Mnitr plancapaciteit vr wningbuw Fase I: Aanzet tt een landsdekkende 0-meting In pdracht van VROM/DGR Hans van der Reijden Tn Seijkens Geurt Keers m.m.v. Sandra Butter 3 september 2003 RIGO Research en Advies BV De Ruyterkade 139 1011 AC Amsterdam telefn 020 522 11 11 telefax 020 627 68 40 http://www.rig.nl Rapprtnummer: 85180
Inhudspgave 1 INLEIDING 3 1.1 AANLEIDING 3 1.2 ACHTERGROND 4 1.3 VRAAGSTELLING EN AANPAK 5 1.4 LEESWIJZER 6 2 DE PRAKTIJK BIJ PROVINCIES 7 2.1 AANPAK INVENTARISATIE PLANCAPACITEIT 7 2.2 MONITORING DOOR PROVINCIES 9 2.3 KENMERKEN VAN PROVINCIALE INVENTARISATIES 11 2.4 VOLLEDIGHEID EN BETROUWBAARHEID GEGEVENS 13 2.5 KENMERKEN FASERING PRODUCTIE 16 2.6 GEOGRAFISCHE KENMERKEN PLANNEN 17 2.7 REGISTRATIE VAN KNELPUNTEN BIJ UITVOERING PLANNEN 18 2.8 AANTALLEN EN OPPERVLAKTEN 19 2.9 CONCLUSIES 19 3 NAAR EEN 0-METING PLANCAPACITEIT 21 3.1 INLEIDING 21 3.2 DEFINITIE VOOR 0-METING EN NOODZAKELIJKE BEWERKINGEN EN AANVULLINGEN 21 3.3 NOODZAKELIJKE INFORMATIEVERZAMELING VOOR PROVINCIES ZONDER EIGEN INVENTARISATIE 24 3.4 VERWACHT RESULTAAT 26 4 NAAR EEN 0-METING STREEKPLANCAPACITEIT 27 4.1 DEFINIËRING 27 4.2 MONITORING VAN STREEFWAARDEN (DEFINITIE I) 28 4.3 MONITORING RUIMTELIJKE MOGELIJKHEDEN (DEFINITIE II) 29 4.4 NAAR EEN 0-METING STREEKPLANCAPACITEIT 32
BIJLAGE I GEÏNTERVIEWDE PERSONEN 33 BIJLAGE II METHODE INVENTARISATIE FASERING DOOR PROVINCIES 35 BIJLAGE III NAAR EEN PERMANENTE MONITOR PLANCAPACITEIT 37
INLEIDING 3 1 Inleiding 1.1 Aanleiding De wningbuwprductie stagneert. Als één van de mgelijke rzaken hiervan wrdt gebrek aan beschikbare bestemmingsplancapaciteit genemd. Om te berdelen f dit inderdaad van invled is p de stagnerende wningbuwprductie met allereerst de plancapaciteit vr wningbuw inzichtelijk wrden gemaakt. Inzicht in de mvang van de plancapaciteit is daarnaast k van belang in relatie tt de (reginale) wningbehefte. Tevens is met betrekking tt de streekplancapaciteit van belang m inzicht te krijgen in heverre in deze plannen rekening wrdt gehuden met ruimtereserveringen p het niveau van het hge scenari vr de ruimtevraag naar wnen uit de Vijfde Nta ver de Ruimtelijke Ordening. 1 VROM wil p krte termijn inzicht verkrijgen in de huidige beschikbare bestemmingsplancapaciteiten vr wningbuw evenals in de capaciteiten in streekplannen. Dit kan dr een zgenaamde 0-meting uit te veren. Hierbij is uit tijds- en kstengpunt ervr gekzen m gebruik te maken van de kennis en activiteiten die prvincies p dit gebied hebben c.q. ntplien. Het del van dit nderzek is dan k m meer inzicht te verkrijgen in de mgelijkheden de plancapaciteit en streekplancapaciteit te meten via de bij prvincies beschikbare infrmatie. Indien dat inzicht er is en de mgelijke knelpunten in beeld zijn kan beslten wrden m tt een daadwerkelijke inventarisatie ver te gaan (0- meting). Deze pzet vr de 0-meting heeft mede als del samen met de prvincies de meerwaarde van een capaciteitsmnitr als beleidsinfrmatie te nderkennen en de mnitring weer p te pakken f verder te ntwikkelen. vetnt 1 Zie k Achterblijvende wningbuwprductie, prblematiek en maatregelen, Pagina 20 Eindrapprt Taskfrce Wningbuwprductie, januari 2002
4 INLEIDING Het ttale nderzek bestaat uit 4 fasen: Fase I Onderzek naar de mgelijkheden van een 0-meting Fase II Daadwerkelijke inventarisatie 0-meting 2003 Fase III Peridieke inventarisatie kmende jaren Fase IV Uitbreiding mnitr plancapaciteit met verige relevante thema s Deze rapprtage heeft nageneg alleen betrekking p fase I. Aan de hand van het nderzek knden wel al een aantal aandachtspunten gefrmuleerd wrden vr de eventuele uitvering van fase III, de peridieke inventarisatie (zie bijlage III). 1.2 Achtergrnd Het hfdthema van dit nderzek is de vraag in heverre het mgelijk is kwantitatief inzicht te krijgen heveel capaciteit vr wningbuw er p enig mment beschikbaar is. Deze capaciteit dient dan zwel in aantallen wningen als hectares uitgedrukt te wrden. Vr de lezer die niet tt in detail is ingeverd is in deze prblematiek kmt mgelijk snel de vraag naar bven: Is de capaciteit vr wningbuw dan niet al bekend? Het antwrd is helaas nee, kwantitatieve gegevens ver de capaciteit vr wningbuw p enig mment is met name p landelijk niveau maar in zeer beperkte mate aanwezig. De rzaak hangt samen met de vlgende aspecten: A. Veel inventarisaties zijn gericht p plankenmerken B. Plankenmerken versus capaciteit in plannen C. Gestructureerde inventarisaties zijn niet meer verplicht Ad A) Veel inventarisaties zijn gericht p plankenmerken niet p capaciteiten In de praktijk richten beleidsmakers en marktpartijen zich p de plannen vr de tekmst. Men wil hfdzakelijk weten wat er p stapel staat. Hun aandacht is dan vral gericht p de initiatieven die genmen gaan wrden en welke rl zij daar bij kunnen en meten spelen. Infrmatiebrnnen zijn daarm vral ingericht als een verzicht van de verschillende initiatieven. Deze kennisbehefte heeft p landelijk niveau geleid tt inventarisaties zals bijvrbeeld De Nieuwe Kaart van Nederland, De Buwlcaties f het prject Nederland in Plannen van DGR. Deze inventarisaties hebben gemeen dat zij gericht zijn in het in kaart brengen van de plannen vr de tekmst met de daarbij behrende (vrlpige) cijfers ver aantallen wningen en ppervlakten per plan (veelal uitgedrukt in wningen per hectare). De pzet van deze inventarisatie is echter niet m p enig mment te achterhalen vr heveel wningen er nu capaciteit is in de plannen zit. Op basis van deze brnnen zijn wel inschattingen gemaakt van de capaciteit (Klprn, ABF). Men liep echter tegen de beperkingen van deze inventarisaties aan. De infrmatie ver aantallen wningen is gebrekkig, kleinere plannen zijn niet pgenmen en de binnenstedelijke capaciteit dient geschat te wrden.
