Werkbek Prgressiegericht Lesgeven Gwenda Schlundt Bdien april 2018 Gwenda Schlundt Bdien - 1
Inhud I. Vrbereiding... 3 A. Wat & waarte van de les... 3 Wat... 3 Waarte... 3 B. Vrmen-en-Onderwerpen-Matrix... 5 Het lesnderdeel... 5 De werkvrm... 5 De ratinale... 5 De prgressiecheck... 5 C. Ontwerpcriteria vr de les... 8 1. Kunnen leerlingen zich cmpetent velen in deze les... 8 2. Kunnen leerlingen zich verbnden velen in deze les... 8 3. Kunnen leerlingen zich autnm velen in deze les... 8 4. Kunnen leerlingen hun interesses vlgen in deze les... 8 5. Biedt de les mgelijkheid vr cntext persnalisatie... 8 6. Kunnen leerlingen het belang van de les begrijpen... 9 7. Kunnen leerlingen zelf keuzes maken in de les... 9 8. Biedt de les een duidelijke structuur... 9 9. Kunnen leerlingen zelf actief zijn in deze les... 9 10. Vlgt de les de vlgrde van ervaring uitleg... 9 11 Is er duidelijk nderscheid tussen de leerzne en de presteerzne... 10 12 Nt yet en heb ik het ged uitgelegd... 10 13 Kan de leerling een greimindset ntwikkelen... 10 14 Krijgt de leerling prgressiefeedback... 11 Checklist ntwerpcriteria... 12 II. Spiekbriefje bij de uitvering van de les... 13 III. Prgressiereflectie... 14 Zelfreflectie... 14 Reflectie p de klas... 16 Reflectie p individuele leerlingen... 17 Reflectie met andere leraren... 18 Prgressiereflectie met leerlingen... 20 Bijlage: uitgebreide checklist prgressiegerichte leraargedragingen... 22 Gwenda Schlundt Bdien - 2
I. Vrbereiding Prgressiegericht vrbereiden van de les bestaat uit drie nderdelen. Het eerste is het wat en het waarte van de betreffende les frmuleren, het tweede is de ntwerpcriteria vr prgressiegerichte lespbuw benutten bij het bedenken van de les en het derde is de Vrmen-en-Onderwerpen-Matrix invullen zdat de les gestructureerd en gevarieerd wrdt aangepakt. A. Wat & waarte van de les Als leerlingen begrijpen wat de bedeling is van de les en waarte dit belangrijk is, wrdt het mgelijk autnm gemtiveerd te raken vr de les. Wat Het wat refereert aan de inhud van de les en he de inhud samenhangt met andere lessen f eventueel andere vakken. Het is beter m een leerdelen aan te reiken, dan m presteerdelen aan te reiken. Leerdelen zijn bijvrbeeld: deze les is het de bedeling dat je gaat begrijpen he kwadrateren werkt en wat de rekenregels daarbij zijn. Prestatiedelen zijn bijvrbeeld: deze les is het de bedeling dat je een vldende haalt vr de tets kwadrateren. Een klassenklimaat waarin leerdelen wrden aangereikt ntstaat een sfeer van meesterschap. De leerlingen willen dan graag beter wrden in de stf. Een leerdelenklimaat leidt er bij de leerlingen te dat hun self-efficacy teneemt, hun interesse en plezier in het vak teneemt en hun betrkkenheid teneemt. Ze gaan dan zelf k een leerdelen riëntatie ntwikkelen. Een klassenklimaat waarin een prestatiedelstructuur prevaleert hangt samen met ngunstige mtivatinele effecten, waarnder minder betrkkenheid en pgeven wanneer het meilijk wrdt en vermijdingsgedrag van leerlingen. Waarte Het waarte refereert aan wat het belang is van de lesstf. Het waarte wrdt het beste gefrmuleerd in termen van intrinsieke delen, dus in termen van wat de leerling erdr ntwikkeld, leert, welke prgressie de leerling ermee kan gaan bereiken, de bredere relevantie van de lesstf vr het leven van de leerling en vr anderen. Het waarte wrdt bij vrkeur z min mgelijk gefrmuleerd in termen van extrinsieke delen, dus in termen van cijfers, het halen van examens, het verkrijgen van een belning f prijs en status. De reden daarvan is dat intrinsieke delen nastreven leidt tt psychlgisch welbevinden van de leerling en daarnaast presteren leerlingen beter, ze nemen actiever deel aan de les, ze huden de activiteit beter en langer vl en ze presteren beter. Leerlingen die extrinsieke delen nastreven mdat ze dat del pgelegd krijgen dr een dcent f uder (beter meten scren dan anderen, hge cijfers halen, mi en slank en rijk wrden et cetera), velen zich nder druk staan. Dat leidt erte dat ze minder ged presteren, minder lang vlhuden, minder bereid zijn dr te zetten bij tegenslag, minder actief betrkken zijn bij de les en angstig zijn in de klas. Gwenda Schlundt Bdien - 3
Checklist Wat & Waarte WAT: de inhud van de les en wat er van de leerling verwacht wrdt Prgressiegerichte Frmuleringen (Vul bij het wat en het waarte 1 van de zinnen aan ter vrbereiding van je les) Het del van deze les is. Deze les gaan we aan de slag met.. Het nderwerp van deze les is. Het thema van deze les is.. WAARTOE: wat het belang ervan is, wat de relevantie is Dit nderwerp is belangrijk mdat.. Als je deze stf ged leert beheersen kun je.. Ged kunnen xxx is belangrijk vr Met de resultaten gaan we den Je hebt deze kennis ndig m.. Gwenda Schlundt Bdien - 4
