Medische- en psychsciale basiskennis vr zrgverleners in de cmplementaire zrg. Eindtermen Juli 2013 Ingebrg Tönis Frwine den Oudendammer PLATO/Universiteit Leiden 071 527 3418 In pdracht van: Achmea, Cöperatie VGZ, CZ, Menzis, ONVZ Zrgverzekeraar
Inhud 1. Inleiding... 1 2. Tabel A. Eindtermen Algemene Basiskennis... 3 3. Tabel B. Eindtermen Medische Basiskennis... 5 4. Tabel C. Psychsciale Basiskennis... 24 5. Rde en gele vlaggen... 31 6. Bijlage: Telichting p niveaus van Blm... 33
1. Inleiding Dit dcument bevat eindtermen vr medische- en psychsciale basiskennis vr zrgverleners werkzaam in de cmplementaire zrg. Deze eindtermen geven aan ver welke nderwerpen deze zrgverleners kennis meten hebben en p welk beheersingsniveau: reprductie, inzicht/ begrijpen, tepassen, analyseren, f evalueren. Infrmatie ver de betekenis van deze niveaus is pgenmen in de bijlage. De hier gepresenteerde eindtermen zijn ntwikkeld vanuit het perspectief cliënt/patiëntveiligheid. Ze gaan echter nadrukkelijk niet m het daadwerkelijk (in de praktijk) laten zien van handelingen en gedrag. Wél vrmt het vlden aan deze eindtermen een ndzakelijke vrwaarde vr prfessineel gedrag van de zrgverlener vanuit het perspectief van patiënt/cliëntveiligheid. Bij tekenning van de pdracht aan PLATO is afgesprken dat PLATO de eindtermen zu ntwikkelen p basis van de, p dat mment (dr kepelrganisaties) bij de zrgverzekeraars aangeleverde vrstellen vr eindtermen. Daarbij is er niet vr gekzen m PLATO adviezen te laten ntwikkelen m.b.t. de didactische inbedding van de eindtermen in pleidingen. Bij de ntwikkeling van de eindtermen hebben vier deskundigen p 2 mmenten in het ntwikkelprces feedback hebben gegeven. Na pleveren van het cncept knden kepelrganisaties een reactie geven. Van de feedbackpunten die dat pleverde, is een grt aantal verwerkt. Vr een nadere telichting p de ttstandkming van de eindtermen en de ratinale daarachter, wrdt verwezen naar het dcument: Achtergrndinfrmatie en ratinale bij eindtermen medischeen psychsciale basiskennis in de cmplementaire zrg. Daarin wrdt tevens ingegaan p de adviserende inbreng van inhudsdeskundigen en de keuzes die gemaakt zijn bij het verwerken van reacties van de kepelrganisaties. Vrliggend dcument is definitief in die zin dat in de pleidingspraktijk en bij accreditatie van pleidingen met deze eindtermen zal wrden gewerkt. De eindtermen vrmen echter geen statisch geheel. Aanbevlen wrdt daarm de eindtermen peridiek te evalueren. Op die manier kunnen nderbuwd wijzigingen wrden aangebracht en kunnen de eindtermen meegreien met veranderingen in de cntet. Opbuw en indeling van de eindtermen De eindtermen zals beschreven in dit dcument zijn als vlgt pgebuwd: A. Algemene basiskennis. Dit betreft een gemeenschappelijk deel vr alle zrgverleners ver dezelfde nderwerpen en p hetzelfde niveau. B. Medische basiskennis. Dit is bedeld vr dat deel van de zrgverleners die vanuit het gpunt van veiligheid meer van de medische basiskennis meten weten. Hier zitten k enkele meer psychsciale nderwerpen in. Het niveau waarp dit beheerst met wrden verschilt van de psychsciale basiskennis zals beschreven nder C. C. Psychsciale basiskennis. Dit is bedeld vr therapeuten die in hun werk het accent leggen p psychsciale begeleiding en hulpverlening. Tt deze basiskennis behrt k enige medische basiskennis, maar de mvang en het beheersingsniveau verschilt van de medische basiskennis zals beschreven nder B. PLATO Universiteit Leiden / Eindtermen M&PS basiskennis cmplementaire zrg / juli 2013 1
Schematisch ziet dit er als vlgt uit: A. Algemene basiskennis B. Medische basiskennis C. Psychsciale basiskennis Medische basiskennis p hger cgnitief Psychsciale basiskennis p hger cgnitief niveau niveau Psychsciale basiskennis p elementair niveau Medische basiskennis p elementair niveau Een eindterm m.b.t. basiskennis in de cmplementaire zrg bestaat uit een nderwerp en een aanduiding van het niveau waarp kennis met betrekking tt dat nderwerp beheerst met zijn. In de hierna vlgende tabellen zijn de eindtermen vr A, B en C weergegeven. Daarbij is in de laatste klm bij elk nderwerp het gewicht dr middel van een cijfer 1 t/m 4 aangegeven. Deze gewichten huden het vlgende in: Gewicht 1: vr nderwerpen die p het niveau van reprductie meten wrden getetst. Dit telt dus 1 mee. Gewicht 2: vr nderwerpen die p het niveau van inzicht/begrijpen tt en met analyse meten wrden getetst. Gewicht 3: vr nderwerpen die p het niveau van evaluatie meten wrden getetst. Hierbij gaat het bijvrbeeld m het maken van afwegingen waarvr meerdere kennis/themagebieden met elkaar wrden gecmbineerd/ infrmatie uit verschillende brnnen ndig is. Gewicht 4: indien een appel wrdt gedaan p het signaleren van de zgenaamde rde en/f gele vlaggen en het daarbij maken van een vertaalslag naar adequaat (medisch- en /f psychsciaal handelen (vanuit het gpunt van cliënt/patiëntveiligheid). Bij een beperkt aantal nderwerpen is, mwille van een evenwichtige verdeling, afgeweken van dit principe. Dat is bijvrbeeld het geval als er bij een nderwerp veel subnderwerpen p reprductieniveau liggen en deze samen te zwaar zuden gaan wegen ten pzichte van andere nderwerpen als ze allemaal afznderlijk het gewicht 1 zuden krijgen. In die situaties is het gewicht 1 tegekend aan een cluster van subnderwerpen. Ok kmt het vr dat een nderwerp een zwaarder gewicht krijgt tegekend dan sec p grnd van bvenstaande richtlijn mag wrden verwacht. Dit zien we bijvrbeeld bij het laatstgenemde nderwerp in lijst A (algemene basiskennis). Op grnd van de richtlijn zu hier gewicht 2 meten wrden tegekend. Vanwege het belang van dit nderwerp te midden van het ttaal, is hier gewicht 3 aan gegeven. Het laatste nderdeel van dit dcument betreft een verzicht van de zgenaamde rde en gele vlaggen. Dit betreft medische (rde vlaggen) en psychsciale (gele vlaggen) signalen die meten wrden pgemerkt dr zrgverleners en aanleiding meten geven vr verwijzing naar een BIG geregistreerde zrgverlener. Bij een aantal eindtermen wrdt verwezen naar deze rde en gele vlaggen. PLATO Universiteit Leiden / Eindtermen M&PS basiskennis cmplementaire zrg / juli 2013 2