INLEIDING 5 Ad B) Een plan is ng geen cncrete capaciteit Een plan vr wningbuw is zals het begrip al aangeeft slechts een plan. Of dit plan cncreet tt uitvering kmt is niet altijd zeker. De praktijk leert dat smmige plannen uiteindelijk niet drgaan f in een later stadium gewijzigd wrden. De capaciteit vr wningbuw is daarm niet direct af te leiden uit bestemmingsplannen f stedenbuwkundige plannen. Ad C) Gestructureerde inventarisaties zijn niet meer verplicht Plannen vr wningbuw wrden uiteindelijk p gemeentelijk niveau gemaakt. De aantallen wningen en de bijbehrende hectares zijn veelal bij gemeenten wel bekend al is deze echter niet altijd systematisch pgenmen in een infrmatiesysteem. De aanwezigheid van kennis bij gemeenten betekend niet autmatisch dat deze infrmatie p een hger schaalniveau k beschikbaar is. In het verleden speelde de prvincie en het rijk een actieve rl bij het inventariseren van de geplande wningbuw De prvincies waren actief bij het inventariseren van aantallen te buwen wningen zals pgenmen in de gemeentelijke plannen. Alle prvincies dienden in het kader van de tewijzing van cntingenten en budgetten de planningslijsten wningbuw p te stellen. Dit gebeurde in pdracht van VROM in het kader van de nieuwbuw en verbetering. Op basis van deze lijsten werden geld en aantallen te buwen wningen tegedeeld aan de prvincies. Deels werd dit germerkt naar greikernen en verige gemeenten. Begin jaren 1990 is deze planning- en prgrammeringcyclus kmen te vervallen. Hiermee is k de verplichting vr prvincies van mnitring kmen te vervallen. De beschikbaarheid van infrmatie ver wningbuw in de tekmst p hger dan gemeenteniveau is hierdr geen vast gegeven meer. Dit bleek k al uit de studie naar de haalbaarheid van een statistiek buwlcaties (RIGO) en het nderzek van Klprn naar plancapaciteit. 1.3 Vraagstelling en aanpak Gegeven de beperkingen van huidige inschattingen van de plancapaciteit vr wningbuw is zals in de inleiding aangegeven beslten te nderzeken f kwalitatief betere en landsdekkende infrmatie te achterhalen is (Fase I). Hierbij is de gedachte dat een inventarisatie dient plaats te vinden via de prvincies. Dit mdat zij in het verleden actief waren bij het inventariseren van planningsgegevens wningbuw en meer uit praktisch gpunt mdat een inventarisatie nder gemeenten veel tijd en geld in beslag zal nemen. Vraagstelling en aanpak De vraag welke capaciteit er beschikbaar is p enig mment kan helaas niet direct dr prvincies beantwrd wrden. Ten eerste weten prvincies dat niet altijd en ten tweede is er een kans dat men verschillende definities hanteert. Het is daarm van belang m z inzichtelijk mgelijk te krijgen in heverre prvincies ver infr-
6 INLEIDING matie beschikken die kan leiden tt een eenduidig beeld van de capaciteit vr wningbuw. Hierbij is de definitie van beschikbare capaciteit uiteraard van grt belang. We gaan bij de start van dit nderzek uit van de vlgende definitie: Beschikbare capaciteit vr wningbuw p een peildatum is in principe het ttale aantal wningen en hectaren dat terstnd gebuwd c.q. bebuwd kan wrden. Dit betekent dat er vr de buwer geen belemmeringen meer zijn zals ng dr te lpen bestemmingsplanprcedures. Bij nderzek naar de mgelijkheden van een 0-meting aan de hand van prvinciale gegevens dient dus nderzcht te wrden f de daar aanwezige gegevens de mgelijkheid bieden deze definitie te te passen. Indien hier knelpunten ntstaan, dient aangegeven te wrden he deze pgelst kunnen wrden en wat de bruikbaarheid is van het resultaat. Vr de aanpak van het nderzek is hierm gekzen vr de vlgende stappen: Onderzek bij prvincies naar de beschikbaarheid en geschiktheid van gegevens m de vraagstelling te beantwrden. Definiëring van wningbuwcapaciteit aan de hand van de gegevens zals beschikbaar zijn bij prvincies. Opzet 0-meting. 1.4 Leeswijzer In het rapprt wrdt verslag gedaan van dit inventariserende nderzek. In hfdstuk 2 wrdt de inventarisatiernde nder prvincies nader tegelicht en wrden de resultaten weergegeven ver de praktijk van capaciteitsmnitring bij prvincies. De cnclusies en de pzet vr een landelijke 0-meting wrden beschreven in hfdstuk 3. Het nderwerp streekplancapaciteit wrdt als afznderlijk thema behandeld in hfdstuk 4. De aandachtspunten die p basis van dit nderzek naar vren kmen ten aanzien van een eventuele peridieke mnitr (fase III) zijn pgenmen in bijlage III.
DE PRAKTIJK BIJ PROVINCIES 7 2 De praktijk bij prvincies In dit hfdstuk wrdt beschreven in heverre prvincies beschikken ver infrmatie m de nderzeksvraag te beantwrden. Allereerst wrdt de aanpak van de inventarisatiernde nader beschreven (paragraaf 2.1). Vervlgens wrdt ingegaan p de activiteiten die prvincies p dit terrein verrichten (2.2) en tt slt wrdt in 2.3 ingegaan p de (technische) kenmerken van de verschillende inventarisaties zals die p dit mment vrhanden zijn. 2.1 Aanpak inventarisatie plancapaciteit Om inzicht te krijgen in de praktijk bij prvincies is een drietal stappen genmen: Vrbereiding interviewrnde Interviewrnde Analyse prvinciale gegevens Vrbereiding interviewrnde Alvrens prvincies te benaderen is gekeken naar welke gegevens gezcht dient te wrden m een beeld te krijgen in heverre de prvinciale infrmatie aansluit p de vraagstelling van dit nderzek. Hieruit kwam het vlgende naar vren (zie k tabel 1): De plancapaciteit p enig mment betreft zals in de inleiding is aangegeven dus niet alleen een verzicht van de plannen die p stapel staan. Infrmatie ver wningbuwplannen kan alles betreffen van eerste idee (in bijvrbeeld een structuurvisie) tt juridisch beschikbare capaciteit (buwvergunningrijp). Het is dus van belang m te weten in heverre uit de planinfrmatie zals aanwezig bij prvincies valt p te maken f capaciteit harde, terstnd te bebuwen, danwel Vraagstelling m.b.t. plancapaciteit: Beschikbare capaciteit vr wningbuw p een peildatum is in principe het ttale aantal wningen en hectaren dat terstnd gebuwd c.q. bebuwd kan wrden. Dit betekent dat er vr de buwer geen belemmeringen meer zijn zals ng te drlpen bestemmingsplanprcedures.