B. Vrmen-en-Onderwerpen-Matrix Een hulpmiddel bij het maken van een lesstructuur is de Vrmen-en-Onderwerpen-Matrix (VOM). De VOM bestaat uit vier klmmen: 1. Het lesnderdeel (wat) 2. De werkvrm (he) 3. De ratinale (waarte) 4. De prgressiecheck Het lesnderdeel In deze klm kmt het betreffende lesnderdeel te staan. De start van de les, de telichting p het del van de les, de uitleg et cetera. De werkvrm In deze klm kmt de aanpak van dat lesnderdeel te staan. Leerlingen werken individueel, in grepjes, krijgen plenaire uitleg et cetera. Ok het materiaal waarmee de leerlingen aan de slag gaan wrdt hier genteerd. De ratinale In deze klm kmt het waarte van dat lesnderdeel te staan. Wat kan het lesnderdeel de leerling pleveren? Wat is de reden waarm dit lesnderdeel belangrijk is? De prgressiecheck In deze klm kmt te staan he de leraar ervr zrgt dat bij de afrnding van het lesnderdeel de leerling zicht krijgt p zijn bereikte prgressie. Dr zelf te vergelijken wat hij heeft bedacht en wat de juiste antwrden zijn, dr feedback van de leraar f van andere leerlingen te krijgen ten aanzien van wat hij al ged det en wat zijn vlgende stap kan zijn et cetera. Een vrbeeld VOM staat hierna: Gwenda Schlundt Bdien - 5
Vrbeeld VOM les Engels Lesnderdeel (wat) Start Del van de les Schrijfpdracht: schrijf een email aan een vriend van ngeveer een half A-viertje in het Engels ver je interesse (hbby, nderwerp) Huiswerk kiezen Werkvrm (he) In du s praten leerlingen vijf minuten ver wat ze interessant vinden (bijv. een hbby, een nderwerp dat ze beit) Plenair dr leraar Leraar geeft plenair krte instructie ver de crrecte pzet van een emailbericht Leerlingen schrijven vervlgens individueel Leraar is beschikbaar vr vragen van leerlingen Leraar reikt drie huiswerkpties aan waaruit leerlingen er 1 mgen kiezen De ratinale (waarte) Activering van de leerlingen, directe betrkkenheid bij de les, verbndenheid met elkaar, fcus p wat ze interessant vinden Leerlingen hebben verzicht ver de structuur en de ratinale van de les Structuur bieden, duidelijkheid bieden zdat leerlingen aan de slag kunnen en zich cmpetent velen Activering, gepersnaliseerde cntext creëren: in het Engels kunnen schrijven ver iets dat de leerling interessant vindt Hulp en feedback geven waar ndig zdat leerlingen zich ndersteund velen en cmpetent velen (cmpetentie-behefte) Huiswerk is het meest effectief als leerlingen kunnen kiezen welk huiswerk vr hen nu het meest interessant en relevant is (autnmie-behefte) De prgressiecheck Leraar vraagt plenair een paar leuke vrbeelden van wat leerlingen interessant vinden Leraar vraagt f leerlingen del en aanpak begrijpen Leraar geeft een vrbeelduitwerking van een crrecte email en vraagt leerlingen m de eigen email te vergelijken met het crrecte vrbeeld Leraar biedt aan m e-mails van leerlingen te lezen en feedback te geven Leraar vraagt aan leerlingen welke huiswerkptie ze hebben gekzen en spreekt af he / wanneer ze ermee verder gaan Reflectie en afrnding Leraar vraagt leerlingen wat ze het leukst en interessants vnden deze les en bedankt ze vr hun bijdrage Infrmatie verkrijgen ten aanzien van interesses en mtivatie van leerlingen en erkenning en waardering tnen (verbndenheidsbehefte) en ngmaals de ratinale van de lesstf kunnen uitleggen Leraar geeft aan he hij de verkregen infrmatie van leerlingen gaat benutten in de vlgende les Gwenda Schlundt Bdien - 6
VOM vr eigen les Lesnderdeel (wat) Werkvrm (he) De ratinale (waarte) De prgressiecheck Gwenda Schlundt Bdien - 7
C. Ontwerpcriteria vr de les Er zijn 14 ntwerpcriteria vr prgressiegerichte lesaanpak. Ze staan hiernder samengevat en aan de hand van de checklist kun je tetsen welke ntwerpcriteria je al benut in je lespzet en welke je meer zu kunnen gaan benutten. 1. Kunnen leerlingen zich cmpetent velen in deze les De basisbehefte aan cmpetentie hudt in dat leerlingen de perceptie willen hebben dat ze in staat zijn m te handelen wat er van ze gevraagd wrdt. Dat betekent niet dat ze alleen den wat ze al ged kunnen. Het betekent wel dat ze p een niveau wrden uitgedaagd waarvan ze de perceptie hebben dat ze het aan kunnen, dat ze in staat zijn m de stf te gaan begrijpen en te gaan leren. 2. Kunnen leerlingen zich verbnden velen in deze les De basisbehefte aan verbndenheid hudt in dat leerlingen zich gerespecteerd en gewaardeerd willen velen dr de leraar en de medeleerlingen, dat ze wrden gezien als een belangrijk en waardevl lid van de grep. Het betekent niet dat leraren alles ged vinden wat de leerlingen den, maar wel dat de leerling als mens wrdt gerespecteerd m wie hij is. Dat betekent dat er geen sprake is van cnditinele waardering, ftewel de leraar vindt de leerling alleen een ged kind wanneer die zich gedraagt zals hij zich hrt te gedragen. 