Re-integratiebeleid Smallingerland Rekenkamercmmissie gemeente Smallingerland
Rekenkamercmmissie gemeente Smallingerland Externe leden E.D.T. Dcter RA (vrzitter) Drs. J. Baltink Dr. A. Duizendstraal Mevr. drs. A. Kranenbrg Raadsleden E. Berenst J. van Kampen RMT Drs. B. Ptjer Ambtelijk secretaris Mevr. J. Faber Pstadres: Pstbus 10.000, 9200 HA Drachten Telefn: 0512 581568 Mail: rekenkamercmmissie@smallingerland.nl
Inhud Vrwrd 4 Samenvatting 5 1. Achtergrnd en vraagstelling 7 1.1. Achtergrnd 7 1.2. Prbleemstelling en nderzeksvragen 7 1.3. Methdlgie 8 1.4. Leeswijzer 8 2. Inleiding p het nderwerp 10 2.1. Wet Werk en Bijstand 10 2.2. Krte kenschets van de algemene prblematiek 10 2.3. De arbeidsmarkt in Smallingerland 12 2.4. Bestandsanalyse 14 3. Re-integratiebeleid in Smallingerland 17 3.1. Bestuurlijk kader 17 3.2. Het beleidsplan 18 3.3. Instrumenten 19 3.4. Specifieke delgrepen 20 3.5. Beleidsaanpassingen 21 3.6. Ketensamenwerking 22 3.7. Meetbaarheid delen 22 3.8. Samenvatting 23 4. Resultaten van het beleid 24 4.1. Trajecten 24 4.2. Resultaten 26 4.3. Prjecten 32 4.4. Resultaten in- en uitstrm bijstandscliënten 33 4.5. Ketensamenwerking 35 4.6. Financiën 36 4.7. Samenvatting 37 5. Bedrijfsvering en infrmatievrziening 40 5.1. Bedrijfsvering 40 5.2. Cliënt, uitvering en prces 41 5.3. Gemeenteraad 42 5.4. Samenvatting 46 2
6. Cnclusies en aanbevelingen 48 6.1. Algehele cnclusie 48 6.2. Beantwrding van de deelvragen 50 6.3. Aanbevelingen 57 Bijlage 1. Methdlgische verantwrding 59 Reactie cllege in het kader van bestuurlijk wederhr Nawrd van de rekenkamercmmissie 3
Vrwrd De rekenkamercmmissie (rkc) brengt hierbij verslag uit van haar nderzek naar het re-integratiebeleid van de gemeente Smallingerland. Het nderwerp is gekzen p grnd van een inventarisatie nder de raadsleden, rekening hudend met de criteria die zijn pgenmen in de werkwijze van de rkc. De rkc heeft het nderzek uitbesteed aan het Centrum vr Arbeid en Beleid, een bureau vr beleidsnderzek en beleidsadvies te Grningen dat gespecialiseerd is p het nderzeksterrein. Re-integratie van bijstandsgerechtigden is een actueel nderwerp waaraan k landelijk veel aandacht wrdt besteed. Het gaat daarbij met name m de effectiviteit van de verrichte inspanningen. Vr ns nderzek is de vlgende prbleemstelling gefrmuleerd: In heverre is het beleid van de gemeente Smallingerland m zijn bijstandsgerechtigden te leiden naar werk f anderszins te activeren, in de peride 2004 tt en met juni 2008 delmatig en deltreffend geweest. Het nderzek is gericht p de delstellingen van het beleid, de uitvering van het beleid en de infrmatievrziening ver de behaalde resultaten. Het grte belang dat de gemeente hecht aan werk en re-integratie blijkt nder meer uit het cllegeprgramma 2006-2010 MensenWerk. Het blijkt k uit de resultaten van de re-integratieactiviteiten, die duidelijk bven het landelijk gemiddelde liggen. In het rapprt is aangegeven dat er wel verbeterpunten zijn, zals het frmuleren van cncretere delstellingen en de intensivering van maatschappelijke deelname van bijstandsclienten met een ntheffing van de arbeidsplicht. Bij het frmuleren van de aanbevelingen is nadrukkelijk rekening gehuden met de rl van de gemeenteraad, die naar het rdeel van de rkc zu meten wrden herzien dr meer inhud te geven aan de kaderstellende rl van de raad. Tensltte bedankt de rkc alle betrkkenen vr hun medewerking bij de uitvering van het nderzek. Zij verwacht dat de uitkmsten van het nderzek psitief zullen bijdragen aan het gemeentelijke re-integratiebeleid en aan de kaderstellende en cntrlerende rl van de raad p dit terrein. Namens de rekenkamercmmissie, E. D. T. Dcter RA, vrzitter 4
Samenvatting De rekenkamercmmissie Smallingerland heeft het re-integratiebeleid van de gemeente Smallingerland laten nderzeken. In dit nderzek stnd de vlgende vraag centraal: In heverre is het beleid van de gemeente Smallingerland, m zijn bijstandsgerechtigden te leiden naar werk f anderszins te activeren, in de peride 2004 tt en met juni 2008 delmatig en deltreffend geweest? Dit nderzek laat zien dat de gemeente Smallingerland een delmatig en deltreffend beleid vert ten aanzien van de teleiding van bijstandsgerechtigden naar werk. Vr activering is echter minder aandacht. De interne regie p re-integratie binnen de gemeente Smallingerland maakt een cherente indruk. Beleid en uitvering van reintegratie zijn strikt gescheiden; het beleid is binnen het gemeentelijke dmein vrmgegeven en de uitvering is privaat belegd. De rl van de gemeente is sterk p regie gericht. De planning en cntrl rnd re-integratie zijn ged ingericht. Er staat echter wel enige spanning p het dr de gemeente geverde beleid en de wensen van de gemeenteraad. De uitvering is nu ng erg geënt p de landelijke richtlijnen, terwijl de gemeenteraad een meer lkale beleidsinvulling wil. In deze lkale invulling meten activering, participatie en ketensamenwerking een plaats krijgen. De gemeenteraad ntvangt twee f drie keer per jaar een verzicht van de ntwikkelingen binnen Sciale Zaken in de zgenaamde infrmatievrziening Sciale Zaken. Deze infrmeert de raad ver het ingezette aantal trajecten, de ntwikkeling van het bijstandsbestand en de uitstrm. De infrmatie is niet gekppeld aan delen. Dit maakt het vr de gemeenteraad alleen mgelijk m een inschatting te maken f de resultaten vlden. Het is niet mgelijk de relatie tussen delen en resultaten te leggen. Vlgens de cmmissie SAZO ntvangt zij veel infrmatie ver re-integratie. De infrmatie bestaat echter teveel uit cijfers, waarbij het verhaal achter de cijfers ntbreekt. De cmmissie zelf heeft verigens niet aangegeven welke infrmatie zij terug wil zien in de infrmatievrziening. De cmmissie heeft naar eigen zeggen geen kaders gesteld en k geen delen. Dit maakt het meilijk m de cntrlerende rl in ged in te vullen. Tetsing van de infrmatievrziening aan de gemeenteraad aan bjectieve criteria laat zien dat de raad slechts deels in staat wrdt gesteld haar cntrlerende en kaderstellende rl in te vullen. Op basis van het nderzek kmt de rekenkamercmmissie tt de vlgende aanbevelingen: Vernieuw de beleidsntitie "Smallingerland werkt aan werk". Frmuleer meetbare delen f prestatie-indicatren met betrekking tt reintegratiebeleid. Zet meer in p activering en participatie. Bezie de uitgangspunten vr ntheffingsmgelijkheden. Herverweeg ketensamenwerking met het UWV-Werkbedrijf. Bewaak de interne deskundigheid. Herzie de rl van de gemeenteraad. 5