8 DE PRAKTIJK BIJ PROVINCIES zachtere capaciteit is. Wat tevens van belang is is dat bij een plan infrmatie beschikbaar dient te kmen in heverre er reeds wningen zijn pgeleverd (fasering prductie). Er dient namelijk een nderscheid gemaakt te kunnen wrden tussen de capaciteit van het ttale plan en de ng te buwen wningen. Hieruit kan de restcapaciteit afgeleid wrden vr de kmende peride welke weer hard f zacht kan zijn. Uit de vraagstelling kmt naar vren dat we de capaciteit zwel in hectares als aantallen wningen willen weten. Het is dus van belang dat prvincies aangeven in heverre dit mgelijk is. De kwaliteit van de 0-meting is mede afhankelijk van het niveau waarp gegevens beschikbaar zijn. Hierbij is het streven m alle plancapaciteit te betrekken in de 0- meting. Aangegeven dient dus te wrden f een prvincie mgelijk een ndergrens hanteert bij haar gegevensverzameling. Het kan bijvrbeeld vrkmen dat een prvincie alleen plannen van meer dan 20 wningen registreert. Daarnaast is het van grt belang dat de gegevens up t date zijn. Het peiljaar van de prvinciale meting en m de heveel tijd deze herhaald wrdt zal inzichtelijk meten wrden gemaakt. Het streven m de capaciteit die in een jaar terstnd beschikbaar is te achterhalen hudt in dat er geen grte knelpunten meer zijn die de prductie kunnen vertragen. Hierm zal bij benadering van de prvincies gevraagd wrden in heverre zij per plan registreren f er belangrijke knelpunten te verwachten zijn. tabel 1 Samenvatting te nderzeken aspecten bij registraties prvincies Planfase Fasering prductie Wningen in aantallen en hectare Ondergrens Jaarlijkse update Knelpunten Ligginggegevens Onderscheid in de fase waarin het plan verkeert (hardheid). Is er infrmatie ver het jaar dat de capaciteit is f wrdt mgezet in cncrete buwcapaciteit. Is infrmatie ver aantallen en hectares bekend? In heverre is er een ndergrens van te registeren wningbuwplannen gehanteerd. Is er sprake van een jaarlijkse update van de planinfrmatie. Infrmatie ver de knelpunten die nder meer kunnen leiden tt planvertraging. Gegrafische infrmatie bijvrbeeld een nderscheid tussen binnenstedelijk en
DE PRAKTIJK BIJ PROVINCIES 9 uitbreidingslcatie. In de praktijk kan de wijze waarp men deze aspecten registreert verschillen. Prvincies kunnen bijvrbeeld andere definities hanteren vr een indeling tussen harde en zachte plannen (planfase). Om te kmen tt een landelijk eenduidige mnitr dienen deze definities zveel mgelijk unifrm te zijn. Om dit inzicht te verkrijgen is een interviewrnde gehuden en zijn prvinciale registraties geanalyseerd. Interviewrnde Alle prvincies zijn benaderd waarbij de meest aangewezen persn is geïnterviewd. Tijdens een eerste cntactrnde is tevens gevraagd m infrmatie te te sturen ver de technische aspecten van de mnitr zals de prvincies die uitveren. Daarnaast zijn k inhudelijke vragen gesteld ver de wijze waarp men registreert, de betruwbaarheid van de gegevens, de gehanteerde definities en he men in de beleidspraktijk mgaat met de uitkmsten. In bijlage I is een lijst met geïnterviewde persnen pgenmen. Analyse prvinciale gegevens De prvincies die p dit mment actief bezig zijn met mnitring is gevraagd vrbeelden van deze inventarisaties beschikbaar te stellen. Deze gegevens zijn dr RIGO bestudeerd. Hierbij is nder meer gelet p de nderscheiden planfasen en de definities die hieraan ten grndslag liggen. Indien na bestudering van de tegeznden stukken ng nduidelijkheden bestnden is vr een tweede keer cntact pgenmen met de betreffende cntactpersn. 2.2 Mnitring dr prvincies De belangrijkste vraag van dit nderzek is f de prvincies zich actief bezighuden met het mnitren van plancapaciteit. Sinds een aantal jaren is de verplichting hierte immers niet meer aanwezig (zie k inleiding). Het bijhuden van de zgenaamde planningslijsten wningbuw is geen fficiële taak meer van de prvincie. Mnitring kst geld en tijd. Er vindt dan k vaker een afweging plaats tussen investeringen en beleidsrelevantie dr de prvincies. tabel 2 Prvinciale inventarisatie van plancapaciteiten Prvincie Mnitring Jaarlijks Laatst beschikbare jaar Grningen O - - Friesland 1-1-2002 Drenthe 1-1-2003 Overijssel 1-1-2002 Gelderland 1-1-2002 Utrecht 1-1-2003
10 DE PRAKTIJK BIJ PROVINCIES Prvincie Mnitring Jaarlijks Laatst beschikbare jaar Flevland O - - Nrd-Hlland /0 Onzeker 1-1-2002 Zuid-Hlland 1-1-2002 Zeeland 1-1-2002 Brabant 1-1-2002 Limburg O - - Het merendeel van de prvincies inventariseert jaarlijks de plancapaciteit bij de gemeenten. Dit m inzicht te hebben in de beschikbare plancapaciteit, de eventuele knelpunten die er zijn te signaleren en de tetsing aan de vrgenmen prvinciale wningprductie. Meestal gebeurt dit via vragenlijsten en een enkele keer via een internetapplicatie (Gelderland). Van de prvincies die de plancapaciteit inventariseren is dit een jaarlijkse terugkmende activiteit. Men heeft de intentie hier in de tekmst k mee dr te gaan. Alleen bij de prvincie Zuid-Hlland bestaat hier nzekerheid ver. Mmenteel zijn de meeste prvincies ng bezig de cijfers p een rij te krijgen vr de stand per 1-1-2003. De p dit mment beschikbare infrmatie geldt vr het merendeel ng de stand per 1-1-2002. Er zijn helaas k prvincies waar geen f maar in zeer beperkte mate sprake is van het mnitren van de plancapaciteit. Dit zijn de prvincies Flevland, Limburg en Grningen en deels Zuid-Hlland. In de prvincies Flevland en Limburg is de ndzaak vr mnitring (vralsng) vlgens de prvincies niet aanwezig. In de prvincie Grningen prbeert men p een andere wijze greep te krijgen p reginale spreiding van de wningprductie (zie kader 1). Kader 1: Prvincies znder f met maar een gedeeltelijke mnitr plancapaciteit Flevland: Bij de prvincie Flevland, bestaande uit negen gemeenten, is wel enig inzicht in de bestemmingsplancapaciteit. Er is echter geen sprake van een prvinciedekkende database met daarin de stand van zaken aangaande de (rest-)capaciteit in bestemmingsplannen. Een structureel inzicht was er wel ten beheve van het mgevingsplan uit nvember 2000. Deze gegevens zijn nu echter gedateerd. De stagnerende wningprductie wrdt vrnamelijk verrzaakt dr een afnemende vraag. Van een tekrt aan bestemmingsplancapaciteit lijkt (vralsng) geen sprake in Flevland. Het mnitren van de capaciteit heeft p dit mment geen pririteit. Dit wil niet zeggen dat dit in de tekmst niet van belang wrdt geacht.