3. Kunnen leerlingen zich autnm velen in deze les De basisbehefte aan autnmie hudt in dat leerlingen de perceptie willen hebben dat zij zelf de rigine zijn van hun gedrag. Dat betekent dat leerlingen gedrag willen laten zien waar ze achter staan, mdat ze het belangrijk f interessant vinden wat ze den. Het betekent niet dat leerlingen alleen maar den waar ze zelf zin in hebben, maar wel dat ze dingen den mdat ze begrijpen wat het belang f het interessante ervan is. Tegenver autnmie staat heternmie, en dat wil zeggen dat de leerling de perceptie heeft dat hij det wat hij det mdat hij een pin is van de leraar. Hij met den wat hij det anders dreigt straf, f lnkt een belning f verliest/verdient hij het respect van de leraar. 4. Kunnen leerlingen hun interesses vlgen in deze les Intrinsieke mtivatie is een hge kwaliteit van mtivatie, die ntstaat wanneer leerlingen kunnen den wat ze interessant vinden m te den. Als leerlingen iets den dat ze interessant vinden zetten ze dr bij tegenslag, leren ze diepgaand, zijn ze betrkken bij de les, zijn ze creatief en prbleemplssend bezig en krijgen ze energie van wat ze den. Ze ntdekken k hun verdere interesses, want als leerlingen hun interesses vlgen ntwikkelen hun interesses zich. 5. Biedt de les mgelijkheid vr cntext persnalisatie Een gede manier m interesse bij studenten te faciliteren is dr cntext persnalisatie. Dit betekent dat de inhud van de taak wrdt gematcht met de inhud (karakters, bjecten, thema s) van de buitenschlse interesse van de leerling. Interesse therie geeft een duidelijke verklaring vr deze psitieve effecten van cntext persnalisatie. Cntext Gwenda Schlundt Bdien - 8
persnalisatie ndersteunt de mtivatie van de leerling plus zijn kennisverwerving dr psitief affect, de ervaren waarde van het vak en de pbuw van kennis. Dat zijn de drie kerncmpnenten van individuele interesse. Psitief affect ntstaat drdat de interesse van de leerling wrdt aangesprken dr de stf direct bij de start te relateren aan een persnlijk interessegebied. De gepercipieerde waarde van het nieuwe vak wrdt gestimuleerd drdat de leerling het vak tepast p een bestaande interesse. De leerling heeft waarschijnlijk al kennis p het gebied van zijn interesse en vegt daar nieuwe kennis aan te via het betreffende vak. Deze drie factren tezamen stimuleren een interesse in het nieuwe vak, die langdurig kan wrden. 6. Kunnen leerlingen het belang van de les begrijpen Geïnternaliseerde extrinsieke mtivatie is een hge kwaliteit van mtivatie, die ntstaat wanneer leerlingen begrijpen wat het belang f de waarde is van wat er van ze wrdt verwacht. De leerlingen staan er dan helemaal achter m ged mee te den met de les, niet mdat ze het z interessant vinden, maar wel mdat ze het belang begrijpen van wat ze aan het leren zijn. Als leerlingen er helemaal achter staan m met de lesstf bezig te zijn, zetten ze dr bij tegenslag, leren ze diepgaand, zijn ze betrkken bij de les, zijn ze creatief en prbleemplssend bezig en ervaren ze vldening. Het kan k leiden tt het ntwikkelen van interesse in de stf en ze kunnen zelfs leuk gaan vinden wat ze eerder niet interessant vnden. 7. Kunnen leerlingen zelf keuzes maken in de les Als leerlingen zelf keuzes kunnen maken, binnen de structuur van de les, versterkt dit hun perceptie dat ze autnm functineren en dat ze erachter staan wat ze den. Om de perceptie te hebben dat je autnm functineert, meten de keuzemgelijkheden die je gebden wrden betekenisvl zijn. Keuzemgelijkheden zijn pas betekenisvl wanneer de leerling begrijpt welke keuzes hem wrden gebden en wat de relevantie is van die keuzes. 8. Biedt de les een duidelijke structuur Autnm functineren en je cmpetent velen in de les is alleen mgelijk binnen duidelijke structuren. De leerling met daarm binnen een duidelijke structuur functineren, hij wil weten wat de bedeling is, welke hulpmiddelen er zijn, wat er van hem verwacht wrdt, he de stf in elkaar zit, welke keuzemgelijkheden hij heeft en wat die keuzes betekenen, he hij het nu det, wat hij al heeft bereikt, welke prgressie hij verder met bereiken en he hij daar kan kmen. Instructie geven is een belangrijk nderdeel van het bieden van structuur. 9. Kunnen leerlingen zelf actief zijn in deze les Leerlingen die zelf actief bezig zijn met de lesstf en materialen leren diepgaander, mdat ze de stf actief verwerken en relateren aan hun eigen ervaringen. De lesmaterialen wrden dan k het best niet gemnpliseerd dr de leraar, maar wrden ter beschikking gesteld van de leerlingen zdat die er actief mee aan de slag kunnen gaan. 10 Vlgt de les de vlgrde van ervaring uitleg Ervaring en uitleg leiden tt verschillende srten kennis en ze werken heel ged samen wanneer de ervaring eerst kmt. Dus bij de pbuw van de les werkt het ged m na een Gwenda Schlundt Bdien - 9
