Afvalambitie 2015 Dordrecht

Transcriptie

1 Afvalambitie 2015 Drdrecht Netwerk/HVC Arnud Kik Afvalambitie april 2011 Pagina 1 van 50

2 Inhudspgave Samenvatting Inleiding Aanleiding Uitgangspunten Randvrwaarden Aanpak Afvalbeheer Drdrecht Huidige situatie Heveelheden afval Ambitie Restafval Taakstellingen LAP Verbeteracties m de delstelling te realiseren Inleiding Marketing & cmmunicatie Dienstverlening (dr service en maatwerk) Uitwerking verbetermaatregelen Effect ptimalisatie maatregelen t..v. afvalambitie Financiële prikkels Innvatieve inzamelpreven Mgelijkheden van verdere verduurzaming Wat gebeurt er met ns afval? Stappen in duurzaam afvalbeheer Brnscheiding Inzamelen Srteren Nascheiding Opwerken Ambitie HVC Diftar Afvalstffenheffing Diftar systemen Diftar als instrument vr afvalscheiding en afvalpreventie Ksten Effecten van diftar Diftar binnen de afvaldriehek Pagina 2 van 50

3 5 Is diftar k iets vr Drdrecht? Vr- en tegenargumenten Wat levert diftar p vr Drdrecht? Het Drdtse mdel Uitveringsaspecten van diftar Afvalbeheersksten Risic s en kanttekeningen Draagvlak Cnclusies en aanbevelingen Brnvermelding Bijlagen Bijlage: Diftar-systeem per gemeente (2010) Bijlage: Diftarsystemen en hun kenmerken Bijlage: Diftar in de media Bijlage: Benchmark gemeenten Bijlage: Ervaringen van 3 vergelijkbare gemeenten met diftar Bijlage: Praktijkvrbeelden Pagina 3 van 50

4 Samenvatting De gemeente Drdrecht heeft in haar prtfliplan Duurzaamheid ambities vastgesteld dr in 2015 te vlden aan de delstelling van het Landelijk Afvalbeheerplan (LAP-2): realisatie van het nuttig (her)gebruik van het (grf) huishudelijk afval naar 60%. Netwerk/HVC is gevraagd p welke wijze invulling kan wrden gegeven aan de gefrmuleerde afvalambitie. Deze nta Afvalambitie 2015 geeft hiervr een mgelijke rutekaart. Per inwner is er in 2010 in Drdrecht 528 kilgram afval ingezameld, waarvan 393 kilgram (74%) fijn huishudelijk afval en 125 kilgram (26%) grf huishudelijk afval. Van al het huishudelijk afval wrdt in de gemeente Drdrecht 51% brngescheiden ingezameld. Van het fijn huishudelijk afval wrden de deelstrmen gft, papier, glas, textiel, klein chemisch afval en (sinds december 2009) kunststf verpakkingen gescheiden ingezameld. Ok het grf huishudelijk afval kan, p het afvalbrengstatin in Drdrecht, dr de inwners gescheiden wrden aangeleverd. Van het grf huishudelijk afval wrdt 66% brngescheiden (het gescheiden huden en afgeven van grve afvalstffen dr de burger) ingezameld. Uit de srteeranalyse in 2010 van het restafval blijkt dat zich hierin ng belangrijke heveelheden nuttige deelstrmen bevinden die gescheiden ingezameld kunnen wrden, zals gft (77 kg/inw./jr), kunststf verpakkingen (36 kg/inw./jr), papier (40 kg/inw./jr), glas (12 kg/inw./jr) en textiel (11 kg/inw./jr). Om de delstelling van 60% nuttig (her)gebruik te realiseren wrdt vrgesteld m: gft in te gaan zamelen in de hgbuw en de histrische binnenstad; de inzamelvrzieningen vr ud papier en kartn vr de hgbuw en de histrische binnenstad te verbeteren; meer cmmunicatiemiddelen in te zetten ten beheve van een betere afvalscheiding. Met deze maatregelen is naar verwachting een scheidingsresultaat haalbaar van maximaal 55%. Om de delstelling van 60% te halen is het ndzakelijk m een vrm van tariefdifferentiatie in de afvalstffenheffing in te veren. De aanbeveling van de ambtelijke werkgrep is m te kiezen vr een belastingsysteem p basis van vlume/frequentie en m het variabele belastingsdeel alleen te te passen p het huishudelijk restafval (en eventueel grf restafval p afrep). De verige vrzieningen blijven dan zals nu vervat in een vast heffingsbedrag. De invering van tariefdifferentiatie vraagt m een heel zrgvuldige aanpak, zwel wat betreft het creëren van draagvlak als wat betreft de vrbereiding en realisatie van bendigde vrzieningen en regels. Ok de verwerking van het ingezamelde afval blijft in ntwikkeling. De ambitie van HVC daarbij is een verdere verduurzaming te realiseren. Daarbij zal de fcus p verbranden (inclusief benutten van restwarmte) langzaamaan verschuiven naar de fcus p meer materiaalhergebruik. Pagina 4 van 50

5 1 Inleiding 1.1 Aanleiding De gemeente Drdrecht heeft in haar prtfliplan Duurzaamheid ambities vastgesteld. Vr de afvalinzameling en nuttig gebruik van afval (hergebruik) wil de gemeente Drdrecht in 2015 vlden aan de delstelling van het Landelijk Afvalbeheerplan (LAP-2): nuttig (her)gebruik van het (grf) huishudelijk afval naar 60%. Het huidige scheidingsresultaat in Drdrecht is nu ruim 51%. De gemeente Drdrecht heeft Netwerk/HVC advies gevraagd p welke wijze invulling kan wrden gegeven aan de gefrmuleerde afvalambitie. In deze nta Afvalambitie 2011 wrden hiervr diverse spren nader uitgewerkt. Tevens zullen - middels een beperkte inventarisatie - vergelijkingen en ervaringen van andere gemeenten p dit nderzeksgebied wrden meegenmen. 1.2 Uitgangspunten De vlgende uitgangspunten waren leidend vr het pstellen van deze nta Afvalambitie 2015: De nta met eind maart 2011 in cncept zijn afgernd, zdat de uitkmst meegenmen kan wrden in de Kadernta van april 2011; We beperken ns in de zektcht naar verbeteracties tt de twee hfdstrmen GFT en ud papier en kartn, mdat deze het meeste gewicht meebrengen; Tariefdifferentiatie (k wel diftar genemd) als instrument vr financiële prikkel zal expliciet in het nderzek wrden meegenmen, met hierin aandacht vr de drie elementen uit de afvaldriehek: ksten, service en milieu; De verwerking van afval en de middenlange termijnntwikkelingen hierin zullen in deze nta p hfdlijnen wrden meegenmen; Cmmunicatie rndm dit nderwerp wrdt niet in deze nta behandeld, maar in een separaat advies uitgewerkt.l.v. de afdeling Cmmunicatie van de gemeente Drdrecht. 1.3 Randvrwaarden Bij het pstellen van de nta Afvalambitie 2011 zijn de vlgende randvrwaarden gehanteerd: De nta is in cncept dr Netwerk/HVC vrbereid en pgesteld; Middels diverse afstemmingsmmenten zijn de nderwerpen en cncepten met diverse medewerkers van de gemeente Drdrecht besprken; Scenari s en daarmee gemeide ksten en besparingen van verbeteracties zijn in deze nta luter als indicatie aangegeven. 1.4 Aanpak Vr de ttstandkming van de nta Afvalambitie 2015 zijn de vlgende stappen gezet: Inventarisatie (middels deskresearch) van: Pagina 5 van 50

6 - verwerking van afval en middenlange termijnntwikkelingen hierin; - landelijke (pilt-)prjecten ten aanzien van afvalscheiding; - gemeentelijke ervaringen met Diftar. Keuzebepaling van activiteiten en varianten (scenari s); Drrekening van ksten en besparingen van de gekzen scenari s; Uitwerking in cnceptnta Afvalambitie 2015; Ambtelijke bespreking en plevering nta Afvalambitie Pagina 6 van 50

