Agile business intelligence, kan dat wel?

Transcriptie

1 Agle busness ntellgence, kan dat wel? Betrokkenhed van de busness s crucaal Vrjwel elk softwareteam s bezg met ontwkkelen of s dat aan het overwegen. Agle bedt een fundamentele oplossng voor utlopende projecten en budgetoverschrjdngen. Kun je ook voor busness ntellgence gebruken? Busness ntellgence s toch ets heel anders dan softwareontwkkelng? Marco Coopmans en Rn van Solngen n d Vrjwel elk softwareteam s bezg met ontwkkelen. Met kun je va korte cycl drect sturen op een werkend product met maxmale waarde. Omdat een busness ntellgenceoplossng ook ut software bestaat, ontstaat al snel het dee om ook voor busness ntellgence te gebruken. Kan dat? Software ontwkkelng wordt (of werd) hoofdzakeljk gedaan conform een soort van waterval. Deze bestaat ut één enkele cyclus waarn analyse, ontwerp, realsate, test en mplementate elkaar opvolgen. Deze fases worden sequenteel doorlopen. In de analyse- en ontwerpfase wordt de benodgde functonaltet bepaald en gedocumenteerd. Vervolgens wordt de software gebouwd, getest en n gebruk genomen. Een dergeljke enkelcyclsche aanpak s gebaseerd op dre utgangspunten: De gebruker weet wat hj wl; De bouwer weet hoe hj het moet bouwen; Gedurende het project verandert er nets. De klasseke aanpak van busness ntellgence s gebaseerd op het dee dat een corporate datawarehouse met one verson of the truth het meest wenseljk s. De nhoud van het datawarehouse wordt bepaald door de nformatebehoefte en deze wordt vooraf bepaald en n een specfcate vastgelegd. Daarbj komt nog dat vanwege de one verson of the truth -gedachte getracht wordt corporate-breed defntes te bepalen. Verder s datakwaltet en volledghed altjd een hekel nformate / december 2012 Busness ntellgence en warehousng In de praktjk worden de termen busness ntellgence en naast elkaar gebrukt en soms zelfs als synonemen gezen. Busness ntellgence s bedoeld voor het leveren van (management) nformate om besluten te kunnen nemen ofwel te kunnen sturen. Herbj wordt allerle functonaltet geleverd voor standaardrapportages, ad-hoc rapportages, analyses, dashboards, corporate performance management, et cetera. Busness ntellgence rcht zch dus op de algehele nformateverzamelng en representate voor het nemen van beslssngen of verkrjgen van nzcht. Een datawarehouse gaat vooral over de data-opslag, terwjl busness ntellgence ook over de data-analyse gaat. Het datawarehouse s slechts een technsche nvullng van één van de (mogeljke) onderdelen van een busness ntellgence- oplossng. Vandaar dat wj n dt artkel over busness ntellgence spreken Informate.ndd :16

2 Samenvattng Vrjwel elk softwareteam s bezg met ontwkkelen. Omdat een busness ntellgence-oplossng ook ut software bestaat, ontstaat al snel het dee om ook voor busness ntellgence te gebruken. Kan dat? Ja, want alleen dan heb je eerder toegevoegde waarde, leer je sneller, voorkom je nutteloos en vertragend werk en s de betrouwbaarhed en acceptate geborgd. punt bnnen busness ntellgence. Vandaar dat n de klasseke aanpak al n het begnstadum een ntenseve bronanalyse utgevoerd wordt. Kenmerkend voor de klasseke watervalgebaseerde busness ntellgence-aanpak s dan ook: De nformatebehoefte staat centraal en moet dus bekend zjn. Maar het s lastg om vanut de busness vooraf te benoemen wat de exacte nformatebehoefte s en daarom wordt maar alles gevraagd; Er moet voldaan worden aan corporate defntes, de slechts moezaam of helemaal net bepaald kunnen