krte instructie de leerlingen eerst een bepaalde ervaring te laten pden, ze zelf in de gelegenheid te stellen m generalisaties te frmuleren en daarna uitleg en verklaringen te hren van de dcent. De ervaring is effectief wanneer die wrdt gepresenteerd als een prbleem dat met wrden pgelst en als de ervaring precies aansluit bij wat de leerling met f wil leren. Uitleg die vlgt p een ervaring die precies aansluit p wat de leerling wil f met leren p dat mment, is relevant en wrdt sneller begrepen dan uitleg die in de perceptie van de leerling uit de lucht kmt vallen. De uitleg van de dcent is wel degelijk een belangrijk nderdeel van een les, m tt gede kennisntwikkeling te kmen. 11 Is er duidelijk nderscheid tussen de leerzne en de presteerzne in deze les Leerlingen die ervaren dat de les een leerzne is, zijn niet bang m futen te maken en m vragen te stellen als ze iets niet begrijpen. Als leerlingen vrtdurend het gevel hebben dat de les een prestatiezne is (ik met aantnen dat ik het al kan), rept dat angst p die gemaskeerd kan wrden dr een ngeïnteresseerde, ngemtiveerde huding. In de leerzne is het de verwachting dat er futen gemaakt wrden, dat leerlingen ng niet alles weten en begrijpen en dat de leraar behulpzaam is bij het helpen begrijpen en beheersen van de stf. In de presteerzne is het de bedeling dat de leerling laat zien wat hij al kan en begrijpt en weet. He meer tijd de leerling kan drbrengen in de leerzne, he beter hij gaat presteren in de presteerzne. De balans in de lessen ligt dan k het beste p de leerzne, met z nu en dan een beperkt mment waarin de leerlingen in de presteerzne zitten. 12 Nt yet en heb ik het ged uitgelegd Als leerlingen in de presteerzne zitten, dan maken ze bijvrbeeld een tets f leveren ze een werkstuk in f presenteren ze wat ze hebben bedacht. Leraren kunnen die spannende mmenten de betekenis geven van ng niet f nt yet. Dat wil zeggen dat ze, als de leerling het meilijk vindt en niet vldende scrt, ze de leerling uitleggen dat die de stf ng niet ged geneg beheerst. Dr een ng niet frame krijgt de leerling de perceptie dat het in de tekmst wel mgelijk wrdt m beter te gaan presteren. Een laag cijfer, geeft de perceptie dat je hebt gefaald. Een berdeling nt yet geeft de perceptie dat je p een leercurve zit en ng wat meer en beter je best met gaan den. Leraren kunnen de druk p leerlingen k verlagen dr bij een tets te zeggen: Ik wil graag zicht krijgen p wat ik al ged hebt uitgelegd en wat ik ng beter aan jullie met uitleggen. Dus als jullie deze tets maken, dan ga ik kijken wat ik misschien ng wat beter met gaan uitleggen aan jullie en wat ik al ged hebt uitgelegd. In plaats van een berdeling van de leerling, wrdt de tets nu een check vr de leraar ten aanzien van zijn eigen functineren. 13 Kan de leerling de vertuiging ntwikkelen dat verbetering mgelijk is in de les Met een greimindset gaat een leerling ervan uit dat hij in staat is m beter te wrden in het betreffende vak. Met een statische mindset gaat de leerling ervan uit dat zijn prestaties afhankelijk zijn en wrden bepaald dr zijn aangebren intelligentie en talenten. Leerlingen met een greimindset reageren met veerkracht p falen en tegenslagen, hebben meer plezier in de lessen, kiezen vr uitdagende meilijke stf en presteren beter dan leerlingen met een statische mindset. Leraren kunnen een greimindset stimuleren bij leerlingen dr ze leerdelen aan te reiken, een klimaat van meesterschap in de klas te creëren, prcesgerichte Gwenda Schlundt Bdien - 10
feedback te geven (zwel cmplimenten als crrectieve feedback) in plaats van persnsgerichte feedback en effectieve leerstrategieën aan te reiken. 14 Krijgt de leerling feedback ten aanzien van zijn prgressie in deze les Leerlingen hebben behefte aan feed-up, feedback en feed frward ten aanzien van hun prgressie. Dus ze willen weten: 1. Waar ga ik heen 2. He de ik het nu 3. He kan ik een vlgende stap zetten Ze hebben geen behefte aan persnsgerichte kritiek, want die vinden ze nterecht, pijnlijk, te langdurig en verbdig. Ze schuiven persnsgerichte kritiek dus terzijde en reageren defensief f agressief. Feedback ver hun resultaten zijn alleen nuttig wanneer die wrdt gecmbineerd met een uitleg van wat ze al ged hebben gedaan en waar verbetering ndig is. Feedback p het prces werkt het beste. Dat is dus feedback die gaat m hun gevlgde aanpak, hun strategieën, hun gedrag. Psitieve prcesfeedback werkt het beste mdat die de perceptie van cmpetentie en verbndenheid versterkt en leerlingen infrmatie geeft ver wat ze al den dat ged werkt. Negatieve prcesfeedback werkt alleen wanneer de leerling een duidelijk zicht krijgt p wat en he hij het anders met gaan aanpakken (zijn strategie, aanpak, gedrag). Gwenda Schlundt Bdien - 11