7 2 Afvalbeheer Drdrecht In dit hfdstuk wrdt nader ingegaan p het afvalbeheer van de gemeente Drdrecht; waar staan we nu en met welke verbeteracties zien we mgelijkheden de afvalambitie in 2015 te realiseren. 2.1 Huidige situatie Heveelheden afval In Drdrecht wrdt het huishudelijk afval gescheiden ingezameld. In nderstaand verzicht wrden de afvalheveelheden (in tnnen) en het scheidingspercentage van de afgelpen jaren weergegeven. Het scheiden van afval is vanaf 2008 naar 2010 gestegen van 48% naar 51%. Tabel 2.1 Resultaten afvalscheiding Afvalscheiding: 2010 tn 2009 tn 2008 tn gft, papier en kartn, glas, kunststf verpakkingsafval, textiel en kca grfvuil gescheiden ingezameld Ttaal gescheiden afval 51% % % Ongescheiden restafval 49% % % Ttaal ingezameld afval 100% % % CHECK Ambitie De gemeente Drdrecht heeft in haar prtfliplan Duurzaamheid ambities vastgesteld. Vr de afvalinzameling en nuttig gebruik van afval (hergebruik) wil de gemeente Drdrecht in 2015 vlden aan de delstelling van het Landelijk Afvalbeheerplan (LAP-2): nuttig (her)gebruik van (grf) huishudelijk afval naar 60%. Het afvalscheidingresultaat is eind 2010 in Drdrecht p 51% uitgekmen Restafval Srteerpreven geven inzicht in de samenstelling van het ngescheiden aangebden huishudelijk restafval in een gemeente. Het laat zien dat daarin ng ptentieel belangrijke heveelheden nuttige deelstrmen gevnden kunnen wrden. Daarvan kan k wrden afgeleid welke ptentiële verlaging in het restafval dr het beter scheiden mgelijk is. Al enige jaren wrden vr de gemeente Drdrecht elk jaar srteerpreven uitgeverd. De srteerpreven zijn in de gemeente Drdrecht in vijf sectren uitgeverd; bij ruime en cmpacte laagbuw met minicntainers, bij hgbuw-ud en hgbuw-nieuw met verzamelcntainers en de binnenstad. In nderstaande tabel zijn de resultaten van het restafval van de Drdtse bewners mgerekend naar een gewgen samenstelling. Pagina 7 van 50

8 Tabel 2.2 Samenstelling restafval (2010) Materiaal Gewichtspercentage aanwezig in restafval Ttaal gewicht (in tnnen) Grente- fruit en tuinafval (gft) 28,3% Oud papier en kartn (OPK) 14,9% Kunststf verpakkingsafval (KFF) 13,0% Glas 4,6% Metaal 4,0% Textiel 3,8% Puin 2,1% 646 Hut 2,1% 643 (klein) wit- en bruinged (WEB) 1,0% 292 Klein chemisch afval (kca) 0,1% 28 Subttaal 73,9% Restafval 26,1% Ttaal 100% In nderstaande tabel wrdt per fractie aangegeven heveel brngescheiden materiaal per aansluiting is ingezameld en heveel materiaal er ng in het restafval zit, p basis van srteerpreven Tabel 2.3 Aandeel brngescheiden materiaal t..v. de heveelheid die ng in het restafval zit Brn gescheiden ingezameld in kg per aansluiting (2010) Opmerking Gft 109 Alleen inzameling bij laagbuw Aantal kg per aansluiting in het restafval aanwezig vlgens srteerpreven bij laagbuw Aantal kg per aansluiting in het restafval aanwezig vlgens srteerpreven bij hgbuw en binnenstad OPK KFF Glas Textiel Samengevat zijn de belangrijkste nuttige deelstrmen die ng in het restafval zitten gft, ud papier en kartn en kunststf. Vr deze deelstrmen geldt dat een betere brnscheiding een grte bijdrage zal leveren aan het verminderen van het restafval en verhging van het brnscheidingspercentage Taakstellingen LAP In LAP-1 ( ) was de algemene landelijke delstelling vr huishudelijk afval pgenmen van minimaal 60% nuttige tepassing en maximaal 40% verwijderen. In het LAP-1 zijn vr diverse afvalstrmen uit het huishudelijk afval brnscheidingspercentages afgesprken, die in 2006 gerealiseerd mesten zijn. De uitveringsrganisatie Agentschap NL (vrheen SenterNvem) van Infrastructuur en Milieu (vrheen VROM) is verantwrdelijk vr de Pagina 8 van 50

9 mnitring van de realisatie van deze delstelling p landelijk niveau. Ten beheve van de gemeenten is p basis van die brnscheidingspercentages een instrumentarium ntwikkeld m richting te geven aan de brnscheiding en te kunnen mnitren p gemeente niveau. Daarbij werd de landelijke delstelling naar stedelijkheidsklasse gedifferentieerd. Drdrecht was hierbij ingedeeld in klasse 2 (= sterk stedelijk) met als taakstelling 53% nuttige tepassing. In LAP-2 ( ) is weer dezelfde generieke landelijke delstelling vr huishudelijk afval pgenmen van minimaal 60% nuttige tepassing (recycling) en maximaal 40% verwijderen (verbranden f strten). De landelijke delstelling naar stedelijkheidsklasse wrdt in LAP-2 echter niet meer gedifferentieerd. De fcus in LAP-2 ligt vral p het maximaliseren van nuttige tepassing in de vrm van materiaal hergebruik dr middel van recycling. Verbranding van afval met warmtebenutting wrdt hierin niet als een nuttige tepassing beschuwd. Ok nu is de uitveringsrganisatie Agentschap NL verantwrdelijk vr de cördinatie van de mnitring van de resultaten van de delstellingen p landelijk niveau. Gedifferentieerde delstellingen en richtlijnen per afvalstrm zijn niet meer van tepassing. Een nieuw instrumentarium vr gemeenten m hun eigen inzamelresultaten te vergelijken is niet ntwikkeld. Het behalen van de richtlijnen vr brnscheiding geeft immers k geen garantie vr het wel f niet behalen van de delstelling nuttig (her)gebruik. Dit kmt mdat in de het brngescheiden materiaal een zekere mate van vervuiling aanwezig is die niet geschikt is vr hergebruik; waarmee gesteld met wrden dat 100% brnscheiding niet gelijk is aan 100% materiaalhergebruik! Om inzicht te krijgen in het werkelijke hergebruik gaat Netwerk/HVC een eigen instrumentarium ntwikkelen waarmee het mgelijk is m vr het ingezamelde huishudelijk afval p gemeente niveau aan te geven heveel prcent brngescheiden wrdt ingezameld én heveel prcent daarvan nuttig wrdt tegepast in de vrm van materiaalhergebruik. De basis hiervr zullen de massabalansen (gebaseerd p de wet van behud van massa) zijn van de be- en verwerkers van de diverse afvalstrmen. De verwerkers van de deelstrmen waar een prductbesluit vr geldt zijn al verplicht m jaarlijks een massabalans te rapprteren. Netwerk/HVC zal van zijn verwerkers van de verige afvalstrmen jaarlijks een massabalans pvragen. Dit zal daarmee tevens nderdeel wrden van het inkpbeleid (duurzaam inkpen). Op basis van de gewichtsprcenten van deze massabalansen kan Netwerk/HVC via de samenstelling en heveelheden van de ingezamelde tnnen huishudelijk afval per gemeente rapprteren heveel weer nuttig wrdt tegepast en heveel daarvan nuttig wrdt tegepast in de vrm van materiaal hergebruik. 2.2 Verbeteracties m de delstelling te realiseren Inleiding Het del is 60% hergebruik en nuttige tepassing vr (grf) huishudelijk afval, waarbij in de tweede wijziging van LAP-2 hergebruik wrdt vertaald naar recycling van het (grf) huishudelijk afval (brn: AgentschapNL.nl). Het verhgen van de heveelheid afvalscheiding per fractie en het verlagen van de heveelheid (grf) huishudelijk restafval zijn beide methden m deze delstelling te bereiken. In veel gevallen gaat het m een verandering van het gedrag van de bewners p het gebied van afvalscheiding en preventie te den wijzigen, naast het beschikbaar stellen van vldende en gede inzamelvrzieningen. Meerdere beleidsinstrumenten zijn inzetbaar: Creëren van gedragsverandering bij burgers dr marketing en cmmunicatie; Verbetering dienstverlening (dr meer service, maatwerk en innvatie); Financiële prikkels. Pagina 9 van 50