In het beleid en de resultaten die de gemeente Smallingerland behaalt bij reintegratie vallen verder een aantal zaken p: De gemeente kent een sterke reductie van het bijstandsbestand, k in vergelijking met het landelijke beeld. Er is sprake van een hgere uitstrm dan instrm in de bijstand. Van de ttale uitstrm strmt 35% uit naar werk. De resultaten van de re-integratietrajecten liggen ver bven het landelijk gemiddelde. Over alle jaren blijken vral de trajecten vr jngeren een ged resultaat te behalen. De afbuw van de gesubsidieerde arbeid verlpt sneller dan de prgnses. Wel zien we dat de daling van het aantal WIW- en ID-banen de laatste jaren minder snel gaat. Er wrden veel trajecten ingezet. In 2004 en 2005 werden meer trajecten ingezet dan vlgens de re-integratienta was begrt. In 2006 en 2007 bleef het ingezette aantal trajecten achter bij de begrting. De gemeente geeft aan dat alle cliënten met een arbeidsplicht in traject zitten. In het beschreven re-integratiebeleid van de gemeente Smallingerland wrdt niet aangegeven wat het beleid dient p te leveren. Er is weinig gebruik gemaakt van de lkale beleidsvrijheid en mgelijkheid tt samenwerking met ndermeer CWI en UWV. Vrijwel alle ingezette re-integratietrajecten zijn gericht p werk, er is minder aandacht vr activering. De gemeente Smallingerland kent een hg percentage ntheffingen: 54% tegen 33% landelijk. Het aantal terugvalcliënten in de gemeente Smallingerland ligt hger dan in de prvincie Fryslân en Nederland als geheel. Dit hudt in dat er in de gemeente meer cliënten binnen een jaar terugstrmen in de bijstand. Hewel het budget vr re-integratie dr frse verschtten in vrgaande jaren teneemt, nemen de uitgaven vr re-integratie niet te. 6
1. Achtergrnd en vraagstelling 1.1. Achtergrnd Gemeenten zijn verantwrdelijk vr de uitvering van re-integratie in Nederland. Re-integratie staat hierbij vr alle activiteiten die gericht zijn p weer aan het werk gaan, hiernder valt k activering, wanneer werk (ng) niet tt de mgelijkheden behrt. De rllen en taken van gemeenten p het terrein van re-integratie en bijstand zijn de afgelpen jaren aanzienlijk veranderd. De achtergrnd wrdt gevrmd dr de Suwi-wetgeving (2002) en tegenmen (financiële) belangen van gemeenten bij effectieve en efficiënte re-integratie (Fnds Werk en Inkmen, 2001, later pgegaan in de Wet Werk en Bijstand van 2004). Als gevlg van de wetswijzigingen is het aan de gemeenten zelf m de bendigde reintegratie-inspanningen vr de eigen delgrepen te definiëren (beleidsvrijheid als gevlg van decentralisering) en m een keuze te maken in de wijze van uitvering (uit- en aanbestedingsbeleid) 1. Tegenver deze vrijheid staat dat k de financiële verantwrdelijkheid als gevlg van de budgettering van inkmens- en werkbudgetten vlledig bij de gemeente is kmen te liggen. De gewijzigde rl van de gemeente maakt het wenselijk m de inspanningen p hun deltreffendheid en delmatigheid te vlgen. Dit kan k bijdragen aan tekmstige keuzes ver de wijze van inzet van re-integratieactiviteiten. De rekenkamercmmissie Smallingerland (verder krtweg: RKC ) heeft een nderzek laten uitveren naar de deltreffendheid en delmatigheid van re-integratie in de gemeente Smallingerland. Het nderzek is uitgeverd dr het CAB uit Grningen. 1.2. Prbleemstelling en nderzeksvragen De RKC heeft vr het nderzek naar de deltreffendheid en delmatigheid van reintegratie de vlgende prbleemstelling gefrmuleerd: In heverre is het beleid van de gemeente Smallingerland, m zijn bijstandsgerechtigden te leiden naar werk f anderszins te activeren, in de peride 2004 tt en met juni 2008 delmatig en deltreffend geweest? Deze prbleemstelling is uitgewerkt in een aantal deelvragen: Delstellingen 1. In heverre vldet het gemeentelijke re-integratiebeleid van de gemeente Smallingerland aan de wettelijke vereisten? 2. Wat zijn de delen die de gemeente wil behalen met het re-integratiebeleid en zijn deze specifiek, meetbaar, realistisch en tijdsgebnden gefrmuleerd? 3. He is de rganisatie van de beleidsuitvering vrmgegeven? Zijn er bijvrbeeld prestatie-indicatren afgesprken? Wat zijn de afspraken met de reintegratiebedrijven? 1 De verplichte uit- en aanbesteding als gevlg van de Suwi-wetgeving (Structuur Uitveringsrganisaties Werk en Inkmen) is per 1 januari 2006 versepeld. 7
Uitvering 4. He ziet het WWB-bestand van de gemeente Smallingerland er uit en is bekend wat de mgelijkheden van de cliënten zijn? 5. Heveel geld is er binnen de gemeente beschikbaar vr re-integratie en he wrdt dit besteed. 6. Welk instrumentarium is er beschikbaar bij re-integratie, vr wie wrdt dit ingezet en wat levert het p, met andere wrden is het deltreffend? 7. Wrden de delen bereikt en he verhudt het resultaat zich tt andere gemeenten? 8. Wat zijn de succes- en faalfactren in het bereiken van de delstellingen? Infrmatie 9. Wat is de kwaliteit van de kennis binnen de gemeentelijke rganisatie ver de arbeidsmarkt en de ingeschakelde re-integratiebedrijven. In heverre werkt de gemeente p het gebied van re-integratie samen met andere partijen dan reintegratiebedrijven? 10. He wrdt deze kennis benut in relatie tt het bereiken van de gestelde delen? 11. Wrdt er lering getrkken uit het verleden, bijvrbeeld met betrekking tt deltreffendheid van de instrumenten? (hebben er evaluaties plaatsgevnden met betrekking tt de invering van de WWB en ABW, en in heverre heeft dit geleid tt aanpassingen?) 12. Kan de raad haar cntrlerende en kaderstellende taak met de infrmatie die ze ntvangt uitveren? 13. Vult de raad haar cntrlerende en kaderstellende taak adequaat in? 1.3. Methdlgie Het nderzek is uitgeverd aan de hand van verschillende nderzeksmethden. Het gaat hierbij m een dcument- en literatuurstudie, interviews binnen de gemeente, interviews met externe partijen en een dssiernderzek aan de hand van een steekpref. In de bijlage is een lijst van gebruikte dcumenten en geïnterviewde persnen pgenmen. Het cncept-feitenrapprt is vr wederhr aangebden aan de rganisatie. Hierp is een uitgebreide reactie ntvangen, die p een aantal punten geleid heeft tt aanpassingen in het rapprt. Het cncept-eindrapprt inclusief cnclusies en aanbevelingen is vervlgens vr bestuurlijk wederhr aan het cllege vrgelegd. De reactie van het cllege is integraal nderdeel van dit rapprt. 1.4. Leeswijzer In dit rapprt wrdt antwrd gegeven p de dr de rekenkamercmmissie gestelde nderzeksvragen. In hfdstuk 2 van het rapprt wrdt een krte inleiding gegeven ver re-integratie in Nederland. Daarnaast bevat dit hfdstuk een schets van de arbeidsmarkt en het bijstandsbestand in de gemeente Smallingerland. Hfdstuk 3 geeft een verzicht van het re-integratiebeleid in de gemeente en de daaruit vrtvleiende delen. In hfdstuk 4 wrdt ingegaan p de resultaten van het gestelde beleid. Hierbij wrdt zwel gekeken naar de beleidsresultaten als naar de financiële realisatie van het geverde beleid. 8