Checklist ntwerpcriteria Ontwerpcriterium 1. Kunnen leerlingen zich cmpetent velen in deze les? 2. Kunnen leerlingen zich verbnden velen in deze les? 3. Kunnen leerlingen zich autnm velen in deze les? 4. Kunnen leerlingen hun interesses vlgen in deze les? 5. Kunnen leerlingen de lesstf relevant en interessant maken vr zichzelf? 6. Kunnen leerlingen het belang van de les begrijpen? 7. Kunnen leerlingen keuzes maken? 8. Biedt de les een duidelijke structuur en begeleiding? 9. Biedt de les de leerlingen de mgelijkheid zelf actief te zijn? 10. Hanteert de les een gede vlgrde en afwisseling? 11. Is er een duidelijk nderscheid tussen de leerzne en de presteerzne in de les? 12. Is er een sfeer van nt yet en heb ik het ged uitgelegd? 13. Biedt de les de mgelijkheid de vertuiging te ntwikkelen dat de leerling beter kan wrden (greimindset)? 14. Krijgt de leerling feedback ten aanzien van zijn prgressie? Benut ik al bij de pzet van deze les Wil ik meer benutten bij de pzet van deze les He kan ik hier prgressie in beken? Gwenda Schlundt Bdien - 12
II. Spiekbriefje bij de uitvering van de les In de vrbereiding van de les en in de reflectie achteraf is je fcus anders dan tijdens de les zelf. Tijdens de les ben je gefcust p het uitveren van de les en ben je niet tegelijkertijd bezig met reflecteren p he je het det. Als je namelijk gaat fcussen p he je de les aan het den bent, interfereert dit met het ged in cntact zijn met de leerlingen. Dus, in de uitvering is het beter m te vertruwen p je gede vrbereiding en spntaan te reageren p wat er gebeurt. Tijdens de uitvering van de les kan het wel handig zijn m een spiekbriefje te hebben, waarp de dingen staan die je graag zeker wilt den f je wilt herinneren. Om dat spiekbriefje ter beschikking te hebben, kun je een crrespndentiekaart pakken waarp je die dingen schrijft die je helpen m tijdens de les te den wat je belangrijk vindt. Een paar vrbeelden van wat er p z n spiekbriefje kan staan: Reminders vr jezelf Ik ga letten p mmenten dat de leerlingen geïnteresseerd en betrkken aan de slag zijn Ik wil deze les vral letten p het stellen van vragen waardr leerlingen geactiveerd wrden m zelf na te gaan denken Bij elk lesnderdeel ga ik de ratinale ged telichten Prgressiegerichte frmuleringen De stuurvraag die ik deze les ga stellen is: he kunnen jullie ervr zrgen dat jullie rustig met elkaar verleggen, zdat iedereen zich ged kan cncentreren in de les? Prgressiegerichte feedback: Het eerste deel van je antwrd klpt al, in het tweede deel klpt er ng iets niet. Kijk je stappen ng eens na bij dat tweede deel. Dat heb je ged aangepakt! Het is ged dat je xxxxx (wat de leerling heeft gedaan) Mi resultaat! He is het je gelukt? Wat deed je dat z ged werkte? Implementatie-intentie (als x gebeurt, dan de ik y) Als het druk wrdt in de klas, dan blijf ik rustig en stel ik de leerlingen de stuurvraag die ik heb vrbereid Als Klaasje een vraag stelt, dan reageer ik vriendelijk p hem en ga ik mijn best den het z uit te leggen dat hij het begrijpt (in geval je merkt dat je de neiging hebt geïrriteerd te reageren p Klaasje) Als een leerling iets zegt dat ik niet leuk vind, dan ga ik nderzeken welke plus er achter zijn min schuilt Gwenda Schlundt Bdien - 13
III. Prgressiereflectie Tijdens de les zit je als leraar grtendeels in je presteerzne, je bent aan het den wat je had bedacht en je vertruwt p je gede vrbereiding en je pgebuwde ervaring, kennis en vaardigheden. Na aflp van de les kun je weer in je leerzne stappen, dr te reflecteren p prgressie. Die reflectie kun je p verschillende manieren den. Je kunt bijvrbeeld kiezen uit de vlgende srten reflectie: 1. Zelfreflectie: reflecteren p je eigen rl als leraar 2. Klasse reflectie: reflectie p he de klas als geheel functineert 3. Leerling reflectie: reflectie p he individuele leerlingen in de klas functineren 4. Reflectie met andere leraren: reflectie p leerlingen en klassen samen met andere leraren 5. Reflectie met leerlingen Zelfreflectie De zelfreflectie draait in de kern m twee vragen: 1. Welke prgressie heb ik in mijn rl als leraar al bereikt? 2. Welke prgressie wil ik in mijn rl als leraar verder gaan bereiken? Drlp bij je zelfreflectie de vlgende stappen: 1. Lees de checklist prgressiegerichte leraar gedragingen dr 2. Nteer alles wat je al benut en tepast in de betreffende les / klas in de binnencirkel 3. Nteer alles wat je ng meer wilt benutten en tepassen in de vlgende les in deze klas in de buitencirkel 4. Kies 1 aspect uit de buitencirkel dat je als eerst naar de binnencirkel wilt kunnen verplaatsen en bedenk een manier waarp je daarmee kunt beginnen de vlgende les Gwenda Schlundt Bdien - 14