10 2.2.2 Marketing & cmmunicatie Speciale cmmunicatiecampagnes kunnen bijdragen aan gedragsverandering. Een mi vrbeeld hiervan is de vrig jaar gestarte landelijke campagne Plastic Heres m bewners p te repen het plastic verpakkingsafval apart te huden. In een relatief krte tijd is bij een grt gedeelte van de bevlking de attitude ntstaan dat het lgisch is dit verpakkingsafval gescheiden aan te bieden. Cmmunicatieve maatregelen kunnen dus een psitief effect hebben p het nderwerp afvalscheiding, maar hebben veelal een beperkt resultaat. Binnen de verheid wrdt vral gebruik gemaakt van de cmmunicatiestrategie kennis-hudinggedrag in campagnes. Deze strategie gaat ervan uit dat mensen een bewuste afweging maken van argumenten vrdat zij een keuze maken. Uit nderzek is gebleken dat 95% van ns keuzegedrag nbewust is, we maken geen zrgvuldige afweging. Hierp meten we de campagne vr afvalbeleid aanpassen. We richten ns p het beïnvleden van het nbewust keuzegedrag. Maar k als we ns in de cmmunicatie richten p het nbewuste keuzegedrag, dan is het effect p het gedrag van mensen beperkt. Uit nderzek blijkt dat 1 tt 1,5% gedragsbeïnvleding als een fraai resultaat wrdt beschuwd. Massamediale campagnes hebben meer effect als ze wrden ingebed in een prgramma van Facilitering, Handhaving en Educatie. Empirisch wetenschappelijk nderzek biedt bij gedragsbeïnvleding de beste handreiking vr analyse en interventie, m rutinegedrag te drbreken f dr juist gebruik te maken van het feit dat het m rutinegedrag gaat. (Bert Pl lectr verheidscmmunicatie HU). De aanpak marketing & cmmunicatie wrdt in een separaat advies.l.v. de afdeling Cmmunicatie van de gemeente Drdrecht in samenwerking met Weizigt Natuur- & Milieucentrum verder uitgewerkt Dienstverlening (dr service en maatwerk) Maatregelen ter verbetering van de dienstverlening in de huidige inzamelstructuur hebben k een psitief effect. Omdat de fracties gft en ud papier en kartn, het meeste gewicht meebrengen, is beslten m in de nadere uitwerking ns hierte te te beperken. De deelstrm plastic verpakkingsafval (KFF) heeft in ptentie k een psitief effect, maar wrdt in deze ntitie niet verder in de verbetermaatregelen uitgewerkt mdat het een relatief nieuwe deelstrm is waarbij de inzameling vanaf begin 2011 is geïntensiveerd (naar 1x per 2 weken) m een betere en daarmee een hgere brnscheiding te kunnen bewerkstelligen. Afvaldriehek Om gedegen afwegingen te maken p het afvalbeleid en de maatregelen vr verbeteringen te berdelen wrdt vaak gebruik gemaakt van de afvaldriehek. Een hg serviceniveau is uiteraard wenselijk, maar tt welke prijs en mag dat ten kste gaan van het milieu? KOSTEN MILIEU SERVICE Pagina 10 van 50

11 De afvaldriehek is een ged instrument m de ambities en delen aangaande afvalbeheer duidelijk te maken. Het mdel gaat uit van drie prestatiegebieden: Milieu (deltreffendheid); Service (dienstverlening); Ksten (delmatigheid). Om een ptimaal afvalbeleid te veren met er p alle drie aspecten in vldende mate resultaat wrden bereikt. Ambities en delen kunnen per prestatiegebied wrden vastgesteld, maar meten altijd in nderlinge samenhang wrden bekeken. Milieu In het prestatiegebied milieu wrdt de deltreffendheid bepaald dr de mate van afvalpreventie, afvalheveelheid, scheidingsresultaat en de verbeteringen die hierin ng mgelijk zijn en de mate en manier waarp het afval wrdt hergebruikt / nuttig tegepast. Service Het serviceniveau wrdt bepaald dr de mvang van het dienstverleningspakket en he de inwners de dienstverlening ervaren/waarderen. De mvang van het dienstverleningspakket bestaat uit de inzamelmethden, inzamelfrequenties, de beschikbaarheid van inzamelmiddelen (per inwner), de beschikbaarheid van infrmatie. Ksten In het prestatiegebied ksten wrdt de delmatigheid bepaald dr de efficiëntie waarmee en tegen welke inzamel- en verwerkingsksten de milieuresultaten en het serviceniveau wrden gerealiseerd Uitwerking verbetermaatregelen In deze paragraaf wrden de verbetermaatregelen uitgewerkt vr de fracties: 1) GFT (8.600 tn ng in restafval aanwezig) 2) Oud papier en kartn (4.500 tn ng in restafval aanwezig) 1) GFT-maatregelen Het grente- fruit- en tuinafval (gft) wrdt in Drdrecht alleen bij de laagbuwwningen ingezameld met behulp van minicntainers. In 2010 is tn bij wnaansluitingen gescheiden ingezameld, wat neer kmt p gemiddeld 200 kg per aansluiting. Bij de flatbewners, de bewners in de histrische binnenstad en een deel van de bewners met een laagbuwwning znder eigen achterm wrdt geen gft apart ingezameld, mdat destijds de gft-inzameling vr deze bewnersgrep als te mslachtig en weinig zinvl werd berdeeld. Met de werkgrep Afvalbeleid zijn alsng mgelijke maatregelen geïnventariseerd vr deze bewnersgrep. Mgelijke verbetermaatregelen gft: gft verzamelcntainer geplaatst inpandig f buiten in de penbare ruimte; gft abnnement, waarbij de bewner een vereenkmst sluit vr het aanbieden van gede gft in een verzamelvrziening. Als tegenprestatie krijgt de bewner een gratis bakje vr p de gtsteen, afbreekbare gft-zakken en een speciale tegangspas vr de gft verzamelvrziening. Het abnnement is geen systeem, maar een extra stimulans m kwalitatief gede gft bij verzamelcntainers in de penbare ruimte in te kunnen zamelen; Schillenber; p vaste tijden kan een gft-emmer bij de Schillenber geleegd wrden; Pagina 11 van 50

12 gft inzamelzak; afbreekbare gft-zak die 1 keer per week aan de straat kan wrden gezet. Deze zakken zijn echter wel kwetsbaar vr dieren (penscheuren dr hnden, katten en meeuwen) en verrzaakt rmmel p straat; gft bak: stevige gft-emmer (van bijvrbeeld 35 liter) die 1 keer per week aan de straat kan wrden gezet. Bvenstaande maatregelen zijn dr de werkgrep Afvalbeleid getetst p de drie aspecten van de afvaldriehek: milieu, service en ksten. Een ksten- en pbrengsten indicatie van de verschillende maatregelen in eur s is p dit mment niet te geven, mdat uitgangspunten ng nvldende zijn bepaald. In deze ntitie hebben we ns daarte meten beperken tt plussen en minnen. Waarbij ++ staat vr zeer psitief (+ is psitief) en -- als zeer negatief (- is negatief) wrdt ingeschat. 0 is geen verbetering, maar k geen verslechtering. Vrziening Milieu Service Ksten Gft verzamelcntainer (inpandig)* Gft verzamelcntainer (in penbare ruimte in cmbinatie met gft abnnement) Schillenber (inzameling 1x / week) Gft zak / gft bak (inzameling 1x / week) *) is slechts in beperkt deel van de bestaande hgbuw te realiseren, met name daar waar al inpandige verzamelcntainers vr restafval zijn. Aanvullend p de genemde maatregelen zijn in de bijlage van deze nta praktijkvrbeelden (afkmstig van de site SenterNvem) van diverse gemeenten gepresenteerd die eerder zijn ingezet m de gescheiden afvalinzameling nder bewners te stimuleren. Ondanks dat smmige prjecten niet allemaal zeer recent zijn hebben ze ng wel een inspirerende pzet. Vrbeeld p welke wijze wrdt gft bij flatbewners ingezameld bij enkele referentie gemeenten. Gemeente Inzamelmiddel Prestatie Apeldrn Nijmegen Deels mderne schillenber en steeds meer met bvengrndse cntainers met pasje. Bewners hebben de keuze uit: - een GFT-emmer van 10 liter die mensen kunnen ledigen in een GFT-verzamelcntainer - een city-bin; dat is een stevige emmer van 25 f 40 liter (naar keuze) die mensen 1x per 2 weken aan de straat kunnen zetten Redelijk tt beperkt, is k vral service. Feit is dat de heveelheid GFT die vanuit de hgbuw c.q. gestapelde buw wrdt aangebden erg gering is. I.v.m. diftar (systeem van de dure zak) is het echter ndzakelijk dat de bewners van dit type wningen in de gelegenheid wrden gesteld zijn m hun GFT te scheiden. Dat kun je ze niet zmaar nthuden. Maastricht GFT-emmer. Wrdt ng gemnitrd. Pagina 12 van 50