Hfdstuk 5 richt zich p de bedrijfsvering en de infrmatievrziening met betrekking tt het nderwerp. Het gaat hierbij zwel m de infrmatieverzameling als m de wijze waarp de infrmatievrziening naar de gemeenteraad is geregeld. Hfdstuk 6 geeft antwrd p de deelvragen en bevat de algehele cnclusie alsmede de aanbevelingen. 9
2. Inleiding p het nderwerp 2.1. Wet Werk en Bijstand De invering van de Wet Werk en Bijstand (WWB) per 1 januari 2004 is nderdeel van de mdernisering van de sciale zekerheid zals deze dr het vrige kabinet is ingezet. Kerngedachte van de WWB is dat iedere Nederlander in zijn f haar eigen bestaan met vrzien ( werk bven inkmen ). Pas wanneer dat niet lukt, is een uitkering mgelijk. Een aanscherping van de rechten en plichten, het afschaffen van regelingen vr gesubsidieerde arbeid, het afschaffen van categriale vrijstellingsregelingen en categriale bijzndere bijstand zijn vrbeelden van belangrijke wettelijke maatregelen. Vr gemeenten betekende de invering van de WWB meer financiële verantwrdelijkheid vr zwel de uitkeringen als de re-integratie van cliënten met een bijstandsuitkering. Deze financiële verantwrdelijkheid is gepaard gegaan met een grtere beleidsvrijheid. Gemeenten mgen zelf keuzes maken met betrekking tt het in te zetten re-integratiebeleid en welk aanbd aan re-integratievrzieningen zij de cliënten ter beschikking stelt. Met de invering van de WWB werden gemeenten verplicht re-integratiedienstverlening maximaal uit te besteden p de geprivatiseerde reintegratiemarkt. Met ingang van 1 januari 2006 hebben de gemeenten meer ruimte gekregen m re-integratiediensten zelf uit te veren. Ok werd samenwerking in de keten bij de invering van de WWB gestimuleerd. Gemeenten meten samenwerken met het CWI bij de diagnse en intake. Deze samenwerking kan desgewenst verder uitgebreid wrden. Dr de financiële verantwrdelijkheid van de gemeente heeft de gemeenteraad een belangrijke sturende en cntrlerende rl gekregen p het terrein van werk en inkmen. De gemeenteraad kan de kaders stellen waarbinnen gepereerd met wrden en kan delstellingen frmuleren. Uit de WWB-mnitr van Divsa 2 blijkt dat sciale diensten echter ng weinig gestuurd en gecntrleerd wrden dr hun gemeenteraad en het cllege van B&W. Vaak ntbreekt er k een bestuurlijke lange termijn visie p het gebied van werk en inkmen. 2.2. Krte kenschets van de algemene prblematiek De deltreffendheid en delmatigheid van re-integratie is al enkele jaren een nderwerp van (rekenkamer-)nderzek. De rekenkamer van de gemeente Amsterdam cncludeert in haar rapprt Re-integratie - begeleiding van bijstand naar werk 3 dat de gemeente ng nvldende kstenbewust handelt bij het begeleiden van cliënten naar werk en dat zij de cliënten beter in beeld met huden als zij in een traject zitten. Een paar maanden eerder trekt de rekenkamercmmissie van de gemeente Utrecht 4 ngeveer gelijke cnclusies: De kennis ver de cliënten is nvldende en de gemeente weet niet f haar beleidsmaatregelen wel werken. Bvendien is niet duidelijk f de gemeente haar geld ged besteedt. 2 CAB (2008) Divsa mnitr 2008: Wrstelen met invled, Divsa Utrecht 3 Rekenkamer Amsterdam (2007): Re-integratie - begeleiding van bijstand naar werk, Amsterdam 4 Rekenkamercmmissie Utrecht (2006) Maak werk van bijstand, Utrecht 10
Uit diverse nderzeken van het CAB 5 blijkt dat gemeenten vaak ng wrstelen met hun pdrachtgeverschap. Z kent men het cliëntenbestand vaak nvldende, is er ng te weinig kennis binnen sciale diensten ver effectieve re-integratieinstrumenten en hebben gemeenteraden vaak ng nvldende nagedacht ver de vraag waaròm men aan re-integratie det en wat dat aan resultaten met pleveren. Er zijn k diverse nderzeken die zicht geven p de deltreffendheid van reintegratie-instrumenten. Z heeft het nderzeksbureau SEOR 6 ndermeer een studie gedaan naar re-integratieactiviteiten bij zes verschillende sciale diensten en heeft het bureau SEO een zelfde nderzek gedaan in de gemeente Amsterdam 7. Deze nderzeken laten zien dat de deltreffendheid van instrumenten samenhangt met de kenmerken van de cliënten waarvr men ze inzet. Z blijkt bijvrbeeld dat vr de meest kansrijke cliënten in het bijstandsbestand re-integratietrajecten weinig effect srteren. Uit nderzek van Bureau Onderzek 8 naar de deltreffendheid van reintegratie in de gemeente Grningen blijkt dat bij het verkrijgen van werk persnskenmerken een grtere invled hebben dan het vlgen van een re-integratietraject. Tt slt is het belang van een deltreffende en delmatige besteding van de reintegratiemiddelen grt: in 2008 knden alle Nederlandse gemeenten uit het werkdeel samen ruim 1,5 miljard Eur besteden aan de re-integratie van bijstandscliënten (de gemeente Smallingerland ntving hier ruim 8,5 miljen van). Kleine verbeteringen kunnen in dit verband al tt frse besparingen leiden. Mmenteel staan de deltreffendheid van re-integratie, de besteding van middelen en de wijze van rganisatie ter discussie. Dit blijkt niet alleen uit verschillende nderzeken van rekenkamercmmissies naar het re-integratiebeleid van gemeenten, maar het blijkt k uit het landelijke en wetenschappelijke debat ver de effecten van reintegratie 9. De minister en staatssecretaris van SZW hebben in januari 2008 een brief naar de Tweede Kamer gestuurd, met daarin de uitkmsten van een beleidsdrlichting ver het nut en de ndzaak van re-integratie 10. Uit de beleidsdrlichting, die betrekking heeft p de peride 2001-2005, kmen een aantal zaken naar vren: De brut-effectiviteit 11 van re-integratie neemt te. Het blijkt dat er steeds meer bijstandsgerechtigden tijdens f na een re-integratietraject weer aan het werk kmen. Een causale relatie tussen re-integratie en de kansen p de arbeidsmarkt is meilijk vast te stellen: Institutinele, macr-ecnmische en individuele factren zijn van invled p de vraag f een persn succesvl is p de arbeidsmarkt. 5 Rekenkamercmmissie Achtkarspelen, Dantumadeel, Dngeradeel (2007), Deltreffendheid en delmatigheid van re-integratie, Streekraad Ost-Grningen (2004), Mnitr re-integratie Ost-Grningen, Grningen 6 SEOR (2006), Het gebruik van prikkels in de bijstand, Rtterdam 7 SEO (2006), Van bijstand naar werk in Amsterdam, Amsterdam 8 Bureau Onderzek & IPC, gemeente Grningen (2004), Uit de bijstand: de resultaten van trajectactiviteiten, Grningen 9 Zie nder meer: Regiplan (2006) De re-integratiemarkt geijkt. Amsterdam: Regiplan; Kning, J. de, A. Gelderblm, K. Zandvliet & L. van den Bm (2005) Effectiviteit van re-integratie: de stand van zaken, literatuurnderzek. Rtterdam: SEOR. 10 Tweede Kamer, vergaderjaar 2007-2008, 28719, nr 43 11 Brut-effectiviteit: de mate waarin mensen na een re-integratietraject uitstrmen vlgens het del van het traject 11
