Th. L. van Berkel. RUURLO Sociaal- en bedrijfseconomische verkenning van een ruilverkavelingsgebied in de Achterhoek. Interne Nota No.

Transcriptie

1 Th. L. van Berkel RUURLO Sciaal- en bedrijfsecnmische verkenning van een ruilverkavelingsgebied in de Achterhek Interne Nta N. 40 Nvember 969 Niet vr publikatie - Nadruk verbden

2 INHOUD HOOFDSTUK I HOOFDSTUK II Biz. ALGEMEEN SOCIAAL-ECONOMISCHE ASPECTEN 5. Algemene riëntatie 5 2. Bevlking 6. Berepsbevlking, werkgelegenheid en frensisme 7 4. Planlgische aspecten 9 AGRARISCH-STRUCTURELE ASPECTEN. Samenstelling en ntwikkeling van het aantal geregistreerden 2. Ontwikkeling van de bedrijfsgrttestructuur. Tekmstige ntwikkeling van het aantal geregistreerden en van de bedrijfsgrttestructuur 5 4. Eigendm en pacht, bedrijfsgebuwen en samenwning 2 HOOFDSTUK III BEDRIJFSSTRUCTURELE ASPECTEN. Grndgebruik 2. De rundveehuderij. De varkenshuderij 4. De pluimveehuderij 5. De prduktiemvang van de bedrijven en het bedrijf s type 6. De arbeidsbezetting 7. Tekmstige ntwikkeling SAMENVATTING EN SLOTBESCHOUWING 5 BIJLAGEN LITERATUURLIJST. Telichting p enige veel gebruikte termen 2. Ontwikkeling van het aantal bedrijven. A + B-bedrijven per deelgebied en per grtteklasse 4. Indeling van de A + B-bedrijven naar bedrijfstype

3

4 HOOFDSTUK I ALGEMEEN SOCIAAL-ECONOMISCHE ASPECTEN. Algemene riëntatie Het ruilverkavelingsgebied "Ruurl" beslaat het grtste deel van de gemeente Ruurl, het zuidelijke deel van de gemeente Laren, alsmede kleine gedeelten van de gemeenten Brcul, Hengel en Zelhem. Het nrdelijke deel van het blk behrt tt het gebied van de gemeente Laren. Dit gebied telde in 968 ca inwners, waarvan ca. 500 in het als enclave hierin gelegen drp Barchem. Van de gemeente Ruurl behren het drp, Huize Ruurl en het bsgebied in het westen van de gemeente niet tt het ruilverkavelingsgebied, evenals het zuidelijke deel van het Ruurlsche Brek. Dit laatste gebied maakt deel uit van de in uitvering zijnde ruilverkaveling "Zieuwent- Harreveld". De gemeente Ruurl telde begin januari inwners, waarvan er ca in het drp Ruurl wnden. De grens van het blk (zie bijgaande kaart ) ) lpt in het nrden in grte lijnen m en bij de Lchemerberg. De stgrens wrdt in hfdzaak gevrmd dr de Berkel, de Lebbinkbeek en de Grevengracht. De westgrens bestaat grtendeels uit de gemeentegrenzen van Laren en Ruurl en uit de Veengt, terwijl de gemeentegrens van Ruurl en de grens met "Zieuwent-Harreveld" het zuiden begrenzen. Bij het nderzek zijn naast de in het blk wnende grndgebruikers, k betrkken de in de enclave Barchem en de exclave Ruurl wnende grndgebruikers met grndgebruik in het blk. Al deze grndgebruikers hebben te zamen ruim ha cultuurgrnd in gebruik. De cultuurgrnd is vr 79% in gebruik als grasland en vr 2% als buwland. Het buwland wrdt vr 88% beteeld met granen (vr driekwart rgge) en vr 9% met aardappelen en vederbieten. De rundveehuderij is de vrnaamste prduktietak, terwijl daarnaast de varkenshuderij van betekenis is. ) Opgenmen met testemming van de Tpgrafische Dienst. Reprduktie van het kaartfragment is niet tegestaan.

5 2. Bevlking Omtrent de mvang en de grei van de bevlking in de gemeenten Ruurl en Laren, welke gemeenten grter zijn dan het ruilverkavelingsgebied, zijn enige gegevens vermeld in tabel, De gemeente Laren als geheel zal hierna niet meer in de beschuwing wrden betrkken. Enerzijds vanwege de uitznderlijke vrm en ligging, anderzijds mdat nauwelijks een kwart van het aantal inwners van deze gemeente in het ruilverkavelingsgebied wnt. Tabel. Bevlking Jaar Aant. inwners in Indexcijfers (947 = > Ruurl Laren Ruurl Laren - Gelderl. Nederl, ) ) Prgnse E.T.I.- Gelderland van 967. Brn: C.B.S. (947 en 960 per mei, andere jaren per januari). Uit deze tabel blijkt dat de bevlking in de gemeente Ruurl tt 965 aanzienlijk minder snel greide dan die van Gelderland en dat het aantal inwners van Laren nauwelijks verandert. De teneming van de bevlking in Ruurl werd tt 967 alleen verrzaakt dr het gebrtenverscht, hiertegenver was er na de rlg tt 967 steeds een vertrekverscht. Vral in 967, maar k in 968, was er in deze gemeente een vestigingsverscht dat met name kan wrden tegeschreven aan de uitgebreide wningbuw dr de gemeente. Gezien de ntwikkeling in deze laatste jaren en de plannen vr de tekmst (zie 4) mag zeker wel p een grter aantal inwners wrden gerekend dan p de die vlgens een E.T.I.-prgnse van 967 de gemeente Ruurl in 980 zal hebben. In 947 wnde slechts een kwart van de bevlking van de gemeente Ruurl in het drp Ruurl, de rest wnde verspreid ver het landelijke gebied. Dr de na 947 tegenmen bevlking is vral het drp Ruurl sterk uitgebreid. Z wnde in 960 bijna een derde (2%) van alle inwne'rs van de gemeente in het drp Ruurl en in 969 ca. 40%. Echter k in het landelijke gebied is de bevlking in deze twintig jaar ng iets tegenmen, dch dit was niet meer dan met 5 à 6% (f wel ± 200 persnen). Deze uitbreiding kmt waarschijnlijk drdat jngeren van agrarische afkmst die een niet-agrari sch berep kiezen ng in het landelijke gebied

6 f p het uderlijk bedrijf blijven wnen (intruwen). Vr de tekmst dient, gezien het bestemmingsplan, p een verdere uitbreiding van het drp Ruurl te wrden gerekend. Wat het landelijke gebied betreft is een teneming van de bevlking niet te verwachten. Enerzijds vanwege de maatregelen, die de wningbuw beperken, anderzijds drdat buiten de landbuw werkende kinderen van landbuwers in de tekmst eerder geneigd zullen zijn in het drp te gaan wnen. Bijna twee derde (65%) van de bevlking van de gemeente Ruurl is Nederlands hervrmd, 0% rms-kathliek en 2% gerefrmeerd. De rms-kathlieken wnen vr het grtste deel in het zuiden van de gemeente (Zieuwent, Ruurlsche Brek) en dus buiten dit ruilverkavelingsgebied.. Berepsbevlking, werkgelegenheid en frensisme In de gemeente Ruurl is de mannelijke berepsbevlking van 947 tt 960 slechts met % tegenmen. Tabel 2. Mannelijke berepsbevlking gemeente Ruurl Landbuw Nijverheid Handel en verkeer Overige aantal Ttaal % aantal % In de industriële sectr en in handel en verkeer nam de berepsbevlking in aantal te, dch in de landbuw verminderde zij aanzienlijk namelijk met 2%. Het aantal vaste mannelijke arbeidskrachten in de landbuw bedreg in 967 in de gemeente Ruurl 60 persnen Sinds 960 is de bevlking en derhalve k de mannelijke berepsbevlking aanzienlijk tegenmen. Hieruit kan wrden pgemaakt dat glbaal genmen in 967 ng een derde van de mannelijke berepsbevlking in de landbuw werkte. Gezien de vral de tweede heft van 967 en k in 968 tegenmen bevlking mag wrden verndersteld dat thans, begin 969, zeker niet meer dan 0% van de mannelijke berepsbevlking van Ruurl in de landbuw werkte. In het ruilverkavelingsgebied is het aandeel van de agrarische berepsbevlking vanzelfsprekend veel grter, aangezien dit alleen agrarisch gebied betreft. De werkgelegenheid in Ruurl bestnd in 947 uit ± 560 arbeidsplaatsen vr mannen waarvan ± 00 in de landbuw. Het sald van de in- en uitgaande pendelaars bedreg 62 uitgaande pendelaars.

7 In 960 waren er 40 arbeidsplaatsen vr mannen (78 in de landbuw) en er waren per sald 69 uitgaande pendelaars. De werkgelegenheid is derhalve afgenmen met ±220 arbeidsplaatsen, terwijl de berepsbevlking tenam met 56 persnen. Deze verminderde werkgelegenheid kwam geheel vr rekening van de landbuw, de niet-agrarische werkgelegenheid in de gemeente is in deze peride nauwelijks tegenmen en bedreg slechts 0 persnen. In 960 ging een kwart van de mannelijke berepsbevlking uit de gemeente Ruurl elders werken, dit betrf ruim 440 persnen waartegenver ruim 70 persnen uit andere gemeenten in Ruurl kwamen werken. De industriële werkgelegenheid in Ruurl is, hewel de laatste jaren iets tegenmen, ver het geheel genmen van weinig betekenis. Tabel. Industriële werkgelegenheid gemeente Ruurl ) juli juli juli Mannen Vruwen 0 4 Ttaal ) Alleen bedrijven met 0 en meer arbeidskrachten en exclusief de buwnijverheid, Uit de gegevens van de E.T.I.-Gelderland, die vermeld staan in tabel, blijkt zwel de mvang als de g^ei van de industriële werkgelegenheid. In 968 waren er in Ruurl 9 bedrijven met 0 f meer arbeidskrachten. Hiervan had de cnfectieindustrie, waar bijna alle in tabel genemde vruwen werken, verreweg de meeste arbeidsplaatsen. De andere bedrijven behrden tt de hut-, papier- en textielnijverheid en tôt de vedingsen gentmiddelenindustrie. Zals uit tabel blijkt is de industriële werkgelegenheid in de gemeente k sinds 960 maar weinig tegenmen. Dit betekent dat k na 960 het frensisme verder zal zijn uitgebreid met name nder de mannelijke berepsbevlking. Ok vr de tekmst is een aanzienlijke uitbreiding van de industrie niet te verwachten, hewel dit zeker het streven is van het gemeentebestuur. Het drp Ruurl zal dan k vral een wnfunctie hebben vr elders werkende persnen (pendelaars). In 960 was de pendel vrnamelijk gericht p de mliggende gemeenten. Bijna driekwart van de mannelijke pendelaars werkte ten in Brcul, Lchern, Lichtenvrde, Detinchem en Vrden.