DE PRAKTIJK BIJ PROVINCIES 11 Limburg: De prvincie Limburg hudt sinds een aantal jaren geen gegevens meer bij. Vlgens de prvincie is er vldende bestemmingsplancapaciteit. Dit kan echter niet wrden nderbuwd. De prductie lpt in deze prvincie achter bij de prgrammering. Orzaak van achterblijvende prductie zit vlgens de prvincie niet in de bestemmingsplancapaciteit maar in marktntwikkeling en daarmee samenhangend de prgrammering van te veel wningen in het midden- en tpsegment. Ok de drstrming kmt niet p gang. Grningen: De prvincie Grningen werkt met zgenaamde wnplannen. Gemeenten maken wnplannen waarin vr de kmende peride de planning staat beschreven t.a.v. aantallen, kwaliteit, aansluiting p de delgrepen etc. De prvincie tetst vervlgens de ingediende bestemmingsplannen aan deze wnplannen. Bij de prvincie bestaat er derhalve wel inzicht in de ter gedkeuring aangebden bestemmingsplannen. Er is echter geen structureel inzicht in de plannen in vrbereiding en zachte capaciteit. Daarnaast hudt men niet bij welke deel van het plan reeds is ingevuld, waardr een berekening van de restcapaciteit per lcatie niet mgelijk is. Nrd-Hlland: In de prvincie Nrd-Hlland is vr het gebiedsdeel Nrd-Hlland-Zuid geen sprake (meer) van een inventarisatie. Mede als gevlg van interne rerganisaties heeft deze activiteit geen pririteit gekregen. De berdeling van de kenmerken van de mnitr (par. 2.3) in deze prvincie heeft dan k vral betrekking p de verige gebiedsdelen. 2.3 Kenmerken van prvinciale inventarisaties Planfasering Interessant vr de mnitring van plancapaciteit is de fase in de planntwikkeling. Deze zegt iets ver de hardheid van het plan fwel he grt de kans is dat de capaciteit k werkelijk zal leiden tt wningprductie. Tevens biedt dit infrmatie ver de rute die de betreffende plancapaciteit prcedureel ng met afleggen vrdat er nherrepelijke GS 2 -gedkeuring p rust. De negen prvincies die p dit mment een jaarlijkse inventarisatie uitveren vragen unaniem de gemeenten m de beschikbare capaciteiten naar fase in de planntwikkeling in te delen. De meeste prvincies hebben een indeling gemaakt naar planlgisch-prcedurele fases. Dit is gedaan naar aanleiding van de Wet p de Ruimtelijke Ordening en het al dan niet beschikbaar zijn van de buwgrnd. In kader 2 zijn de definities van deze nderscheiden fases weergegeven. vetnt 2 Gedeputeerde Staten.
12 DE PRAKTIJK BIJ PROVINCIES Kader 2 Fases en definities zals pgenmen in veel inventarisaties van Prvincies p basis van de WRO 1a/1b. Juridisch beschikbare (nherrepelijke) capaciteit: Capaciteit in een vigerend (glbaal en gedetailleerd) bestemmingsplan. Capaciteit in een plan in prcedure, p basis waarvan via een verleende en niet geschrste verklaring van geen bezwaar ex artikel 19 van de Wet p de Ruimtelijke Ordening f artikel 50, lid 5 van de Wningwet kan wrden gebuwd. De beschikbare en ptentiële buwgrndcapaciteit binnen de bebuwde km waarvr (ng) geen bestemmingsplan in ntwerp ter visie is gelegd f een vrbereidingsbesluit is genmen. Vr een aanvraag vr een buwvergunning heft dan alleen getetst te wrden aan de Buwverrdening. Capaciteit in al dan niet geactualiseerde vigerende plannen die betrekking hebben p de vanuds grtendeels bebuwde gedeelten van de km, waarin geen nieuwe ntwikkelingen zijn verwerkt. Dit kunnen ude bestemmingsplannen zijn, maar k verrdeningen, uitbreidings- en wederpbuwplannen, mits juridisch ng steeds vigerend. 2a/2b. Gedgekeurde plancapaciteit: Capaciteit in gedeelten van bestemmingsplannen die dr Gedeputeerde Staten zijn gedgekeurd, maar waarvr geldt dat er een berepsprcedure bij de Raad van State lpt f ng gestart kan wrden en derhalve ng niet nherrepelijk is verklaard. Sms wrdt al gebuwd mdat het bestemmingsplan in werking is getreden f dr tepassing van artikel 19 van de Wet p de Ruimtelijke Ordening. Dit deel valt dan nder juridisch beschikbare capaciteit. 3. Vastgestelde plancapaciteit: Capaciteit in bestemmingsplannen die dr de gemeenteraad zijn vastgesteld, maar ng niet dr Gedeputeerde Staten zijn gedgekeurd cnfrm de Wet p de Ruimtelijke Ordening. 4. Plancapaciteit in vrbereiding: Capaciteit in bestemmingsplannen die ng niet dr de gemeenteraad zijn vastgesteld. 5. Ptentiële plancapaciteit Capaciteit in gebieden die nu ng niet vr wningbuw bestemd zijn, maar vlgens de huidige, gemeentelijke inzichten, in de tekmst wellicht vr wningbuw in aanmerking kmen. Dit kan bijvrbeeld in het gemeentelijke structuurplan zijn beschreven. Het gaat hierbij zwel m uitbreidings- als inbreidingslcaties. Bij deze laatste grep gaat het bijvrbeeld m bedrijfslcaties waar het vrnemen bestaat tt bedrijfsverplaatsing ten beheve van wningbuw. Het kan k gaan m (vrmalige) sprtterreinen, grenstrken, ude villa's, berderijen etc. De WRO-indeling wrdt gehanteerd dr de prvincies Friesland, Drenthe, Overijssel, Gelderland, Utrecht en Zeeland. Sms zijn er kleine verschillen in tussen de prvincies waarneembaar. In bijlage II zijn de gebruikte indelingen per prvincie weergegeven. In de prvincie Nrd-Hlland is de infrmatie ver de planfasering ng niet zals men daar graag zu willen. De nderverdeling naar fase in planntwikkeling vindt men p dit mment ng te summier; er wrdt enkel nderscheid gemaakt naar harde en zachte plannen, waarbij harde plannen de dr de gemeenteraad ged-
DE PRAKTIJK BIJ PROVINCIES 13 gekeurde plannen zijn en zachte plannen de ptentiële capaciteit (zie k Bijlage II). Zuid-Hlland maakt enkel nderscheid naar capaciteit met en znder gedkeuring dr GS. Als tussenvrm vegt Zuid-Hlland ng capaciteit met PPC-instemming aan deze indeling te (in het kader van een ntwerp bestemmingsplan ex art. 10 BRO). tabel 3 Wijze van registratie planfase naar prvincie Prvincie Methde WRO (nderling vergelijkbaar te maken) Afwijkende Methde Grningen - - Friesland Drenthe Overijssel Gelderland Utrecht Flevland - - Nrd-Hlland Zuid-Hlland Zeeland Brabant Limburg - - Het ligt vanuit praktisch gpunt vr de hand m bij een eventuele landelijke 0- meting p krte termijn de terstnd beschikbare capaciteit z mgelijk af te leiden uit de indeling zals neergelegd in de WRO (de juridische indeling). Zie vr de knelpunten en plssingsrichtingen hierbij verder hfdstuk 3. 2.4 Vlledigheid en betruwbaarheid gegevens Ondergrens Planinventarisatie dr prvincies en de medewerking daaraan dr gemeenten, is sinds enkele jaren niet verplicht zals eerder vermeld. Om de bereidheid tt medewerking bij gemeenten te vergrten zu een prvincie ervr kunnen kiezen alleen plannen vanaf een bepaalde mvang (bijvrbeeld 25 wningen) te vragen. Dat zu het vr een gemeente een stuk minder arbeidsintensief maken maar hudt tevens in dat een aanzienlijke capaciteit niet zichtbaar wrdt gemaakt.