2. Tabel A. Eindtermen Algemene Basiskennis Dit betreft eindtermen vr alle zrgverleners in het cmplementaire werkveld, waarvr bij allen hetzelfde niveau wrdt verwacht. Onderwerp Subnderwerpen en begrippen bij nderwerp Reprductie / Tepassen Analyseren Evalueren Gewicht begrijpen Gezndheid en ziekte Preventie Curatie Palliatie Symptmen Begripskennis Infectie Klachten Besmetting Anatmie: rgaanstelsels en ligging van de rganen Fysilgie: definitie en basisbegrippen Diagnstisch prces binnen de geneeskunde Reguliere medische en psychsciale behandelwijzen Organisatie van en samenwerking binnen de Nederlandse gezndheidszrg Pathlgie: rzaken van ziekte en reacties lichaam Definitie gezndheid vlgens WHO Theretische nderbuwing van medisch algemeen lichamelijk nderzek Schriftelijke cmmunicatie met de reguliere en cmplementaire gezndheidszrg De sciale kaart: rganisaties in (geestelijke) gezndheidszrg in NL en hun delen. Wetgeving en gezndheidsethiek Wetten in de gezndheidszrg kennen met hun del: BIG; Klachtenwet Cliënten Zrgsectr; WBP; WGBO. 2
Onderwerp Reprductie / Tepassen Analyseren Evalueren Gewicht Subnderwerpen en begrippen bij nderwerp begrijpen (ethische) Gedragscdes Ethische vraagstukken en handelingspties 3 daarbij Algemene praktijkrichtlijnen Geïntegreerde geneeskunde Integratie tussen fysieke, psychsciale en sciale factren. Infrmatievaardigheden Zeken en berdelen van infrmatie in vr het vakgebied relevante databases zals: Pub- Med, Cchrane, ERIC, Ggle Schlar 2 Relevantie van (wetenschappelijke) artikelen in vaktijdschriften bepalen. 2 Grenzen van vakgebied / eigen deskundigheid Grenzen kennen van het vakgebied en eigen deskundigheid. 4 Gezndheidsgedrag van mensen Cntetfactren van invled p welbevinden, ziekte en ziektebeleving Over- en nder rapprteren van klachten. Gezndheid bevrderend en gezndheid belemmerend gedrag O.a. risicfactren en beschermende factren 3 2 PLATO Universiteit Leiden / Eindtermen M&PS basiskennis cmplementaire zrg / juli 2013 4
3. Tabel B. Eindtermen Medische Basiskennis Deze tabel bevat eindtermen vr medische basiskennis, specifiek bedeld vr zrgverleners waarvr het accent p het medische dmein ligt. Dit kmt bvenp de eindtermen die vr alle zrgverleners in het cmplementaire werkveld gelden (zie tabel A). Onderwerp Meest gangbare (medische) nderzekstechnieken Algemene farmaclgie Subthema s bij nderwerp Farmackinetiek Begrippen in farmaclgie Hierbij gaat het m de vlgende begrippen: Reprductie Tepassen Analyseren Evalueren Gewicht Zals: Labratriumnderzekzek chlesterl, leverfunctie, bledsuikerregulatie anemie ntstekingsmarkers Resrptie, distributie, transfrmatie en ecretie Therapeutische breedte, halfwaardetijd, klaring Werkingsprincipes van een geneesmiddel Bijwerkingen Interacties Veranderde werking van geneesmiddelen Hfdgrepen Geneesmiddelen en vaccinaties Analgetica Antibacteriële middelen Antimytica Antivirale middelen Antithrmbtica PLATO Universiteit Leiden / Eindtermen M&PS basiskennis cmplementaire zrg / juli 2013 5
Onderwerp Subthema s bij nderwerp Hierbij gaat het m de vlgende begrippen: Reprductie Tepassen Analyseren Evalueren Gewicht Psychfarmaca: (antipsychtica, anti-depressiva, hypntica/anilytica, verige psychfarmaca. Hrmnale middelen Antihistaminica Bleddrukregulerende medicijnen Maagzuurremmers en maagbeschermers Chlesterl verlagers Insuline Cytstatica Vaccinaties Cellen en weefsels Anatmie en fysilgie De buw van een menselijke cel De functie van de celrganellen: transprt in de menselijke cel zals: diffusie, smse, actief transprt; Celdeling (mitse / meise) Differentiatie van cellen in een menselijk lichaam De verschillende weefselgrepen PLATO Universiteit Leiden / Eindtermen M&PS basiskennis cmplementaire zrg / juli 2013 6
Onderwerp Subthema s bij nderwerp Hierbij gaat het m de vlgende begrippen: Reprductie Tepassen Analyseren Evalueren Gewicht Pathlgie symptmen, pathfysilgie, rzaken, cmplicaties en medische benadering Aangebren en genetisch bepaalde aandeningen Ontstekingen en infecties Kanker en tumren Hart en vaatstelsel Bled- en Lymfestelsel en afweer Anatmie en fysilgie Pathlgie: symptmen, pathfysilgie, rzaken, cmplicaties, en medische benadering: Anatmie en fysilgie De grte en de kleine bledsmlp De buw van een slagader, haarvat en een ader; Anatmie en werking van het hart Regulering arteriële bleddruk Kenmerken systlische druk, diastlische druk en plsdruk; angina pectris; dreigend hartinfarct en hartinfarct; decmpensati crdis; hartritmestrnissen; 2 hypertensie en hyptensie; athersclerse; claudicati intermittens; hg chlesterl; trmbse en emblie; varices. edeem De functies en samenstelling van het bled PLATO Universiteit Leiden / Eindtermen M&PS basiskennis cmplementaire zrg / juli 2013 7