13 2) Oud papier en kartn maatregelen Oud papier en kartn (OPK) wrdt in Drdrecht maandelijks met behulp van verenigingen s avnds f p zaterdag huis-aan-huis ingezameld. Vanaf 2007 hebben wnaansluitingen die vr de inzameling van het gft en restafval al ver een minicntainer beschikte een extra minicntainer vr OPK ntvangen. Met deze succesvlle maatregel is de heveelheid brngescheiden OPK bij de minicntainer gebruikers sindsdien verdubbeld. De verige bewners (hgbuw, binnenstad en verige laagbuw) kunnen hun OPK gebundeld f in dzen met de inzameling van het OPK aan de verenigingen meegeven. In 2010 is ttaal tn OPK gescheiden ingezameld, wat neer kmt p gemiddeld 130 kg per aansluiting. Het inzamelresultaat in de hgbuw blijft flink (factr 2,5) achter ten pzichte van het resultaat bij laagbuw. Ok vr de fractie OPK zijn binnen de werkgrep Afvalbeleid mgelijke verbetermaatregelen geïnventariseerd. Mgelijke verbetermaatregelen (OPK): Verhging inzamelfrequentie OPK naar bijvrbeeld 1x per 2 weken; Inzameling OPK cmbineren met andere fractie(s), bijvrbeeld met de twee wekelijkse inzameling van kunststf verpakkingsafval; Verzamelcntainers OPK, vr de deur bij flats; Verzamelcntainers OPK, centraal in de wijk (ca. 15 plekken in de stad), bvengrnds f ndergrnds; Aanvullende vrziening; inzameling via schlen f andere centrale plekken. Dit kan een schl zijn, maar k een supermarkt in een winkelcentrum; Verstrekken van aparte zakken vr OPK inzameling; deze wrdt als mgelijke stimuleringsmaatregel in het separaat p te stellen cmmunicatiemdel vanuit het gpunt marketing en cmmunicatie verder uitgewerkt. Ok hier zijn bvenstaande maatregelen dr de werkgrep Afvalbeleid getetst p de drie aspecten van de afvaldriehek: milieu, service en ksten, middels plussen en minnen. Waarbij ++ staat vr zeer psitief (+ is psitief) en -- als zeer negatief (- is negatief) wrdt ingeschat. 0 is geen verbetering, maar k geen verslechtering. Vrziening Milieu Service Ksten Vaker inzameling OPK (inzameling 1x / 2 wkn) * Vaker inzameling OPK in cmbinatie met KFF (inzameling 1x / 2 wkn) Verzamelcntainer OPK bij flats vr de deur (bvengrnds) Verzamelcntainer OPK bij flats vr de deur (ndergrnds) Verzamelcntainer OPK p 15 plekken in de stad (ndergrnds) ** *** * indien verenigingen dit blijven den. ** verenigingen vallen weg, bvengrnds minder ged straatbeeld. *** extra ksten, want het betreft hier een aanvullende maatregel. Pagina 13 van 50

14 Vrbeeld p welke wijze wrdt OPK bij flatbewners ingezameld bij enkele referentie gemeenten. Gemeente Inzamelmiddel Prestatie Apeldrn Nijmegen Maastricht Er wrden nu extra ndergrndse cntainers geplaatst. Geen inzamelmiddel; het OPK wrdt 1x per maand aan de straat gezet en pgehaald dr de inzamelaar. Ondergrndse wijkcntainer, binnen een straal van 500 meter en inzameling maandelijks huis-aan-huis. - We registreren niet apart de heveelheid OPK die wrdt ingezameld bij flatbewners. We hebben echter geen signalen dat dit minder is dan bij grndgebnden wningen. Ttaal tn (= ruim 180 kg per aansluiting) Effect ptimalisatie maatregelen t..v. afvalambitie Het mgelijke effect van genemde ptimalisatie maatregelen is ingeschat p een verbetering van ttaal 4% extra brnscheiding (van 51% naar maximaal 55%), dr: Verbetermaatregelen inzameling gft bij hgbuw en binnenstad p basis van de aanname dat 30% van deze delgrep mee gaat den met de gescheiden inzameling; Verbetermaatregelen inzameling ud papier en kartn, hger resultaat dr extra vrzieningen met name in de hgbuw; (is reeds ingezet) verdubbeling inzameling van plastic verpakkingsafval, met een hger resultaat p basis van gerealiseerde uitkmst inzamel pilt 2010 (30% grei); Cmmunicatieve maatregelen, levert een geringe verbetering (maximaal 1 tt 2%) dr betere bewustwrding en gedragsverandering van bewners. Omdat hiermee ng niet vldaan wrdt aan de gestelde afvalambitie; nuttig (her)gebruik van huishudelijk afval naar 60%, zullen aanvullende maatregelen meten wrden genmen Financiële prikkels De inzet van het beleidinstrument financiële prikkels blijkt zeer effectief te werken m gedragsverandering te bewerkstelligen. Tariefdifferentiatie (diftar) is een krachtig instrument m een flinke sprng vrwaarts te maken in afvalscheiding. Vr Drdrecht vergelijkbare steden als Apeldrn, Nijmegen en Maastricht hebben met de inzet van dit beleidsinstrument scheidingspercentages bereikt van 60% tt 65%. In hfdstuk 4 gaan we nader in p het nderwerp diftar en in hfdstuk 5 wat dit vr Drdrecht kan betekenen. Maar eerst staan we stil bij een aantal nieuwe ntwikkelingen p het gebied van inzamelen die in ptentie een significante verbetering van de afvalscheiding in zich hebben. Het zijn inzamelcncepten die zich ng in een pilt-fase bevinden, waardr harde resultaten ng niet vrhanden zijn. In hfdstuk 3 wrden mgelijkheden van verdere verduurzaming van het huishudelijk afval beschreven en wrdt inzage gegeven wat nu al in deze duurzame stappen met de (Drdtse) afvalstrmen wrdt gedaan Innvatieve inzamelpreven Effectieve stappen in de richting van een duurzaam en zuinig grndstfgebruik zijn te realiseren wanneer deze plaatsvinden vanuit het perspectief van de hele materiaalketen. Dat is de richting waarin het afvalstffenbeleid zich de kmende jaren zu meten gaan ntwikkelen. Brngescheiden inzameling van huishudelijk afval vrmt daarin een belangrijke schakel. Pagina 14 van 50

15 Om cncrete mgelijkheden p het gebied van materiaalhergebruik te kunnen duiden, is p de praktijk gebaseerd inzicht ndig. Het uitveren van praktijkpreven is daarte het geëigende middel. Praktijkpreven hebben tt del praktijkgegevens te generen m mgelijkheden te nderzeken te kmen tt een kwantitatief en kwalitatief hger niveau van materiaalhergebruik. Inzameling van drge en herbruikbare cmpnenten Op dit mment bereidt HVC een grtschalige praktijkpref inzameling van drge en herbruikbare cmpnenten vr met de gemeente Nrdstplder en Sliedrecht. In deze gemeentebrede pref wrdt de bewners gevraagd (naast het gft en restafval) in een aparte minicntainer het plastic verpakkingsafval en verig plastic, ferr en nn-ferr, hut, ud papier en textiel bij elkaar te verzamelen. Dit drge materiaal kan via een scheidingsinstallatie gemakkelijk weer in de diverse deelstrmen wrden uitgesrteerd. De praktijkpref met ns inzicht geven in de mate van de verdere stijging van het hergebruik. Omgekeerde inzameling Een andere innvatieve aanpak is de mgekeerde inzameling, waarbij alleen ng de herbruikbare afvalstffen aan huis wrden pgehaald. Hiermee wrdt een hg serviceniveau gebden vr brnscheiding. Het restafval meten bewners zelf wegbrengen naar (ndergrndse) verzamelcntainers in de wijk. De gemeente Apeldrn en Zwlle experimenteren p dit mment met deze interessante pref p wijk- / buurtniveau. De eerste resultaten geven een frse stijging van de brngescheiden inzameling van herbruikbare cmpnenten (OPK, gft, kff en glas) en afname van het aandeel restafval. De burger is dus duidelijk te mtiveren tt betere scheiding en materiaalhergebruik. Beiden inzamelpreven kunnen k vr Drdrecht interessant wrden. Het is dan k verstandig bij systeemkeuzen de mgelijkheden pen te huden vr de inzet van dit srt ntwikkelingen. Pagina 15 van 50