14 DE PRAKTIJK BIJ PROVINCIES Uit de interviews en de dr de prvincies tegestuurde vrbeelden van inventarisaties blijkt dat alleen de prvincie Utrecht een ndergrens hanteert vr het bepalen van de ttale capaciteit (Nta Capaciteit Wningbuw). De prvincie geeft wel aan de behefte te velen m vral de ntwikkelingen binnen de cnturen sterker te gaan mnitren. 3 Vr de prvincie Nrd-Hlland geldt dat de grte gemeenten wrden verzcht alle plannen kleiner dan 10 wningen te bundelen. Vr de kleine gemeenten in deze prvincie ligt de grens bij 5 wningen. Met een dergelijke benadering blijft (in principe) geen capaciteit verbrgen, maar vervalt wel het nderscheid naar bijvrbeeld planfase en type plan. Gecncludeerd kan wrden dat de registraties dr prvincies in principe streven naar een vlledige inventarisatie van de plancapaciteit. Hierbij dient aangetekend te wrden dat de vlledigheid vr een grt deel beïnvled wrdt dr de manier waarp gemeenten de enquêtefrmulieren invullen (zie vlgende paragraaf). Vlledigheid infrmatie (rdeel prvincies) Uit de gesprekken met de prvincies is gebleken dat er ng een grt verschil bestaat in de kwaliteit van de geïnventariseerde infrmatie. Zwel de vlledigheid als de betruwbaarheid van de dr gemeenten aangeleverde gegevens verschillen per prvincie. Diverse prvincies geven aan dat niet alle gemeenten de lijsten terugsturen en dat de infrmatie die gemeenten psturen ngal verschilt. Smmige gemeenten den dit nauwgezet maar anderen den het meer uit de lsse pls. De prvincie Overijssel geeft bijvrbeeld aan dat niet alle gemeenten de lijsten invullen en dat gemeenten eigen definities hanteren. Daardr wrdt het erg lastig m gegevens p intergemeentelijk f prvinciaal niveau te aggregeren. In Friesland blijkt de planfase niet altijd ged ingevuld waardr bij de interpretatie van de gegevens altijd een slag m de arm gehuden met wrden. In Nrd-Hlland zijn er naast het feit dat de prvincie de laatste jaren minder pririteit gaf aan een gede uitvering k gemeenten die ngal terughudend zijn in het verstrekken van infrmatie. Hun ervaring is dat gemeenten beter gevraagd kan wrden mutaties in bekende infrmatie aan te laten brengen dan ieder jaar een blanc lijst te te sturen. Dat is een pmerking die vaker gemaakt is. Er zijn k prvincies waar het vlgens hen een stuk beter gaat. De prvincie Drenthe meldt dat de gemeenten ver het algemeen de lijsten netjes invullen. Alleen de categrie plevering is hier vaak een prbleem mdat gemeenten dat zelf vaak niet eens weten. De prvincie Gelderland schat de betruwbaarheid van de gegevens p een 80/90% en geeft tegelijkertijd aan dat dit het maximaal haalbare is. Zij vetnt 3 Mmenteel mgen gemeenten in de prvincie Utrecht binnen de cnturen nbeperkt wningen tevegen. Dit gaat niet ten kste van het aantal wningen dat ze buiten de cnturen mgen buwen. Daarbij merkt de prvincie dat gemeenten de afgelpen jaren sterk aan het intensiveren zijn in de bebuwde km, terwijl een aantal in het streekplan tegewezen uitbreidingslcaties ng steeds niet is bebuwd.
DE PRAKTIJK BIJ PROVINCIES 15 geeft aan dat ze er veel aan det m de gegevens z vlledig en juist mgelijk binnen te krijgen. Ter cntrle heeft de prvincie Gelderland een mnitr bestemmingsplangedkeuringen en tevens wrden de cijfers gecnfrnteerd met de inventarisatie van het vrgaande jaar. Standaard zijn k nabelrndes bij discrepanties en vr nadere uitleg. Andere brnnen Behalve een jaarlijkse inventarisatie bij gemeenten is k nderzcht f prvincies gebruik maken van andere beschikbare brnnen. In de praktijk blijken maar weinig prvincies daar gebruik van te maken. Wel maakt men gebruik van gegevens ver de tekmstige buwprductie naar gemeente in wat meestal de Nta Wnen wrdt genemd. Dit zijn echter veelal streefwaarden, al f niet nderdeel uitmakend van het streekplan en daarm niet geschikt bij (rest) capaciteitsramingen. De vlgende drie prvincies hebben aangegeven k andere brnnen met betrekking tt capaciteit te bezitten. Per prvincie zijn dit: Prvincie Flevland: Capaciteitsraming in het kader van het streekplan 2000. Deze inventarisatie is echter inmiddels gedateerd. Prvincie Limburg: Capaciteitsraming grte gemeenten in het kader van het streekplan 2001. Het betreft een inschatting van vral de binnenstedelijke capaciteit van de grtere gemeenten. De inschatting is derhalve nvlledig en enigszins gedateerd. Prvincie Brabant: Capaciteitsraming in het kader van het streekplan 2002. Uitgeverd dr nderzeksbureau. Wrdt gebruikt als referentie bij tetsing inventarisatie plancapaciteit. Wat tevens meermalen genemd werd in de interviews was dat de prvincie vrij intensief cntact nderhudt met gemeenten en daardr een beeld heeft wat er bij haar aan de hand is. De vraag is wat de waarde van dit srt infrmatie is, die zich deels in verslagen maar waarschijnlijk vr een belangrijk deel in de hfden van prvinciemedewerkers bevindt, vr een eventuele landelijke mnitr. tabel 4 Samenvatting vlledigheid en betruwbaarheid Prvincie Geen nder- Vlledigheid Bruikbaarheid grens infrmatie andere brnnen vlgens prvincies Grningen - - - Friesland + - - Drenthe + - Overijssel + - - Gelderland + + -
16 DE PRAKTIJK BIJ PROVINCIES Prvincie Geen nder- Vlledigheid Bruikbaarheid grens infrmatie andere brnnen vlgens prvincies Utrecht + - Flevland - - + - - Nrd-Hlland * - - - Zuid-Hlland? - Zeeland + - Brabant + + Limburg - - + - - * In principe wrden alle plannen meegenmen. Hierbij met wrden aangetekend dat vr grte gemeenten geldt dat de capaciteit van plannen kleiner dan 10 wningen wrdt samengevegd. Vr kleine gemeenten is de grens 5 wningen. Het is vralsng niet helemaal duidelijk wat dat betekent vr het nderscheid naar type lcatie, planfase e.d. 2.5 Kenmerken fasering prductie De fasering van de prductie is bij alle registrerende prvincies nderdeel van de inventarisatie. De prvincies vragen gemeenten aan te geven welk deel van het plan gerealiseerd wrdt in welk jaar. Een aantal prvincies vraagt naar de start van de prductie (start buw). In de regel lpen deze data niet verder uiteen dan een jaar. Een tweetal prvincies gaf aan dat de betruwbaarheid van deze gegevens minder wrdt naarmate de planningshrizn verder weg ligt. De prvincie Zeeland gaf te kennen dat de betruwbaarheid alleen vr de kmende vijf jaar vldende is. De prvincie Drenthe is de enige die aan gemeenten enkel vraagt in welke tijdsperide (klassen van 4 jaar) men denkt de wningen te realiseren. tabel 5 Manier waarp fasering van de wningprductie wrdt geregistreerd Prvincie Jaartal start pr- Jaartal realisatie Realisatie in jaar- ductie klassen Grningen - - Friesland Drenthe Klassen van 4 jaar Overijssel Gelderland Utrecht Flevland - -
DE PRAKTIJK BIJ PROVINCIES 17 Prvincie Jaartal start pr- Jaartal realisatie Realisatie in jaar- ductie klassen Nrd-Hlland Zuid-Hlland Zeeland Brabant - - Gerealiseerd, restcapaciteit en capaciteit in uitvering Limburg - - 2.6 Gegrafische kenmerken plannen De ligging van de betreffende plannen die in de inventarisaties zijn pgenmen kan van belang zijn bij de interpretatie van de uitkmsten. De eventuele tekrten en verschtten aan capaciteit kunnen niet alleen verschillen naar regi maar k f het m uitleg dan wel binnenstedelijke lcaties gaat. Beleidsmatig zijn dit gegevens die van belang zijn vr eventuele bijsturing. Bijvrbeeld in het kader van de herstructurering maar k m bijvrbeeld het halen van de zgenaamde bundelingdelstelling f het buwen binnen cnturen te mnitren. Het is daarm zinvl indien aan de gegevens zals pgenmen in de prvinciale databases k één f meer gegrafische kenmerken zijn tegevegd. De ruimtelijke indelingen die prvincies gebruiken zijn niet altijd even ged te vergelijken. De extra categrieën die de ene prvincie hanteert registreert de andere weer niet. Een indeling naar binnenstedelijk/uitleg lijkt echter wel enigszins vergelijkbaar te maken al zijn de definities tch vaak verschillend. Vr de gegevens van de prvincie Zuid-Hlland is dit kenmerk niet vlledig. Vr de prvincie Overijssel zu een indeling binnenstedelijk/uitleg alleen na een bewerking van de daar aanwezige kaart beschikbaar kunnen kmen. tabel 6 Gebruikte indelingen vr nderscheid ligging buwlcaties Prvincie Gegrafische kenmerken Grningen - Friesland Drenthe Overijssel Gelderland -Binnenstedelijk (alleen vr harde plannen) -Nieuwe uitleg -Niet aanwezig -Lcatie kaart -Inbreiding -Uitbreiding Wnmilieu 4 vetnt 4 Wnmilieu indeling vlgens DGW/ABF: Centrum Stedelijk, Stedelijk buiten centrum, Grenstedelijk, Centrum drps en Landelijk gebied.