Onderwerp Zrgverlener is bekend met symptmen, pathfysilgie, rzaken en medische benadering van de aandening: Bewegingsstelsel Subthema s bij nderwerp Pathlgie Anatmie en fysilgie Hierbij gaat het m de vlgende begrippen: Reprductie Tepassen Analyseren Evalueren Gewicht De verschillende bledgrepen en bledtransfusieschema Resusantagnisme Hematcriet 1 De werking van erytrcyten Functie en plaats van vrming van leuccyten 1 Weerstand en immuniteit Bezinkingssnelheid Bledstelping 1 De buw en de werking van een lymfeklier; De functies van de milt; 2 De ligging en de functie van de thymus vrmen van anemie; carcinmen; leukemie; maligne lymfm & Hdgkin; allergieën; multipel myelm; pllinse; anafylactische shck; HIV en AIDS; lupus erythematdes; sclerdermie; plymysitis; plymyalgia reumatica. Functies van het skelet; PLATO Universiteit Leiden / Eindtermen M&PS basiskennis cmplementaire zrg / juli 2013 8
Onderwerp Subthema s bij nderwerp Hierbij gaat het m de vlgende begrippen: Reprductie Tepassen Analyseren Evalueren Gewicht Buw van bt(typen) btvrming De drie-deling van een pijpbeen; Benaming en indeling schedelbeenderen Opbuw van de wervelklm Opbuw van het thraskelet Opbuw van het skelet van de schudergrdel Opbuw van de bekkengrdel De beenderen van de nderste en bvenste etremiteiten Btverbindingen en gewrichtstypen Buw en functie van nderdelen van gewrichten Functies van het spierstelsel; Buw en functie spieren en pezen Ligging en functie van de grte- en kleine spiergrepen. de begrippen etensren, fleren, adductren, abductren, agnisten, synergisten en antagnisten, cntractie en spierfascie; Pathlgie afwijkende standen van de wervelklm PLATO Universiteit Leiden / Eindtermen M&PS basiskennis cmplementaire zrg / juli 2013 9
Onderwerp Ademhalingsstelsel Subthema s bij nderwerp symptmen, pathfysilgie, rzaken, cmplicaties en medische benadering van: Anatmie en fysilgie Hierbij gaat het m de vlgende begrippen: Reprductie Tepassen Analyseren Evalueren Gewicht spieratrfie en hypertrfie. plyartritis ndsa; reumatïde arthritis; acuut reuma; artrse; bacteriële f infectieuze reuma; jicht; (mrbus) Bechterew; rugpijn en rugaandeningen (hernia nuclei pulpsi;ziekte van Scheuermann); fibrmysitis; tendinitis; bursitis; btbreuken; pst traumatische dystrfie plyartritis ndsa; acuut trauma; verzwikking, verstuiking, zwelling De buw van het ademhalingsstelsel Functies neus- en mndademhaling Indeling van de lngen in kwabben en segmenten Gaswisseling De ademhalings- en hulpademhalingsspieren Ademhalingsbewegingen PLATO Universiteit Leiden / Eindtermen M&PS basiskennis cmplementaire zrg / juli 2013 10
Onderwerp Subthema s bij nderwerp Pathlgie symptmen, pathfysilgie, rzaken, cmplicaties en medische benadering van: Anatmie en fysilgie Hierbij gaat het m de vlgende begrippen: Principes van regulering van ademhaling Refleen: hesten, braakrefle, niezen, geeuwen, hikken en slikken. Begrippen: ademvlume, epiratire reserve vlume, inspiratire reserve vlume, residulucht, vitale capaciteit en ttale capaciteit. Prductieve en niet prductieve hest. Symptmen bij ziekten van de luchtwegen: stridr, dyspne d'effrt en dyspne de reps, Kussmaul ademhaling, hyperventilatie, Cheyne-Stkes ademhaling, cyanse (centraal en perifeer), bradypne, en tachypne Afwijkingen in sputum astma en COPD; hyperventilatiesyndrm; pneumthra; pneumnie; lngkanker; lngemblie en lnginfarct; sarcïdse en Besnier Beck. Functies van de nieren; Reprductie Tepassen Analyseren Evalueren Gewicht Ligging Buw en functie van PLATO Universiteit Leiden / Eindtermen M&PS basiskennis cmplementaire zrg / juli 2013 11
Onderwerp Subthema s bij nderwerp Hierbij gaat het m de vlgende begrippen: Reprductie Tepassen Analyseren Evalueren Gewicht de nieren, urineleiders en de blaas Buw en functie nefrn Ultrafiltratie en filtratiedruk Terug resrptie en ecretie; De functie van de hrmnen: aldstern, A.D.H. en renine; Nieren en bleddrukregulatie De functie van erytrpëtine; De functie van de uitwendige en inwendige sluitspier Ontstaan en verlp mictierefle Urinebuis van de man en de vruw De samenstelling van nrmale urine Pathlgie afwijkingen in urine samenstelling Verschillende srten pijnklachten bij aandeningen van nieren en urinewegen cystitis; pyelnefritis; glmerulnefritis; 2 nierstenen; incntinentie; nierinsufficiëntie en chrnische nierinsufficiëntie; terminale nierinsufficiëntie; nefrtisch syndrm en PLATO Universiteit Leiden / Eindtermen M&PS basiskennis cmplementaire zrg / juli 2013 12
Onderwerp Spijsverteringsstelsel Subthema s bij nderwerp Anatmie en fysilgie Pathlgie symptmen, pathfysilgie, r- Hierbij gaat het m de vlgende begrippen: Reprductie Tepassen Analyseren Evalueren Gewicht nephritis. Functies van de mndhlte Ligging speekselklieren Functies en samenstelling van speeksel; Samenstelling van het melkgebit en vlwassene gebit; De buw, functie en Werking van de slkdarm, maag, dunne darm en dikke darm en alvleesklier en lever; Slikbeweging De samenstelling en functies van maagsap Functie van de nervus vagus; Wijze van ntlediging van de maag Prces van resrptie van vedingsstffen; De samenstelling en functies van alvleessap De samenstelling van nrmale faeces; Buw en functie van galblaas en galwegen De samenstelling en de belangrijkste functie van gal; Verlp nrmale bilirubinestfwisseling; Prehepatische/hepatische en psthepatische icterus; PLATO Universiteit Leiden / Eindtermen M&PS basiskennis cmplementaire zrg / juli 2013 13