worden; Er wordt een ntenseve bronanalyse gedaan om de datakwaltet en volledghed te kunnen bepalen; Eerst wordt alles ontworpen alvorens het te bouwen; Er wordt een zware archtectuur opgezet, gercht op een allesomvattende, toekomstbestendge, vaak corporate toepassng, de egenljk net gercht s op de specfeke nformatebehoefte; Eerst wordt de volledge back-end gemaakt door het opzetten van een groot datawarehouse, met een complex ETL-proces. Pas als dt afgerond s, worden daar de nformateproducten ut afgeled n de front-end. Het gevolg s dat de gebruker pas na een zeer lange tjd (maanden tot soms jaren) ets te zen krjgt, waardoor feedback pas n een zeer laat stadum beschkbaar komt. Deze klasseke busness ntellgence-aanpak s het best te vergeljken met de waterval bj de ontwkkelng van software. Ook voor busness ntellgence-projecten geldt daarom dat ze vaak utlopen, erg veel kosten en net leveren wat gewenst s. Agle gaat just ut van het tegenovergestelde:»het s raadzaam om ook n het busness ntellgencedomen op een maner te werken«de gebruker ontdekt tjdens het project wat hj nodg heeft; De bouwer ontdekt tjdens het project hoe hj het moet bouwen; Er s veel dynamek en veranderng tjdens het project. In een omgevng waarn de behoefte net volledg dudeljk s en nog verandert n de tjd s het raadzaam een aanpak te hanteren de daarmee kan omgaan. Een enkelcyclsche tradtonele aanpak kan dat net. Het s dus ook n het busness ntellgence-domen zeer raadzaam om op een maner te werken. Feedback komt dan veel eerder beschkbaar en het s ook veel sneller mogeljk om toegevoegde waarde te beden. Agle over de hele lne Bj busness ntellgence-projecten wordt n de praktjk vaak ondersched gemaakt n de maneren waarop de back-end en de front-end ontwkkeld worden. De back-end bestaat ut de dataopslag en de ETL 1. De front-end s de wjze waarop de nformate ter beschkkng wordt gesteld aan de endgebrukers, dt zjn de rapportages, dashboards, et cetera. De aanpak wordt dan wel gebrukt voor het ontwkkelen van de front-end, want dat s de functonaltet de drect door de endgebruker gevraagd wordt. 1 ETL staat voor Extracte Transformate en Laden. Dt s de functonaltet de zorgt voor het overhalen van de brondata naar de busness ntellgenceomgevng, het transformeren, samenvoegen, en controleren hervan, het opbouwen van hstore en het vervolgens opslaan. nformate / december Informate.ndd :16

3 Voor de back-end wordt echter nog de meer tradtonele watervalaanpak gehanteerd. Dt ondersched s echter onlogsch en zorgt ervoor dat het hele busness ntellgence-traject nog net wordt ngercht. Tenslotte moet eerst de back-end er zjn voordat een eerste nformateproduct op een maner kan worden gemaakt. Als je daarbj nog bedenkt dat zestg tot tachtg procent van de werkzaamheden just n de back-end plaatsvndt, dan houd je nog maar twntg tot veertg procent van de werkzaamheden over de je doet. Een fundamenteel utgangspunt bj ontwkkelen s dat alles wat je doet een drecte toegevoegde waarde heeft voor de gebruker. Dat betekent dat je over de hele lne moet ontwkkelen. De back-end en front-end ontwkkel je dus samen, waarbj de front-end bepalend s. De front-end bepaalt wat er n de back-end moet ztten, en net andersom. Daarom begn je te redeneren vanut de nformatebehoefte de je nu kent en de nu drect de meeste waarde heeft. Daarvoor ontwkkel je de front-end, met de daarvoor benodgde backend. Je zoekt als het ware de kortste weg naar de meeste toegevoegde waarde. Dat klnkt toch