De nett-effectiviteit 12 van re-integratie neemt iets te. Uit een verzicht van 11 nderzeken ver de peride 1995-2005 blijkt dat van de bijstandsgerechtigden die aan het werk kmen tijdens f na een re-integratietraject een iets grter wrdend deel dit k daadwerkelijk te danken heeft aan het gevlgde traject. Het nett-effect van re-integratie varieert sterk per delgrep en gebruikte instrumenten. Niet vr alle bijstandsgerechtigden is het vlgen van een reintegratietraject even zinvl. Het blijkt dat re-integratie het meeste effect heeft vr bijstandsgerechtigden die ver van de arbeidsmarkt afstaan. Hierbij kan gedacht wrden aan uderen en langdurig werklzen. Verder kmt naar vren dat met name werkervaringsplekken en bemiddeling f een cmbinatie daarvan, effectieve instrumenten zijn. Overigens geldt vr alle delgrepen en instrumenten dat he eerder men start he grter de kans p resultaat is. Re-integratie brengt mensen die niet direct aan het werk kmen wel dichter bij de arbeidsmarkt. Niet alle trajecten binnen re-integratie zijn gericht p het teleiden naar regulier werk. Ok het (maatschappelijk) activeren van bijstandsgerechtigden valt nder de nemer re-integratie. Het blijkt dat deze trajecten een psitieve invled hebben p de kansen p de arbeidsmarkt. Gemeentelijke budgetten wrden steeds minder ingezet vr gesubsidieerde arbeid en steeds meer vr activiteiten m mensen regulier aan het werk te helpen. Re-integratie levert weinig rendement p in termen van besparing p de uitkeringslasten. 2.3. De arbeidsmarkt in Smallingerland De gemeenten hebben vanuit de Wet Werk en Bijstand (WWB) de plicht m iedereen die een bijstandsuitkering heeft te begeleiden naar werk. Om dit te bereiken hebben de gemeenten via het werkdeel van het WWB-budget geld gekregen vr de reintegratie van bijstandsgerechtigden, niet-werkende werkzekenden en nietuitkeringsgerechtigden (NUG). De gemeente Smallingerland keerde eind van 2007 1.160 WWB-uitkeringen uit. Tabel 1. Kengetallen Wet Werk en Bijstand, 2007 Activiteit 2004 2005 2006 2007 Kerngegevens: Aantal inwners Berepsbevlking Bijstand Aantal bijstandsuitkeringen %van het ttaal aantal huishudens Ontwikkeling 54.437 27.000 1.445 6% 5% 54.916 54.993 22.000 * ) 25.000 1.396 6% -4% 1.254 5% -10% 54.962 25.000 1.160 5% -8% Brn: CBS, min SZW. *) Vr het in de reeks afwijkende getal in 2005 is geen verklaring; de cijfers zijn vergenmen van het CBS. De arbeidsmarkt in de gemeente Smallingerland kenmerkt zich dr een lagere participatie van burgers p de arbeidsmarkt dan in de prvincie f het gemiddelde van Nederland. Het werklsheidspercentage ligt hger dan gemiddeld in Nederland en de prvincie Fryslân. 12 Nett-effectiviteit: de mate waarin mensen na een re-integratietraject dankzij dit traject uitstrmen vlgens het del van het traject. 12
Tabel 2. Deelname aan de arbeidsmarkt, 2006 Nett participatie 13 Werklsheidspercentage 2006 2007 2006 2007 Smallingerland 59,0% 64.0% 8,4% nb Fryslân 62,1% 64,6% 6,3% 4,9% Nederland 64,6% 66,2% 5,5% 4,5% Brn: CBS Het pleidingsniveau van de berepsbevlking is als vlgt pgebuwd: Tabel 3. Berepsbevlking naar pleidingsniveau, 2006 Laag nderwijsniveau Middelbaar nderwijsniveau Hg nderwijsniveau Smallingerland 25% 50% 25% Fryslân 24% 50% 26% Landelijk 24% 45% 31% Brn: CBS In de gemeente Smallingerland waren in 2007 29.083 banen. Dit is meer dan de berepsbevlking van de gemeente. Banen wrden echter k ingevuld dr inwners van andere gemeenten. Qua werkgelegenheid heeft de gemeente Smallingerland een relatief grt aantal banen binnen de industrie, zrg, de handel en de zakelijke dienstverlening. De afgelpen jaren hebben vral de buw, transprt en zakelijke dienstverlening een sterke grei drgemaakt. De industrie laat daarentegen een kleine krimp zien. Uit nderzek 14 blijkt dat de kansen vr laag pgeleiden p een baan in de gemeente Smallingerland relatief klein zijn. Er zijn relatief weinig banen vr laag pgeleiden terwijl het aanbd van laagpgeleiden hg is. Tabel 4. Verdeling werkgelegenheid Smallingerland, 2007 Sectr Aantal banen Aandeel Ontwikkeling 2002-2007 Landbuw 598 2% -7,0% Industrie 5.867 20% -2,9% Buw 2.279 8% 27,2% Handel 5.135 18% 2,7% Hreca 807 3% 2,0% Transprt & cmmunicatie 1.576 5% 30,0% Financiële instellingen 387 1% 1,0% Zakelijke dienstverlening 3.281 11% 26,5% Overheid 597 2% 2,6% Onderwijs 2.137 7% 9,6% Zrg 5.307 18% 21,7% Overige dienstverlening 1.112 4% 3,2% Ttaal 29.083 100% 10,1% Brn: Werkgelegenheidsregister Fryslân Het Centrum vr Werk en Inkmen (CWI) hudt k gegevens bij ver de arbeidsmarkt. Hieruit blijkt dat in de afgelpen jaren het aantal niet werkende werkzekenden 15 in de gemeente Smallingerland sterk is afgenmen. De penstaande vacatures 13 Het aandeel van de werkzame berepsbevlking als % van de ptentiële berepsbevlking. 14 Divsa Mnitr 2007, Atlas vr gemeenten, in pdracht van Divsa, publicatie 11 juli 2007 15 Niet werkende werkzekenden: alle bij het CWI ingeschreven werkzekenden die p dit mment geen baan hebben. Dus zwel cliënten met een bijstandsuitkering, maar k cliënten met een WW-uitkering f mensen znder uitkering. 13
laten een wisselend beeld zien. Na een afname in 2007 neemt het aantal penstaande vacatures in 2008 weer te. Tabel 5. Kerncijfers arbeidsmarkt CWI, gemeente Smallingerland December 2006 December 2007 September 2008 Niet werkende werkzekenden (NWW) 2.334 2.077 1.748 % NWW p berepsbevlking 9,9% 8,8% 7,4% Openstaande vacatures 197 75 114 Brn: CWI Tabel 6. NWW naar pleidingsniveau, gemeente Smallingerland. Laag nderwijsniveau Middelbaar nderwijsniveau Hg nderwijsniveau December 2006 49% 45% 6% December 2007 50% 39% 12% September 2008 50% 38% 12% Brn: CWI Vr het nderzek zijn interviews gehuden binnen de gemeente en met partijen die zich met re-integratie bezig huden. Tijdens de gehuden interviews is gevraagd naar de arbeidsmarkt in de gemeente Smallingerland. Uit de antwrden kmt een gedifferentieerd beeld ver de arbeidsmarkt naar vren. Er is bijvrbeeld geen vereenstemming ver de vraag f er geneg banen zijn in de gemeente en mgeving m bijstandgerechtigden te laten uitstrmen. De meeste geïnterviewden geven aan dat er vldende banen beschikbaar zijn in de regi maar dat het meilijk is hier één p één bijstandgerechtigden p te plaatsen. Vral laaggeschld werk is er vlgens de meeste geïnterviewden te weinig. Overigens zijn er k geïnterviewden die aangegeven dat er vldende laaggeschld werk in de regi is. De gemeente geeft aan dat zij prbeert m in te spelen p de arbeidsmarkt dr werkgevers lnkstensubsidies te bieden en in te zetten p sectren waar veel laaggeschld werk in te vinden is. De gemeente nemt hierbij als vrbeeld terisme. 