18 DE PRAKTIJK BIJ PROVINCIES Prvincie Utrecht Gegrafische kenmerken -Binnenstedelijk -Nieuwe uitleg -Afrndingsplan -Landelijk gebied Flevland - Nrd-Hlland Zuid-Hlland Zeeland Brabant 1 = uitleglcaties 2 = kwaliteitslcaties (bsg; verdicht, herstructurering, functieverandering) 3 = zrglcaties (wningbuwplan vr vervanging/aanvulling verpleeg f verzrgingstehuis) 4 = 1%-regeling; (wningb.plannen in kader van max. teveging kleine kernen) -Onderscheid kern en buitengebied -Vr gemeenten die ng vlgens streekplan werken geldt ng nderscheid bbg en niet-bbg, -Vr de verige gemeenten is het nderscheid binnen/ buiten cnturen I = inbreidingslcatie U = uitbreidingslcatie H = herstructureringslcatie I = inbreidingslcatie U = uitbreidingslcatie H = herstructureringslcatie Wnmilieu Limburg - 2.7 Registratie van knelpunten bij uitvering plannen Dr een aantal prvincies wrdt aan de gemeenten vr ieder plan gevraagd f en welke knelpunten ervaren wrden tijdens de planprcedure. Deze gegevens kunnen infrmatie bieden vr het achterhalen van bijvrbeeld de rzaken van een ptentieel tekrt aan capaciteit p krte f lange termijn. Van de prvincies die de plancapaciteit inventariseren wrden de knelpunten per plan in een pen vraag gesteld dr Drenthe, Overijssel en Zuid-Hlland. De prvincie Gelderland deed dit in het verleden k maar is hiermee gestpt mdat men er als prvincie weinig mee deed en mdat de betreffende (pen) vraag slecht werd ingevuld. Op een meer systematische wijze werken de prvincies Utrecht en Nrd-Hlland. Hier dient de gemeente de rzaak van het knelpunt (vertraging) aan te geven naar de categrieën: bdemverntreiniging financiële haalbaarheid wet geluidshinder
DE PRAKTIJK BIJ PROVINCIES 19 privaatrecht milieu infrastructuur verig Gezien de meeste prvincies de knelpunten als pen vraag aan gemeenten stellen zal een landelijk beeld van de rzaken niet eenvudig kunnen wrden achterhaald. 2.8 Aantallen en ppervlakten In de inventarisaties zals uitgeverd dr de prvincies gaat het primair m aantallen wningen. Oppervlakten wrden in de regel niet geregistreerd. Uiteraard zijn deze wel pgenmen in bestemmingsplankaarten, maar deze wrden niet ingemeten en tegevegd aan de verschillende databases. Er zijn wel prvincies die de lcaties intekenen p een prvinciale kaart. Dit zijn meestal alleen de grte lcaties (Utrecht). De prvincie Overijssel geeft alleen punten p de kaart weer. 2.9 Cnclusies De bruikbaarheid van de gegevens die de prvincie heeft geïnventariseerd verschilt sterk tussen de prvincies. De beschikbaarheid en de kwaliteit van de gegevens zijn nderzcht m inzicht te krijgen in de eventuele knelpunten die dienen te wrden pgelst p weg naar een landelijke 0-meting 2003. Hierbij is ten eerste uitgegaan van de huidige bij de prvincies aanwezige gegevens.in tabel 7 en tabel 8 is het rdeel ver de bruikbaarheid samengevat vr de belangrijkste criteria. Vr een nadere telichting wrdt verwezen naar hfdstuk 2. tabel 7 Ordeel bruikbaarheid mnitringsgegevens prvincies Prvincie Grningen Friesland Drenthe Overijssel Gelderland Utrecht Flevland Nrd-Hlland Zuid-Hlland Zeeland Actieve mnitring Fasering Vlledigheid Ordeel bruikbaarheid Slecht Matig Ged
20 DE PRAKTIJK BIJ PROVINCIES Prvincie Actieve mnitring Fasering Vlledigheid Ordeel bruikbaarheid Brabant Limburg Vr de drie prvincies Limburg., Flevland en Grningen geldt dat aan de hand van de huidige infrmatie geen bruikbare capaciteitsmeting pgezet kan wrden. Vr deze prvincies dient dus gezcht te wrden naar alternatieven. Vr de verige prvincies liggen er knelpunten bij zwel de mgelijke definiëring van capaciteit als de kwaliteit van de infrmatie. Wanneer we daarnaast naar de fasering van de prductie, knelpuntenregistratie en de ligginggegevens kijken blijkt dat deze eveneens niet vr alle prvincies znder meer bruikbaar zijn (zie tabel 8). De infrmatie ver de knelpunten per buwprject lijkt gezien de infrmatiedichtheid en tegankelijkheid niet geschikt m in een landelijke mnitr p te nemen. Anders is dit vr de fasering van de wningbuwprductie en een nderscheid naar gegrafische kenmerken. Het pnemen van deze twee kenmerken in een landelijke mnitr lijkt na een investering in het vergelijkbaar maken van de gegevens ged mgelijk. Dit geldt uiteraard vralsng alleen vr de prvincies znder Grningen, Flevland, en Limburg. tabel 8 Ordeel bruikbaarheid plankenmerken mnitringsgegevens prvincies Prvincie Gegrafische ken- Inf knelpun- Fasering prductie merken ten Grningen Friesland Drenthe Overijssel Gelderland Utrecht Flevland Nrd-Hlland Zuid-Hlland Zeeland Brabant Limburg
NAAR EEN 0-METING PLANCAPACITEIT 21 3 Naar een 0-meting plancapaciteit 3.1 Inleiding Na de inventarisatie van de gegevens zals dr prvincies beschikbaar kunnen wrden gesteld is de belangrijkste vraag in heverre het uitgangspunt van de 0- meting gehaald kan wrden. Het ging m de beschikbare capaciteit vr wningbuw p enig mment. In principe het ttale aantal wningen en hectaren dat terstnd gebuwd c.q. bebuwd kan wrden. Dit betekent dat er vr de buwer geen belemmeringen meer zijn zals ng dr te lpen bestemmingsplanprcedures. Uit het nderzek kmt naar vren dat een 0-meting 2003 p basis van de uitgangsdefinitie aan de hand van de huidige beschikbare gegevens niet znder meer uitverbaar is. Zwel het vlden aan een werkbare definitie als vergelijkbare gegevens zijn niet znder bewerkingen vrhanden. Daarnaast zijn de gegevens bij smmige prvincies niet f maar deels aanwezig. In deze paragraaf wrdt aangegeven wat wel en wat niet geïnventariseerd kan wrden, uitgaande van een 0- meting te huden in 2003 waarbij tevens wrdt aangegeven welke bewerkingen er dienen plaats te vinden. Er kan hierbij kan een nderscheid gemaakt wrden tussen aanvullende te verzamelen infrmatie en bewerkingen p beschikbare prvinciale gegevens (3.2) en de ndzakelijke plssing vr prvincies znder bestaande inventarisatie (3.3). 3.2 Definitie vr 0-meting en ndzakelijke bewerkingen en aanvullingen Terstnd beschikbare capaciteit Een werkbare definitie van plancapaciteit is, zals in de inleiding is aangegeven sterk afhankelijk van in heverre de huidige beschikbare gegevens bij prvincies een nderscheid in planfasen testaan. Na analyse van de prvinciale gegevens is gebleken dat de juridische fasering p dit mment het beste ingezet kan wrden