Onderwerp Subthema s bij nderwerp Hierbij gaat het m de vlgende begrippen: Reprductie Tepassen Analyseren Evalueren Gewicht Zintuigen en sensrisch zaken en medische benadering van: Anatmie en fysilgie en braakrefle Prjectiel, retentie en faecaal braken; Afwijkingen in geur, kleur en samenstelling van braaksel en ntlasting; carcinmen hernia diafragmatica ntstekingen slkdarmklachten ulcus pepticum maagbleding maagperfratie malabsrptie syndrm celiakie ziekte van Crhn IBS; hemrrïden; diarree en bstipatie; hepatitis A en B; galstenen; hernia inguinalis. vedselallergie en vedselintllerantie diabetes type 1 en 2 vergewicht/besitas nn fatty acid liver desease leverdysfunctie diverticulitus clitus ulcersa Functies van de huid PLATO Universiteit Leiden / Eindtermen M&PS basiskennis cmplementaire zrg / juli 2013 14
Onderwerp Subthema s bij nderwerp Hierbij gaat het m de vlgende begrippen: Reprductie Tepassen Analyseren Evalueren Gewicht systeem Zenuwstelsel /neurlgie Opbuw en functies lagen van de huid Buw en functie: haren, nagels, zweet-, talg en melkklieren Eigenschappen en functies van het sensrisch systeem Werking smaakvrming De buw van het g Prces van beeldvrming de buw van het r Prces van geluidsvrming De buw van het evenwichtsrgaan Prces van evenwichtsvrming Pathlgie carcinmen; infecties van huid, mnd, neus, r en g; eczeem; psriasis; ulcus cruris; cataract; glaucm; refractieafwijkingen; slechthrendheid; ziekte van Menière; tinnitus; Macula degeneratie. Onderdelen en functies van Anatmie en fysilgie Functies van het zenuwstelsel; PLATO Universiteit Leiden / Eindtermen M&PS basiskennis cmplementaire zrg / juli 2013 15
Onderwerp Subthema s bij nderwerp Hierbij gaat het m de vlgende begrippen: Reprductie Tepassen Analyseren Evalueren Gewicht een zenuwcel Werking prikkelgeleiding en verdracht Typen zenuwcellen Buw, functies en werking van de grte hersenen Buw, functies en werking van de kleine hersenen; Ligging en werking van de Thalamus en de hypthalamus; De belangrijkste hersenzenuwen (I, II, V, VII, X); De ligging, buw en functie van het ruggenmerg; Buw en werking perifere zenuwstelsel (incl. Refleen) Indeling en functie mtrische systeem Ligging en functies vliezen rnd het zenuwstelsel Functies, samenstelling, ligging van liqur cerebr spinalis; Buw en lcatie ventrikelsysteem van de hersenen Animale en het vegetatieve zenuwstelsel; De bledvrziening van de hersenen Bled-hersenbarrière PLATO Universiteit Leiden / Eindtermen M&PS basiskennis cmplementaire zrg / juli 2013 16
Onderwerp Subthema s bij nderwerp Hierbij gaat het m de vlgende begrippen: Reprductie Tepassen Analyseren Evalueren Gewicht Pathlgie carcinmen; infecties; Transient Ischemic Attack en Cerebrvasculair accident; Bell s paralyse; carpaal tunnelsyndrm; perifere neurpathie; syndrm van Guillain- Barré; verschillende vrmen van hfdpijn; epilepsie; ziekte van Parkinsn; multiple sclerse; trauma s. Hrmnstelsel Anatmie en fysilgie Werkingsprincipe van hrmnen De ligging en de (hrmnale) functie van de hypfyse en hypthalamus, De werking en de plaats van prductie van mannelijke en vruwelijke hrmnen De ligging en functie van de schildklier(hrmnen); De ligging en functie van de bijschildklieren (hrmnen); De ligging en de buw van de bijnieren; Functies hrmngrepen van de bijnierschrs; Functies hrmnen bijnier- PLATO Universiteit Leiden / Eindtermen M&PS basiskennis cmplementaire zrg / juli 2013 17
Onderwerp Genitaal stelsel Subthema s bij nderwerp Hierbij gaat het m de vlgende begrippen: merg Pathlgie diabetes mellitus; hypglycaemie en hyperglycaemie; hyperthyreïdie en hypthyreïdie; Cushing; Addisn; hyppituïtarisme; hyperparathyreïdie en hypparathyreïdie; vitamine D deficiëntie; steprse; besitas en metabl syndrm Anatmie en Menstruatiecyclus fysilgie Reprductie Tepassen Analyseren Evalueren Gewicht Primaire en de secundaire geslachtskenmerken van de man en de vruw; De buw en de functies van de eierstk en eileider; Buw en functie van de baarmeder en baarmederwand Buw en de functie van de vagina Buw, de ligging en de functies van de zaadballen; De functie van de cellen van Sertli en de cellen van PLATO Universiteit Leiden / Eindtermen M&PS basiskennis cmplementaire zrg / juli 2013 18
Onderwerp Levensfase Subthema s bij nderwerp Hierbij gaat het m de vlgende begrippen: Reprductie Tepassen Analyseren Evalueren Gewicht Leydig De ligging en functie van de zaadblaasjes De buw, de ligging en de functies van de prstaat Onderdelen van de penis en de werking van de zwellichamen De samenstelling van sperma Pathlgie carcinmen; infecties en sa s; variumcyste; menstruatieklachten; het climacterium en de menpauze; mastitis; Ply cysteus varieel syndrm mym; endmetrisis; verzakking; infertiliteit; prstaatklachten; erectiestrnissen; zwangerschaps-klachten; abrtus; graviditeit; bekkeninstabiliteit /symfysilyse. Pathlgie krts en vlekken; Pediatrie geslachtsafwijkingen; spina bifida; hydrcefalus; aangebren afwijkingen PLATO Universiteit Leiden / Eindtermen M&PS basiskennis cmplementaire zrg / juli 2013 19
Onderwerp Psychlgie Subthema s bij nderwerp Verudering/ sterven Deelgebieden psychlgie Hierbij gaat het m de vlgende begrippen: Reprductie Tepassen Analyseren Evalueren Gewicht van hart- en bledsmlp; pervasieve strnissen; pylrusstense; atresie / stense in het maagdarmkanaal; cngenitale hernia diafragmatica; cngenitale heupluatie; afwijkingen van de ledematen; meningitis; encefalitis; chrnische sereuze titis media; acute dyspneu bij kinderen; cnstitutineel eczeem; vergiftigingen; rde hnd waterpkken bf mazelen acute lymfatische leukemie; buikpijn grei- en ntwikkelingsstrnissen. Ouderdmsprblematiek; Dementie; Ruwprblematiek Bilgische benadering, Leertheretische benadering, PLATO Universiteit Leiden / Eindtermen M&PS basiskennis cmplementaire zrg / juli 2013 20