behoorljk? Archtectuur Een van de twaalf prncpes van (ze kader pagna 22) s: eenvoud de kunst van het maxmalseren van het werk dat net gedaan wordt s essenteel. Dat mplceert dat je n edere terate alleen dat bouwt wat mnmaal nodg s voor het leveren van de benodgde functonaltet voor de terate. Het hoeft dus helemaal net zo te zjn dat je vanaf het eerste moment al een volledge back-end moet optugen. In bepaalde gevallen kun je wellcht volstaan met bjvoorbeeld een semantsche schl ( unverse of framework ) met daarop de rapportages, of een datamart of kubus met rapportages. In een aanpak groet de oplossng (archtectuur) mee met de functonaltet. Een datawarehouse en ETL ga je pas ontwkkelen op het moment dat er voldoende noodzaak s, zelfs als je op voorhand denkt te weten dat dt noodzakeljk s voor de endoplossng. Klene stappen Allereerst geldt ook voor het ontwkkelen van een busness ntellgence-omgevng dat je het net n één keer kunt doen, maar dat je dt n klene stappen doet. Het s een programma waarbj je projectgewjs delen van de functonaltet nformate / december 2012 Wat s Agle? Bj ontwkkelen staat het leveren van busness value centraal. Busness value komt tot utng n het contnu leveren van werkende en geteste software, met drecte toegevoegde waarde voor de endgebruker (klant). Het leveren van waarde mag je noot utstellen. Daarom wordt het werk opgeknpt n terates: korte perodes van enkele weken de telkens een werkende en geteste verse van het product opleveren, zodat endgebrukers het daadwerkeljk kunnen gebruken om waarde te creëren. Iteratef ontwkkel je zo het product en wordt het al zo snel mogeljk gebrukt. Het s belangrjk om het meest waardevolle als eerste te ontwkkelen, want dat levert de meeste toegevoegde waarde en moet dus als eerste naar de endgebrukers toe. Agle gaat op een fundamenteel andere maner om met de dmenses scope, tjd, geld en kwaltet. In een tradtonele enkelcyclsche aanpak wordt de scope vastgezet waardoor tjd, geld en kwaltet flexbel worden gemaakt. Dat bljkt ut de grote problemen n dt type trajecten: te laat, te duur, net goed. Agle draat dt om. Door n vaste korte cycl te werken met een stabel team en vaste acceptatecrtera, worden tjd, geld en kwaltet vastgezet. Dat lukt alleen door de scope flexbel te maken. Dat s net erg. Het helpt nameljk enorm bj het ontdekken van wat de gebruker nodg heeft. Een voorwaarde s wel dat edere cyclus werkende en geteste software oplevert. Zodoende kun je gaande het project nog goed bjsturen. Als er nameljk geen werkende en geteste software wordt opgeleverd s bjsturen ondoenljk, er s mmers nets af dus een ander pad nslaan kan nog net. Bj gaat het om het zo optmaal mogeljk besteden van tjd, geld, kenns en kunde, ofwel het zoveel mogeljk leveren van toegevoegde waarde bnnen deze grenzen. Daarbj s één dng zeker: de klant krjgt alleen wat hj echt nodg heeft en wat voor hem/haar de meeste toegevoegde waarde heeft. Daarnaast gaat ervan ut dat je van tevoren net alles kunt bedenken en vastleggen en dus zo snel moge Informate.ndd :16