22 NAAR EEN 0-METING PLANCAPACITEIT ten beheve van een bruikbaar resultaat (H2). In principe gaat het dan m juridisch beschikbare capaciteit waarp geen berep meer kan wrden aangetekend (WRO fase 1). Dit betekent echter niet dat er in alle gevallen direct gebuwd kan gaan wrden. Ten eerste bestaat er ng de mgelijkheid m bezwaar in te dienen tegen een buwplan en kunnen er ng verschillende vertragende factren ptreden zals de financiële haalbaarheid. Deze factren kunnen niet direct afgeleid wrden uit beschikbare gegevens en wrden dan k niet betrkken in de definitie. Het gaat zdende m alleen de juridisch beschikbare capaciteit welke buwvergunningrijp is. Dit betekent dat dr gebruik te maken van deze definitie in een later stadium uitspraken ver bijvrbeeld in heverre de plancapaciteit vldende f nvldende is puur betrekking hebben p de plancapaciteit. Niet p aspecten als buwvergunningprcedures en de financiële markttechnische aspecten. Ten tweede bestaat er binnen deze definitie ng een tweede rzaak waarm de juridisch beschikbare capaciteit waarp geen berep meer kan wrden aangetekend (WRO fase 1) niet altijd direct buwvergunningrijp is. Zeker waar het gaat m glbale bestemmingsplannen kan het sms ng jaren duren vrdat de betrkken partijen het eens zijn ver de uitwerkingsplannen. Dit zijn dus prcedures vlgend p de glbale bestemmingsplanprcedures, maar zij maken er geen nderdeel van uit. Bij de meeste prvincies is bekend f een plan is te rmerken als de juridisch beschikbare capaciteit waarp geen berep meer kan wrden aangetekend (WRO fase 1). Hier vallen k de glbale bestemmingsplannen nder. Om uitspraken te kunnen den ver de nherrepelijke beschikbaarheid van plancapaciteit is dus meer infrmatie ndig dan de prvincies nu beschikbaar hebben. Het gaat dan m infrmatie ver f er sprake is van een uitwerkingsverplichting (art 11 WRO). Aanvullende infrmatie en bewerkingen De infrmatie ver in welke fase een plan verkeert, dient dus aangevuld te wrden ten beheve van een gede 0-meting. Het is praktisch haast nmgelijk m alle gemeenten te vragen deze aanvullende infrmatie beschikbaar te stellen. Hierm wrdt ervr gekzen een inschatting te maken p welk deel van de plannen een uitwerkingsverplichting rust. Dit wrdt gedaan aan de hand van een telefnische enquête nder een steekpref van de (buw-)gemeenten. Deze steekpref wrdt getrkken uit de buwlcaties zals pgenmen in de Nieuwe Kaart van Nederland. Het gaat m lcaties van verschillende mvang. Hierdr wrden k de Vinex lcaties betrkken in het nderzek. Vervlgens wrdt cntact pgenmen met de betreffende gemeente m inzicht te krijgen in heverre er een uitwerkingsverplichting aanwezig is. De uitkmsten van deze enquête wrden verdiscnteerd in het ttaal aan plannen in de 0-meting. Aantallen en hectares Wanneer de kenmerken van de aanwezige infrmatie bij prvincies wrden bezien is te cncluderen dat tijdens een eerste 0-meting in principe alleen capaciteit in aantallen wningen gemeten kan wrden. Uiteindelijk is een van de delstellingen
NAAR EEN 0-METING PLANCAPACITEIT 23 van het nderzek m uitspraken te den ver het ppervlak aan beschikbare capaciteit. Aan de hand van deze gegevens kunnen vergelijkingen gemaakt wrden met bijvrbeeld de ruimtebehefte vr wnen (nder meer het hge-ruimtedruk scenari). Aanvullende infrmatie en bewerkingen Een mrekening van aantallen wningen naar hectares is van belang. Een mrekening is mgelijk dr gebruik te maken van wningdichtheden. Bij deze mrekening zullen aannames ver lkale verschillen in dichtheden betrkken wrden. Hierbij kan aangeslten wrden bij de methdiek die gehanteerd werd bij de berekening van de ruimtebehefte zals uitgeverd dr ABF in het kader van de Vijfde Nta. Fasering prductie Gebleken is dat de fasering van de wningprductie bij de prvincies die plangegevens registreren beschikbaar is. Dr gemeenten wrdt aangegeven in welk jaar heveel wningen men denkt dat er in prductie kmen. Uiteraard kan aan de exactheid van de gegevens getwijfeld wrden. Verschillende prvincies gaven al aan dat de betruwbaarheid met name vr de langere termijn gering is. Deze gegevens zijn vr een 0-meting echter wel ged bruikbaar vr het schatten van de heveelheid wningen die vanaf het jaar van meting ng gebuwd dienen te wrden (de restcapaciteit). De gegevens ver de fasering van de prductie zijn van grt belang m een ged beeld te kunnen krijgen van het aantal reeds gebuwde wningen per plan. Binnen en buiten stedelijke capaciteit Vr een deel van de prvincies kan een nderscheid gemaakt wrden naar binnen- en buitenstedelijk gebied. De definities zijn echter niet geheel gelijk. Het ntbreekt p dit mment aan aanvullende brnnen f bewerkingsmethden m tt een gelijke definitie te kmen. Hiervr ntbreken bijvrbeeld de ligginggegevens van de plannen. In de 0-meting zal dan k alleen een indicatie gegeven kunnen wrden van de verschillen tussen binnen- en buitenstedelijk gebied. Knelpunten Vr maar twee prvincies is uit de beschikbare gegevens p een werkbare wijze na te gaan welke knelpunten wrden ervaren bij de vrtgang binnen het planprces. Het gaat hier k m knelpunten die een rl spelen vrdat een plan als juridisch beschikbare capaciteit kan wrden aangemerkt. Vlgens een nderzek van OTB zijn het met name de trage besluitvrming van gemeenten, langdurig verleg met gemeenten, nvldende kwaliteit van gemeentelijk persneel en te lange bestemmingsplanprcedures die de knelpunten vrmen. 5 vetnt 5 Knelpuntenmnitr Wningbuw, Onderzeksinstituut OTB in pdracht van NVB, Vereniging vr ntwikkelaars, 2002.