16 3 Mgelijkheden van verdere verduurzaming 3.1 Wat gebeurt er met ns afval? Om inzicht te krijgen in mgelijkheden van verdere verduurzaming wrdt eerst een verzicht gegeven van de huidige wijze van verwerken van het Drdtse huishudelijk afval. Afvalfractie Verwerking Eind prduct Gft cmpstering cmpst OPK srteren p kwaliteiten en vervuiling grndstf vr nieuw papier Glas srteren p kleur en vervuiling grndstf vr nieuw glas Textiel srteren p herbruikbare prducten en materiaalhergebruik tweedehands kleding en grndstf vr diverse prducten (b.v. islatiemateriaal) Kca regeneratie beperkte herwinning van grndstffen Grf afval srteren en pwerken grndstf vr diverse Restafval verbranding met energiepwekking prducten energie en bdemassen 3.2 Stappen in duurzaam afvalbeheer In nderstaande paragraven wrden de verschillende stappen in (duurzaam) afvalbeheer tegelicht, en aangegeven waar verdere verduurzaming mgelijk is Brnscheiding Bij brnscheiding wrden deelstrmen gescheiden p materiaalsrt ter inzameling aangebden. De inspanning vr het gescheiden aanbieden wrdt geleverd dr de bewners. Dat kan zijn het wegbrengen van glas naar de glasbak f het gescheiden huden en gescheiden aanbieden van bijvrbeeld OPK f kunststf verpakkingen. Het p afrep ingezamelde grf huishudelijk restafval uit Drdrecht wrdt via nascheiding gesrteerd p herbruikbare deelstrmen. Het brandbaar residu dat vrijkmt na srteren, wrdt ingezet in de afvalcentrales van HVC. Algemeen is men het erver eens dat brnscheiding de beste mgelijkheden biedt vr verdere be- en pwerking van deelstrmen uit het restafval. Gescheiden inzameling van glas, ud papier en kartn en kunststf verpakkingen zijn daar vrbeelden van. Een aangepaste vrm van inzamelen zal dus gebruik maken van de gede ervaringen met brnscheiding. Ok grf huishudelijk afval wrdt via de milieustraat al jaren succesvl gescheiden ingezameld. Een verdere uitbuw van brnscheiding heeft wel tt gevlg dat we aan de bewners vragen een extra inspanning te leveren dr zijn afval in meer deelstrmen gescheiden aan te bieden, znder dat de bewner scheiding me wrdt. Pagina 16 van 50

17 3.2.2 Inzamelen Drdrecht heeft een samengesteld inzamelsysteem dat is pgebuwd uit brengvrzieningen vr gemeenschappelijk gebruik en haalvrzieningen bij huishudens. Uiteraard zijn de afznderlijke systemen uitgelegd vr het del waarvr zij zijn ntwrpen: bijvrbeeld de glasbakken vr het gescheiden inzamelen van glas, de grene minicntainer vr gft, de blauwgedekselde minicntainer vr ud papier en kartn en de grijze minicntainer vr het inzamelen van brandbaar restafval. Met de bestaande vrmen van gescheiden inzamelen wrden ver het algemeen redelijke resultaten behaald. Uiteraard kan het altijd beter. Een vervlg stap is het verder uitsplitsen van het restafval. Ng aanzienlijke heveelheden herbruikbare materialen (in Drdrecht bijna tn) kmen nu ng in de grijze minicntainer dan wel verzamelcntainer en gaan znder enige vrm van bewerking de afvalcentrale in. Meer inzet p de gescheiden inzameling is hierin de duurzame stap Srteren Srteren is een bewerkingshandeling met als del afznderlijke deelstrmen uit het afval te genereren. Denk aan een verdere scheiding van ud papier en kartn (in verschillende kwaliteiten papier) en een verdere scheiding p kleur van glas. He zuiverder de deelstrm, he zuiverder het uiteindelijk prduct dat ingezet kan wrden als secundaire grndstf en he grter de pbrengst bij verkp. Srteren betreft dus een bewerkingshandeling. Deze handeling wrdt vr de meeste Drdtse brngescheiden afvalstrmen al reeds tegepast Nascheiding Onder nascheiding wrdt verstaan het srteren p deelstrm na integrale inzameling van het restafval. Deze handeling wrdt k wel natte nascheiding genemd. Nederland kent twee grtschalige initiatieven vr nascheiding: de SBI in Oude Haske (Omrin) en de scheidingsinstallatie van Atter (vrheen Vagrn) nabij de stad Grningen. Beide installaties kenmerken zich dr min f meer vervuilde deelstrmen na het scheidings-/srteerprces. Hierdr zijn de strmen meilijker afzetbaar en genereren ze niet de gewenste pbrengsten. Één van de rzaken van de verminderde kwaliteit is de aanwezigheid van rganische bestanddelen in het na te scheiden huishudelijk restafval. Juist dat rganisch afval bevat veel vcht. De huidige inzet p nascheiding heeft als nadeel dat ged herbruikbare strmen tijdens het inzamelen versmeren en in cntact kmen met vcht. Mede daardr zijn de deelstrmen uit de huidige vrm van nascheiden ng van een nvldende kwaliteit Opwerken Met pwerken wrdt bedeld het verhgen van de kwaliteit van een deelstrm (bijvrbeeld grf afval) die vrijkmt na srteren. Het pwerken vindt ver het algemeen plaats p basis van specificaties, zals deze wrden gesteld dr fabrikanten. Afhankelijk van de materiaalsrt benemen fabrikanten grndstf specificaties met hge tt zeer hge percentages vr de zuiverheid. Hier staat tegenver dat een secundaire grndstf met een gegarandeerde hge zuiverheid een marktwaarde in Eur s kent. Opwerken van deelstrmen tt secundaire grndstf is één van de belangrijkste stappen in het ketenbeheer. Het is tevens de stap waar ver het algemeen zwel financiële- als milieutechnische waarde wrdt gecreëerd. De verwachting is dat vr het gesrteerde grf huishudelijk afval uit Drdrecht ng diverse deelstrmen verder kunnen wrden pgewerkt. Pagina 17 van 50

18 3.3 Ambitie HVC In het Masterplan Afval het wenkend perspectief (HVC ) zet HVC haar ambitie vr de tekmst neer; Waarde uit het afval creëren en deze in de vrm van milieu- en z mgelijk k financieel rendement laten terugvleien naar de burgers. Uitbreiding van activiteiten in de keten, bijvrbeeld dr een verhgde inzet p materiaalhergebruik, is daarbij aan de rde. Externe ntwikkelingen p het gebied van een aangepast afvalbeleid p zwel Eurpees - als natinaal niveau en nieuwe ntwikkelingen binnen HVC rnd duurzame energie waren de directe aanleidingen vr het pstellen van het Masterplan Afval. De aanpassingen in het Eurpees en natinaal beleid zijn vastgelegd in een gewijzigde Kaderrichtlijn afval en het nieuwe Landelijk Afvalbeheer Plan 2 (LAP-2). Centraal hierin staan de begrippen ketenbeheer en materiaal hergebruik. Beide principes sluiten vanuit het duurzaamheidprincipe van HVC - naadls aan bij de ambities van HVC. Vr de verwezenlijking van deze ambitie heeft HVC in zijn Masterplan Afval een scenari uitgewerkt, waarin HVC zal drgaan in zijn ntwikkeling als tnaangevend energie- en afvalnutsbedrijf. Het scenari impliceert het geleidelijk verleggen van de fcus p verbranden naar de fcus p srteren en pwerken van (brngescheiden) deelstrmen. Hierbij zal HVC meer gaan sturen p het ptimaliseren van materiaalhergebruik bij de verwerking van de afvalstrmen. Het pzetten van een grtschalige praktijkpref inzameling van drge en herbruikbare cmpnenten is hier een mi vrbeeld van. Pagina 18 van 50