8 4. Planlgische aspecten In de "Tweede Nta ver de ruimtelijke rdening in Nederland" wrdt de Achterhek genemd bij "de gemengd agrarisch-recreatieve gebieden met verwegend fraaie bs- f culissenlandschappen p de zand- en lössgrnden". Dit hudt vlgens de genemde nta in dat deze gebieden een belangrijk recreatieve functie gaan vervullen naast de agrarische functie. Aangezien dr mdernisering van de landbuw schaalvergrting van het landschap wrdt verrzaakt, met in deze gebieden als vrmgevingsprincipe gelden, dat k de schaal van de landschappelijke elementen (bssen, hutwallen) grter wrdt. Vrts zal de wijze van buwen zdanig meten zijn dat het karakter van het landschap behuden blijft. De aanzienlijke uitbreiding van het drp Ruurl in de laatste jaren heeft tt nu te ca. 70 ha grnd gevergd. Dit betrf zwel de wningbuw als de aanleg van industrieterrein. Vlgens het vrlpige bestemmingsplan zal het drp Ruurl ng verder wrden uitgebreid. Men denkt aan een uitbreiding van glbaal genmen 40 ha waarvan ca. 5 ha vr wningbuw en 5 ha vr industrieterrein. Realisering hiervan betekent een uitbreiding van het drp naar het nrd-nrdwesten en het sten. Hierbij zu grnd betrkken zijn die mmenteel binnen de blkbegrenzing ligt. Het drp Barchem zal vlgens de huidige plannen alleen wat mgen uitbreiden m de natuurlijke grei p te vangen. Deze uitbreiding zal vrijwel zeker geheel binnen de enclave plaatshebben. Aanspraken p cultuurgrnd en drsnijdingen van het blk zijn te verwachten bij de mlegging van de weg Zutphen-Ruurl-Winterswijk ten zuiden van het drp Ruurl. Vlgens de Ideeenschets zal deze weg in 980 vierbaans meten zijn, wat eveneens grnd zal vergen. Verder nemt de Ideeenschets een nieuw tracé, in het westen van het blk en ten westen van de huidige weg Ruufl-Barchem-Lchem, die het drgaande verkeer geheel buiten de genemde kernen m zal kunnen veren. Hierdr kan dan tevens wrden bereikt dat de bestaande weg Ruurl-Barchem-Lchem vr recreatieverkeer zal kunnen blijven dienen. De verspreid liggende bebuwing van het platteland te zamen met de afwisseling hiervan dr bmenrijen, bsjes, buw- en weiland, geven het ruilverkavelingsgebied het fraaie beeld van het z.g. culissenlandschap. Een gedeelte gelegen ten sten en nrden van het drp, wrdt zelfs als parklandschap bestempeld. De recreatie, met name de verblijfsrecreatie, speelt in Ruurl een rl van betekenis. Dit blijkt uit de hiervr in Ruurl aanwezige accmmdatie in de vrm van een viertal htels, een zestal bungalwbedrijven f kampeerterreinen en een tiental adressen waar gemeubileerde kamers met gebruik van keuken te huur zijn. Van de bunlwbedrijven zijn er vier in het ruilverkavelingsgebied gelegen. Ok degenen die kamers verhuren wnen merendeels in het blk, slechts twee van hen zijn landbuwers. Daarnaast is een aantal bedrijfsgebuwen (ude berderijtjes) van pgeheven (landbuw) bedrijven thans in gebruik als tweede wning van elders wnende persnen, dit betrf van de tussen 960 en 968 pgeheven bedrijven, vr zver bekend de gebuwen van 4 geregistreerden. Ten pzichte van deze ntwikkeling heeft het gemeentebestuur een passief standpunt ingenmen. Gezien de te verwachten tene-

9 mende betekenis van de recreatieve functie van het gebied is het gewenst hiermede bij de ruilverkaveling in ruime mate rekening te huden. 0

10 HOOFDSTUK II AGRARISCH-STRUCTURELE ASPECTEN Ten einde eventuele verschillen in het ruilverkavelingsgebied Ruurl deltreffend te kunnen kenschetsen is het gebied nderverdeeld in vier deelgebieden. Een grt aantal gegevens zijn naar deze vier deelgebieden uitgewerkt en zullen waar ndig in de beschuwing wrden betrkken. Het nrdelijke deel van het gebied is verdeeld in twee deelgebieden: "Laren-Zuid" in het westen en "Barchem" in het sten. Verder zijn nderscheiden "Ruurl-Nrd" wat het gehele middengedeelte en "Ruurl- Zuid" wat het zuidelijke deel van het ruilverkavelingsgebied mvat.. Samenstelling en ntwikkeling van het aantal geregistreerden Het aantal geregistreerden is in de peride met 54 verminderd, f wel met 8%. Deze vermindering heeft zich in vrijwel gelijke mate vrgedaan in de berepsgrepen A, B en C. Het aantal geregistreerden in de D-grep is daarentegen tegenmen. De vermindering van het aantal geregistreerden bedreg in de eerste helft van de peride slechts /2% per jaar, in de tweede helft,6% per jaar en ver de gehele acht jaar % per jaar. Dit is minder dan b.v. in "Brcul" waar het aantal geregistreerden met,% per jaar (7 jaar, ) verminderde en in "Dinxperl" waar de afname p 2,2% per jaar kwam (gerekend ver vijf jaar, ). Tabel 4. Aantal geregistreerden Categrie A B C D S aantal % aantal % aantal % Ttaal De vermindering van het aantal A+B-bedrijven was in de peride in alle deelgebieden vrijwel gelijk en bedreg in ttaal à 4%. De peride geeft vr de gebieden "Laren-Zuid" en "Ruurl-Nrd"

11 een versnelde vermindering van het aantal A+B-bedrijven te zien (met ± 4% t..v. 960), terwijl in "Barchem" en "Ruurl-Zuid" eerder een stagnatie in de vermindering van het aantal A+B-bedrijven is pgetreden (vermindering van 5 à 6% t..v De meeste niet-agrariërs wnen in het middengebied "Ruurl-Nrd". Ruim een kwart (27%) van alle geregistreerden in dit gebied behrt tt de C- en D-grep tegen een vijfde (9%) in "Laren-Zuid" en "Ruurl- Zuid" en 2% in "Barchem". De nevenberepen van de B-geregistreerden waren in hfdzaak van agrarische aard (.m. melkrijder, lnwerker) en slechts in enkele gevallen van niet-agrarische aard. De C-geregistreerden hadden daarentegen veelal een niet-agrarische hfdberep; velen waren fabrieksarbeider (%) meest in een agrarische industrie f grndwerker e.d. (2%). De D-geregistreerden waren vr de helft vrmalige landbuwers en de rest meest vregere werknemers, terwijl de S-geregistreerden f een bmkwekerij (2), f een veredelingsbedrijf (2) expliteerden. Ten aanzien van de prcentuele ntwikkeling van het aantal geregistreerden in iedere berepsgrep is het aandeel vr de A-, B- en C-bedrijven gedaald en dat van de D-bedrijven tegenmen. De grep van de A+B-bedrijven is derhalve ten pzichte van de andere grndgebruikers iets kleiner gewrden. Dit zelfde geldt vr de ppervlakte grnd, dr een iets grtere ppervlakte grnd in de C- en D-grep is het aandeel van de A+B-bedrijven in het ttale grndgebruik verminderd van 95% in 960 tt 9% in 968 (zie tabel 6). Het blijkt derhalve dat wat het aantal bedrijven betreft alleen het aandeel van de D-grep teneemt. De ppervlakte grnd is behalve in de D- grep k in de B- en C-grep tegenmen. De betekenis van de "zuivere agrariërs" is daarm iets minder gewrden. Over het geheel genmen kan echter wrden vastgesteld dat "Ruurl" een sterk agrarisch gericht gebied is. In gebieden als "Brcul", "Aalten" en vral "Dinxperl" is het aantal C- en D geregistreerden naar verhuding grter en hebben deze grepen geregistreerden in ttaal meer grnd in gebruik dan in "Ruurl". In bijlage 2 is vervlgens zichtbaar gemaakt welke mutaties zich hebben vrgedaan in iedere categrie geregistreerden. Een samenvatting van deze bijlage geeft tabel 5. Tabel 5. Wijzigingen in aantal geregistreerden Categrie A+B C D S Ttaal Opheffing bedrijf Naar andere categrie Uit andere categrie Nieuw geregistreerd Sald

12 De vrnaamste reden van de vermindering van het aantal A+B-bedrijven was de vergang naar een andere berepsgrep (C f D). Dit was in de jaren van meer betekenis dan in de peride Ok de tweede rzaak, de algehele pheffing van A+B-bedrijven, was de laatste jaren van meer betekenis. In ttaal zijn er 4 A+B-bedrijven ( ) vergegaan naar een andere berepsgrep, hetzij dr berepsverandering van het bedrijfshfd f de pvlger, hetzij drdat het bedrijfshfd is gaan rusten. De algehele pheffing betrf in deze peride 25 A+B-bedrijven. Verder zijn 7 bedrijven tt de A+B-grep tegetreden, hiervan zijn er 2 nieuw ntstaan. De C-grep verminderde het meest dr algehele pheffing van bedrijven (28), vral van 964 tt 968. Daarnaast gingen 24 bedrijven ver naar een andere berepsgrep (meest D), 4 bedrijven kwamen uit een andere berepsgrep (meest A+B) en 7 bedrijven zijn nieuw ntstaan. De uitbreiding van de D-grep was het gevlg van tetreding uit andere berepsgrepen () en maar weinig dr nieuw ntstane bedrijven (5). Daartegenver verminderde deze grep dr pheffing van bedrijven (8) en vergang naar een andere berepsgrep (5). De reden van de vergang van de ene berepsgrep naar de andere alsk de rzaken van pheffing van bedrijven kmen wat A+B grep betreft naar vren in tabel 8. De pheffing van C-bedrijven was meestal het gevlg van het lslaten van grndgebruik en/f veehuderij, bij de D- bedrijven was hiernaast k verlijden een vaak vrkmende rzaak. 2. Ontwikkeling van de bedri jfsgrt tes truc tuur In het ruilverkavelingsgebied "Ruurl" is in de peride de gemiddelde ppervlakte van de A-, B- en C-bedrijven tegenmen, die van de D- en S-bedrijven verminderd. De ppervlakte in gebruik zijnde grnd is, behalve in grep A, in alle berepsgrepen tegenmen. Tabel 6. Aantal bedrijven en ppervlakte cultuurgrnd per berepsgrep Bereps Aantalbedrijven Ttale ppervlakte Gem. ppervlakte grep A B A + B C D S ,6 5,5 9,4 2,2 2,6,0 0, 0,8 6,4 7,4 9,9 0,6 2,4 2,7 2, 2,,9 2,5 Ttaal ,0 8,2 8,8 De teneming van de gemiddelde ppervlakte van de bedrijven in iede-