Onderwerp Subthema s bij nderwerp Hierbij gaat het m de vlgende begrippen: Reprductie Tepassen Analyseren Evalueren Gewicht Humanistische benadering, tegepaste (ntwikkelings) psychlgie en klinische psychlgie Psychpathlgie Systeem theretische benadering Persnlijkheid-ntwikkeling Leeftijdsfasen en bijbehrende ntwikkelingstaken Psychpathlgie en maatschappij DSM IV en V systeem en verschillen daartussen Algemene kenmerken psychpathlgie Diagnstisch prces psychpathlgie Strnissen: schizfrenie en andere psychtische strnissen; stemmingsstrnissen; angststrnissen; smatfrme strnissen; eetstrnissen; slaap/waakstrnissen; persnlijkheidsstrnissen; autismespectrumstrnissen; aandachts -en gedragsstrnissen; verslavingsprblematiek. PLATO Universiteit Leiden / Eindtermen M&PS basiskennis cmplementaire zrg / juli 2013 21
Onderwerp Gespreksvaardigheden Subthema s bij nderwerp Hierbij gaat het m de vlgende begrippen: Aanpassingsstrnissen Psych-rganische strnissen Psychfarmaca: antidepressiva (de klassieke, MAO-remmers en SSRI s); antipsychtica (de klassieke en de atypische); stemmingsstabilisatren (Lithium, anti-epileptica); psychstimulantia (Ritalin, Cncerta, Stratera); Benzdiazepinen. Psychiatrische behandeling Psychtherapie in grte lijnen, psychfarmaca, cgnitieve attributies, therapietruw bij gebruik van psychfarmaca, psych educatie. Begrippen als: nn verbaal gedrag; verbaal vlgen; gebruik stiltes; samenvatten; feedback; drvragen; reflecteren; cncretiseren; interpretatie; cnfrntatie; eigen vrbeelden geven; terugkppelen naar delen; Reprductie Tepassen Analyseren Evalueren Gewicht PLATO Universiteit Leiden / Eindtermen M&PS basiskennis cmplementaire zrg / juli 2013 22
Onderwerp Subthema s bij nderwerp Hierbij gaat het m de vlgende begrippen: Reprductie Tepassen Analyseren Evalueren Gewicht Therapeutische basisvaardigheden Medische en psychsciale signalen pmerken die (mgelijk) aanleiding geven vr verwijzing naar een BIG geregistreerde zrgverlener, en daarnaar handelen Medische en psychsciale signalen (zie rde en gele vlaggen zie H5). situatie verduidelijken; afsluiten van gesprek. Begrippen als: empathie; cngruentie; nvrwaardelijke acceptatie; attitude van de therapeut. 4 PLATO Universiteit Leiden / Eindtermen M&PS basiskennis cmplementaire zrg / juli 2013 23
4. Tabel C. Psychsciale Basiskennis Dit betreft eindtermen die vr zrgverleners in het psychsciale vakgebied tt de basiskennis wrdt gerekend. Dit kmt bvenp de eindtermen die vr alle zrgverleners in het cmplementaire werkveld gelden (tabel A). Onderwerpen Deelgebieden van psychlgie Tegepaste (ntwikkelings)psychlgie en klinische psychlgie Gespreksvaardigheden Sub-Onderwerpen en begrippen Bilgische benadering Leertheretische benadering Humanistische benadering Reprductie Tepassen Analyseren Evalueren Gewicht Systeem theretische benadering persnlijkheidsntwikkeling leeftijdsfasen en bijbehrende ntwikkelingstaken Psychpathlgie en maatschappij Verudering/sterven : uderdmsprblematiek; dementie; ruwprblematiek. M.b.t.: nn verbaal gedrag; verbaal vlgen; gebruik stiltes; samenvatten; feedback; drvragen; reflecteren cncretiseren; interpretatie; cnfrntatie; 1 PLATO Universiteit Leiden / Eindtermen M&PS basiskennis cmplementaire zrg / juli 2013 24
Onderwerpen Therapeutische basisvaardigheden Psychpathlgie en herkennen van risicdragende situaties vr cliënt Sub-Onderwerpen en begrippen eigen vrbeelden geven; terugkppelen naar delen; situatie verduidelijken; afsluiten van gesprek. M.b.t: Empathie; Cngruentie; nvrwaardelijke acceptatie; attitude van de therapeut. Reprductie Tepassen Analyseren Evalueren Gewicht Algemene kenmerken psychpathlgie Risic dragende situaties als: seksueel misbruik, verwaarlzing, mishandeling, nderdrukking, werken met gevaarlijke stffen, druggebruik Diagnstisch prces binnen psychiatrie structuur en gebruik van DSM IV en -V en de verschillen tussen beiden. Vr- en nadelen DSM-V en cnsequenties prfessineel handelen. Strnissen: schizfrenie en andere psychtische strnissen; stemmingsstrnissen angststrnissen dissciatieve strnissen smatfrme strnissen 3 1 1 4 PLATO Universiteit Leiden / Eindtermen M&PS basiskennis cmplementaire zrg / juli 2013 25
Onderwerpen Psychiatrische behandeling Psychfarmaca en (bij)werkingen daarvan Gebruik vragenlijsten Sub-Onderwerpen en begrippen eetstrnissen seksuele strnissen en gender identiteitsstrnissen slaapstrnissen strnissen in de impulscntrle persnlijkheidsstrnissen aanpassingsstrnissen autismespectrumstrnissen aandachts- en gedragsstrnissen verslavingsprblematiek psych-rganische strnissen Psychtherapie in grte lijnen Psychfarmaca, Therapietruw bij gebruik van psychfarmaca. Psych-educatie Reprductie Tepassen Analyseren Evalueren Gewicht Benzdiazepinen Antidepressiva 2 Antipsychtica Stemmingsstabilisatren Psychstimulantia Mtiveren tt gebruik (Bij)werkingen kennen en hierver infrmatie pzeken Typen (screeninglijsten vr UHR, depressie, angst, ADHD, ASS etc. en gebruik daarvan. 1 PLATO Universiteit Leiden / Eindtermen M&PS basiskennis cmplementaire zrg / juli 2013 26