4 functonaltet 3 dashboards ad-hocrapportages standaardrapportages Fguur 1. Ontwkkelen langs twee assen ontwkkelt. Dat ontwkkelen kun je langs twee assen doen: data en functonaltet (fguur 1). De data s onder te verdelen n logsche brokken (nformatedomenen). De functonaltet kun je ook onderverdelen, n standaardrapportages, ad-hocmogeljkheden, analysemogeljkheden, dashboardng, et cetera. Kes voor de eerste stap één of enkele nformatedomenen met daarbovenop een functonaltet. Vervolgens kun je zowel n de breedte groeen (meer data, neuwe gebrukersgroepen) als n de hoogte (meer, rjkere functonaltet beden aan de bestaande gebrukers waardoor bestaande nformatedomenen nog beter worden benut). data Het Mona Lsamodel Ook n een busness ntellgence-omgevng wordt gewerkt met user stores. Met de user story specfceert de gebruker welke functonaltet hj wenst te krjgen. Er wordt herbj geen ondersched gemaakt n functonele en technsche stores; termen als ETL, datamart, et cetera komen er net n voor. Een user story s bjvoorbeeld: Ik wl alle opbrengsten kunnen zen per maand, omdat k dan nzcht heb n de fnancële stuate en kan sturen op verles- en wnstgevende actvteten. Of: Ik wl alle verhuurde objecten kunnen zen per locate, omdat k dan weet wat de bezettngsgraad s. Een user story wordt dan over de volle lne (back-end en front-end) vast varabel tjd waterval (klassek) functonaltet bepaalt kwaltet vast varabel tjd geld bepaalt functonaltet kwaltet Fguur 2. Verschl n omgaan met de dmenses scope, tjd, geld en kwaltet bj waterval en ljk software aan gebrukers moet geven om hun feedback te krjgen. Met de feedback stuur je bj, lever je nog meer toegevoegde waarde, of kom je erachter dat je deeën helemaal net kloppen en dat je dus beter ets anders kunt gaan doen. De term vertalen naar het Nederlands s lastg. Het best n de buurt komt ons woord leng, hoewel daarn het opportunstsche karakter van ontbreekt. Agle zorgt ervoor dat je snel op veranderng kunt nspelen, vooral als dat extra toegevoegde waarde levert. In het Nederlands zou je de term wendbaar kunnen gebruken. Met bedoelen we een flexbele, wendbare, opportunstsche, zelflerende maner van werken. nformate / december Informate.ndd :16

5 2 Dt model s geïnspreerd op Jeff Patton s Mona Lsa-analoge, waarn hj het verschl utlegt tussen ncrementeel en teratef. opgepakt. Er s dus géén sprake van een ntenseve analyse en ontwerpfase en er wordt ook geen utgebrede bronanalyse gedaan. Om de busness ntellgence-aanpak te verdudeljken s een model opgesteld dat we het Mona Lsamodel noemen 2. Bj het Mona Lsamodel begn je met een grove schets en vervolgens ga je deze steeds verder verfraaen tot je het moo genoeg vndt. Hetzelfde doe je bj de ontwkkelng van busness ntellgencefunctonaltet. Je begnt met het zo smpel mogeljk beschkbaar stellen van de data. Vervolgens ga je dt veredelen, en ten slotte ga je het zo toegankeljk maken dat edereen er gebruk van kan maken (fguur 3). (De technsche elementen aan de lnkerkant zjn afhanke- ljk van de gekozen oplossng c.q. archtectuur. Zo s een data warehouse of datamart net n alle gevallen van toepassng.) De aanpak bestaat ut een aantal stappen (fguur 4). Stap 1. De eerste stap genaamd Intate en Model Stormng s een voorberedende. Je maakt een eerste opzet van het nformatemodel (een functoneel dmensoneel model). Het model levert nets op n termen van een endproduct, maar s wel de bass voor het hele project. Met het model krjg je een aardg dee van de nformatebehoefte en van wat de defntes zjn. Op bass van het model kun je user stores maken en gaan prorteren ( vullen). Stap 2. In stap 2 zorg je ervoor dat de gebruker zoveel mogeljk data te zen krjgt. Dat betekent dat zoveel mogeljk ruwe data ut het bronsysteem n hun meest elementare vorm ontsloten worden conform het model ut stap 1 (zonder verdere verfjnng, controles, en dergeljke). Wanneer dt te groot s voor een terate, selecteer je een deel van