2.4. Bestandsanalyse In de afgelpen jaren is het vlume van het WWB-cliëntenbestand van de gemeente Smallingerland teruggelpen van 1.450 cliënten in 2004 naar 1150 cliënten in juli 2008 (zie tabel). De relatieve afname van het bestand van 21% ligt hiermee bven de ntwikkeling die we prvinciaal en landelijk zien. Tabel 7. Vlumentwikkeling WWB Cliëntvlume (persnen) December 2004 December 2005 December 2006 December 2007 Juli 2008 Ontwikkeling 2004- juli 2008 Smallingerland 1450 1400 1250 1160 1150-21% Fryslân 13050 13120 11970 10680 10540-19% Landelijk 362950 355010 329380 304710 299610-17% Brn: CBS Als we de kenmerken van het bijstandsbestand van de gemeente Smallingerland bestuderen, valt in eerste instantie p dat de leeftijdsgrepen bven de 35 jaar het meest vertegenwrdigd zijn. Verder valt uit figuur 1 af te lezen dat er een frse daling heeft plaatsgevnden van het aantal cliënten nder de 45 jaar met een bijstandsuitkering. Dit is in vereenstemming met het landelijke beeld. De grep bijstandsgerechtigden van 56 jaar en uder neemt niet af. Dit laatste wrdt verrzaakt dr een ntheffing van de arbeidsplicht vr cliënten uder dan 57,5 jaar. 14
Figuur 1. Aantal bijstandsuitkeringen naar leeftijd in de gemeente Smallingerland 450 400 350 300 250 200 170 270 230 200 390 350 280 320 310 290 250 250 250 150 100 80 80 50 40 40 40 0 < 25 26-35 36-45 46-55 56-65 65 > Brn: CBS (afgrnd p 10-tallen) dec-04 dec-05 dec-06 dec-07 jul-08 De meerderheid van het bijstandbestand van de gemeente Smallingerland bestaat uit vruwen. Met name binnen de grepen uder dan 35 jaar zijn vruwen sterk vertegenwrdigd. Figuur 2. Percentage bijstandsuitkeringen naar geslacht in de gemeente Smallingerland 70% 60% 58% 59% 58% 59% 60% 50% 40% 42% 41% 42% 41% 40% 30% 20% 10% 0% dec-04 dec-05 dec-06 dec-07 juli-08 man vruw Brn: CBS Veruit de grtste grep bijstandsgerechtigden heeft langer dan een jaar een uitkering. Opvallend is dat na een krimp het aantal uitkeringen krter dan een jaar in 2008 weer teneemt. 15
Tabel 8. Uitkeringsgerechtigden naar uitkeringsduur (afgernd p 10-tallen) Uitkeringsduur December December December December Juli 2004 2005 2006 2007 2008 Krter dan 12 maanden 370 (26%) 290 (21%) 280 (22%) 260 (22%) 300 (26%) Langer dan 12 maanden 1080 (74%) 1100 (79%) 980 (78% 900 (78%) 860 (75%) Brn: CBS Smmige cliënten hebben een ntheffing van de arbeidsplicht. Deze ntheffing wrdt gegeven p basis van delgrepkenmerken (bijvrbeeld leeftijd f de zrg vr jnge kinderen) f mdat cliënten vanwege psychische, fysieke, sciale f medische belemmeringen een zrgtraject hebben. In de meeste gevallen gaat het hier m de grep niet-kunners. In de nderstaande tabel staat een verzicht van de ntwikkeling van het aantal ntheffingen in de gemeente Smallingerland Tabel 9. Ontheffing van de arbeidsplicht naar reden, gemeente Smallingerland 2004 2005 2006 2007 Vlledige sciale ntheffing 70 62 56 51 Gedeeltelijke sciale ntheffing 12 24 14 11 Vlledige medische ntheffing 326 303 324 329 Gedeeltelijke medische ntheffing 102 97 81 77 Ontheffing persnen uder dan 57,5 jaar 126 185 154 129 Ontheffing met kinderen jnger dan 5 jaar 140 70 35 35 Overige ntheffing 8 8 7 2 Ttaal 784 749 671 634 Ttaal in % van het ttaal aantal cliënten 55% 54% 54% 54% Brn: infrmatievrziening Sciale Zaken, gemeente Smallingerland Het aantal ntheffingen binnen de gemeente Smallingerland blijkt relatief hg: 54%. Landelijk bleek in 2006 33% van de uitkeringsgerechtigden een ntheffing van de arbeidsplicht te hebben. De gemeente geeft aan dat dit percentage z hg ligt mdat de grep die wel kan werken al grtendeels uit de bijstand verdwenen is. Verder benadrukt de gemeente dat ntheffingen altijd gegeven wrden p basis van een nderzek dr een extern deskundige. Dit is via een cntract aanbesteed aan Lelie Hllander en Alberts verzuimmanagement. Echter: wanneer het percentage hg ligt mdat de grep cliënten die kan werken al bijna verdwenen is, betekent dit dat het percentage ntheffingen de afgelpen jaren tegenmen zu meten zijn. Immers neemt de grep die niet kan werken dan een grter aandeel in p het ttaal. De cijfers van de gemeente laten echter zien dat het percentage ntheffingen al jaren stabiel is. De cliënten van de gemeente Smallingerland kunnen ingedeeld wrden in zgenaamde fasen. Hierbij geldt he hger de fase, he verder men van de arbeidsmarkt staat. De vergrte meerderheid van de bijstandsgerechtigden in de gemeente Smallingerland is ingedeeld in fase 4. Dit hudt in dat zij een zeer grte afstand tt de arbeidsmarkt hebben. Tabel 10. Bijstandsgerechtigden gemeente Smallingerland naar fase, juli 2008 Fase aantal % 01 fase A 23 2% 02 fase B 90 8% 03 fase C 225 20% 04 fase D 762 67% Onbekend/ng niet ingedeeld 41 4% Ttaal 1141 100% Brn: Gemeente Smallingerland 16
3. Re-integratiebeleid in Smallingerland In dit hfdstuk wrdt een verzicht gegeven van het beleid dat de gemeente Smallingerland vert en de daaruit vrtvleiende delen. 3.1. Bestuurlijk kader Het cllegeprgramma 2002-2006 is summier met betrekking tt de delen vr reintegratie. Het enige aspect dat genemd wrdt, is dat het ingezette beleid m de hgere werklsheid in de regi terug te dringen wrdt vrtgezet. Het cllegeprgramma 2006-2010 zet sterk in p werk en re-integratie. Dit blijkt alleen al uit de titel van het akkrd: MENSenWERK. Uitgangspunt meten de mgelijkheden zijn en niet de eventuele belemmering van regelgeving. Aan het terugdringen van het werklsheidspercentage in de gemeente Smallingerland wrdt pririteit gesteld. Het cllege stelt zich tt del m het werklsheidspercentage in 4 jaar te laten dalen van 12,3% naar 10% f minder. Dit met bereikt wrden dr een samenhangend beleid p van ecnmische zaken, sciale zaken en nderwijs. In dit kader wrdt k aangegeven dat de ketensamenwerking met wrden geptimaliseerd, waarbij een een-lketgedachte tt de mgelijkheden behrd. Het cllege geeft aan dat zij het nacceptabel acht dat er grte grepen in de samenleving aan de kant dreigen te kmen staan: werk is vr iedereen belangrijk en het activeren van mensen richting maatschappelijke activiteiten is vaak een stap naar verdere deelname aan de samenleving. In dit kader stelt het cllege dat zij binnen reintegratie een duidelijke regierl wil vervullen, waarbij delmatigheid centraal staat. Aangegeven wrdt dat het meer zelf gaan uitveren p het terrein van re-integratie niet uitgeslten wrdt. Het cllege vermeldt verder dat het maatschappelijk middenveld nadrukkelijk bij re-integratie met wrden betrkken. Binnen het cllegeprgramma wrden twee grepen cliënten nderscheiden. In de eerste plaats wrdt jngeren nder de 23 vlgens het cllegeprgramma drie pties gebden: 1. Onderwijs/pleiding. 2. Werken. 3. Cmbinatie van leren en werk. Vr uitkeringsgerechtigden bven de 23 zal het zgenaamde wrkfirst -principe gaan gelden. Dit hudt vlgens het cllegeprgramma in dat alle mgelijkheden m te werken wrden benut, k als het slechts m enkele dagdelen gaat. In beide cllegeprgramma s in de peride 2002-2010 wrdt verwezen naar een beleidsplan. Deze beleidsplannen geven inzicht in de richting van het beleid en de daaraan verbnden ksten. Het beleidsplan 2003-2006 bevat een paragraaf uitstrmbevrdering/werklsheidsbestrijding. In deze paragraaf wrden kengetallen weergegeven vr de uitstrm naar regulier werk en vr het met behud van uitkering deelnemen aan een traject. Deze gegevens lpen echter tt 2003. In het Beleidsplan 2006-2009 zijn deze kengetallen niet meer pgenmen. Wel wrdt er een prgnse gege- 17