19 4 Diftar Om gedragsverandering te bewerkstelligen blijkt het afgeven van financiële prikkels zeer effectief te werken. Veel gemeenten hebben na invering van diftar gede resultaten gebekt in het bevrderen van afvalscheiding en afvalpreventie; bewners wrden aangezet tt een bewuster kpgedrag en gaan milieubewuster met afval m. In veel gemeenten die geen diftar hebben ingeverd speelt ( bij tijd en wijle ) de discussie ver de vraag f de bestaande afvalstffenheffing niet met wrden mgezet naar een wijze waarbij een rechtstreeks verband is tussen de hgte van de afvalstffenheffing en het afvalaanbd per huishuden. Om deze discussie ged te kunnen veren heeft destijds het Afval Overleg Orgaan (later SenterNven en nu Agentschap NL genaamd), een publicatie gemaakt Eerste hulp bij de discussie ver diftar, bedeld als hulpmiddel m de discussie aan te gaan ver mgelijke invering van diftar. In deze ntitie is naast andere brnnen dankbaar gebruikgemaakt van deze infrmatiebrn. Diftar staat vr gedifferentieerde tarieven. Bij diftar wrdt per huishuden geregistreerd heveel afval aangebden wrdt. He meer (en he vaak) afval een burger aanbiedt he hger de afvalstffenheffing zal zijn. Omgekeerd levert betere afvalscheiding en het aanbieden van minder afval een lagere afvalstffenheffing p. Het inveren van diftar heeft k neveneffecten die te maken hebben met het sciale gedrag van mensen en met de ksten van het afvalbeheer. Na een krte uiteenzetting van het systeem diftar wrdt verderp in dit hfdstuk het nderwerp diftar geplaatst binnen de drie elementen uit de afvaldriehek: ksten, service en milieu. 4.1 Afvalstffenheffing De ksten vr de afvalinzameling en afvalverwerking wrden gedekt uit de afvalstffenheffing. Bij tepassing van het slidariteitsprincipe, zals tt vr een aantal jaar in het merendeel van de Nederlandse gemeenten wrdt tegepast, wrdt het ttaal van de inzamel- en verwerkingsksten gedeeld dr het aantal huishudens in een gemeente en betaalt elk huishuden hetzelfde bedrag. Sinds de jaren 90 wrden steeds vaker vraagtekens gezet bij de rechtvaardiging en het effect van het slidariteitsprincipe. Immers, waarm betaalt een huishuden dat geen meite det m afval te scheiden evenveel als huishudens die wel afval scheiden? En waarm papier naar de ud papier cntainer brengen als het vr hetzelfde bedrag aan huis wrdt pgehaald in de restafval cntainer? Diftar is vrtgekmen uit deze vraagtekens en vervangt het slidariteitsbeginsel dr het principe de vervuiler betaalt. Eigenlijk wrdt bij diftar, net als bijvrbeeld bij elektriciteit, afgerekend p basis van het werkelijke gebruik van een huishuden. Ruim de helft (56%) van alle gemeenten kent een tarief gebaseerd p het aantal persnen waaruit een huishuden bestaat (veelal één f meerpersns). Dit tariefsysteem wrdt niet gezien als diftar. Drdrecht heeft een vast tarief, waarbij geen nderscheid wrdt gemaakt in het aantal persnen. Dit vaste tarief is bij 35 gemeenten (8%) de maatstaf vr de afvalstffenheffing. De lage administratieve lasten zijn een vrdeel, maar een nadeel is het ntbreken van een rechtvaardige verdeling van de ksten. Bij het vaste tarief systeem wrdt geen enkele rekening gehuden met de relatie tussen de heveelheid afval die een huishuden aanbiedt en de prijs die een huishuden daarvr betaalt. Er is k geen financiële prikkel m afvalpreventie en Pagina 19 van 50

20 afvalscheiding in huishudens te bevrderen. 35% van de gemeenten kennen een vrm van diftar (zie paragraaf 4.2). Diftar wrdt veel tegepast in kleine, weinig tt niet stedelijke gemeenten buiten de Randstad; gemeenten met relatief weinig hgbuw. Uitznderingen hierp zijn de gemeenten Apeldrn, Nijmegen en Maastricht die alle drie al enige jaren tariefdifferentiatie hebben. Wanneer burgers wrdt gevraagd wat zij vinden van het principe de vervuiler betaalt is de meerderheid, circa 75 prcent, het hier steevast mee eens. Deze uitkmst wrdt nauwelijks beïnvled dr het feit f de vraag in een diftar f niet diftar-gemeente wrdt gesteld. Wanneer hier pvlgend wrdt gevraagd f men vrstander is van invering van diftar, ligt het percentage dat het hiermee eens is meestal nder de 50 prcent. Interessant is dat p de vraag waarm men tegen de invering van diftar is vral antwrden gegeven wrden in de trant van: Ik heb kinderen in de luiers en het wrdt vr mij dus duurder, Wij hebben een heel grte tuin en dus veel gft-afval. De burger begrijpt blijkbaar heel ged dat er een directe relatie bestaat tussen afval, afvalgedrag en hgte van de afvalstffenheffing. Men vindt de vervuiler betaalt wel een eerlijk principe, maar in de praktijk is het minder aantrekkelijk. Gemiddeld 65 prcent van de inwners geven aan na invering van diftar tevreden te zijn. Diftar neemt gestaag te; in 2010 wnt 26 prcent van de Nederlanders in een diftar-gemeente. In 2000 was dat ng 9,7 prcent. In de bijlage is de kaart van Nederlandse gemeenten pgenmen met het in 2010 gangbare tariefsysteem. 4.2 Diftar systemen Gemeenten hanteren verschillende grndslagen vr de berekening van de afvalstffenheffing. De grndslagen zijn vlume, frequentie en gewicht en wrden afznderlijk f in cmbinatie met elkaar gebruikt. De meest vrkmende diftar vrmen zijn: 1. Dure zak 2. Vlume/frequentie 3. Gewicht 4. Gewicht/frequentie Bij de (1) dure zak wrdt het tarief verwerkt in de prijs van een vuilniszak met speciale kleur f pdruk. Alleen deze zakken mgen wrden gebruikt. Dit systeem geeft gede resultaten p het gebied van afvalscheiding. Het wrdt weinig tegepast mdat het ngeschikt is vr GFT, de arbeidsmstandigheden vr huisvuilbeladers slecht zijn en er veel zwerfafval ptreedt. Bij (2) vlume/frequentie is bij laagbuw het vlume van de minicntainer en het aantal keren dat deze wrdt aangebden maatgevend vr het tarief. Bij hgbuw wrden ndergrndse cntainers tegepast met een speciale diftar-unit. Deze bestaat uit een inwrptrmmel ter grtte van een vuilniszak die met een persnlijke chipkaart kan wrden gepend. Elke inwrp wrdt geregistreerd. Met dit systeem wrdt een belangrijke afvalvermindering en scheiding bereikt. De besparing p afvalverwerking weegt ver het algemeen p tegen de hgere ksten vr nder andere meten en registreren van diftar-gegevens. Alternatieven vr diftar bij hgbuw zijn inpandige cntainers met tegangscntrle, met afrekening p basis van afvalaanbd p basis van vlume (f gewicht) en inzameling via mbiele afvaleilanden p een halteplaats. Aanvankelijk gaf het wegen tijdens het ledigen van de minicntainer veel prblemen. Nu deze apparatuur sterk is verbeterd, is het tepassen van het (3) gewicht van het afval als Pagina 20 van 50