24 NAAR EEN 0-METING PLANCAPACITEIT De infrmatie zals pgenmen in de gegevens bij deze prvincies kunnen interessant vr nderzek zijn. Er kan een beeld gegeven wrden van de verschillende rzaken van de eventuele vertraging in de prductie. Het betreft echter maar twee prvincies. Uitspraken p landsdekkend niveau kunnen daardr niet p een betruwbare wijze gegeven wrden. Wel kan dit inzicht geven in he met de knelpuntenregistratie m te gaan in eventuele mnitring in de tekmst (fase II). Peiljaar De meeste prvincies hebben planinfrmatie ver de stand 1-1-2002 beschikbaar en zijn bezig met stand 1-1-2003. Bij een 0-meting lijkt de stand per 1-1-2003 vr de meeste prvincies haalbaar. tabel 9 Samenvatting definitie en kenmerken 0-meting en meetniveau verwacht resultaat Beschikbare capaciteit Overige capaciteit Definitie De capaciteit in wningaantallen van juridisch beschikbare plancapaciteit p het peiljaar 2003 exclusief reeds gebuwde wningen. Capaciteit in wningaantallen naar juridische planfase. Meetniveau -Registratie dr gemeente. -Inschatting van aandeel wningen in ng uit te werken plannen. Registratie dr gemeente. Aantal wningen Capaciteit in aantal wningen. Registratie dr gemeente. Oppervlak Capaciteit aantal hectaren. Omrekening van aantal wningen naar hectaren p basis van kengetallen. Fasering prductie BBG Knelpunten Overig Aantallen wningen die een gemeente denkt te realiseren naar jaar. Binnen en buiten bestaand stedelijk gebied. Verschillende definities. Knelpunten zals bekend p het mment van registratie. Gemeentenaam Naam bestemmingsplan f buwlcatie. Registratie dr gemeente maar in verband met betruwbaarheid indicatief. Indicatief. Indicatief. Registratie dr gemeente. 3.3 Ndzakelijke infrmatieverzameling vr prvincies znder eigen inventarisatie In ttaal zijn er drie prvincies waar geen gestructureerde planinfrmatie beschikbaar is (Grningen, Limburg en Flevland). Vr een 0-meting zal hier dus een p-
NAAR EEN 0-METING PLANCAPACITEIT 25 lssing vr gevnden meten wrden waarbij zveel mgelijk vergelijkbare definities gehanteerd wrden zals in de vrige paragraaf mschreven. Bekeken is f aan de hand van landelijke gegevensbestanden een inschatting te maken is. Ok is bekeken f een deel van de infrmatie uit de gedgekeurde plannen bij prvincies te achterhalen is. Uiteindelijk bleken dit geen geschikte methden (zie kader 3). Kader 3 Inschatting aan de hand van landelijke gegevensbestanden Gekeken is naar brnnen zals de Nieuwe Kaart van Nederland en De Buwlcaties van Klprn. Gecncludeerd kan wrden dat een inschatting dr middel van landelijke gegevensbestanden geen gewenst resultaat zal pleveren. Dit wrdt vral verrzaakt dr de vlgende factren: Kleinere plannen zijn niet te achterhalen. De betruwbaarheid en vlledigheid van de brnnen laat te wensen ver. Infrmatie ver heveel van het betreffende plan al is bebuwd is niet in de bestanden pgenmen en is k niet eenvudig aan de hand van een kppeling aan wningprductiebestanden te achterhalen 6. (bijvrbeeld het wningmutatiebestand van het CBS). Inschatting aan de hand van plandcumentatie prvincies Ok is bekeken f de gedgekeurde plannen bij prvincies gebruikt kunnen wrden m een deel van de plancapaciteit te bepalen. Dit bleek vr de 0-meting vanuit praktisch gpunt nhaalbaar. De belangrijkste redenen zijn: Uit bestemmingsplannen is veelal niet direct het aantal wningen af te leiden. De bestemmingsplannen zijn veelal niet in een database pgenmen en al zeker niet met de daarbij behrende aantallen wningen en hectaren. Het aantal plannen waar mgelijk capaciteit vr wningbuw in is pgenmen is aanzienlijk. In principe dienen k gedgekeurde plannen van jaren terug drgenmen te wrden. Infrmatie ver heveel van het betreffende plan al is bebuwd is niet uit de plannen te herleiden en is k niet eenvudig aan de hand van een kppeling aan wningprductiebestanden te achterhalen. 5 Als methde is gekzen vr een enquête nder gemeenten. Hierbij zal gemeenten wrden gevraagd naar de beschikbare plancapaciteit vlgens de definitie zals in de 0-meting wrdt gehanteerd. Het gaat dan m de ttale capaciteit in de gemeenvetnt 6 Hiervr dienen de nieuwbuwadressen uit het wningmutatiebestand gekppeld te wrden aan de betreffende lcatie. Hiervr dienen de ligginggegevens van de adressen en de plangrens bekend te zijn in een GIS-frmat. Met name de plangrenzen zijn niet altijd bekend f niet in het juiste frmat beschikbaar. Een grt deel zal dus gedigitaliseerd dienen te wrden, hetgeen niet nmgelijk is maar wel zeer bewerkelijk.
26 NAAR EEN 0-METING PLANCAPACITEIT te. Dus niet per plan. Dit laatste is het kader van de uitverbaarheid. Het leveren van alle infrmatie per plan Is te bewerkelijk vr gemeenten waardr de respns gering zal zijn. Wij achten het wel haalbaar m de gemeenten vr hun ttale grndgebied een enquêtefrmulier in te laten vullen, vergezeld van een fficieel verzek van VROM. Het gaat in ttaal m 114 gemeenten. De respns zal naar alle waarschijnlijkheid geen 100% zijn. Er zullen dus vr de nn-respns gemeenten inschattingen gemaakt dienen te wrden p basis van vergelijkbare gemeenten qua mvang. De uitkmsten wrden daarnaast tevens vergeleken met de wningprductiegegevens van de laatste 10 jaar. Alvrens de enquêtes te kunnen analyseren wrden deze ingeverd in een database. Deze exercitie leidt dus tt resultaten p gemeenteniveau. Vermeld dient te wrden dat in tegenstelling tt de verige prvincies in deze drie prvincies aan alle gemeenten gevraagd kan wrden p welk deel van de capaciteit ng een uitwerkingsverplichting ligt (art. 11 WRO). 3.4 Verwacht resultaat Indien gekzen wrdt vr het uitveren van een 0-meting aan de hand van de hiervr beschreven methde kunnen we al enige uitspraken den ver de te verwachten meerwaarde en beperkingen. De belangrijkste punten zijn: Meerwaarde Kleine plannen in bestaand stedelijk gebied wrden in principe meegenmen in tegenstelling tt andere studies. De terstnd beschikbare juridische plancapaciteit in het gebied van meting kan wrden afgeleid uit de resultaten. De uitkmsten kunnen eenvudig wrden afgezet tegen de gewenste mvang van de wningprductie naar gemeenteniveau. Er wrdt een bestand pgebuwd met verschillende analysemgelijkheden. Het gaat m een landsdekkende inventarisatie, geen steekpref, k kleinere gemeenten wrden nu meegenmen. Beperkingen 0-meting Uitspraken ver daadwerkelijk bebuwbare grnd blijven meilijk. Vr een drietal prvincies dienen inschattingen gemaakt te wrden vr het nn respnse deel. De infrmatie die van de prvincies gebruikt wrdt is niet altijd vlledig. Er missen sms enkele gemeenten. Hiervr dienen dus inschattingen gemaakt te wrden. Per sald is de landsdekkendheid echter veel grter dan die in andere studies. Vr de capaciteit die in uitwerkingsplannen is pgenmen is een inschatting p basis van een steekpref ndzakelijk.