het n stap 1 gemaakte model. Bj Intate & Model Stormng Bass Sprnt... Sprnt... Producte Beschkken Veredelen Toegankeljk maken Dmensoneel model (feten en dmenses) Datawarehouse Inteel Aangescherpt Intële set Volledge set Datamart(s) Unverse(s) Standaardrapporten Beschkbaar Veredeld Fjn afgesteld Beschkbaar Veredeld Fjn afgesteld Intële verse(s) Defntef (max 5) Gebruk Gebrukersdocumentate Concept Defntef nformate / december 2012 Systeem- en beheerdocumentate Ingewerkte domenexpert Opgelede key-users Fguur 3. Het Mona Lsamodel Betrekken Vormgeven Utdragen Voorbereden Verzamelen/opstellen Opleden Geborgd Informate.ndd :16

6 voorkeur kunnen de betrokken gebrukers (power users) dan op bass hervan zelf met de data gaan spelen. Stap 3. De bass staat nu, vervolgens ga je n een aantal terates verder verfjnen en functonaltet toevoegen om tot de gewenste nformate te komen. Denk aan zaken als het toevoegen van transformates, busness rules (controles), nbouwen van hstore, maken van standaardrapportages. Dt alles gebeurt natuurljk op bass van user stores de aan de back-log worden toegevoegd en geprorteerd. Stap 4. Als de nhoud eenmaal voldoet, werk je n een aantal terates toe naar het toegankeljk maken van de nformate voor de endgebrukers. Herbj worden de defnteve rapportages ontwkkeld, metadata ngevuld, autorsates toegevoegd. Her lgt het accent dus heel sterk op de front-end. Parallel heraan ga je ook documenteren, gebrukersopledng voorbereden, et cetera. Het grote voordeel van deze aanpak s dat de gebruker zo snel mogeljk geconfronteerd wordt met de data. Op de maner kan hj al snel een beter nzcht krjgen n zjn nformatebehoefte en de wjze waarop de toegankeljk moet worden gemaakt. De praktjk leert nameljk dat gebrukers pas echt knelpunten en vragen ontdekken als ze ets tastbaars zen. Bovenden ontdek je op deze wjze al dngen n een veel eerder stadum dan bj een tradtonele analyse of ontwerpaanpak. De Mona Lsa-aanpak stelt wel twee voorwaarden: 1. In de begnfase moeten de betrokken gebrukers de power users zjn, ofwel gebrukers de n staat zjn om met ruwe data om te gaan en veel kenns hebben van het bronsysteem. 2. Om de output voldoende representatef te laten zjn, moet je beschkken over de echte ( producte-lke ) data. Concluse Een belangrjke succesfactor van een busness ntellgence-traject s de betrokkenhed van de busness. Agle ontwkkelen dwngt partcpate Intate & Model Stormng Bass Sprnt... Sprnt... Producte Beschkken Veredelen Toegankeljk maken Dmensoneel model (feten en dmenses) Datawarehouse Datamart(s) Unverse(s) Standaardrapporten Gebrukersdocumentate Systeem- en beheerdocumentate Ingewerkte domenexpert Opgelede key-users Fguur 4. De aanpak bestaat ut een aantal stappen Opstellen bassverse (dmensoneel) nformatemodel Gebrukers zo snel mogeljk confronteren met data Zoveel mogeljk ruwe data ontsluten Verfjnen naar nhoud: - Dmensonele model aanscherpen - Unverse aanscherpen - Bassrapportage(s) maken - Busness rules en transformates toevoegen - Hstore opbouwen -... Verfjnen naar endgebrukers: - Defnteve rapportages maken - Securty nregelen - Metadata vullen - Documentate maken -... Naar producte brengen K+#.%"*$4( nformate / december Informate.ndd :16