13 re berepsgrep kn in het algemeen wrden tegeschreven aan verdwijnen van relatief kleine bedrijven enerzijds en aan vergrting van bedrijven anderzijds. Deze rzaken hebben vr de diverse berepsgrepen een verschillende betekenis. In de A+B-grep is van 960 tt 968 alleen het aantal bedrijven met minder dan 0 ha grnd verminderd en wel met 04, terwijl het aantal geregistreerden met meer dan 0 ha met 4 is tegenmen (zie tabel 7). De vermindering van het aantal A+B-bedrijven verlpt de laatste jaren in versneld temp: tt 964 was dit gemiddeld % per jaar, van gemiddeld,9% per jaar. Gerekend ver de gehele achtjarige peride is het aantal A+B-bedrijven met,4% per jaar verminderd. Dit is minder dan b.v. in "Brcul" waar het aantal A+B-bedrijven - in een peride van 7 jaar - met 2,6% per jaar verminderde. Tabel 7. A+B-bedrijven per grtteklasse ha 5-7 ha 7-0 ha 0-2 ha 2-5 ha 5-20 ha > 20 ha aantal % aantal % aantal % ) 6) 5 ha Ttaal De teneming van het aantal A+B-bedrijven & 0 ha kan vrijwel geheel wrden tegeschreven aan vergrting van bedrijven in deze grep, aangezien in de beschuwde peride slechts 5 bedrijven tt de A+B-grep zijn tegetreden. In de A+B-grep is de teneming van de gemiddelde bedrijfsgrtte derhalve verrzaakt dr vergrting van bedrijven en dr verdwijning van relatief kleinere bedrijven. In de C-grep is het aantal bedrijven tt 5 ha afgenmen met 8 en het aantal grtere bedrijven tegenmen met 7. Uit de tabellen 2 en blijkt dat in de C-grep ha grnd vrijkwam, terwijl er 5 ha weer in de C- grep is aangewend grtendeels vr bedrijfsvergrting. De teneming van de ppervlakte cultuurgrnd bij een afnemend aantal bedrijven in de C-grep (zie tabel 6) met derhalve verrzaakt zijn dr tetreding van relatief grtere bedrijven. In de D-grep is het aantal bedrijven tegenmen, k die met minder dan ha grnd. Drdat in de D-grep geen bedrijfsvergrting heeft plaatsgehad (zie tabel ) en de tetreding merendeels bestnd uit kleinere bedrijven, is de gemiddelde ppervlakte in deze grep de laatste jaren 4

14 verkleind. In het algemeen is derhalve de tendentie waarneembaar dat zwel inde A + B- alsk in de C-grep het aantal geregistreerden met kleinere bedrijven afneemt en dat met grtere bedrijven teneemt. Dit had tt gevlg dat de gemiddelde ppervlakte per bedrijf eveneens teneemt. Vr de C- grep is vrnamelijk de afneming van de kleinere en de teneming van de grtere bedrijven de rzaak van de bedrijfsvergrting, terwijl vr de A + B-grep - naast de afneming van het aantal kleinere bedrijven - k vergrting van bestaande bedrijven als rzaak van de grei van de gemiddelde ppervlakte gezien kan wrden. Wanneer wij tensltte de bedrijfsgrttestructuur van "Ruurl" (968), "Brcul" (967) en "Dinxperl" (967) nderling vergelijken, dan blijken de vlgende verschillen. In "Brcul" zijn naar verhuding meer grtere bedrijven, 26% is grter dan 5 ha (Ruurl 6%, Dinxperl 4%). In "Ruurl" zijn veel bedrijven (%) van 0-5 ha (Brcul 26% en Dinxperl 2%). In "Dinxperl" zijn veel bedrijven (65%) kleiner dan 0 ha (Ruurl 5% en Brcul 47%).. Tekmstige ntwikkeling van het aantal geregistreerden en van de bedrijf sgrttes truc tuur Alvrens in te gaan p de tekmstige ntwikkeling zullen wij in aansluiting p eerst ng in het krt ingaan p de ntwikkeling in het recente verleden. De ntwikkeling van de laatste jaren zal nl. in sterke mate medebepalend zijn vr de prgnse van de ntwikkeling van het aantal bedrijven en van de ppervlakte vrijkmende grnd. Wij zullen ns hierbij beperken tt de bedrijven >: ha. De belangrijkste redenen vr de vermindering van het aantal landbuwbedrijven (A+B) waren, naar blijkt uit tabel 8, de berepsbeëindiging (vrheen k wel generatiewisseling genemd) en de berepsverandering. De berepsbeëindiging, waarnder wrdt verstaan de beëindiging van de berepsperide dr de udere generatie, heeft het aantal A-+B-bedrijven van met 4 en van met 29 den verminderen. De teneming in de laatste peride was vral het gevlg van beëindiging via het O.- en S.-fnds, waardr 9 landbuwbedrijven werden pgeheven. Tabel 8. Mutaties in de A + B-bedrijven in de peride ttaal '60 '64 'M '68 Berepsbeëindiging 7 9 Berepsverandering 8 Overige rzaken ) 5 2 Aantal bedrijven met verandering waarvan vrtg«ïzet in grep pgeheven A + B C D 60 '64 '60 '64 '60 '64 '60 '64 '64 '68 '64 '68 '64 '68 '64 ' Ttaal ) O.a. vrtgezet dr weduwe, vrming maatschap, verlijden van een bedrijfshfd jnger dan 50 jaar, bedrijfswisseling buiten blk. 5

15 Het blijkt dat de berepsbeeindiging in de peride van meer betekenis was dan van Dit ndanks het kleinere aantal bedrijven in 964 dan in 960, terwijl de leeftijdspbuw aan het begin van elke peride gelijk was. Bvendien zijn van de bij berepsbeeindiging betrkken bedrijven in de peride er aanzienlijk minder als A + B- bedrijf vrtgezet dan in de eerdere peride. Z is van de 9 in de peride bij berepsbeeindiging betrkken bedrijven twee derde (68%) als A + B-bedrijf vrtgezet, van de 7 in de peride was dit ng vier vijfde deel (80%). Een nadere telichting ver de pvlging van de bij berepsbeeindiging betrkken bedrijven vr de peride (en tussen haakjes ) geeft het vlgende. Van de 9 (7) bij berepsbeeindiging betrkken A + B-bedrijven zijn 69 (57) dr een (schn) zn als A + B-bedrijf 6 (5) f als C-bedrijf 8 (6) vrgezet. Eén (6) bedrijf (ven) is (zijn) dr vreemden vrtgezet als A + B-bedrijf en 2 (-) dr vreemden als C-bedrijf. De verige bedrijven znder pvlger zijn f tijdelijk vrtgezet in de D-grep 7 (4), f pgeheven 2 (4). Bij vergelijking van de twee periden valt er een verminderde anim vr de vrtzetting van deze vrijkmende A + B-bedrijven te bespeuren. Z zijn er in de peride ng 6 A + B-bedrijven als zdanigdr vreemden vrtgezet en van slechts één. Verder zijn er van 964 tt 968 meer A + B-bedrijven pgeheven. Het tweede belangrijke verschijnsel, waarbij mutaties in het aantal landbuwbedrijven (A + B) ntstaan, is berepsverandering. Kenmerkend hierbij is dat dit meestal gepaard is gegaan met het aanhuden van (een deel van) het bedrijf. Het aantal berepsveranderingen was in de peride k iets grter dan daarvr. Bvendien werden in tegenstelling tt de vrgaande peride in de afgelpen jaren een aantal bedrijven wegens berepsverandering pgeheven. Uit het vrgaande blijkt duidelijk dat de vermindering van het aantal (A + B)-landbuwbedrijven veelal niet gepaard gaat met het pheffen van het bedrijf, hewel er een tendentie te bespeuren valt dat pheffing van bedrijven relatief iets teneemt. Dr de gehechtheid aan het bedrijf wrden de meeste bedrijven echter ng steeds vrgezet in de C- en D-grep.. Uit de ntwikkeling in deze grepen blijkt dat de vrtzetting waarschijnlijk verwegend van tijdelijke aard is. Is het nu te verwachten dat ndanks het aanvankelijk trage verlp het aanpassingsprces in het vermelde temp zal drgaan? Uit het vrgaande blijkt wel van he grte betekenis het mment van de berepsbeeindiging is vr de ntwikkeling van het aantal bedrijven. In verband hiermede is in de vlgende tabel een verzicht gegeven van de huidige pvlgingssituatie p bedrijven met een bedrijfshfd van >: 50 jaar, waarvr de gegevens zijn verkregen dr infrmatie bij s treekkenners. Men dient zich bij de beschuwing van deze cijfers te realiseren dat het hierbij m de actuele situatie gaat; het is immers mgelijk dat b.v. als gevlg van verandering van berep f van verandering van berepsplannen het aantal bedrijven znder pvlger grter zal blijken te zijn dan nu kn wrden aangegeven. 6

16 Tabel 9. Bedrijfspvlging A + B-bedrijven (968) - 5 ha 5-7 ha 7-0 ha 0-5 ha 5-20 ha > 20 ha Ttaal Aantal bedrijven Aantal bedrijfshfden van 50 jaar ttaal met pvlger pvlging twijfelachtig en uder znder pvlger In de eerste plaats blijkt uit tabel 9 dat 58% van de bedrijfshfden uder is dan 50 jaar, dit percentage wrdt k wel in andere ruilverkavelingsgebieden in de Achterhek aangetrffen. Verwacht mag wrden dat het aantal berepsbeëindigingen per jaar in de tekmst minstens even grt zal zijn als in de peride Vrts kmt in tabel 9 naar vren dat vele bedrijven in eigen kring geen pvlger hebben. Daar zals in het vrgaande bleek, slechts weinig bedrijven dr vreemden wrden vergenmen (van waren dit 8 bedrijven in de grtte van 7-20 ha), mag wrden verwacht dat de bedrijven znder pvlger in het algemeen te zijner tijd zullen wrden pgeheven. De bedrijven waar de pvlging het meest waarschijnlijk is zijn de 20 bedrijven met pvlger en de 7 bedrijven grter dan 0 ha waar de pvlging ng twijfelachtig is. Z is mmenteel p 20 bedrijven dus een pvlger te verwachten. Evenals in het jngste verleden is echter k vr de tekmst te verwachten dat een aantal pvlgers alsng zal afvleien en derhalve het bedrijf niet zal vernemen. Op grnd van de afvleiing van medewerkende zns in de laatste jaren zullen we er rekening mee meten huden dat vr de kmende 5 jaar het aantal ptentiële pvlgers met met ngeveer een zesde (7%) zal verminderen. Bij de prgnse tt 98 zal er dan k vanuit wrden gegaan dat in werkelijkheid vr ± 75 bedrijven een pvlger zal zijn. In de tabellen 0 en is vervlgens een prgnse gegeven van de ntwikkeling van het aantal bedrijven in de peride Vr wat betreft de berepsbeëindiging is uitgegaan van de pvlgingssituatie (verminderd met de te verwachten secundaire afvleiing van pvlgers) en van de mutaties bij berepsbeëindiging in de peride Op grnd hiervan kan wrden verwacht dat ruim de helft (55%) van de bij berepsbeëindiging betrkken bedrijven als A- + B-bedrijf zal wrden vrtgezet vr was dat 68% en vr ng 80%. Ten aanzien van de berepsverandering is verndersteld dat hierbij geen bedrijfshfden betrkken zullen zijn van 50 jaar f uder. Gezien.m. de pvlgingssituatie en de ntwikkeling in de landbuw in het algemeen is verder aangenmen dat het aantal nieuwe agrarische bedrijven beperkt zal zijn hetgeen de afgelpen jaren k reeds het geval was. 7