Checklist prgressiegerichte leraar gedragingen Bereidt de les vr aan de hand van de VOM Legt het wat en het waarte van de lesnderdelen uit aan leerlingen Geeft erkenning vr het perspectief en de gevelens van leerlingen Geeft de leerlingen verzicht ver de structuur van de les en de lesstf Biedt leerlingen keuzemgelijkheden Cmmuniceert p een vriendelijke tn met leerlingen Vraagt naar de interesses van leerlingen Legt het belang uit van wat leerlingen meten den en kunnen en weten Heeft zelf kennis van de lesstf Legt duidelijk uit Reikt leerdelen aan Reikt intrinsieke delen aan Stimuleert de psitieve verwachting dat iedereen prgressie kan beken Geeft spaarzaam prcescmplimenten Geeft feedback ten aanzien van de aanpak van de leerling Geeft infrmatie aan de leerling ver diens bereikte prgressie Geeft infrmatie aan de leerling ver diens te bereiken prgressie Activeert de leerlingen Reageert k vriendelijk en respectvl bij van lastige uitingen van leerlingen Geeft duidelijke sturing aan de leerlingen Cmmuniceert in termen van de cncrete psitieve gedragingen en resultaten die leerlingen meten bereiken Vermijdt autritaire en bze taal Vermijdt het gebruik van belningen en straffen als cntrlemiddel Vermijdt het labelen van leerlingen Vermijdt het geven van persnsgerichte cmplimenten en kritiek Vermijdt het aanwakkeren van cmpetitie en vergelijking tussen leerlingen Leest geen cijfers van individuele leerlingen vr in de klas Pakt het werk van leerlingen niet af Blaft leerlingen niet te Helpt leerlingen de eigen prgressie te zien Waardeert leerlingen m hun inbreng Zie vr een uitgebreide checklist de bijlage. Gwenda Schlundt Bdien - 15
Reflectie p de klas De reflectie p de klas is bedeld m p ideeën te kmen he je als leraar met de klas als geheel wilt zrgen dat er betekenisvlle prgressie wrdt gebekt. Daarte kun je de vlgende vragen beantwrden: 1. Wat heft er niet te veranderen in deze klas, mdat het ged f ged geneg gaat? 2. Stel het is drie maanden later en je bent tevreden ver he de klas functineert, wat gaat er dan beter? 3. Wat is er ng lastig aan he deze klas functineert? Waaraan merk je dat je dat lastig vindt? 4. Op een schaal van 0 10, waarbij 10 staat vr de situatie zals je bij vraag 2 hebt beschreven en 0 vr de situatie waarin er daarvan ng niks was bereikt, waar staat de klas nu? a. De klas staat nu p een b. Wat zit er in dat cijfer? c. He is het al gelukt m van 0 tt de huidige psitie te kmen? d. Wat heb jij al gedaan dat ged heeft gewerkt m p die huidige psitie te kmen? 5. Wat is het hgste dat deze klas al eens heeft gestaan p de schaal? Wanneer was dat? Wat was de situatie ten? Wat werkte er ten ged? 6. Wanneer heeft deze klas al eens (een beetje) gedaan wat je hebt geantwrd bij vraag 2? Wanneer was dat? Wat was de situatie ten? Wat werkte er ten ged? 7. Wat maakte die situaties (bij vraag 4 en 5) mgelijk vr ju? Wat kn jij ten den? Wat deed jij beter in die situaties? 8. Wat stemt je ptimistisch dat deze klas stap vr stap prgressie kan beken in de richting van de 10? Welke signalen heb je dat het mgelijk is dat deze klas prgressie gaat beken? 9. Stel dat de klas de kmende weken een stapje hger p de schaal kmt. Waaraan zul je dat merken? Wat det de klas dan beter? Wat de jij dan beter? 10. Op welke ideeën brengt deze reflectie je ten aanzien van wat je kunt gaan den m deze klas een stapje richting de 10 te laten zetten? Gwenda Schlundt Bdien - 16
Reflectie p individuele leerlingen Neem vr de reflectie p individuele leerlingen een leerling in gedachten ten aanzien van wie je verdere prgressie wilt gaan beken f neem alle leerlingen in de klas 1 vr 1 dr. Drlp bij je reflectie de vlgende stappen: Stap 1. Bereikte prgressie a. Welke prgressie heeft deze leerling de afgelpen peride al bereikt? b. Wat gaat hem nu al beter af dan eerder? c. Wat heeft hij al geleerd? d. He heeft deze leerling dat vr elkaar gekregen? e. Wat heb ik gedaan zdat deze leerling die prgressie heeft gebekt? f. He ged draagt deze leerling nu al bij aan de sfeer in de klas? Stap 2. Te bereiken prgressie a. Welke prgressie met deze leerling de kmende gaan bereiken? b. Waarm is dat z belangrijk? c. He kan ik ervr zrgen dat deze leerling die prgressie gaat beken? d. Waarmee wil ik de leerling helpen? e. Ten aanzien waarvan wil ik de leerling gaan sturen? Gwenda Schlundt Bdien - 17