7 van de busness af. De busness mag en moet bepalen wat wanneer gedaan wordt. De betrouwbaarhed van de nformate wordt geborgd door deelname van doman experts en power users ut de busness de contnu het resultaat beoordelen (testen). Bj busness ntellgence-opleverngen s vaak sprake van ssues de te wjten zjn aan verkeerde defntes en datakwaltet. Bj ontwkkelen worden defntes en de kwaltet van de data getackeld op het moment dat dt ssue zch voordoet. Het ssue s dan heel nzchteljk en tastbaar vanut een concrete nformatebehoefte en s dan ook veel beter te bespreken. De meest gehoorde utspraak als het gaat om managementnformate s dat de gebruker maar moeljk kan specfceren wat hj of zj nodg heeft. Onder het mom van beter te veel dan te weng wordt daarom maar alles gevraagd. Agle werkwjzen zjn utermate geschkt voor busness ntellgence omdat ervan utgaat dat net alles op voorhand dudeljk s en er omgegaan moet kunnen worden met tal van verrassngen en wjzgngen. Een busness ntellgence-traject hoort dus gewoon volledg te worden utgevoerd. Alleen dan heb je eerder toegevoegde waarde, leer je sneller en voorkom je veel nutteloos en vertragend werk, s de benodgde busnesspartcpate en daarmee ook de betrouwbaarhed en acceptate geborgd. Kortom, en busness ntellgence: een utstekende match! Marco Coopmans s freelance enterprse/nformate-archtect met de nadruk op ontwkkelen. Busness ntellgence s een van zjn specalsates. E-mal: marco.coopmans@gne.nl Rn van Solngen s CTO bj Prowareness en deeltjdhoogleraar Global Software Engneerng aan de TU-Delft. Hj s mede-auteur van De kracht van scrum. E-mal: rn@scrum.nl nformate / december 2012 Het Agle Manfesto Het Agle Manfesto beschrjft ver kernwaarden en twaalf prncpes de tot betere resultaten moeten leden bj het ontwkkelen van software. De ver kernwaarden ( values ) zjn: 1 Mensen en hun onderlnge nteracte zjn belangrjker dan processen en tools; 2 Werkende software s belangrjker dan allesomvattende documentate; 3 Samenwerkng met de klant s belangrjker dan contractonderhandelngen; 4 Inspelen op veranderng s belangrjker dan het volgen van een plan. Dt betekent net dat de zaken aan de rechterkant (zoals processen, documentate, plannen en dergeljke) net belangrjk zjn. Het betekent wel dat werkende software, nteracte en meegaan met veranderngen smpelweg belangrjker zjn en altjd de voorkeur horen te krjgen. Naast de kernwaarden kent het Agle Manfesto ook nog deze twaalf prncpes: 1 Onze hoogste prortet s het tevredenstellen van de klant door het vroegtjdg en voortdurend opleveren van waardevolle software. 2 Verwelkom veranderende behoeftes, zelfs laat n het ontwkkelproces. Agle processen benutten veranderng tot concurrentevoordeel van de klant. 3 Lever regelmatg werkende software op. Lefst elke paar weken, hoogut elke paar maanden. 4 Mensen ut de busness en ontwkkelaars moeten dageljks samenwerken gedurende het hele project. 5 Bouw projecten rond gemotveerde ndvduen. Geef hen de omgevng en ondersteunng de ze nodg hebben en vertrouw erop dat ze de klus klaren. 6 De meest effcënte en effecteve maner om nformate te delen n en met een ontwkkelteam s door met elkaar te praten. 7 Werkende software s de belangrjkste maat voor voortgang. 8 Agle processen bevorderen constante ontwkkelng. De opdrachtgevers, ontwkkelaars en gebrukers moeten een constant tempo eeuwg kunnen volhouden. 9 Voortdurende aandacht voor een hoge technsche kwaltet en voor een goed ontwerp versterken aglty. 10 Eenvoud, de kunst van het maxmalseren van het werk dat net gedaan wordt, s essenteel. 11 De beste archtecturen, esen en ontwerpen komen voort ut zelfsturende teams. 12 Op vaste tjden onderzoekt het team hoe het effectever kan worden en past vervolgens zjn gedrag daarop aan Informate.ndd :16