Onderwerpen Basisvaardigheden m.b.t. Cgnitieve edragstherapie (CGT) Algemene farmaclgie Sub-Onderwerpen en begrippen Eenvudige functie analyses en betekenis analyses, cgnitieve technieken. Farmackinethiek: resprptie; disributie; transfrmatie en ecretie. Begrippen in farmaclgie: therapeutische breedte, halfwaardetijd, klaring Werkingprincipes van een geneesmiddel Bijwerkingen en interacties Veranderde werking van geneesmiddelen Reprductie Tepassen Analyseren Evalueren Gewicht 2 1 1 Hfdgrepen geneesmiddelen en vaccinaties: analgetica antibacteriële middelen antimytica antivirale middelen antithrmbtica psychfarmaca: (antipsychtica, anti-depressiva, hypntica/anilytica, verige psychfarmaca. hrmnale middelen antihistaminica bleddrukregulerende medicijnen maagzuurremmers en maagbeschermers PLATO Universiteit Leiden / Eindtermen M&PS basiskennis cmplementaire zrg / juli 2013 27
Onderwerpen Ademhalingsstelsel Sub-Onderwerpen en begrippen chlesterl verlagers Insuline cytstatica vaccinaties Buw en functie va de luchtwegen Reprductie Tepassen Analyseren Evalueren Gewicht Gaswisseling Regulatie van de ademhaling Pathlgie Zenuwstelsel /neurlgie Hyperventilatiesyndrm; Symptmen bij ziekten van de luchtwegen: stridr, dyspne d'effrt en dyspne de reps, Kussmaul ademhaling, hyperventilatie, Cheyne-Stkes ademhaling, cyanse (centraal en perifeer), bradypne, en tachypne. Algemene functies zenuwstelsel Buw en ligging: centrale zenuwstelsel en perifere zenuwstelsel. Functie animale zenuwstelsel en vegetatieve zenuwstelsel Zenuwweefsel Prikkelgeleiding en verdracht: Neurtransmitters Netwerkvrming Plasticiteit zenuwweefsel 1 PLATO Universiteit Leiden / Eindtermen M&PS basiskennis cmplementaire zrg / juli 2013 28
Onderwerpen Pathlgie Leren, geheugen, denken en intelligentie Sub-Onderwerpen en begrippen Buw en functies van het centrale zenuwstelsel Grte hersenen Tussenhersenen: thalamus en hypthalamus Hersenstam Kleine hersenen ruggenmerg Reprductie Tepassen Analyseren Evalueren Gewicht Buw en functies van perifere zenuwstelsel (incl. Refleen) Verschillende vrmen van hfdpijn Epilepsie Ziekte van Parkinsn Multiple sclerse Trauma s Transient Ischemic Attack en Cerebrvasculair accident Verschillende leervrmen Functie en werking van het geheugen 1 Prblemen met het geheugen Vrmen van denkprcessen IQ testen: tepassing en betekenis 1 1 1 Genitaal stelsel De werking en de plaats van prductie van de vlgende hrmnen bij de man: FSH, LH en teststern. PLATO Universiteit Leiden / Eindtermen M&PS basiskennis cmplementaire zrg / juli 2013 29
Onderwerpen Hrmnaal stelsel Anatmie en fysilgie Pathlgie Medische en psychsciale signalen pmerken die (mgelijk) aanleiding geven vr verwijzing naar een BIG geregistreerde zrgverlener, en daarnaar handelen Sub-Onderwerpen en begrippen De werking en de plaats van prductie van de vlgende hrmnen bij de vruw: estrn, prgestern, FSH en LH. Wat er tijdens een menstruele cyclus gebeurt in de hypfyse, de eierstk en de baarmeder; Het climacterium en de menpauze. Epifyse Hypfyse Schildklier Bijschildklieren Pancreas Bijnieren Vruwelijke en mannelijke geslachtsklieren Diabetes Mellitus Hypfunctie en hyperfunctie van de endcriene klieren en daaraan gekppelde ziekten Medische en psychsciale signalen (zie rde en gele vlaggen zie H5). Reprductie Tepassen Analyseren Evalueren Gewicht 2 2 4 PLATO Universiteit Leiden / Eindtermen M&PS basiskennis cmplementaire zrg / juli 2013 30
5. Rde en gele vlaggen Rde en gele vlaggen betreffen respectievelijk medische- en psychsciale signalen die dr zrgverleners meten wrden pgemerkt en die aanleiding meten geven vr verwijzing naar een BIG geregistreerde zrgverlener. Het kunnen signaleren van de betreffende symptmen en p grnd daarvan adequate beslissingen nemen is tevens pgenmen als aparte eindterm bij medische basiskennis (tabel B) en psychsciale basiskennis (tabel C). Daarbij met wrden pgemerkt dat deze signalen in de praktijk niet p zich zelf staan. Dan gaat het vaak m cmbinaties van symptmen. Het verzicht vrziet k niet in het kunnen plaatsen van een klacht in een cntet van de bredere cnditie van een cliënt en mgevingsfactren die een rl kunnen spelen. Het is nadrukkelijk wel de bedeling m hier in pleiding en tetsing aandacht aan te besteden. Bvendien is deze lijst niet etensief en is aanvulling p basis van ervaring met deze lijst en evidence wenselijk. Het zu daarm zinvl zijn m in het kader van de directe tegang tt de cmplementaire zrg de rde- en gele vlaggen systematiek nader uit te werken. Hierbij zu de systematiek zals gehanteerd bij fysitherapeuten als vrbeeld kunnen dienen. Rde vlaggen hyperhydrsis hartklppingen waarbij de hartslag irregulair en inequaal is (tijdsinterval tussen de slagen wisselt steeds en harde slagen / zachtere slagen wisselen elkaar af) wanneer iemand in rust een hartslag heeft van meer dan hnderd slagen per minuut krampachtige spierpijnen ver de brstkas acute schuderpijn (vnl. links) met zweten pijn in één arm, eventueel met bleek zien, zweten en een klamme huid acute dyspne hemptë braken en diarree in het algemeen, in de zwangerschap en bij zuigelingen en jnge kinderen bstipatie znder duidelijke rzaak (nieuw f ud ) bled bij de ntlasting gewichtsverlies acute (nieuwe) buikpijn in het algemeen en in het bijznder bij kinderen herhaalde buikklachten algehele zwelling van het buikgebied pijn in de nderbuik bij vruwen mgelijke gezndheidsrisic s van dysfagie een nverklaarbare drge mnd een pijnlijke en/f stijve nek gezwllen enkel aan één zijde en gezwllen enkels aan beide zijden zwellingen in de nek bij zuigelingen en kinderen lpprblemen (mank lpen, kreupel zijn, pijn bij lpen en niet willen lpen) bij kinderen pltselinge duizeligheid en/f flauwte tintelingen en/f tastverlies tremren pijn in het gezicht afasie