Reflectie met andere leraren Uit de meta-analyses van Jhn Hattie blijkt dat het meest bepalend vr de schlprestaties van leerlingen is, dat leraren met elkaar verleggen ver de prgressie van de leerling. Als leraren met elkaar verleggen ver de bereikte en te bereiken prgressie van leerlingen, kunnen ze zrgen dat ze in de diverse interacties met deze leerlingen aansluiten p waar de leerling p dat mment staat en ze activeren m verdere prgressie te gaan bereiken. Dus leraren kunnen in leerling besprekingen de cirkeltechniek gebruiken en deze nderverdelen in relevante kwadranten, bijvrbeeld: Stap 1. Bereikte prgressie Alle aanwezige leraren schrijven p Pst-its welke prgressie ze al bij de betreffende leerling zien ten aanzien van de vier gebieden en plakken die Pst-its in de binnencirkeldelen. Iemand leest vr wat er per gebied is pgeschreven en de leraren bespreken met elkaar waaraan ieder deze prgressie merkt en wat heeft gehlpen m die prgressie mgelijk te maken. Stap 2. Te bereiken prgressie Vervlgens schrijft ieder p Pst-its welke prgressie ze belangrijk vinden dat deze leerling p de gebieden verder gaat bereiken. Deze plakt men in de betreffende buitencirkeldelen. Iemand leest per gebied vr wat er is pgeschreven. De leraren wisselen uit waaraan ze zuden merken dat de leerling prgressie bekt ten aanzien van dat wat er is pgeschreven. Vervlgens kiezen ze 1 ding p elk gebied waar ze als eerste prgressie in willen gaan merken bij de leerling en ze brainstrmen wat ze kunnen den m die prgressie van de grnd te gaan krijgen bij de leerling. Stap 3. Mnitren van prgressie Alle leraren letten de vlgende peride p en zetten acties in gang zdat de leerling de betreffende prgressie gaat bereiken. De leraren letten p de prgressie die de leerling aan het beken is en bespreken tijdens de vlgende leerlingbespreking welke aspecten die eerst in Gwenda Schlundt Bdien - 18
de buitencirkel stnden nu al naar binnen kunnen wrden verplaatst. Ze bespreken k welk vlgend aspect in de buitencirkel nu als eerste naar binnen met kunnen wrden verplaatst. Gwenda Schlundt Bdien - 19
Prgressiereflectie met leerlingen Sms kan het ged zijn m k met leerlingen zelf te reflecteren p bereikte en te bereiken prgressie. Dit kan zwel klassikaal als met individuele leerlingen vrm krijgen. Stap 1. Bereikte prgressie Vraag aan leerlingen m aan te geven wat er al is bereikt ten aanzien van de gebieden: a. Wat lpt er al ged in de klas? Wat gaat er al beter dan eerder? b. Wat lpt er al ged met jezelf p schl? Wat gaat er al beter dan eerder? c. Wat lpt er al ged met je schlresultaten? Wat gaat er al beter dan eerder? d. Wat lpt er al ged tussen ju en de leraar? Wat gaat er al beter dan eerder? Stap 2. Te bereiken prgressie Vraag aan leerlingen m aan te geven wat ze belangrijk vinden m verder te bereiken ten aanzien van de gebieden: a. Wat wil je graag dat er beter gaat lpen in de klas? Waaraan zu je merken dat dat beter gaat? b. Wat wil je graag dat er beter gaat lpen met jezelf p schl? Waaraan zu je merken dat dat beter gaat? c. Wat zu je graag willen dat er beter gaat met je schlresultaten? Waaraan zu je merken dat dat beter gaat? d. Wat zu je graag willen dat er beter gaat tussen ju en de leraar? Waaraan zu je merken dat dat beter gaat? Stap 3. Mnitren van prgressie Ndig de leerlingen uit m de kmende peride acties te ndernemen m de gewenste prgressie te bereiken. Ndig ze k uit p te letten welke prgressie ze merken dat er wrdt bereikt. Draag als leraar bij aan het bereiken van de gewenste prgressie. Bespreek na een tijdje aan de hand van de cirkeltechniek welke dingen die eerst in de buitencirkel stnden nu al naar binnen kunnen wrden verplaatst. Bespreek k welk vlgend aspect in de buitencirkel nu als eerste naar binnen met kunnen wrden verplaatst. Gwenda Schlundt Bdien - 20
Literatuur Schlundt Bdien, G.L. (2017), Prgressiegesprekken, de intentie betekenisvlle prgressie te beken. IJsselstein, Crystallise Bks. Schlundt Bdien, G.L. (2014), Ontwikkel je Mindset. Culembrg, Van Duuren Psychlgie. Schlundt Bdien, G.L. (2016), Hersenvitaminen, meer succes met de greimindsetmix. Culembrg, uitgeverij AnderZ. Schlundt Bdien, G.L. (2013), Prgressie dr zelfcaching. Culembrg, Van Duuren Psychlgie. Visser, C.F. (2013), Prgressiegericht werken. Oplssingsgericht vruit. Driebergen, JustinTime Bks. Visser, C.F. (2017). De psychlgie van prgressie. Kiezen vr vruitgang (2e druk). Driebergen, Justin-Time Bks.Visser, C.F. (2017). Leren & Presteren, he wrd je beter? Driebergen, Just-in-Time Bks. Gwenda Schlundt Bdien - 21
Bijlage: uitgebreide checklist prgressiegerichte leraargedragingen Gwenda Schlundt Bdien - 22