21 maatstaf vr het tarief ged mgelijk. De bereikte afvalvermindering en tename van scheiding is sterker dan bij het vrige systeem. De tename van de systeemksten vr wegen zijn p het ttaal marginaal. Bij hgbuw lpen p dit mment preven met wegende diftar-units p ndergrndse cntainers. Dit kan ng niet als "bewezen techniek wrden beschuwd. Een tarief gebaseerd p (4) gewicht en aanbiedfrequentie sluit aan bij de ksten van de huishudelijke afvalverwijdering vr de gemeente. Het verbranden en cmpsteren is p basis van een prijs per tn en de ksten van de inzamelwagen zijn evenredig met het aantal geleegde minicntainers. Het gewicht/frequentiesysteem geeft de beste resultaten vr afvalpreventie en - scheiding. De ksten van de weegfrequentievrziening zijn relatief klein. De kstenbesparing is ver het algemeen hger dan bij het vlume/frequentiesysteem. Het systeem is echter ng niet geschikt vr inzameling met (ndergrndse) verzamelcntainers. 4.3 Diftar als instrument vr afvalscheiding en afvalpreventie In LAP-2 (2010) is de scheidingsdelstelling vr huishudelijk afval en (nuttig) hergebruik vr alle gemeenten, ngeacht de stedelijkheidsklasse, 60%. Van de diftar-gemeenten haalt 66 prcent deze delstelling, terwijl van de niet diftar-gemeenten slechts 21 prcent deze delstelling haalt. Ervaringscijfers en inventarisaties van SenterNvem en nder auspiciën van vrheen het ministerie van VROM uitgeverde landelijke evaluaties laten bvendien steeds weer zien dat diftar, naast betere scheidingsresultaten, een reductie van het aanbd gft- en restafval tt gevlg heeft. De invering van diftar heeft als gevlg een sterke vermindering van de heveelheid restafval en gft en een belangrijke tename van de scheiding van glas, kunststf verpakkingsafval en papier. Bij gewicht en gewicht/frequentiesystemen is deze tendens sterker dan bij vlume/frequentie. De heveelheid restafval en gft kan 20 tt 40% verminderen. Enkele vrbeelden: in Apeldrn (vlume/frequentie) is de heveelheid restafval met 23% en de heveelheid gft met 38% verminderd. Gescheiden glas is 30% tegenmen, papier 13%. Later heeft Apeldrn de diftarvergeding van gft afgeschaft, waarmee de heveelheid gft weer p bijna het ude niveau is teruggekeerd. In Zutphen met een vergelijkbaar inzamelsysteem is de vermindering van restafval 16%. In Veghel, met het meer geavanceerde gewicht/frequentiesysteem wrdt 38% minder restafval en 63% minder gft ingezameld. Er is 15% meer papier, 37% meer glas en 25% meer textiel ingezameld. De respns van de gescheiden inzameling van kunststf verpakkingsafval bij diftar-gemeenten is 2,5 tt 3x hger (gemiddeld kg/aansluiting) dan bij niet diftar-gemeenten (gemiddeld 10 kg/aansluiting). 4.4 Ksten Diftar is enerzijds kstenverhgend dr weeg- en/f registratievrzieningen. Anderzijds treden besparingen p dr afvalpreventie en lagere verwerkingsksten van gescheiden afvalstrmen. Vaak wrdt de invering van diftar gelijktijdig met flankerende maatregelen aangegrepen m andere gewenste verbeteringen in de inzameling in te veren. Bijvrbeeld het verstrekken van cmpstvaten f het intensiveren van papierinzameling. Andere vrzieningen, Pagina 21 van 50

22 zals ndergrndse restafvalcntainers, zijn ndzakelijk vr individuele diftar bij hgbuw maar zijn k gewenst uit gpunt van verbetering van de penbare ruimte. De diftar-gemeenten gaan verschillend m met het teschrijven van ksten aan diftar wat nderlinge vergelijking meilijk maakt. Daarentegen stijgt het illegaal aanbieden van afval p andere wijzen. Dat brengt k ksten met zich mee, en drukt de inkmsten van de herbruikbare strmen als gevlg van de tegenmen vervuiling. Besparingen treden p dr afvalpreventie, bijvrbeeld cmpsteren in eigen tuin, en meer scheiden. Een sterke rl speelt k dat gratis illegale aanbieding van bedrijfsafval via de restafvalcntainer niet meer mgelijk is. Minicntainers znder chip wrden niet geleegd. Meeliften van bedrijfsafval, extra minicntainers e.d. wrdt z aan banden gelegd. Het algemene beeld is dat de baten de extra ksten minimaal dekken en er in smmige gevallen zelfs een batig sald is. Echter, het is niet altijd duidelijk f gemeenten met diftar wel alle ksten terekenen aan de afvalstffenheffing. Tarieven laten zich lastig vergelijken, juist mdat ze variabel zijn. Daarm hanteert Agentschap NL (vrheen SenterNvem) in haar jaarlijkse vergelijking van alle afvalstffenheffingen de afvalbeheersksten als graadmeter. Bij diftargemeenten zijn deze gemiddeld 15% lager dan bij niet diftar-gemeenten. De afvalbeheerksten van bvengenemde systemen ntlpen elkaar niet veel. Als vrbeeld: in Apeldrn (vlume/frequentie) zijn de ksten gemiddeld met 28,- per huishuden gedaald. 78% van de huishudens betaalt een lagere heffing, 22% een hgere. Op een inzameldag wrdt ng maar de helft van de minicntainers aangebden van vóór de invering. In Zutphen zijn de ksten met 15% gedaald. In Veghel (gewicht/frequentie) is de gemiddelde heffing 237,- tegenver het Brabantse gemiddelde van 268,- bij niet diftar. 4.5 Effecten van diftar De discussie ver het slidariteitsbeginsel en het te verwachten afvalgedrag van burgers nder invled van diftar, is ng steeds actueel. Uit ervaring blijkt dat burgers hun afval beter gescheiden aanbieden. Het lagere aanbd van restafval maakt het mgelijk de ksten die vr invering van diftar gemaakt meten wrden zich terugverdienen. Aan de andere kant heeft diftar k nverwachte, nbedelde en ngewenste effecten. Ontwijkgedrag Gemeenten met een diftar-systeem die een directe relatie hebben tussen ksten en aanbd (bijv. dure zak en gewicht systemen) geven aan meer last te hebben van ntwijkgedrag dan gemeenten met een minder direct systeem zals vlume en vlume en frequentie (brn: AOO). Veel genemde effecten zijn: - vervuiling van gescheiden fracties (glasbakken, papierbakken, e.d.); - tename van zwerfafval en illegale afvaldumping (in penbaargebied); - afvaldumping in bedrijfsafvalcntainers; - afvalterisme naar mliggende gemeenten en dumping in buitengebied. Grtere verstedelijkte gemeenten lenen zich minder vr een diftar-systeem, mdat de vrdelen zwel qua ksten als milieu sterk nder druk kunnen kmen te staan. Dit heeft vral te maken met het verntreinigen van gescheiden afvalstrmen. Gemeenten met een diftar-systeem waarbij een directe relatie ligt tussen ksten en aanbd ( dure zak en gewicht systemen) nemen meer Pagina 22 van 50

23 vrkmende vrmen van ntwijkgedrag dan gemeenten met een minder direct systeem zals vlume en vlume en frequentie. Inwners van gemeenten met diftar zijn van mening dat de heveelheid zwerfvuil en illegale afvaldumpingen zijn tegenmen, maar er is geen statistisch materiaal dat deze bevindingen nderbuwt. Ok kan het zijn dat men na de invering van diftar alerter is p de aanwezigheid van zwerfafval. Afvalterisme, misbruik en fraude kmen vr. Statistisch materiaal is niet beschikbaar. Uit waarnemingen kmt naar vren dat de schaal beperkt is. De meeste burgers bieden het afval cnfrm de regels aan. Uiteraard is van belang handhavend p te treden en fraude en misbruik te ntmedigen. Arb-eisen Invering kan nadelige effecten p het gebied van arb-eisen hebben. De invering van diftar leidt tt een ander aanbiedgedrag, en dit kan leiden tt zwaardere inzamelmiddelen. Nadelig effect is echter beperkt; het gewicht per minicntainer bij diftar p basis van gewicht blijft vrijwel gelijk, alleen bij invering van diftar met een frequentie cmpnent is in het algemeen een lichte tename van het gewicht per aangebden minicntainer waarneembaar (brn: AOO). Hygiëne In de Wet milieubeheer is een streefnrm aangenmen dat gemeenten tenminste eenmaal per week huishudelijk afval inzamelen. Deze frequentie is gekzen p grnd van vlksgezndheidsen milieuaspecten, in het bijzndere die vr de wnhygiëne. Begd is te vrkmen dat verlast ntstaat vr burgers die nvldende gelegenheid hebben m afval p te slaan in f m huis. Invering van diftar kan echter gevlgen hebben vr het aanbiedingsfrequentie van het afval. Met name bij de invering van frequentiesystemen, ligt de aanbiedingsfrequentie 30 tt 40 prcent lager (bij restafval) en tt 50 prcent vr gft-afval (brn: AOO). Dit betekent dat het huishudelijk afval een tt enkele weken langer in f m huis aanwezig blijft ttdat het inzamelmiddel helemaal vl is. De burger kiest hier zelf vr m z minder ksten te maken en misschien verlast p de kp te te nemen. Samenvattend kan gesteld wrden dat diftar een instrument is m aan de in LAP-2 gefrmuleerde scheidingsdelstelling te vlden. De invering van diftar is een instrument, naast het intensiveren van de cmmunicatie en het p peil brengen (huden) van de haal- en brengvrzieningen, m de scheidingsresultaten te verbeteren en het afvalaanbd te verlagen. In tegenstelling tt niet diftargemeenten, is met de invering van diftar niet alleen de scheidingsdelstelling haalbaar, maar k preventie van afval. Ondanks de gede bedelingen die diftar in zich heeft leidt het k tt nadelige effecten, waarnder een tename van het illegaal dumpen van afval en allerlei 'creatieve' manieren m van het afval af te kmen znder er vr te heven betalen. Dit leidt "via de achterdeur" dan weer tt hgere ksten. 4.6 Diftar binnen de afvaldriehek Het inveren van diftar heeft een aantal neveneffecten die te maken hebben met het sciale gedrag van mensen en met de ksten van het afvalbeheer. Het is daarm zinvl k hier het nderwerp diftar te plaatsen binnen de drie elementen uit de afvaldriehek: ksten, service en milieu. Pagina 23 van 50