een acute visus strnis pijn in en/f rndm het g nverklaarbare heesheid en stemverlies rugpijn eventueel met uitstralingspijn(been) hematurie pst-menpauzaal bledverlies bij vruwen paarse verkleuring van de huid bij kinderen zwellingen nder de huid bewustzijnsveranderingen nverklaarbaar veel drst nverklaarbaar heel veel plassen pijn p de brst nbegrepen meheid nbegrepen krts Gele vlaggen zeer smber en lustels gedrag waanbeelden wanen/hallucinaties angsten slaap / waakstrnissen verwardheid hallucinaties UHR-psychse symptmen (meite met het cntact, vreemde gedachtegangen) agressie en impulscntrle leidend tt prblemen in de dagelijkse mgang chas: meite met plannen, kmt afspraken niet na levensbedreigende ddswens hulpverlener snapt patiënt niet PLATO Universiteit Leiden / Eindtermen M&PS basiskennis cmplementaire zrg / juli 2013 32
6. Bijlage: Telichting p niveaus van Blm Vr de telichting p de nderscheiden kennisniveaus, gebruiken we een bestaande checklist van de Stichting Leerplan Ontwikkeling (SLO): http://cursuscurriculumntwerp.sl.nl/tlkit/checklist tanmie_van_blm_.dc/ Checklist 'tanmie van Blm (SLO)' Telichting Een van de meest gebruikte manier m verschillende kennisniveaus in te delen, is p basis van de tanmie van Blm. Deze is tussen 1948 en 1956 ntwikkeld dr de nderwijspsychlg Benjamin Blm, als algemeen mdel vr de delstellingen van het leerprces. De tanmie nderscheidt verschillende niveaus, plpend in meilijkheidsgraad: kennis reprductie inzicht tepassing analyse creatie/synthese evaluatie Onderstaand schema rdent deze niveaus in tenemende meilijkheid. Het schema p de vlgende pagina beschrijft wat de leerling bij dergelijke niveaus met den en wat hij aan vragen en eindpdrachten zu kunnen verwachten. De tanmie biedt uitkmst bij het frmuleren van leerdelen en het vaststellen van het beheersingsniveau. Het helpt allereerst bij het bepalen van het begde eindgedrag in algemene zin (kennis reprduceren, inzicht hebben in, tepassen, analyseren, creëren f evalueren). Van daaruit kan de tanmie inspiratie bieden bij het vaststellen van wat de leerling met den (schema, klm 3) en welke vraagtypen de leerling met beheersen (klm 4). In klm 3 staan geschikte handelingswerkwrden die gebruikt kunnen wrden bij het frmuleren van leerdelen. Afhankelijk van het gekzen eindgedrag en afhankelijk van wat de leerling met den, zal het vraagtype verschillen. Als bijvrbeeld wrdt vlstaan met het reprduceren van kennis (wrdjes, frmules, jaartallen, et cetera) dan is de vraagstelling anders dan wanneer leerlingen eerder verwrden kennis met tepassen in een nieuwe situatie. Ter illustratie: niveau/begd eindgedrag wat de leerling drgaans met den vrbeeldvragen kennis reprduceren dingen beschrijven Wat is een tachgraaf en he wrdt die gebruikt? Op basis hiervan kan het vlgende leerdel wrden gefrmuleerd: De leerling kan beschrijven wat een tachgraaf is en he een tachgraaf wrdt gebruikt.
niveau/ begd eindgedrag mschrijving wat de leerling drgaans met den bij dit niveau vrbeeldvragen bij dit niveau wat de leerling zu kunnen maken bij dit niveau reprduceren Een kennisvraag vraagt naar parate bjectieve kennis. feiten f gebeurtenissen reprduceren nemen f psmmen een begrip definiëren dingen beschrijven feitelijke verbanden leggen In welke landen is p 1-1- 2002 de eur ingeverd? Wat zijn de belangrijkste bdemschatten in Zuid- Afrika? Wat verstaan we nder "werklsheid"? Wat is een tachgraaf en he wrdt die gebruikt? Wie was Albert Einstein en wat was zijn betekenis vr de Natuurkunde? een "spiekbriefje" een tabel een lijst met belangrijke gebeurtenissen een feitenverzicht een tijdsbalk een kaart een schema f mindmap een wrdenlijst een begrippenlijst met mschrijvingen een quiz met feitenvragen dingen herkennen, aanwijzen, nderstrepen, aankruisen Waar zitten de nieren? inzicht hebben in Over inzichtvragen met je meestal even nadenken: je met eerder verwrven kennis en inzichten aanbren en in eigen wrden mschrijven, samenvatten, uitleggen f telichten. selecteren en samenvatten een verklaring, bewijs f nderbuwing geven in eigen wrden weergeven in een tekening f schema weergeven Welke gegrafische factren zijn van invled p de ecnmische psitie van Rtterdam? He kwam Hitler aan de macht? He planten spinnen zich vrt? He zit de menselijke bledsmlp in elkaar? een samenvatting een lijst met belangrijke gebeurtenissen een tijdbalk een grafische vrstelling van zaken een strmschema een tabel met rzaak- gevlg f vereenkmsten - verschillen een quiz met drdenkvragen gevlgen vrspellen Wat gebeurt er met de werklsheid als de inflatie stijgt? PLATO Universiteit Leiden / Eindtermen M&PS basiskennis cmplementaire zrg / juli 2013 34
niveau/ begd eindgedrag mschrijving wat de leerling drgaans met den bij dit niveau vrbeeldvragen bij dit niveau wat de leerling zu kunnen maken bij dit niveau vrbeelden geven Geef een vrbeeld van een understatement. uitleggen Wat bedelde Hamlet ten hij zei "T be r nt t be, that is the questin?" grte lijnen aangeven He is het Kninkrijk der Nederlanden ntstaan? beschrijven Wat is het peridiek systeem der elementen? verschillen en vereenkmsten aangeven He zu een regeerakkrd tussen scialisten en liberalen eruit kunnen zien? tepassen Bij tepassingsvragen met je eerder verwrven kennis en inzichten in een nieuwe situatie gebruiken m een prbleem p te lssen. een plan van aanpak uitlijnen plssingen vrstellen een hypthese pstellen, een test f eperiment uitveren aantnen dat He zu de regering van Italië de werklsheid kunnen bestrijden? He kunnen we het fileprbleem plssen? Waarm bleit een hrtensia in de ene tuin blauw en in de andere rze? Bewijs dat er niet een grtst priemgetal is. een werkstuk een mdel waarmee je uitlegt he iets werkt een handleiding een spel waarin ideeën van het te bestuderen bject naar vren kmen een presentatie een demnstratie een vrstelling een pster een epsitie PLATO Universiteit Leiden / Eindtermen M&PS basiskennis cmplementaire zrg / juli 2013 35