ven van het aantal cliënten WWB en het aantal WIW en ID-banen 16. Daarnaast zijn prgnses pgenmen ver het aantal teleidingen naar re-integratiebedrijven. Deze prgnses zijn in de nderstaande tabel weergegeven. Tabel 11. Prgnses kengetallen re-integratie Prgnse 2005 Prgnse 2006 Cliënten WWB 1440 1440 WIW 58 25 ID 185 165 Nieuwe teleidingen naar 460 460 Re-integratiebedrijven Brn: Beleidsplan 2006-2009, gemeente Smallingerland Hewel er prgnses zijn gemaakt blijkt uit de interviews dat de gemeente geen delen heeft gesteld met betrekking tt uitstrm. Men geeft aan dat het del is m zveel mgelijk cliënten duurzaam te laten uitstrmen. "Z veel mgelijk" wrdt echter niet gedefinieerd. Hewel gemeenten bij de invering van de WWB veel beleidsvrijheid hebben gekregen, is in artikel 8 van de WWB vastgelegd dat gemeenten een aantal aspecten meten vastleggen in verrdeningen. Het gaat hierbij m regels ver: het ndersteunen bij arbeidsinschakeling, het aanbieden van vrzieningen gericht p arbeidsinschakeling, het verhgen en verlagen van de bijstandsnrm en ver een evenwichtige verdeling van de aandacht vr verschillende delgrepen. De gemeente Smallingerland heeft in dit kader een re-integratieverrdening, een re-integratiebesluit en een afstemmingsverrdening vastgesteld. 3.2. Het beleidsplan He de delen die dr het cllege gesteld zijn bereikt wrden, wrdt in de verschillende re-integratie jaarplannen van de gemeente nader uitgewerkt. In deze paragraaf wrdt een verzicht gegeven van de ntwikkelingen in het re-integratiebeleid van de gemeente. Hierbij wrdt uitgegaan van de beleidsntitie Smallingerland werkt aan werk uit 2003 waarin het uitstrmbeleid van de gemeente bij de invering van de WWB is vastgelegd. Centraal in de beleidsntitie staat de uitstrmvisie: Inwners van de gemeente Smallingerland meten z veel mgelijk in een eigen inkmen kunnen vrzien dr middel van betaald werk. Hierbij wrdt benadrukt dat kiezen vr werk, kiezen vr cliënten is. De gemeente gaat er van uit dat werk het beste middel is m aan armede en sciale uitsluiting te ntsnappen. Om mensen znder werk weer te laten deelnemen aan het arbeidsprces zullen vlgens de beleidsntitie de inspanningen van de gemeente gericht zijn p het ntwikkelen van nbenutte en nvermede kwaliteiten. Het gemeentelijke instrumentarium zal vlgens het beleidsplan primair gericht zijn p de drstrm naar arbeid en p vermindering van de afhankelijkheid van uitkeringen. De gemeente erkent dat er een grep cliënten is die p de krte f middellange termijn (ng) niet aan regulier werk te is. Vr deze grep cliënten biedt de gemeente stages en leerwerkplekken aan. 16 WIW en ID-banen zijn vrmen van gesubsidieerde arbeid. 18
Het hiervr beschreven uitstrmbeleid wrdt in de beleidntitie gekenschetst dr: Snelheid in trajecten Maatwerk Een ketenbenadering met gede afspraken Cntrle van de afspraken. De beleidsntitie geeft aan dat in ruil vr een uitkering de cliënt een inspanningsverplichting heeft m een traject naar werk te vlgen. 3.3. Instrumenten Om het uitstrmbeleid vrm te geven heeft de gemeente Smallingerland een arbeidsmarktinstrumentarium pgesteld. In deze paragraaf wrdt dit instrumentarium p basis van de beleidsntitie vr 2003 beschreven. Ontheffingskeuringen De invering van de WWB maakt het nmgelijk vr de gemeente m grepen cliënten ntheffing van de arbeidsplicht te geven. Dit met p individuele basis gebeuren. De gemeente Smallingerland laat cliënten die aangeven lichamelijk f psychische beperkingen te hebben keuren dr een arbeidsdeskundige. Op basis hiervan kan een (gedeeltelijke) ntheffing van de arbeidsplicht gegeven wrden. Ok cliënten die een sciale beperking hebben (waarnder k leeftijd en het hebben van kleine kinderen gerekend wrdt) wrden dr een deskundige gekeurd. De gemeente is echter niet verplicht het advies van de deskundige ver te nemen. Persnsgerichte cursussen en trainingen Dit instrument is gericht p het versterken van de cmpetenties van de cliënt en ter bevrdering van het algemeen functineren. Hiernder vallen ndermeer taalnderwijs, sllicitatietrainingen en training vr sciale redzaamheid/vaardigheden. De cursussen/trainingen meten leiden tt een hger kwalificatieniveau. Inzet van dit instrument met in het trajectplan wrden gemtiveerd. Berepsgerichte schling Indien ndig kan bereps- f arbeidsmarktgerichte schling wrden ingezet. Het gaat hierbij m vakgerichte pleidingen zals deze er zijn vr technische, administratieve en ecnmische berepen en het nderwijs, de ICT en de zrg. Werkstages Er kunnen drie typen werkstages ingezet wrden. In de eerste plaats gaat het m gewne stages: een krtdurende vrm van nbetaalde arbeid van maximaal 6 tt 9 maanden. Het del van deze stages is het cntact met de wereld van werk te behuden. Ok kan de cliënt zich bij de stages riënteren p regulier werk. Naast deze werking kan het instrument k preventief werken. Cliënten die zelf werk kunnen vinden zullen eerder de bijstand vermijden als zij weten dat zij aan het werk meten vr een uitkering. De tweede vrm betreft de leerwerkplekken. Leerwerkplekken wrden benut m langdurig werklzen arbeidsritme p te laten den en te werken aan het zelfvertruwen. Een leerwerkplek duurt maximaal twee jaar. De laatste zes maanden wrdt de leerwerkplek gecmbineerd met bemiddelingsactiviteiten met als inzet regulier werk. De derde vrm van werkstages betreft de prefbaan. De prefbaan kan wrden ingezet dr werkgevers als rekruteringsinstrument vr nieuwe werknemers. In samenwerking wrdt schling gekppeld aan een werkstage. De ksten wrden gedeeld. Het 19