17 Tabel 0. Mutaties in de A + B-grep in de peride Berepsbeëindiging Berepsverandering Overige rzaken Ttaal ttaal Aantal bedrijven met verander waarvan vrtgezetin grep A + B C D 60 ) 9 2) ing pheffing ) W.v. 5 dr vreemden 2) W.v. 20 zns-pvlgers, de rest vreemden De vermindering van het aantal A- en B-bedrijven zal in de tekmst sneller gaan dan in het jngste verleden. Met de te verwachten afvleiing van een aantal pvlgers is rekening gehuden. Niet echter met een eventueel grtere mate van berepsverandering. Dr dit laatste als k dr een eventueel ng sterkere afvleiing van pvlgers kan de geraamde vermindering van het aantal bedrijven als een minimum wrden gezien. Indien echter de in tabel 0 weergegeben mutaties in de A- + B-bedrijven in 98 gerealiseerd zijn, dan betekent dit dat uit de A- + B-grep 4% (2,7% per jaar) van het huidige aantal landbuwbedrijven zal zijn verdwenen. Gaan we er vanuit dat in de tekmst meer bedrijfshfden van berep zullen veranderen en dat ng meer zns zullen afvleien dan zude jaarlijkse vermindering van het aantal A + B-bedrijven bven de % kunnen uitkmen. In de vlgende tabel zijn de ntwikkeling en de tekmstige mvang van het aantal bedrijven > ha weergegeven,.m. gebaseerd p de ntwikkeling in de peride Tabel. Ontwikkeling van het aantal bedrijven > ha in de peride A + B C D S Ttaal Aantal bedrijven in Overgang van A + B naar C en D Overgang van C naar D Overgang van D naar C Opheffen van bedrijven Ontstaan nieuwe bedrijven Aantal bedrijven in

18 Naar verwachting zal het aantal C -bedrijven ngeveer in aantal gelijk blijven en het aantal D-bedrijven tenemen. Het aantal landbuwbedrijven (A + B) zal verminderen met ca. 2,7% per jaar. Deze vermindering zal dus grter zijn dan de afgelpen jaren ten per jaar,4% ( ) fwel,9% ( ) van de A + B-bedrijven de grep heeft verlaten. Bij een grter aantal berepsveranderaars en afvleiing van meer meewerkende zns zal het aantal A + B-bedrijven met meer dan % per jaar verminderen en in 98 nauwelijks 20 bedragen. Dit zu als een maximumraming kunnen wrden gezien. In dat geval zal het aantal C- en D-bedrijven wel grter zijn dan in tabel wrdt verwacht. De ppervlakte vrijgekmen grnd was, hewel de laatste jaren tegenmen, met slechts 2 /2% ( ) en ruim 4% ( ) van de cultuurgrnd ng van beperkte mvang. Hewel uiteraard de grtste ppervlakte vrijkwam in de A + B-grep was k de bijdrage uit de C- endgrep van betekenis. Tabel 2. Vrijkmen van cultuurgrnd in de peride Opheffen van bedrijven Overgang naar de C-grep: vergenmen bedrijven verige bedrijven Overgang naar de D-grep Bedrijf sverkleining Ttaal Oppervlakte vrijgekmen grnd ttaal '60 ' '64 ' <** A + B in de '60 '64 '64 ' in ha berepsgrep C '60 '64 '64 ' D '60 '64 '64 ' Het vrijkmen van grnd had vr het grtste deel van de ppervlakte \ betrekking p het pheffen van bedrijven. De andere grnd kwam vrij dr bedrijf sverkleining, al f niet bij de vergang naar een andere berepsgrep. Een indicatie vr de bestemming van de vrijgekmen grnd geeft tabel. ( blz. 20). Vr zver kan wrden nagegaan is de vrijgekmen grnd vr het grtste deel terechtgekmen bij de landbuwbedrijven van 7 ha en grter (in de twee periden resp. 24 ha en 82 ha) en dan wel vrnamelijk bij de niet-vergenmen bedrijven. Daarnaast ging een beperkte ppervlakte naar nieuwe bedrijven en slechts weinig naar andere berepsgrepen. 9

19 Tabel. Bestemming vrijgekmen cultuurgrnd ) Aangewende ppervlakte grnd in ha ttaal in de berepsgrep A + B C D S '60 '64 '64 '68 '60 '64 '60 '64 ''68 '64 '64 '68 '60 '64 '64 '68 '60 '64»64 '68 Vergrting vergen.bedr. Vergrting v. bedrijven Nieuwe bedrijven Niet-agrar. bestemming Overige mutaties Ttaal ) Hierbij is geen rekening gehuden met verschuivingen naar buiten het blk. Indien getracht wrdt m, uitgegaan van de prgnse betreffende het aantal bedrijven (tabel ) en de gegevens mtrent de ppervlakte vrijgekmen grnd in de peride (tabellen 2 en ) een prgnse van de ppervlakte vrijkmende grnd in de kmende jaren p te stellen, ntstaat het vlgende verzicht. Tabel 4. Oppervlakte vrijkmende cultuurgrnd Opheffen van bedrijven Overgang naar grep C Overgang naar grep D Bedrijfsverkleining Ttaal Oppervlakte vrijkmende grnd in ttaal A + B in de berepsgrep ? 820 C ha D Naar verwachting zal in de peride tt 98 ten minste 9% van de ppervlakte cultuurgrnd vrijkmen. Dit is meer dan de afgelpen jaren hetgeen vral verrzaakt zal wrden dr een snellere vermindering van het aantal A + B-bedrijven. De geraamde ppervlakte vrijkmende grnd kan m meer dan één reden als een minimum wrden gezien. Ten eerste is bij de prgnse uitgegaan van een daling van het aantal A + B-bedrijven in 98 tt 6, hetgeen zals gezegd als een minimumraming met wrden beschuwd. Ten tweede is er rekening mee gehuden dat in het ver- 20

20 leden bij de vergang van de A + B -bedrijven naar andere grepen (C en D) een zeer grt deel van de grnd werd aangehuden en dus uit dien hfde maar weinig grnd is vrijgekmen. Vr de tekmst, waarin naar verwachting de vergang van de A + B-grep naar de C- en D-grep zal drgaan (f in betekenis zal tenemen) kan drdat de bedrijven die vergaan grter wrden en f drdat minder grnd wrdt aangehuden, de ppervlakte vrijkmende grnd grter zijn dan de prgnse aangeeft. Verder zal naar verwacht mag wrden k in de kmende jaren de grtste ppervlakte vrijkmende grnd afkmstig zijn van bedrijven die wrden pgeheven; hierbij zullen vral de landbuwbedrijven die bij berepsbeeindiging betrkken zijn een aanzienlijke bijdrage leveren. Samengevat kan het vlgende wrden gesteld. In de afgelpen jaren is het aantal landbuwbedrijven met,9% per jaar gedaald, dit waren alle bedrijven met minder dan 0 ha grnd. In verband hiermede is gemiddeld per jaar % van de cultuurgrnd vrijgekmen. Vr de kmende jaren zal naar verwachting het aantal landbuwbedrijven met ten minste 2,7% per jaar verminderen. De ppervlakte vrijkmende grnd zal in de kmende 5 jaar meer dan 9% bedragen. 4. Eigendm en pacht, bedrijfsgebuwen en samenwning In het landbuwgebied de Nrdelijke Achterhek is de meeste grnd in eigendm bij de gebruikers (69%). De gemeente Ruurl (7%) vertnt hiermee veel vereenkmst, Laren (64%) wijkt enigszins af. Evenals elders is k in Ruurl de ppervlakte pachtgrnd de laatste jaren afgenmen (van 4% tt 29%, Laren van 9% tt 6%). Ok de ppervlakte pacht van uders is verminderd, in de gemeente Ruurl van 22% van de ppervlakte pachtland in 959 tt 6% in 966. Van de gepachte grnd werd in 959 bijna driekwart behuisd gepacht. In 966 was een kwart van het pachtland in Ruurl eigendm van land- en tuinbuwers en 70% van andere particulieren. In de gemeente Ruurl staan evenals elders vele ude bedrijfsgebuwen Het aantal nieuwe gebuwen, gebuwd na 940, was zelfs maar 6%, terwijl 4% is gebuwd tussen 95 en 940. Hiermee zijn er in Ruurl meer ude berderijen dan in het landbuwgebied de Nrdelijke Achterhek, waar % dateert van na 940 en 6% van Verreweg de meeste gebuwen (78%) zijn eigendm van de gebruikers. Samenwning De samenwning, een algemeen bekend verschijnsel in de Achterhek en Twente, wrdt k in Ruurl veelvuldig aangetrffen. Op 24 landbuwbedrijven (64%) in het ruilverkavelingsgebied wnen bij het bedrijfshfd en zijn gezin ng andere persnen in, dit is ng meer dan in "Brcul" (5%). De samenwning, die vrijwel uitsluitend niet gescheiden huishudingen betreft, bestaat vrnamelijk uit het inwnen van (schn) uders (55%) 2

21 f van gehuwde kinderen (4%). De meeste samenwning was er, relatief gezien, p de grtere bedrijven in de grtteklassen van 0-5 en > 20 ha (72%) en in de deelgebieden Barchem en Ruurl-Nrd (resp. 78 en 66%). Een ander verschil tussen de deelgebieden vertnde Laren-Zuid, waar de inwning vr twee derde inwnende uders en vr 27% inwnende gehuwde kinderen betrf. In de drie andere deelgebieden mvatte de inwning rnd de helft inwning van uders en 40-50% inwning van gehuwde kinderen. De samenhang met het prduktiepatrn zu hieruit kunnen blijken dat bij de bedrijven met "veel veredeling" er meer zijn met inwning (± 75%) dan bij de meest extensieve bedrijven (54% met inwning). De samenwning is zwel van belang in relatie tt de ntwikkeling van het aantal bedrijven als tt het prduktiepatrn. De vermindering van het aantal bedrijven wrdt in zekere zin afgeremd dr de mate waarin samenwning vrkmt. Het is natuurlijk de vraag f het vrkmen van samenwning geheel als de verklarende factr met wrden gezien vr de geringe vermindering van het aantal bedrijven, ngetwijfeld is hier sprake van een cmplex van factren waar k de gebndenheid aan de grnd en de gehechtheid aan het familiebezit deel van uitmaken. Dit cmplex van factren remt weliswaar de vermindering van het aantal bedrijven wel af, maar det dat in mindere mate ten pzichte van het aantal landbuwbedrijven: een aantal A- en B-bedrijven wrdt na verdracht C-bedrijf. 22