Prgressiegerichte principes & interventies Vervullen psychlgische basisbehefte aan verbndenheid Vervullen psychlgische basisbehefte aan cmpetentie Vervullen psychlgische basisbehefte aan autnmie Leraar gedrag dat hier wel bij past Leraar gedrag dat hier niet bij past Wat wil ik meer / minder gaan den in mijn les? Vriendelijke tn Autritaire, bze tn Waardering uiten Persnsgerichte kritiek Geïnteresseerd zijn in de leerling Terzijde schuiven perspectief Leerling respecteren zals hij is leerling als niet relevant Begrip tnen vr het perspectief Alleen hameren p het eigen van leerlingen perspectief f het del van de Reageren p wat leerlingen in het schl / uders hier-en-nu den en zeggen Je reactie laten leiden dr het Begrijpelijk dat je er geen zin in beeld dat je van de leerling hebt hebt / er tegenp ziet/ het meilijk pgebuwd dr ervaringen in vindt het verleden Het is natuurlijk best lastig m de Negatieve en psitieve gevelens hele dag hard aan het werk te zijn van leerlingen negeren p schl Leerlingen die je lastig vindt negeren f negatief behandelen Duidelijke instructie geven Vage pdracht geven Duidelijke structuur bieden en Afwezigheid f nduidelijke uitleggen structuur Lesstf aanbieden p passend Lesstf aanbieden die te uitdagend niveau vr leerling Feedback geven tav gevlgde aanpak en resultaat Wat je al ged det is xxx. De vlgende stap is dat je k yyy gaat leren Waarderen van inspanning van leerling Aanmediging: ged z, ja dat gaat de gede kant p, mi gedaan zeg Uitleggen van het WAT en het WAARTOE Keuzemgelijkheden bieden die leerlingen kunnen verzien eenvudig f veel te meilijk is Afwezigheid van feedback f alleen feedback p resultaat (cijfer) Verwijten maken, beschuldigend praten Jij zit zeker weer half te slapen Je det k nit eens ged mee Ik ga juw vragen niet eens meer beantwrden Opdrachten geven znder duidelijke ratinale Autritair cmmuniceren Gwenda Schlundt Bdien - 23
Greimindset en leerdelenklimaat creëren Vragen naar interesses van leerlingen Leerling laten benemen wat de waarde en het belang van de lesstf is Wie wil even vertellen wat hij heeft bedacht bij pgave a? Welke sm zu je graag uitgelegd willen krijgen? Leerdelen aanreiken Intrinsieke delen aanreiken Futen nrmaliseren Hulp bieden als leerling die ndig heeft Leerlingen laten samenwerken en elkaar laten helpen Uitleggen dat je graag wil dat leerlingen de stf begrijpen, niet alleen feiten uit hun hfd leren Tijd geven m nieuwe meilijke stf te gaan begrijpen Uitleggen dat iedereen beter kan wrden in het betreffende vak Uitleggen dat inspanning ndig is Erkennen dat het meilijk is Nrmaliseren dat iedereen het meilijk vindt Psitieve verwachting creëren dat de leerling beter kan wrden Nt-yet tetsen geven Keuzemgelijkheden bieden De bedeling is dat je deze les pgave 1 tt en met 6 maakt, bij Belnen en straffen in het vruitzicht stellen Hameren p cijfers en tetsen en examens Leerlingen nder druk zetten Leerlingen alleen als mens respecteren als ze zich gedragen zals het hrt Het werk van leerlingen uit hun handen pakken en nverwacht cntrleren Bevelen repen: Leg je pen neer! Prestatiedelen en extrinsieke delen aanreiken Elke les is een presteerzne Cmpetitie aanwakkeren Cijfers van alle leerlingen hardp vrlezen Futen afstraffen Vragen van leerlingen als dm te behandelen Tijdsdruk inzetten bij het leren van nieuwe meilijke stf Praten ver talenten en intelligentie en karakter als aangebren en nveranderbaar Leerlingen labelen Falen en meite hebben met de stf zien als teken van lage intelligentie f aanleg Verwijtend (eigen schuld) f trstend (je bent nu eenmaal niet z ged hierin) cmmuniceren ver lage cijfers De vlledige les z inrichten dat leerlingen gedurende de hele les Gwenda Schlundt Bdien - 24
welke pgave zu je willen beginnen? Kies uit hfdstuk 1 maar even drie pdrachten m te den deze les Wil je alleen werken f met degene die naast je zit? Kies maar even met wie je deze pgaven graag wilt maken vandaag Maken jullie zelf even grepjes van 5 persnen? Sturen Je hge verwachtingen van de leerling (qua gedrag en inspanning) duidelijk cmmuniceren Cmmuniceren in termen van de plusies die de leerling met gaan bereiken en laten zien Stuurvragen stellen: he kun je ervr zrgen dat je actief meedet in de les, zdat je zmeteen in staat bent m een gede Engelse email te schrijven? Psitieve verwachting creëren Deze stf gaat je vanzelf duidelijker wrden als je ermee efent Iedereen kan wiskunde/engels et cetera leren Met een beetje hulp en efening gaat dit je vast lukken He heb je al eens eerder iets geleerd waarvan je dacht dat je het nit zu kunnen leren? het temp en de aanpak en de vlgrde van de dcent meten vlgen Lage verwachtingen hebben van de leerling en dit k laten merken Cmmuniceren waarmee de leerling met stppen en wat de leerling nu fut det (minnetjes) Autritaire pdrachten blaffen (ga zitten, hu je mnd, ga de klas uit, ga een briefje halen et cetera) Begrijp je het nu ng steeds niet?! Ik heb het al z vaak uitgelegd! Jij hebt nu eenmaal geen wiskundeknbbel / talen-talent Ach, je kunt niet veral ged in zijn he Richt jij je nu maar p waar je wel ged in bent Misschien kun jij maar beter met je handen gaan werken later Gwenda Schlundt Bdien - 25