niveau/ begd eindgedrag mschrijving wat de leerling drgaans met den bij dit niveau vrbeeldvragen bij dit niveau wat de leerling zu kunnen maken bij dit niveau laten zien he He kun je een cmputer gebruiken bij het leren? een prbleemsituatie met kennis van zaken aanpakken He zu je eerste hulp verlenen aan dit slachtffer met ademhalingsprblemen? cncrete gevallen tetsen aan abstracte definities Welke landen zijn vlgens deze definitie scialistisch? een pgave plssen f berekening maken Wat is de snelheid waarmee een kgel van 1 kg de grnd raakt als die p aarde p 1 meter hgte wrdt lsgelaten en je de luchtwrijving mag verwaarlzen? analyseren Bij een analysevraag met je een ingewikkeld prbleem zien te vereenvudigen m er met juw kennis en inzicht vat p te krijgen. Je ntleedt het bijvrbeeld in deelprblemen, herleidt het tt een patrn f een nderliggend prbleem, f cncentreert je p relevante aspecten, zals belangrijke kenmerken, rzaken f gevlgen. Een analysevraag vergt drgaans kritische en gedegen (vr)nderzek. in delen splitsen patrnen beschrijven bewijzen vr cnclusies aangeven Welke milieurisic's brengt een kerncentrale met zich mee? Welke rzaken kun je na het bestuderen van de Russische en Amerikaanse revluties aangeven vr het ntstaan van revluties? Onderbuw f weerleg de vlgende stelling: de perceptie van de kwaliteit van de gezndheidszrg dr het publiek, stemt niet vereen met de bjectieve kwaliteit. een nderzeksverslag een beschuwing een verzicht waarin de kritische stappen wrden weergegeven een grafische vrstelling een vragenlijst m aan infrmatie te kmen een checklist een tabel een dcumentaire PLATO Universiteit Leiden / Eindtermen M&PS basiskennis cmplementaire zrg / juli 2013 36
niveau/ begd eindgedrag creëren (synthese) mschrijving Creatievragen zijn erp gericht met je kennis en inzicht nieuwe ideeën, prducten f zienswijzen tt stand te brengen. Dat vergt creativiteit. Bij synthesevragen zijn uiteenlpende antwrden mgelijk. wat de leerling drgaans met den bij dit niveau classificeren nderzeken vergelijken vrbeeldvragen bij dit niveau Is milieuvervuiling primair een technisch, ecnmisch f plitiek prbleem? Heeft het regeringsbeleid in de peride 2002-2004 wezenlijk bijgedragen aan het drastisch reduceren van de werklsheid in die peride? Vergelijk deze cursus "Actief Leren" met de adviezen van de studentenpsychlgen van de Universiteit Leiden. ntwerpen Ontwerp de ideale stad. een kunstwerk scheppen samenstellen schrijven Schrijf een tneelstuk dat juw leven weergeeft. Schrijf een regeerakkrd p basis van je eigen plitieke vertuigingen, als je 50/50 met samenwerken met een andere plitieke partij. Schrijf een artikel vr een zaterdagkrant ver juw plssing vr het fileprbleem. wat de leerling zu kunnen maken bij dit niveau een film f vide een tneelstuk f cabaret een lied f cmpsitie een krant f site een mslag vr een cd, bek, tijdschrift, een spel f simulatie een creatief essay een PwerPintpresentatie PLATO Universiteit Leiden / Eindtermen M&PS basiskennis cmplementaire zrg / juli 2013 37
niveau/ begd eindgedrag mschrijving wat de leerling drgaans met den bij dit niveau vrbeeldvragen bij dit niveau wat de leerling zu kunnen maken bij dit niveau ntwikkelen Ontwikkel een cmputersimulatie waarmee je de plssing van een derdegraads vergelijking kunt benaderen. vrspellen en etrapleren Wat zu er gebeuren als het gebruik van sft drugs zu wrden verbden? kennis p verschillende terreinen cmbineren Wat zijn de ptentiële ecnmische gevlgen van de uitbraak van een ernstige ziekte in de veehuderij? evalueren Een evaluatievraag vraagt naar een beargumenteerd rdeel en standpunt. Bij een evaluatie-vraag verantwrd je een handelwijze, bepaal je de waarde van iets f iemand; je kiest uit verschillende mgelijk-heden de beste plssing vr een prbleem, je berdeelt een kunstwerk f je ntwikkelt en verdedigt een eigen mening. cncluderen beargumenteren waarde aangeven Zu de rsprnkelijke evlutietherie van Darwin naar hedendaagse maatstaven stand huden? Is het huidige ecnmische systeem in Nederland het definitieve systeem? Wie is de beste parlementariër - en waarm? een betg een verredende tespraak een bijdrage aan een debat een lijstje met criteria waarmee je je werk kunt berdelen. een rdeel f vnnis een advies PLATO Universiteit Leiden / Eindtermen M&PS basiskennis cmplementaire zrg / juli 2013 38
niveau/ begd eindgedrag mschrijving wat de leerling drgaans met den bij dit niveau vrbeeldvragen bij dit niveau wat de leerling zu kunnen maken bij dit niveau Evaluatievragen den een berep p kennis en inzicht, maar k p persnlijke vertuigingen en zijn dus p uiteenlpende manieren te beantwrden. bekritiseren kiezen en de keuze verantwrden besluiten Wat zijn de zwakke punten van de trnrede van dit jaar? Zu invering van de ddstraf een gede zaak zijn? Heveel maanden celstraf zu je geven aan iemand die schuldig is aan een verkeersngeval met ddelijke aflp? Gebruikte literatuur Valcke, M. (2010). Onderwijskunde als ntwerpwetenschap. een inleiding vr ntwikkelaars van instructie en vr tekmstige leerkrachten. Gent: Academia Press. PLATO Universiteit Leiden / Eindtermen M&PS basiskennis cmplementaire zrg / juli 2013 39