22 HOOFDSTUK III BEDRIJFSSTRUCTURELE ASPECTEN. Grndgebruik De cultuurgrnd van de landbuwbedrijven (A +B) in het ruilverkavelingsgebied is vr vier vijfde deel (79%) in gebruik als grasland en vr 2% als buwland. Uit de gemeentelijke gegevens mtrent het grndgebruik blijkt dat het percentage grasland regelmatig is tegenmen ten kste van het buwland (van 947 tt 967 is in Ruurl het percentage grasland tegenmen van 64 tt 80% en in Laren van 60 tt 78%). In het ruilverkavelingsgebied werd in de peride % van de cultuurgrnd mgezet van buwland in grasland, waarvan 6% in de jaren Vr een aantal bedrijven had dit een gehele f gedeeltelijke ntmenging tt gevlg. Z was er in 968 p 26 A + B-bedrijven geen en p 7 bedrijven minder dan ha buwland tegenver resp. 2 en bedrijven in 960. De vermindering van de ppervlakte buwland kwam vral p rekening van de ppervlakte graan, terwijl de ppervlakten vederbieten en aardappelen eveneens verminderden. De gemiddelde percentages buwland en grasland in het ruilverkavelingsblk gelden met geringe afwijking eveneens vr de verschillende bedrijfsgrtteklassen. Tevens blijkt, dat de wijze waarp het buwland wrdt gebruikt, vrijwel gelijk is vr de verschillende bedrijfsgrtteklassen. Een 88% van de ppervlakte buwland is bebuwd met graan (vr driekwart rgge), 6% met aardappelen, % met vederbieten en % met verige gewassen. De kleinste bedrijven hebben relatief wat meer hakvruchten dan het gemiddelde vr alle bedrijven, dch het betreft in deze gevallen slechts geringe ppervlakten. Derhalve kan gecncludeerd wrden dat de wijze van grndgebruik vr alle grtteklassen een grte mate van unifrmiteit vertnt. Op grnd van de traditinele instelling van de agrarische bevlking in dit gebied en p grnd van de in het aangrenzende ruilverkavelingsgebied Brcul (zie Interne Nta N. 28) gecnstateerde unifrmiteit in het grndgebruik, mag wrden aangenmen dat in het ruilverkavelingsgebied Ruurl de unifrmiteit in het grndgebruik k geldt vr de meeste bedrijven in iedere grtteklasse. De verige grndgebruikers (C- en D-bedrijven) hebben de grnd vr 80% in gebruik als grasland en vr 20% als buwland, waarvan ruim 80% wrdt beteeld met graan. Het grndgebruik van de C- en D-bedrijven is dus in dit pzicht een vlkmen afspiegeling van het grndgebruik bij de landbuwbedrijven. De tekmstige ntwikkeling van het grndgebruik zal, naar mag wrden aangenmen, gaan in de richting van meer grasland. De ndzakelijke vergrting van de prduktiemvang, welke dr het grs van de landbuwers slechts gerealiseerd kan wrden dr uitbreiding van de rundveestapel, zal gedurende de kmende jaren een blijvend mtief tt vergrting 2

23 van het graslandareaal vrmen. 2. De rundveehuderij Op de landbuwbedrijven in het ruilverkavelingsgebied werden in 960, 964 en 968 resp , en 6760 melkkeien gehuden. Dr deze aanzienlijke uitbreiding van het aantal melkkeien en een vermindering van het aantal bedrijven waarp deze gehuden wrden, is het aantal melkkeien per bedrijf gestegen van 8,7 via 0,8 tt,4 in 968. Het gemiddelde aantal melkkeien per ha grasland is tegenmen van via 50 tt 59, Op de bedrijven < 7 ha is de melkveebezetting per ha grasland grter dan 75. Vergeleken met andere ruilverkavelingsgebieden in de Achterhek is de melkveebezetting in Ruurl dichter dan in Brcul (42, dch minder dan in Dinxperl (67)). Deze verschillen hangen echter ten dele samen met verschillen in de bedrijfsgrttestructuur. De rundveehuderij is in Ruurl van grte betekenis, p één na wrden p alle bedrijven melkkeien gehuden. Gemiddeld wrdt twee derde (65%) van het aantal bewerkingseenheden besteed aan de rundveehuderij. Aantal melkkeien > 25 Ttaal 960 aantal % aantal % aantal % * In tabel 5 is een inzicht gegeven in de ntwikkeling van de grtte van de melkveestapels p de bedrijven. Het percentage bedrijven met minder dan 0 melkkeien is sterk gedaald en wel van 64 tt 25%. De bedrijven met 0-4 keien, welke aanvankelijk in aantal zijn tegenmen, zijn de laatste jaren weer aan het verminderen. Het aantal bedrijven met 5 f mee meer melkkeien is vrtdurend sterk uitgebreid, terwijl het aantal met 20 f meer keien de laatste jaren relatief het meest is vergrt. Op een vijfde (2%) van de bedrijven wrdt vrts wat weidemestvee gehuden, gemiddeld,4 stuks per bedrijf. De betekenis van het weidemestvee is qua aantal bedrijven verminderd (% in 960), terwijl het aantal dieren per bedrijf (,0 in 960) maar weinig is tegenmen. De kalvermesterij heeft in het ruilverkavelingsgebied weinig te betekenen. Op 4 landbuwbedrijven wrden gemiddeld 25 mestkalveren gehuden. 24

24 De C-, D- en S-grndgebruikers hadden in 968 in ttaal 82 melkkeien, 46 stuks weidemestvee en 57 mestkalveren. Dit was 5% van het ttale aantal melkkeien in het ruilverkavelingsgebied, % van het weidemestvee en % van het aantal mestkalveren. De C-, D- en S-bedrijven hebben te zamen bijna 7% van de ppervlakte grasland.. De varkenshuderij De varkenshuderij in het ruilverkavelingsgebied "Ruurl" is in de peride aanzienlijk tegenmen. Op de landbuwbedrijven nam het aantal mestvarkens te met 72% en het aantal fkzeugen met 76%. Het aantal bedrijven met varkens nam tegelijkertijd af, met dien verstande, dat het aantal bedrijven met alleen mestvarkens en het aantal bedrijven met alleen fkzeugen tenam, terwijl het aantal bedrijven met zwel mestvarkens als fkzeugen in veel sterkere mate afnam. Er heeft zich een specialisatie p mestvarkens en fkzeugen vrgedaan. In 968 was 6% van de bedrijven "gespecialiseerd" p mestvarkens en 7% p fkzeugen, dch 47% van de bedrijven had zwel mestvarkens als fkzeugen. Ten pzichte van b.v. "Dinxperl" en "Brcul", waar p respectievelijk 20 en 4% van de bedrijven zwel mestvarkens als fkzeugen wrden gehuden is "Ruurl" ng niet sterk gespecialiseerd. Mgelijk is dit mede een gevlg van het feit dat de laatste jaren verschillende varkensmesters weer zelf hun biggen gaan fkken, dit i.v.m. ziektenverspreiding. Gezien het aanwezige aantal fkzeugen kmt dit p bedrijven met grtere eenheden mestvarkens slechts in enkele gevallen vr. In de eerste jaren van de nderzchte peride ( ) is vral het aantal fkzeugen tegenmen (47%), in de jaren vral het aantal mestvarkens (59%). Een zelfde tendens werd k in "Winterswijk-West" waargenmen. Tabel 6. Bedrijven met mestvarkens Aantal mestvarkens > Ttaal Bedr. met alleen mestvarkens Bedr.met mestvark.en fkzeugen aantal '60 ' ' ' % ' » aantal 60 '64 ' ' % ' ' Het gemiddelde aantal mestvarkens per bedrijf bedraagt p de bedrijven met alleen mestvarkens 54 stuks en p de bedrijven met k fkzeu- 25

25 gen 0 stuks (960 resp. 26 en 6 stuks). Tabel 6 geeft een indruk van de grtte van de eenheden mestvarkens p de bedrijven. Het blijkt dat er een ntwikkeling gaande is naar grtere eenheden, dch ng slechts 8% van de bedrijven met mestvarkens heeft f meer mestvarkens. Op de bedrijven waar mestvarkens en fkzeugen wrden gehuden zijn veelal maar kleine eenheden mestvarkens. Dit zelfde geldt vr de fkzeugen p deze bedrijven. Dit zu kunnen betekenen dat p deze bedrijven k sprake is van specialisatie p mestvarkens f fkzeugen, dch dat daarnaast ng een gering aantal fkzeugen, resp. mestvarkens wrden gehuden. Het gemiddelde aantal fkzeugen per bedrijf was in 968 p bedrijven met alleen fkzeugen ca. 5 en p bedrijven met k mestvarkens ruim 0 (960 resp. 5 en 4 /2). Aantal fkzeug ;en > Tta Lal Bed r. met alleen fkzeu igen aantal % '60 '64 '68 '60 '64 ' B c " Bedr.met fkz< ugen en mes tv. aantal % '60 64 '68 '60 '64 ' Zals uit tabel 7 blijkt is het aantal bedrijven met minder dan 0 fkzeugen sterk verminderd, niettemin heeft de helft van de varkensfkkers thans minder dan 0 fkzeugen. Het aantal bedrijven met 0-20 fkzeugen is bijna verdrievudigd, terwijl het aantal bedrijven met 20 f meer fkzeugen relatief het meeste is tegenmen. Op de C-, D- en S-bedrijven wrden maar weinig varkens gehuden, nl. % van de mestvarkens en ca. 4% van het ttale aantal fkzeugen in het ruilverkavelingsgebied. Vrts zijn er in de C-grep 9 bedrijven met 50- en bedrijven met meer dan mestvarkens, terwijl p C-bedrijf meer dan 20 fkzeugen wrden gehuden. In het algemeen is de varkenshuderij in het ruilverkavelingsgebied een belangrijke prduktietak. Op 9% van de landbuwbedrijven wrden varkens gehuden. Van het ttaalaantal bewerkingseenheden kmt 7% p rekening van de varkenshuderij, terwijl in de veredelingssectr de varkenshuderij driekwart van het aantal bewerkingseenheden uitmaakt. Schaalvergrting geeft tt p zekere hgte.m. een aanzienlijke besparing p de factr arbeid. Vr mestvarkens ligt het punt, waarna geen belangrijke kstenvrdelen meer behaald kunnen wrden, naar thans wrdt aangenmen bij ngeveer 200 stuks. Dit aantal was in het ruilverkavelingsgebied p 9 bedrijven (w.v. C-bedrijf) aanwezig. De desbe- 26

26 treffende nrm vr fkzeugen, die p ca. 5 ligt, werd slechts dr een viertal A+B-bedrijven bereikt. 4. De pluimveehuderij Het aantal leghennen p de landbuwbedrijven in Ruurl is sedert 960 met 5% teruggelpen. Dit is een ntwikkeling van de laatste jaren, want tt 964 was er ng een uitbreiding met 9%. Het percentage bedrijven met leghennen verminderde van 98 tt 74%. In 968 werden p 7 van de 505 landbuwbedrijven gemiddeld 202 leghennen gehuden. In tabel 8 is een verzicht gegeven van de eenheden leghennen en de ntwikkeling daarvan. Een grte verandering was er na 964. Gesteld vr de keuze van f steeds grtere eenheden f verkleinen hebben de meeste bedrijfshfden dr de ngunstige rentabiliteit van de laatste jaren tt het laatste beslten. Op driekwart van de bedrijven zijn minder dan 200 leghennen en p een grt aantal bedrijven zijn zelfs niet meer hennen dan ndig is vr eigen cnsumptie. Tabel 8. Bedrijven met leghennen Aantal Aantal bedrijven % bedrijven leghennen & 0 Ttaal Op de C- en D-bedrijven waren in ttaal ruim 000 leghennen, fwel 4% van het ttaalaantal leghennen in het ruilverkavelingsgebied. Het aantal leghennen p de C- en D-bedrijven is gemiddeld 20 en 260. Er zijn 2 C- en 2 D-bedrijven met meer dan 000 leghennen. Bvendien is S- bedrijf gespecialiseerd p de pluimveehuderij, hier zijn meer dan 4000 leghennen. Alleen p A + B-bedrijven (4) werden slachtkuikens gehuden, in ttaal ruim Op de helft van deze bedrijven waren meer dan 5000 en p slechts 2 meer dan slachtkuikens. 27

