f infrmatie vragen bij de gemeente wanneer ze energiebesparende maatregelen treffen (dit betrf met name islatiemaatregelen en plaatsing 12 UDC (2015). Martijn in t Veld 27 februari /64

19 van dubbel glas). Een klein aantal geënquêteerden gaf aan maatregelen te hebben genmen met hulp van de gemeente: 1% van eigenaar-bewners bij aanschaf van znnepanelen 13. Het is p dit mment niet mgelijk in te schatten in heverre de inzet van bewnersavnden in cmbinatie met energieadviezen heeft geleid tt het treffen van extra maatregelen f het versneld investeren in energiebesparing f duurzame energiepwekking. Cnclusies Het aantal energieambassadeurs is gegreid van 15 eind 2012 (actief in 2 wijken) tt ruim 55 ambassadeurs (actief in 10 Utrechtse wijken). Hiermee is de delstelling m een netwerk van energieambassadeurs verspreid ver de 10 wijken te realiseren, behaald. Het aantal energieambassadeurs verschilt sterk per wijk. De aanpak is het meest succesvl in wijken: (i) met een grt aantal kpwningen en kleine VvE s, (ii) waar kan wrden aangeslten bij reeds pgestarte activiteiten en (iii) met enthusiaste en gedreven ambassadeurs. In de afgelpen 3 jaar hebben bijna 7000 inwners een bewnersavnd bezcht. Dit betekent dat eind 2014 naar schatting ngeveer 10% van de eigenaar bewners is bereikt. Ruim 50% van de deelnemers aan een bewnersavnd laten een energieadvies pstellen. Deze adviezen leiden in 45% tt 55% van de gevallen tt investeringen in energiebesparing f duurzame energiepwekking. Daarmee heeft tussen de 23% en 27% van de bezekers één f meerdere maatregelen getrffen. Het is p dit mment niet mgelijk in te schatten in heverre de inzet van bewnersavnden in cmbinatie met energieadviezen heeft geleid tt het treffen van extra maatregelen f het versneld investeren in energiebesparing f duurzame energiepwekking dr eigenaar- bewners. Met het inveren van het verplichte energielabel kan in de tekmst beter naar de energieprestatie van de Utrechtse wningen wrden gekeken. 3.4 Particuliere wningeigenaren & huurders: Duurzaamheidslening Omschrijving instrument Via het Stimuleringsfnds Vlkshuisvesting Nederland (SVN) kunnen particuliere wningeigenaren, huurders en verenigingen van eigenaren een lening afsluiten vr de financiering van energiebesparende maatregelen en duurzame pwekking. De lening wrdt verstrekt tegen gunstige vrwaarden waarnder een krting van 3% punten p de marktrente. Ttaal was ruim ,- gebudgetteerd vr de duurzaamheidsleningen. Begde werking De vernderstelling is dat gebrek aan financiële middelen en de relatief lange terugverdientijd van maatregelen een barrière vrmt vr bewners (individuen en VvE's) m te kmen tt investeringen in energiebesparende maatregelen en duurzame energiepwekking. Dr het beschikbaar stellen van een lening tegen gunstige vrwaarden kmen financiële middelen beschikbaar en dr de lage rente zijn de maatregelen sneller rendabel. De vernderstelling is dat dr de lening maatregelen wrden geïmplementeerd die anders niet waren getrffen, f dat maatregelen eerder wrden geïmplementeerd dan znder de lening. En dat daarmee het temp van energiebesparing en tepassing van duurzame energiebrnnen wrdt versneld. Relatie met andere instrumenten Gemeente Utrecht: Energieambassadeurs, Energiepunt Wnen, Warmtescans, Energieadvies p Maat, Initiatievenfnds Utrechtse Energie Analyse indicatren IND #1: Bekendheid van de lening Mensen die energieadvies p maat hebben laten pstellen waren/zijn p de hgte van het bestaan van de duurzaamheidslening. 13 Gemeente Utrecht (2013) Bewnerspanel juni 2014 Wnen en energie 19/64

20 Uit het bewnerspanel 2013 blijkt dat van de bewners die het aanbd van de gemeente kennen, 4% de duurzaamheidslening kent. Bij huurders was dit 2%. Het aantal aanvragen blijft achter bij de verwachting. Dit kan.a. te maken hebben met het feit dat het instrument nvldende bekend is f dat bewners die een energieadvies-p-maat hebben laten pstellen ver vldende financiële middelen beschikken m de investeringen in maatregelen zelf te financieren. IND #2 Aantal aanvragers vr een lening Stand van zaken eind : Ttaal cncreet getnde interesse in de lening d.m.v. infrmatieaanvragen, telefntjes etc. t/m Ttaal Aantal tegewezen leningen Ttaal vlume versterkte leningen Gemiddeld leenbedrag In ttaal zijn eind leningen verstrekt met een ttale mvang van Daarmee kmt het gemiddeld leenbedrag p per aanvraag. Eind 2014 stnd ng aan tewijzingsbesluiten pen. Op basis van deze tewijzigingsbesluiten afgegeven dr de gemeente Utrecht, kunnen inwners een aanvraag indienen bij SVN vr een lening. Niet alle inwners besluiten een tewijzingsbesluit m te zetten in een fficiële aanvraag bij SVN. Daarnaast wijst SVN een grt gedeelte van de aanvragen af mdat aanvragers de krediettets niet drstaan. (Ter illustratie: van de 29 tewijzingsbesluiten die eind 2014 ng uitstaan wrden er 13 ingetrkken vanwege een negatief advies dr SVN). Aanvragen halen deze krediettets veelal niet mdat bij de huidige lage inkmensgrens, die wrdt gehanteerd, de kans grt is dat de tetst negatief uitvalt. IND #3: Type maatregelen waarin is geïnvesteerd dr de aanvragers Meest vrkmende maatregelen (~ 50%) gefinancierd met de lening betreft znnepanelen, gevlgd dr vler- en gevelislatie en dubbele beglazing. IND #4: Aantal leningen dat heeft geleidt tt treffen van extra/andere maatregelen en/f het naar vren halen van investeringen Bij de gemeentelijke prjectleiders bestaat de indruk dat de lening niet leidt tt het treffen van extra maatregelen f het versneld implementeren van de maatregelen. Directe infrmatie van aanvragers is niet beschikbaar. Cnclusies De duurzaamheidslening heeft een zeer beperkte deltreffendheid. De lening is niet breed bekend en mensen tnen een lage bereidheid m een lening aan te gaan vr investeringen in energiemaatregelen. In een grt aantal gevallen kmt de aanvrager niet dr de krediettets. Aanvragen halen deze krediettets veelal niet mdat bij de huidige lage inkmensgrens, die wrdt gehanteerd, de kans grt is dat de tetst negatief uitvalt. 14 Infrmatie Gemeente Utrecht. Sandra Fraaij dd 27 februari /64