instrument is inzetbaar vr cliënten die al een andere vrm van werkstage hebben gevlgd, maar ng extra training f schling ndig hebben m aan de vacature-eisen te vlden. 3.4. Specifieke delgrepen De beleidsntitie geeft aan dat er een aantal delgrepen zijn binnen de WWB die speciale aandacht krijgen. Hiernder wrden deze delgrepen krt beschreven. Alleenstaande uders Vlgens de gemeente Smallingerland hebben eenudergezinnen, met name vruwen met een bijstandsuitkering, extra aandacht en begeleiding ndig m weer maatschappelijk actief te wrden en deel te nemen aan de arbeidsmarkt. Hierbij met rekening gehuden wrden met de cmbinatie van zrg en arbeid. Uitgangspunt hierbij is dat men investeert in de langere termijn en dat eventuele uitstrm een psitieve uitstraling zal hebben p de mgeving en de kinderen. De gemeente geeft aan dat de belangrijkste belemmeringen vr deze grep bestaan uit: Een laag pleidingsniveau. Weinig f geen werkervaring. Langdurige afhankelijkheid van uitkering en/f ex-partner. Mgelijk taal en cultuurprblemen. Gezndheidsredenen. Financiële prblemen. Aangegeven wrdt dat de kwaliteiten en vaardigheden van deze grep echter niet nderschat meten wrden. Zij zrgen er ndanks belemmeringen wel vr dat een huishuden blijft draaien. Hiervr zijn kwaliteiten ndig die in menig berep in meer f minder mate terug zijn te vinden. Vr de re-integratie van alleenstaande uders is vlgens de gemeente geen speciaal traject ndig maar wel extra aandacht vr kinderpvang. Jngeren nder de 23 jaar De gemeente maakt in haar beleidsntitie nderscheid in twee grepen jngeren binnen de WWB. In de eerste plaats zijn dit jngeren met een krte afstand tt de arbeidsmarkt. Deze grep redt zichzelf wel en heeft alleen een duwtje ndig. Dit duwtje kan bestaan uit het pden van werkervaring, bijvrbeeld een stage. De tweede grep bestaat uit jngeren met een grte afstand tt de arbeidsmarkt. Deze jngeren hebben vlgens de gemeente bijvrbeeld een sciale achterstand f nvldende schling. Om dit p te vangen zal het beleid gericht meten wrden p schling, persnsgerichte trainingen en werkervaringsplaatsen. Op deze wijze wrdt de jngeren zveel mgelijk bagage meegegeven zdat ze in alle pzichten weerbaarder zijn, waardr ze naar regulier werk begeleid kunnen wrden. In alle gevallen geldt dat het inkmen in welke vrm dan k (uitkering, stagevergeding, ln) gelijk is aan de geldende bijstandsnrm. Arbeidsgehandicapten Binnen het bijstandsbestand van de gemeente bevindt zich een grep cliënten met een arbeidshandicap. Deze grep is meestal dr een ziekte f een ngeluk in meer f mindere mate beperkt in hun bewegingsvrijheid. Deze grep bevat vlgens de beleidsntitie k smmige (ex)verslaafden. De arbeidsgehandicapten hebben net als alle anderen talenten, alleen kst het vr deze grep meer meite m de talenten te kppelen aan arbeidsmgelijkheden. Daarm hebben zij een intensief en gespeciali- 20
seerd traject ndig. Uit een nderzek dat de gemeente heeft laten uitveren blijkt de grep arbeidsgehandicapten die een berep kan den p een andere vrziening dan de bijstand zeer klein te zijn. Fase 1 cliënten Deze grep cliënten heeft geen afstand tt de arbeidsmarkt en is daarm gemakkelijk bemiddelbaar. De gemeente geeft aan dat zij deze grep zelf wil bemiddelen m een bijstandsuitkering te vrkmen. Dit laatste is vlgens de gemeente belangrijker dan de vraag f dit haar eigen verantwrdelijkheid is f die van een andere instantie. Nieuwkmers De nieuwkmers drlpen een inburgeringsprgramma. De gemeente geeft aan dat zij al tijdens dit prgramma een arbeidsteleidingstraject wil starten, waarbij met name stage en schling belangrijke instrumenten zijn. Aangegeven wrdt dat uit literatuur is gebleken dat deze zgenaamde duale trajecten leiden tt minder uitval. Gesubsidieerde arbeid. Met de invering van de WWB wrdt de gesubsidieerde arbeid afgeschaft. Gemeenten meten de WIW en ID-banen afbuwen. In de beleidsntitie wrdt aangegeven dat gesubsidieerde arbeid in de WWB een vrziening wrdt die kan wrden ingezet ten beheve van het prces naar regulier werk. De ntitie geeft aan dat vr de WIW banen een sterfhuiscnstructie is pgezet, waarbij de deelnemers wrden begeleid naar regulier werk. Vr de ID-banen wrdt geprbeerd de banen m te zetten naar reguliere banen. Hierbij wrdt aangegeven dat de werkzaamheden die in de ID banen werden verricht waardevl en nuttig zijn. 3.5. Beleidsaanpassingen In de re-integratieverrdening van de gemeente Smallingerland is pgenmen dat het cllege van B&W jaarlijks een plan pstelt, waarin p basis van het beschikbare budget wrdt aangegeven welke re-integratieactiviteiten plaatsvinden. Vanaf 2005 is er een jaarlijks re-integratieplan pgesteld, waarbij de hiervr beschreven beleidsnta Smallingerland werkt aan werk als uitgangspunt wrdt genmen. Deze jaarplannen gaan met name in p de inzet van middelen ver de verschillende instrumenten die de gemeente heeft ingekcht. In de jaarplannen wrden geen aanpassingen van het beleid genemd, wel wrden in de jaarplannen nieuwe instrumenten en trajecten genemd die ingekcht dan wel ntwikkeld zijn. In de jaarplannen staat aangegeven heveel trajecten er ingezet zullen wrden per instrument en wat de ksten zijn die hier aan verbnden zijn. Het gaat hierbij m een vrstel van het cllege van B&W. Tevens is de ntwikkeling van het aantal WIW- en ID-banen pgenmen in de jaarplannen. Met betrekking tt de WIW en ID banen heeft de gemeente beslten deze af te buwen. Hiervr heeft de gemeente een prgnse pgesteld. Deze is weergegeven in de nderstaande tabel. Tabel 12. Prgnse gemiddeld aantal WIW- en ID-banen gemeente Smallingerland 2004 2005 2006 2007 2008 Gemiddeld aantal WIW-banen 165 65 30 20 7 Gemiddeld aantal ID-banen 255 200 150 102 87 Brn: gemeente Smallingerland 21
Uit gesprekken kmt naar vren dat het del is m iedereen te laten uitstrmen. De vraag hierbij is echter he realistisch dit is. Ok is dit del nergens vastgelegd f vertaald naar tussendelen. 3.6. Ketensamenwerking Met de invering van SUWI 17 zijn de banden tussen gemeenten, CWI en UWV aangehaald. Vr gemeenten betekent dit dat het CWI de uitkeringsintake van cliënten det die een bijstandsuitkering willen aanvragen. Verder is het CWI verantwrdelijk vr de bemiddeling van cliënten die een kleine afstand tt de arbeidsmarkt hebben (de zgenaamde A-strm f fase 1). Indien deze cliënten na een half jaar ng geen baan hebben gevnden, wrden ze vergedragen naar de gemeente, die vervlgens een traject vr de betreffende cliënt kan uitzetten. De gemeente Smallingerland heeft een CWI binnen de gemeentegrenzen. Uit de gehuden interviews blijkt dat de samenwerking tussen de gemeente en het CWI beperkt is. Het CWI geeft aan zij de cliënten direct verdraagt aan de gemeente en vervlgens alleen ng basisdienstverlening biedt, bijvrbeeld p het gebied van bemiddeling. Er is geen integrale dienstverlening waarin gemeente en CWI geen nderscheid maken tussen bijstandscliënten en andere werkzekenden. Hewel het CWI meer samen zu willen werken respecteert zij de beslissing dat de gemeente dit p afstand hudt. Er bestaat k een relatie met het UWV. Mensen met een WW-uitkering van het UWV zullen naar verlp van tijd mgelijk drstrmen naar de bijstand. Het is mgelijk dat cliënten die vanuit de WW drstrmen naar WWB al een re-integratietraject hebben. De gemeente neemt in afstemming met het UWV de trajecten van deze zgenaamde samenlpcliënten ver. In de nderstaande tabel wrdt een verzicht gegeven van de prgnses ver de drstrm van WW naar WWB. Tabel 13. Prgnses drstrm WW naar WWB in % van het ttaal aantal WW-uitkeringen. 