27 5. De prduktiemvang van de bedrijven en het bedrijf s type In het ruilverkavelingsgebied Ruurl is de prduktiemvang fwel de bewerkingsmvang, uitgedrukt in bewerkingseenheden ), sinds 960 met bijna een vijfde (8%) tegenmen. Deze grei die in 964 vr ruim de helft (0%) was gerealiseerd, heeft kennelijk een vrij gelijkmatig verlp. Tabel 9. Ttale prduktiemvang in (b.e.) Grep Aantal b.e. x 0 %b. e A+B+S-bedrijven C- en D-bedrijven Alle bedrijven N.B.: b.e. ^bewerking s eenheden Zals uit tabel 9 blijkt wrdt 94% van de ttale landbuwprduktie vrtgebracht p de landbuwbedrijven (A+B+S); in "Brcul" was in 967 dit percentage 90 en in "Dinxperl" 78. Wanneer we ns verder beperken tt de ntwikkeling van de landbuwbedrijven (A+B) zien we een grei in de rundveehuderij (4%) en in de veredelingsseetr (7%). Hiertegenver is de akkerbuwprduktie belangrijk in betekenis achteruitgegaan (minus 5%). De rundveehuderij Tabel 20. Prduktiemvang van de landbuwbedrijven (in b.e. ) ) Aantal b.e. x 0 %b. e Akkerbuw Rundveehuderij Veredeling Ttaal ) Bewerkingseenheden ) Met nadruk zij erp gewezen dat bij de gevlgde glbale berekeningswijze niet zzeer betekenis dient te wrden gehecht aan de abslute hgte van de uitkmsten, dan wel aan de vergelijkingsmgelijkheid die ze bieden, zwel in de tijd als met andere gebieden 28

28 vertnt, rekening gehuden met de greimstandigheden in de verschillende jaren, een gelijkmatige teneming. De veredelingssectr vertnde juist in de eerste peride ( ) een iets sterkere grei dan de laatste jaren. De verschillen tussen de genemde periden waren verigens vrij beperkt, bvendien kan de mmentpname waarp deze cijfers gebaseerd zijn met name vr de veredeling een rl spelen. Wat de tekmstige ntwikkelingen zullen zijn is, gezien het vrgaande, meilijk te zeggen. In de veredelingssectr is t..v. 960 de prduktiemvang van de varkenshuderij belangrijk gestegen, het meest in de fkkerij. De mesterij is pas de laatste jaren ( ) uitgebreid, de fkkerij meest in de peride De prduktiemvang van de pluimveehuderij is, na een aanvankelijke grei, de laatste jaren aanzienlijk verminderd. Tabel 2. Veredelingsprduktie A + B-bedrijven Aantalb.e. Percentage b.e Ttale veredeling - prduktie) waarvan: mestvarkens fkvarkens pluimveehuderij w.v. leghennen ) Inclusief kalvermesterij N.B. : b.e. = bewerkingseenheden In tabel 22 zijn enige gegevens verzameld betreffende de prduktiemvang van de A + B-bedrijven. Vr iedere grtteklasse is het aantal bewerkingseenheden per bedrijf gegeven vr de sectren akkerbuw, rundveehuderij en veredeling én vr het gehele bedrijf. De cijfers zijn gemiddelden; een grte spreiding is mgelijk, dch rekening gehuden met de unifrmiteit in de bedrijfsvering mag wrden aangenmen, dat het aantal bedrijven dat sterk afwijkt van het gemiddelde gering zal zijn. Tevens zijn in deze tabel de ttaalcijfers van 964 en 960 als vergelijking pgenmen. 29

29 Tabel 22. Omvang van de prduktietakken in 968 ) Grtte - Aantal Aantal bewerkingseenheden klassen bedrij in de sec tr ttaal in ha ven akkerbuw rundveehuderij veredeling per P. bedr. per ha buwland p.bedr. per ha gras p.bedr. bedrijf ä Ttaal ) Aangezien vr melkkeien hgere en vr veredeling lagere nrmen zijn gebruikt dan in "Brcul" en "Dinxperl", is vergelijking met deze ruilverkavelingsgebieden niet mgelijk. Van 960 tt 968 is, gemiddeld ver alle A + B-bedrijven, het aantal bewerkingseenheden per bedrijf met bijna een derde (2%) tegenmen en kwam van ca. 00 p ca De rundveehuderij, gemiddeld per bedrijf, is in deze peride met de helft tegenmen evenals de veredelingsprduktie. Dit was vrnamelijk het gevlg van bedrijfsvergrting enerzijds en intensivering anderzijds. Hiertegenver is de akkerbuwsectr in betekenis verminderd. In de sectr akkerbuw neemt het aantal bewerkingseenheden per bedrijf te met de bedrijfsgrtte. Het aantal bewerkingseenheden per ha buwland wijkt in de verschillende grtteklassen vrijwel niet f weinig af van het gemiddelde. Het aantal bewerkingseenheden van de rundveehuderij per bedrijf stijgt eveneens met de bedrijfsgrtte. Naarmate de bedrijven grter wrden, wrdt het aantal bewerkingseenheden vr de rundveehuderij per ha grasland kleiner, hetgeen duidt p een intensief grndgebruik dr de kleinere bedrijven. In de sectr veredeling hebben juist de grtere bedrijven gemiddeld de meeste veredelingsprduktie. De kleine bedrijven, die via de veredelingssectr de prduktiemvang kunnen vergrten, blijken drgaans minder veredeling te hebben dan de grtere bedrijven. Hiermee kmt weer de unifrmiteit in de bedrijfsvering naar vren en blijken de kleinere bedrijven vaak een verkleinde uitgave van de grtere bedrijven te zijn. 0

30 Bedrijfstype In het algemeen kan men stellen dat men in dit gebied één hfdbedrijfstype aantreft, nl. het gemengde bedrijf. Binnen dit hfdbedrijfstype kan echter een nderscheid tussen de bedrijven wrden gemaakt p grnd van de vrnaamste bedrijfsnderdelen: de rundveehuderij en de veredelingsprduktie. Op de meeste bedrijven kmen deze beide prduktietakken vr. De landbuwbedrijven in het ruilverkavelingsgebied zijn p grnd van bepaalde criteria ) ingedeeld in de vier bedrijfstypen:. bedrijven met intensief graslandgebruik + weinig veredeling; 2. bedrijven met intensief graslandgebruik + veel veredeling;. bedrijven met minder intensief graslandgebruik + véél veredeling; 4. bedrijven met minder intensief graslandgebruik + weinig veredeling. In de vlgende tabel is de ntwikkeling van het aantal bedrijven naar deze bedrijfstypen weergegeven. Tabel 2. Bedrijfstypen (A + B-bedrijven. Grasl. int. + weinig vered. 2. Grasl. int. + veel vered.. Grasl. ext. + véél vered. 4. Grasl. ext. + weinig vered. Aantal bedrijven Perc. bedrijven Alle landbuwbedrijven Bijna drie vijfde (57%) van de bedrijven in "Ruurl" heeft een intensief graslandgebruik, dit is meer dan in "Brcul" (48%), dch minder dan in Dinxperl (7%). In de tweede plaats is p een derde van de landbuwbedrijven een grtere veredelingsprduktie, dit is ndanks de iets lagere nrmen vr "Ruurl" hger dan in "Dinxperl" (29%) en lager dan in "Brcul" (48%). Op ten minste 80% van de bedrijven met veredeling was meer dan één veredelingstak.- ) Vr graslandgebruik minimaal 2,4 grtveeëenheden per ha grasland. Vr veredelingsprduktie minimaal 400 bewerkingseenheden vr veredeling. Bij 2,4 grtveeëenheden f meer per ha kan gesprken wrden van een intensief graslandgebruik, mdat dan zwel de stikstfbemesting (ngeveer 00 kg N/ha) als de veraankpen per bedrijf van grte betekenis zijn. Een prduktiemvang van 400 b.e./bedrijf in de vrm van veredelingsprduktie kmt vereen met gemiddeld ngeveer mestvarkens f ca. 25 fkzeugen f 880 leghennen. Dit zijn redelijke minima, waarbven min f meer van bewuste speculatie kan wrden gesprken.

31 Het aantal bedrijven met een meer intensief graslandgebruik is de laatste jaren vrij belangrijk gestegen, evenals het aantal bedrijven met een grtere veredelingsprduktie. In elk van de beide tijdvakken tussen 960 en 968 is p 44% van de landbuwbedrijven het bedrijfstype veranderd. Deze veranderingen waren meest intensiveringen en betrffen meest öf intensivering van het graslandgebruik, f uitbreiding van de veredeling. Vral het aantal bedrijven met een intensief graslandgebruik en met "veel" veredeling nam daardr sterk in aantal te. Het aantal bedrijven met het minst gunstige bedrijfstype, dit is "extensief graslandgebruik + weinig veredeling", wrdt vrtdurend kleiner. De meeste bedrijven die uit de A + B-grep zijn verdwenen (vergang naar C f D, pheffing) hadden dit bedrijfstype. De andere bedrijven die de A + B-grep hebben verlaten waren van het type met intensief graslandgebruik + weinig veredeling.een zelfde srt verschil tussen de nderscheiden grepen bedrijfstypen zien we bij de pvlging van de bedrijven met een bedrijfshfd van 50 jaar f uder. Van de bedrijven met extensief gras landgebruik + weinig veredeling heeft 55% een pvlger, van de bedrijven met intensief graslandgebruik + weinig veredeling 70% en van de beide andere bedrijfstypen 85%. 6. De arbeidsbezetting Het aantal landbuwbedrijven in het ruilverkavelingsgebied is van 960 tt 968 met % verminderd (van met 7%), het aantal vaste mannelijke arbeidskrachten met 9% (van met 7%). Het aantal arbeidskrachten per bedrijf is derhalve verminderd. Tt 964 is het aantal arbeidskrachten sterker verminderd dan het aantal bedrijven. Van 964 tt 968 verminderde het aantal vaste mannelijke arbeidskrachten relatief evenveel als het aantal bedrijven. Het aantal vaste arbeidskrachten per bedrijf, wat p ruim /2 uitkmt, is de laatste jaren dan k niet veranderd. Gezien de wijziging in de aard van de telling 968 is het aantal arbeidskrachten waarschijnlijk echter iets gedaald. Evenals elders blijkt k in "Ruurl" een tenemend deel van de arbeid vr rekening van het bedrijfshfd te kmen. Z bestnd de vaste mannelijke arbeidsbezetting in 968 vr ruim 60% uit bedrijfshfden. Tch waren er p ng 5% van de bedrijven twee f meer vaste arbeidskrachten aanwezig. Tabel 24, Aantal vaste mannelijke arbeidskrachten Bedrijfshfden ) Meewerkende zns ) Overige gezinsleden ) Vreemden Ttaal