2006 2007 2008 Smallingerland 11% 13% 6% Nederland 7% 9% 5% Brn: Kennismem 08-13 en kennismem 07-01, UWV 3.7. Meetbaarheid delen In deze paragraaf wrdt vr de afznderlijke delen bekeken in heverre deze delen meetbaar zijn. Hierbij wrden de vlgende, algemeen aanvaarde nrmen gehanteerd: Tabel 14. Gehanteerde nrmen Nrm Specifiek cncreet en niet vr meerdere uitleg vatbaar; het is duidelijk welke prestaties en effecten wrden begd en p welke delgrep het beleid zich richt; Meetbaar is vastgelegd he wrdt gemeten f het del bereikt is? Realistisch zijn de delen bereikbaar? Tijdsgebnden vrzien van een tijdpad met tussendelen en een einddatum 17 Structuur Uitvering Werk en Inkmen 22
In de vrgaande paragrafen zijn een aantal delen weergeven. In de nderstaande tabel wrden deze delen berdeeld. Tabel 15. Berdeling delen Del s m r t Het cllege stelt zich tt del m het werklsheidspercentage in 4 jaar te laten dalen van 12,3% naar 10% f minder. + + + + de ketensamenwerking met wrden geptimaliseerd, waarbij een eenlketgedachte tt de mgelijkheden behrd +/- +/- + - Het cllege stelt dat zij binnen re-integratie een duidelijke regierl wil vervullen. Bij deze regierl zal delmatigheid centraal staan. Het cllege vermeld dat het maatschappelijk middenveld nadrukkelijk bij re-integratie met wrden betrkken. Inwners van de gemeente Smallingerland meten z veel mgelijk in een eigen inkmen kunnen vrzien dr middel van betaald werk += Vldet aan nrm, -= vldet niet aan nrm, +/-= vldet deels aan nrm. + - + - + + + - - - - - Vr de afbuw van de WIW en ID banen zijn prgnses pgesteld, deze zuden als prestatie-indicatren beschuwd kunnen wrden en vlden aan alle nrmen. Kwantitatieve delen met betrekking tt het re-integratiebeleid ntbreken. In de interviews wrdt genemd dat het del is m iedereen te laten uitstrmen. Dit del is wel specifiek en meetbaar, maar niet realistisch en er zijn geen tussendelen gedefinieerd. Eveneens is nduidelijk binnen welke peride dit met gebeuren. Verder kmt dit alleen terug in de interviews en is dit nergens anders vastgelegd. In de re-integratienta s wrdt aangegeven welke trajecten en instrumenten er ingezet wrden p basis van het beschikbare budget. Deze cijfers zuden als del geïnterpreteerd kunnen wrden. 3.8. Samenvatting In de cllegeprgramma s die binnen de nderzeksperide vallen zijn een aantal delen pgenmen met betrekking tt re-integratie. De meeste delen zijn niet ged meetbaar, met name drdat een tijdsaspect ntbreekt. Verder zijn vr de ntwikkeling van de gesubsidieerde arbeid prgnses pgesteld. Hewel het geen delen zijn kunnen de prgnses als prestatie-indicatren gezien wrden. De gemeente heeft in 2004 een beleidsplan vr haar re-integratieactiviteiten vastgesteld. Dit plan wrdt elk jaar uitgewerkt in een re-integratienta, waarin de inzet van middelen wrdt weergegeven. Verder bevatten de re-integratienta s een beschrijving van de trajecten. In de re-integratienta s wrdt niet beschreven wat het ingezette beleid dient p te leveren. 23
4. Resultaten van het beleid In het vrgaande hfdstuk zijn de delen die gemeente Smallingerland heeft pgesteld vr het re-integratiebeleid weergegeven. In dit hfdstuk zal ingaan wrden p de resultaten die de gemeente bereikt heeft. 4.1. Trajecten Om bijstandgerechtigden naar werk f een stap dichter bij werk te leiden zet de gemeente trajecten in. Bij de invering van de WWB waren gemeenten verplicht m nageneg alle re-integratietrajecten uit te besteden p de private markt. Sinds 2006 is het dr een wijziging in de wet 18 mgelijk m k re-integratietrajecten in eigen beheer uit te veren. De gemeente heeft ervr gekzen dr te gaan in de bestaande situatie, wat inhudt dat de re-integratietrajecten uitbesteed wrden aan private reintegratiebedrijven. Hiervr zijn (z blijkt uit verschillende interviews) een aantal redenen. In de eerste plaats waarbrgt dit de cntinuïteit, men heeft het persneel niet in dienst. De gemeentelijke rganisatie is daardr minder kwetsbaar vr schmmelingen in het bijstandsbestand. Daarnaast biedt het k de mgelijkheid m te kiezen. Om deze laatste reden heeft de gemeente Smallingerland cntracten afgeslten met veel verschillende bedrijven. Dit betekent vlgens de gemeente autmatisch k dat de kwaliteit wrdt vastgehuden: men kan altijd kiezen vr een andere partij. Bij de cntracten die zijn afgeslten met private bedrijven zijn afspraken gemaakt ver wat het del met zijn. Uit de dcumenten van de gemeente en de gehuden interviews blijkt dat bij alle ingekchte trajecten het uiteindelijke del uitstrm naar regulier werk vr minimaal 6 maanden f schling met studiefinanciering is. De invulling van de trajecten is divers. Z kan een traject bestaan uit werk, schling en/f bemiddeling. Verder is het k mgelijk dat cliënten gehlpen wrden eerst belemmeringen vr reguliere arbeid p te lssen (bv. schulden f verslavingsprblemen). Ok kan een lnkstensubsidie ingezet wrden, hiervr heeft de gemeente prjecten pgestart met werkgevers waar re-integratiebedrijven cliënten p kunnen plaatsen. Naast re-integratietrajecten die werk tt del hebben, heeft de gemeente in 2007 een start gemaakt met trajecten die meten leiden tt een actievere maatschappelijke deelname van bijstandcliënten met een ntheffing van de arbeidsplicht. Deze trajecten wrden ingezet p vrijwillige basis en wrden in samenwerking met een reintegratiebedrijf en de Maatschappelijke Onderneming Smallingerland (MOS) uitgeverd. In de nderstaande tabel wrdt een verzicht gegeven van de belangrijkste cntracten die de gemeente de afgelpen jaren heeft afgeslten met private reintegratiebedrijven vr de begeleiding naar werk. In de tabel wrden k de resultaatafspraken weergegeven. Het gaat hierbij m een percentage van het aantal gestarte trajecten dat leidt tt het del. De gemiddelde kstprijs wrdt per traject weergegeven en is bepaald aan de hand van de afgeslten cntracten. 18 Kamerstukken II 2004-2005, 30 202. Wijziging van de Wet werk en bijstand en enige andere wetten in verband met het vervallen van de uitbestedingsverplichting vr re-integratie vr gemeenten 24