32 7. Tekmstige ntwikkelingen De ntwikkelingen welke zich in de afgelpen jaren in de landbuw hebben vrgedaan, met name vergrting van de prduktie, vermindering van de arbeid en tepassing van meer efficiënte en kapitaalintensieve prduktiemethden, welke ntwikkelingen resulteerden in een regelmatige stijging van de nett-arbeidsprduktiviteit, zullen zich k in de kmende jaren vrtzetten. Immers de drijvende kracht achter deze ntwikkelingen, namelijk de stijging van het reële lnpeil, zal naar verwachting in de kmende jaren blijven bestaan. Dit hudt in dat de nett-arbeidsprduktiviteit in de landbuw zal meten blijven stijgen. Een van de mgelijkheden m de nett-arbeidsprduktiviteit te verhgen is uitbreiding van de prduktiemvang bij gelijkblijvende heveelheid arbeid. Vergrting van de prduktie biedt slechts beperkte mgelijkheden. Vlgens een prgnse van het Landbuw-Ecnmisch Instituut ) zal vr wat de veredelingssectr betreft de prduktie van varkensvlees in 975 met 75% zijn tegenmen ten pzichte van 965, terwijl de prduktie van eieren zal afnemen. Vr het ruilverkavelingsgebied Ruurl betekent een uitbreiding van de varkensstapel met 75% een teneming van de ttaleprduktiemvang van 2%. De huidige ntwikkeling in de veredelingssectr gaat vrts in de richting van grtere eenheden, waarbij kmt dat de gemiddelde mvang van de veestapels sterker greit dan de ttale veestapel, drdat het aantal bedrijven met varkens en/f kippen afneemt. Gezien de technische mgelijkheden en de vrtdurend stijgende nrmen vr een rendabele prduktiemvang, mag verwacht wrden dat de eenheden ng grter zullen wrden. Wanneer de ttale mvang van de veredelingsprduktie dan niet beduidend teneemt zal het aantal bedrijven met rendabele eenheden ng kleiner wrden. De meeste bedrijven zullen vr vergrting van de prduktiemvang derhalve in de eerste plaats zijn aangewezen p een uitbreiding van de rundveestapel. Vlgens de eerdergenemde L.E.I.-prgnse zal de melkveestapel tt 975 met 0% tenemen, hetgeen vr het ruilverkavelingsgebied een teneming van de ttale prduktiemvang betekent van circa 5%. De ttale prduktiemvang zu derhalve dr uitbreiding van deveredelingslandbuw en de rundveehuderij kunnen tenemen met 7%, afgezien van een vermindering ten gevlge van minder akkerbuw en een verwachte daling van de eierprduktie. 2) Aangezien deze teneming achterblijft bij de verwachte stijging van het reële inkmen, dat reeds in 970 met meer dan 5% zal zijn gestegen ), zal een vldende stijging van de arbeidsprduktiviteit slechts mgelijk zijn dr vermindering van arbeid. ) "De tekmstige ntwikkeling van het aanbd van en de vraag naar Nederlandse agrarische prdukten". Jaarverslag 966 Landbuw-Ecnmisch Instituut, Den Haag. 2) Hierbij is de teneming van verwaarlsd. ) "De Nederlandse Ecnmie in 970". Centraal Planbureau, Den Haag, 966

33 De afvleiing van arbeid zal meer dan vrheen betrekking hebben p bedrijfshfden, mede mdat de mgelijkheden tt aanpassing van de prduktiemvang beperkter zijn. Vr het ruilverkavelingsgebied Ruurl heeft het bvenstaande de vlgende cnsequenties.. De ttale rundveestapel in het gebied zal tenemen waardr de ppervlakte grasland ng verder zal wrden uitgebreid ten kste van de ppervlakte buwland. 2. De ttale varkensstapel zal tenemen, evenals de gemiddelde mvang van de varkensstapel per bedrijf. Het aantal bedrijven met varkens zal evenwel afnemen. Hierbij gaat de ntwikkeling in de richting van bedrijven met een bedrijfsecnmisch rendabele mvang van de varkensstapel.. Het ttaalaantal leghennen zal naar verwachting afnemen. Gezien de minimaal vereiste prduktiemvang, zal een zeer sterke vermindering van het aantal bedrijven met kippen verwacht meten wrden. 4. Er zal dr de hiervr genemde ntwikkelingen specialisatie ptreden. Het percentage bedrijven met uitsluitend rundvee zal p langere termijn iets tenemen; de bedrijven die behalve rundvee k veredelingsprduktie hebben, zullen p een tak in de veredelingssectr gespecialiseerd zijn; er zullen wat meer gespecialiseerde bedrijven ntstaan in de varkenshuderij, het percentage gemengde bedrijven (rundvee + veredeling) zal iets afnemen. Het gebied als geheel zal wat meer het karakter van een weidegebied krijgen. 5. Van de A + B-bedrijven tt 0 ha zal een grt deel in de naaste tekmst naar een andere berepsgrep vergaan f pgeheven wrden. Vele van deze bedrijven zijn te klein m alleen met grndgebnden prduktie een vldende mvang te bereiken. Een aantal bedrijven zal d.m.v. veredelingsprduktie k aan de tekmstige eisen van de prduktiemvang kunnen blijven vlden en blijven vrtbestaan. Van de andere bedrijven zal een gedeelte als C-bedrijf ("nevenberepsbedrijf") wrden vrtgezet. 4

34 SAMENVATTING EN SLOTBESCHOUWING. De tekmstige ntwikkeling van de gemeente Ruurl Ruurl is een plattelandsgemeente met een aantrekkelijk en k een recreatief waardevl landschap. Zwel het E.TI. als de P.P.D. verwachten dat het aantal inwners in Ruurl betrekkelijk langzaam zal tenemen. Deze verwachting hangt.m. samen met het nageneg ntbreken van industriële werkgelegenheid. Het aantal inwners van de gemeente Ruurl greit echter de laatste jaren snel en wanneer de ng aanwezige plannen tt verdere afrnding van het drp Ruurl gerealiseerd wrden, dan kan het dr het E.T.I. verwachte bevlkingsaantal van in 980 belangrijk wrden verschreden. Dit betekent dat de inwners van Ruurl in tenemende mate aangewezen zullen zijn p werkgelegenheid elders. In dit verband is het van betekenis dat de verbindingen van Ruurl met de werkgelegenheidscentra (.m. dr de sprverbinding) redelijk ged zijn en ng aanzienlijk zullen wrden verbeterd. Hierbij valt nder meer te denken aan de vr 980 tt vierbaansweg te verbreden weg van Zutphen naar Winterswijk en aan de nieuwe wegverbinding met Lchern. De ndzaak m een eigen industriële werkgelegenheid p te buwen ntbreekt hierdr nageneg. Neemt men de behefte aan cncentratie van de industrie en de aard van deze landschappenjk> gezien fraaie plattelandsgemeente mede in aanmerking, dan is het van belang dat de uitbreiding en vestiging van industrie beperkt blijven tt het hgndige. Vr Ruurl is immers haar wnfunctie duidelijk aanzienlijk belangrijker dan haar werkgelegenheidsfunctie. 2. De tekmst van het landelijke gebied van de gemeente Ruurl Het plattelandskarakter van de gemeente Ruurl kmt.m. tt uiting in de verspreiding van de inwners ver haar grndgebied. Hewel het deel van de bevlking dat in het drp wnt vrtdurend teneemt wnt mmenteel tch ng ± 60% van de bevlking in het landelijke gebied van de gemeente. Het landelijke gebied draagt ng steeds een agrarisch karakter en zal dit k wel behuden, maar de verstrengeling met het nietagrarische leven wrdt de laatste jaren vrtdurend grter. Dit is duidelijk aan te tnen met een tweetal vrbeelden. In de eerste plaats speelt de recreatie in Ruurl een rl van greiende betekenis (bungalwbedrijven, tweede wningen). Een aantal persnen van buiten het gebied heeft vrkeur vr een permanente verblijfsmgelijkheid in het landelijke gebied, dit heeft tt gevlg gehad dat het aantal inwners in het landelijke gebied niet is gedaald. Deze ntwikkeling hangt.m. samen met de afvleiing uit de landbuw en met de traditinele samenwning. 5

35 Het landelijke gebied ziet dr deze ntwikkeling zijn functies veranderen; niet alleen vallen de ude af maar er kmen k weer nieuwe bij. Dit vereist k een ntsluiting waarbij deze nieuwe functies z ged mgelijk tt ntpliing kunnen kmen. Vr wat betreft het wnen van nietagrariërs (tijdelijk f permanent) in landelijk gebied kan wrden pgemerkt, dat dit wanneer het zals tt dusverre p beperkte schaal gebeurt in het algemeen psitief dient te wrden benaderd. Een van de kenmerken van het Achterhekse landschap is immer de vrij dichte verspreide bewning. Dr de afvleiing uit de landbuw zu deze verspreide bewning belangrijk kunnen uitdunnen. Dr het hnreren van de nieuwe functies van het landelijke gebied, waarbij uiteraard de gegreide verhudingen in het g dienen te wrden gehuden, lijkt het mgelijk m in dit pzicht het het karakter en de intimiteit van het landschap nieuwe inhud te geven.. De ntwikkeling van het aantal landbuwbedrijven A + B in de peride De vermindering van het aantal landbuwbedrijven (A + B) bedreg in de jaren gemiddeld,4% per jaar. Dit betekent dat in het jngste verleden de daling van het aantal landbuwbedrijven trager verliep dan b.v. in "Brcul" en "Dinxperl". Het is echter k van belang dat in de laatste jaren een versnelling in de vermindering van het aantal landbuwbedrijven is pgetreden, welke verigens ten dele verband hudt met de werking van de beëindigingsregelingen van het O.- en S.-fnds. Ten aanzien van de tekmstige ntwikkeling is een prgnse pgesteld vr de peride Bij de pstelling van deze prgnse is.m. aangenmen dat alle landbuwbedrijven met een bedrijfshfd van 50 jaar en uder in de kmende 5 jaar wegens berepsbeëindiging zullen vrijkmen. Deze vernderstelling is waarschijnlijk niet juist, daar mmenteel de abdicatieleeftijd 68 jaar bedraagt en deze geen neiging tt dalen vertnt. Wanneer echter in Ruurl een bedrijf bij berepsbeëindiging niet in de A- en B-grep wrdt vrtgezet, dan is veelal het bedrijfshfd 65 jaar f jnger, zdat in dit pzicht de prgnse niet tt verkeerde uitkmsten beheft te leiden. Op basis van deze prgnse mag wrden verwacht dat in de peride , glbaal genmen dus tt aan het einde van de ruilverkaveling, het aantal landbuwbedrijven zal verminderen met ten minste 4% f met gemiddeld 2,7% per jaar. In vergelijking met de afgelpen jaren ligt dus een verdere versnelling in de daling van het aantal landbuwbedrijven in de lijn der verwachting. Hier kmt ng bij dat het in deze prgnse gaat m een minimumraming van het aantal landbuwbedrijven in 98. Het is niet uitgeslten dat in de tekmst een grter aantal bedrijfshfden van berep zal veranderen terwijl het aantal meewerkende zns, dat vr de bedrijfsvername het bedrijf verlaat, hger kan uitvallen. In dat geval zal de jaarlijkse vermindering van het aantal A + B bedrijven bven de % per jaar kunnen uitkmen. 6

36 4. De ntwikkeling van het aantal C- en D-bedrijven > ha in de peride Als aanvulling p de prgnse van de ntwikkeling van het aantal landbuwbedrijven is tevens een prgnse pgesteld ver de ntwikkeling van het aantal bedrijven & ha cultuurgrnd (d.w.z. incl. C- en D-bedrijven). Vlgens deze raming zal het aantal bedrijven > ha van dalen met ruim 20%. Deze vermindering is belangrijk kleiner dan de daling van het aantal landbuwbedrijven. Dit hudt verband met het feit dat vele landbuwbedrijven (tijdelijk) zullen wrden vrtgezet als C- en D-bedrijven. In de peride waarvr de prgnse geldt zal het aantal in de C- en D- grepen dan k naar verwachting niet dalen. 5. De ppervlakte cultuurgrnd in gebruik bij C- en D - bedrijven Het aantal bedrijven > ha dat uit C- en D-bedrijven bestaat zal waarschijnlijk tenemen van ng geen 20% nu tt 25 à 0% in 98. Daar steeds grtere bedrijven naar de C- en D-grepen ver zullen gaan zal de mvang van het grndgebruik in deze grepen geleidelijk tenemen. Tch mag wrden verwacht dat het aandeel van deze bedrijven in de ppervlakte cultuurgrnd in 98 niet meer dan % zal bedragen en daarmede k dan ng vrij beperkt zal zijn. Overigens is de betekenis van de C- en D-grepen grter dan uit dit percentage blijkt, daar ng in de peride ngeveer 5% van de ppervlakte cultuurgrnd in deze peride uit die grepen zal "terugvleien" naar de landbuwbedrijven. In ttaal zal ± 6% van de ppervlakte cultuurgrnd gedurende een deel van de peride f gedurende deze gehele peride in gebruik zijn bij C- en D-bedrijven. 6. De ppervlakte vrijkmende grnd en de bedrijfsgrttes tructuur De ppervlakte grnd die in de peride naar een ander bedrijf zal vergaan in verband met bedrijfspheffing en bedrijfsverkleining kan wrden geraamd p à 200 ha. Hierbij is geen rekening gehuden met de bedrijfsverkleining van bedrijven die in 98 tt de A- en B-grepen behren. Dit betekent dat ten minste 9 à 2% van de huidige ppervlakte cultuurgrnd zal vrijkmen. Het is in dit verband interessant dat slechts de helft van deze grnd vrij zal kmen bij de pheffing van landbuwbedrijven, wat betekent dat deze grnd vrij verhandelbaar is. Dr de vermindering van het aantal landbuwbedrijven en dr vergrting van de verblijvende landbuwbedrijven zal de gemiddelde ppervlakte van deze bedrijven kunnen tenemen van ng geen ha nu tt 4 à 6 ha in 98. Rndm dit gemiddelde zal een vrij grte spreiding bestaan die lpt van mstreeks 0 ha tt ruim 0 ha, terwijl meer dan de helft van de landbuwbedrijven een ppervlakte zal hebben die beneden het gemiddelde ligt. 7

37 7. De ntwikkeling p de bedrijven in "Ruurl" en in de Ac hte rh ek De bedrijfsresultaten van de bedrijven in "Ruurl" zijn gemiddeld genmen ngeveer dezelfde als elders in de Achterhek. Over een vrij lange reeks van jaren gezien vertnen de bedrijfsuitkmsten meestal een kleiner f grter negatief nett-verscht. Ten einde de bedrijfsresultaten te verbeteren streeft men naar: a. een vergrting van de prduktiemvang per bedrijf; b. een vereenvudiging van hetprduktiepatrn; c. een vermindering van de arbeidsbezetting. Tussen deze drie ntwikkelingen bestaat een nauw verband. In het kader van deze beschuwing zullen wij hier niet nader p ingaan. In de vlgende punten wrden de bvengenemde nderwerpen afznderlijk behandeld. 8. De prduktiemvang per bedrijf In de peride van nam de gemiddelde prduktiemvang per bedrijf met ngeveer een derde te. De drang tt vergrting van de bedrijfsmvang was z grt, dat de landbuwbedrijven in het gehele gebied met mstreeks 20% tenam. Hewel het aantal bedrijven in de kmende jaren sterker zal verminderen, zal deze daling tch ng z gering zijn dat een verdere uitbreiding van de prduktie verwacht met wrden. Een teneming van de ttale landbuwprduktie in "Ruurl" met à 2% per jaar lijkt zeker waarschijnlijk. Deze teneming zal dan met name plaatshebben in de rundveehuderij en in de veredelingssectr. De vergrting van de bedrijfsmvang is in het algemeen alleen van belang vr de bedrijfhfden die streven naar cntinuatie van hun bedrijf p langere termijn. In vele gevallen zal namelijk een vergrting van de bedrijfsmvang p krte termijn niet leiden tt een vergrting van het vaak matige verteerbaar inkmen, daar de hgere pbrengsten in de eerste jaren na de uitbreiding grtendeels meer dan gecmpenseerd wrden dr hgere financieringsverplichtingen. Het is dan k wenselijk m uitbreiding van de bedrijfsmvang p bedrijven die ng slechts gedurende enkele jaren zullen wrden vrtgezet niet te stimuleren. 9. Het p rduktiepat r n De bedrijven in het ruilverkavelingsgebied zijn in het algemeen weinig gespecialiseerd. Wel kn wrden aangetnd dat er in de afgelpen jaren een duidelijke bedrijfsvereenvudiging plaatsheeft en dat daarbij de resterende bedrijfsnderdelen wrden vergrt. In verband hiermee zal in het krt wrden ingegaan p de akkerbuw, de rundveehuderij en de veredeling. De betekenis van de akkerbuw is de laatste jaren sterk achteruitgegaan, p een tenemend aantal bedrijven speelt de akkerbuw geen f ng nauwelijks een rl. In 968 was p 20% van de landbuwbedrijven minder dan ha f in het geheel geen buwland. Het is dan k waarschijnlijk dat 8

38 een grt aantal bedrijfshfden er t.z.t. de vrkeur aan zal geven hun gehele bedrijf tegedeeld te krijgen in grasland. Het is verigens de vraag f het areaal buwland in de kmende jaren ng sterk zal afnemen. Het financiële vrdeel dat men kan behalen dr het buwland te vervangen dr grasland lijkt in het algemeen beperkt te zijn. Wanneer prijsverhuding tussen melk en granen zich ten nadele van de melk ntwikkelt kan dit erte leiden dat een verdere mzetting van buwland in grasland wrdt afgeremd. Gezien de geringe bedrijfsppervlakte en de kleine ppervlakte buwland per bedrijf behrt een rendabele vlledige eigen explitatie van het buwland tt de nmgelijkheden, k vr samenwerking met andere landbuwers zullen de mgelijkheden in het algemeen te gering zijn. Bij handhaving van het buwland zal er daarm tch de drang blijven bestaan m de prduktie in de rundveehuderij en in de veredeling uit te breiden m zdende een vergrting van de prduktie per man te bewerkstelligen. De uitbreiding van de rundveehuderij beheft niet uitsluitend het resultaal te zijn van het inzaaien van buwland tt grasland, maar kan k een gevlg zijn van de uitbreiding van het graslandareaal dr bedrijf s vergrting en dr intensivering van het graslandverbruik. Daar de mgelijkheden vr bedrijfsvergrting beperkt zijn zal er een vrtdurende impuls zijn m de intensiteit van het graslandgebruik verder p te veren ten einde een z hg mgelijk inkmen in de rundveehuderij te bereiken. Dr verhging van de stikstfgift en dr verbetering van de grasmat zal een teneming tt 70 en meer melkkeien per ha grasland zeker kunnen wrden bereikt. De relatief gemakkelijk uit te breiden veredelingsprduktie ) is in de afgelpen jaren ngeveer even sterk tegenmen als de rundveehuderij. Het aantal bedrijven dat geheel gespecialiseerd is p de veredelingsprduktie is gering. Men wedt niet graag p ë6n paard. Op praktisch alle bedrijven wrdt zals dit reeds jarenlang het geval is aan veredelingsprduktie gedaan; de mvang van de veredeling varieert echter van bedrijf tt bedrijf aanzienlijk. Op vele bedrijven zijn ng twee f meer prduktie - takken aanwezig. In de kmende jaren zal de specialisatie binnen de veredeling zich verder drzetten en zullen de eenheden verder wrden vergrt. Op vele bedrijven kan nl. dr een vergrting van de eenheden ng een verlaging van de prduktieksten wrden bereikt. In dit verband kan men denken aan minumale eenheden van 200 mestvarkens, 5 à 40 fkzeugen, 50 mestkalveren, 5000 legkippen en 00 mestkuikens. 0. De arbeidsbezetting De arbeidsbezetting p de bedrijven bedraagt gemiddeld ngeveer,5 vaste mannelijke arbeidskracht per bedrijf. In de kmende jaren kan de arbeidsbezetting per bedrijf ng iets verder verminderen dr afvleiing van zns, maar veel zal dit tch niet meer betekenen. Verwacht met ) Als gevlg van verticale integratie in de vrm van velerlei srten cntracten met name vr de sectr mestvarkens 9

39 wrden dat gezien de aard van het gebied en dan met name gezien de aard van de generatiecyclus (samenwning) het aantal vlwaardige arbeidskrachten aan de hge kant zal blijven. Ok dit geeft mede aanleiding tt vergrting van de prduktiemvang. Uitgaande van het melkvee kan men stellen dat een eenheid van 0 melkkeien p 20 ha als mderne ratinele eenheid als minimaal berekend kan wrden. Hiermee gaat gepaard een arbeidsbehefte van ±,2 manjaar. Dit betekent dat bij een dergelijke mvang van de melkveestapel p een grt aantal bedrijven een vldende grt arbeidsaanbd is vr een aanzienlijke veredelingsprduktie. Daar p de meeste bedrijven de melkveestapel mmenteel varieert van 0-20 keien en bvendien tegen het einde van de ruilverkavelingsperide het minimale aantal van 0 melkkeien ng niet bereikt zal hebben, zal k bij een geringe daling van de arbeidsbezetting er alle aanleiding zijn m de veredelingsprduktie verder uit te breiden. Het aantal bedrijven met een aanzienlijke veredelingsprduktie (d.w.z. met meer dan 400 b.e.'s vr veredeling) zal dan k ng verder tenemen (in 960 8% van alle landbuwbedrijven, in 968 %).. De bedrijfsgebuwen De vergritng van de bedrijfsmvang en van de prduktiemvang per man kan alleen wrden gerealiseerd indien een aantal randvrwaarden zijn vervuld zals b.v. het afstten van bepaalde bedrijfsnderdelen het verbeteren van de ligging en de kwaliteit van de grnd etc. Bij prduktietakken als de melkveehuderij en de veredeling spelen in het algemeen k de bedrijfsgebuwen een grte rl. Z met een steeds grter aantal keien gehuisvest wrden p een steeds kleiner aantal bedrijven. Om dit te kunnen realiseren wrden mmenteel p vele bedrijven met kunst en vliegwerk een aantal vrzieningen getrffen m het grtere aantal keien te kunnen plaatsen. Men is daarbij gendzaakt plssingen te kiezen die uit een gpunt van arbeidsefficiency verre van ptimaal zijn. Op wat langere termijn zal men daarm in een tenemend aantal gevallen niet kunnen ntkmen aan een ingrijpende herinrichting en uitbreiding van de gebuwen f aan nieuwbuw. 2. Is versnelling in de ntwikkeling mgelijk? Uit het bvenstaande blijkt dat verwacht mag wrden dat mstreeks 98 de situatie p de landbuwbedrijven gerekend naar de huidige maatstaven ng verre van ptimaal zal zijn, terwijl de landbuwprductie in het gebied verder zal zijn tegenmen. Het zu derhalve van belang kunnen zijn m gedurende de vrbereiding en de uitvering van de ruilverkaveling een aantal intensieve vrlichtingscampagnes te huden waarin met name k aan de individuele (tekmstige) ber inzicht wrdt gegeven in de alternatieven p langere termijn. Hierbij zu.m. het alternatief pgenmen dienen te zijn waarbij de (tekmstige) ber zijn hfdberep buiten de landbuw kiest, maar (vrlpig) de mgelijkheid behudt m tt zijn ude stiel terug te keren. 40