24 E ffe c te n v a n d e v e rs c h ille n d e D IF T A R -v rm e n t..v. d e h u id ig e s itu a tie v lu m e v lu m e fr e q u e n tie h u is v u il z a k k e n g e w ic h t g e w ic h t fr e q u e n tie a a n ta l p e rs n e n p e r h u is h u d e n + m a te w a a r in " v e r v u ile r b e ta a lt" - m a te w a a r in a f v a ls c h e id in g e n p r e v e n tie w r d t g e d ie n d m a te w a a r in s c ia a lg e d r a g w r d t b e ïn v l e d - + m a te w a a r in a f v a lb e h e e r s k s te n w r d e n b e ïn v l e d - + m a te v a n k la n tte v r e d e n h e id - v lu m e v lu m e fr e q u e n tie h u is v u il z a k k e n g e w ic h t g e w ic h t fr e q u e n tie a a n ta l p e rs n e n p e r h u is h u d e n Uit de tabel kan het vlgende wrden pgemaakt: Mate waarin de vervuiler betaalt Op dit punt zijn er uiteraard alleen psitieve effecten. Deze delstelling wrdt het beste gehaald bij het gewicht/frequentiesysteem. Bij het vlumesysteem en het aantal persnen per huishuden wrdt dit prfijtbeginsel slechts in geringe mate bereikt. Mate waarin afvalscheiding en preventie wrdt gediend Diftar p basis van het aantal persnen per huishuden dient dit del geheel niet. Vr de andere vrmen zijn er psitieve effecten, waarbij vlume/frequentie, gewicht en gewicht/frequentie alle drie even hg scren. Pagina 24 van 50

25 Mate waarin sciaal gedrag wrdt beïnvled Met uitzndering van het aantal persnen per huishuden zijn hierbij luter negatieve effecten. Deze zijn het sterkst bij de gewicht- en gewicht/frequentiesystemen. Mate waarin de afvalbeheersksten wrden beïnvled Dr het grte effect p de verwijderingksten en de relatief lage investeringen scrt het vlume/frequentie p dit punt het meest psitief gevlgd dr het vlumesysteem. Bij alle andere vrmen wrden de ttale ksten vr afvalbeheer iets f in lichte mate hger Mate van klanttevredenheid Uit het klanttevredenheidnderzek (KTO) van het Onderzeksbureau Drechtsteden uit 2009 blijkt dat er een hge mate van tevredenheid is ver de dienstverlening bij de afvalinzameling. Bij de invering van diftar zijn p dit punt negatieve effecten te verwachten met uitschieters vr het vlume/frequentie- en het gewicht/frequentiesysteem. Bij een ttale afweging van alle vr- en nadelen blijkt het vlume/frequentiesysteem als beste te vrschijn te kmen. Het scrt duidelijk psitief bij de delstellingen en de afvalbeheersksten. Vr de situatie van dit mment wegen die p tegen de negatieve effecten bij het sciale gedrag en de klanttevredenheid. Pagina 25 van 50

26 5 Is diftar k iets vr Drdrecht? Om te vlden aan de delstelling van LAP-2: realisatie van het nuttig (her)gebruik van het (grf) huishudelijk afval naar 60% met de gemeente Drdrecht meer uit de kast halen dan alleen de eerder (in paragraaf 2.2.4) vrgestelde verbetermaatregelen. Immers, bij succesvlle implementatie van genemde verbetermaatregelen plus een ingecalculeerd psitief effect van cmmunicatieve maatregelen zal het brngescheiden resultaat in 2015 niet verder kmen dan 55%. Zals eerder gesteld is diftar een krachtig instrument m een flinke sprng vrwaarts te maken in afvalscheiding. Steden als Apeldrn, Nijmegen en Maastricht hebben met de inzet van dit beleidsinstrument scheidingspercentages bereikt van 60% tt 65%. Ok deskundigen zijn het erver eens dat vr verstedelijkte gemeenten, waarte k Drdrecht met wrden gerekend, een recyclingpercentage van 60% znder financiële prikkel niet haalbaar zal blijken te zijn. Tch wil I&M (vrheen VROM) een dergelijke beleidsaanwijzing niet afgeven, mdat zij dit gezien de Wet Milieubeheer (zrgplicht) een zaak van lkale verheden vindt. 5.1 Vr- en tegenargumenten De Drdtse werkgrep Afvalbeleid heeft p basis van een brainstrm vr- en tegenargumenten geïnventariseerd. In het krt zijn hierbij de ervaringen p de mgelijke nadelen van drie referentie gemeenten bijgeplaatst. In de bijlage Ervaringen van 3 vergelijkbare gemeenten met diftar zijn ng andere ervaringen uit deze gemeenten te lezen. Vrdelen diftar Nadelen diftar Bewustwrding bij bewner wat de ksten van (duurzaam) afvalbeer zijn. Gescheiden afvalfracties (met name papier, glas en textiel in verzamelcntainers) zullen meer vervuilen. Apeldrn: nee, k niet bij gft. Nijmegen: mate van vervuiling OPK, textiel en glas valt reuze mee. gft-verzamelcntainers wel vervuild, maar dit ligt niet aan diftar Maastricht: textiel enrm vervuild; inmiddels gestpt met deze inzameling (verzamelcntainers). Maximale stimulans vr afvalscheiding. Ontwijkgedrag verrzaakt (extra) vervuiling van de penbare ruimte. Dit leidt tt extra ksten. Apeldrn: in eerste instantie niet zichtbaar, wel aparte rute m vervuilde lcaties p te ruimen. Nijmegen: dump in prullenbakken, maar geen aanzienlijk prbleem. Maastricht: ja, dit met name rndm ndergrndse cntainers vr drge cmpnenten. Pagina 26 van 50

27 Gevel van rechtvaardiging vlgens het principe: de vervuiler betaald. Negatief imag als het systeem niet (ged) werkt. Apeldrn: ja, had met plitiek draagvlak te maken en negatieve berichtgeving. Cntainers werkten slecht en dus deugd diftar niet. Nijmegen: dure zak heeft geen technische aspecten. Maastricht: geen negatief imag. Een p maat geverde campagne, aanzienlijke kstenreductie en verbeterd scheidingsgedrag zrgen vr succes. Minder geschikt vr hgbuw (met name als niet gekzen wrdt vr diftar met gewicht als maatstaf). Apeldrn: diftar kan prima bij hgbuw. Heft niet met gewicht, een prijs per aanbieding p een geautriseerde cntainer kan uitstekend. Nijmegen: dure zak werkt prima k bij hgbuw. Maastricht: dure zak heeft juist bij hgbuw tt beter scheidingsgedrag geleid. 5.2 Wat levert diftar p vr Drdrecht? Met de invering van Diftar wrdt de bewustwrding van de ksten van afvalbeheer vergrt, met als psitief effect een hgere bereidwilligheid tt afvalscheiding. Diftar blijkt een zeer ged middel m huishudens te bewegen minder afval te prduceren en bvenal het geprduceerde afval beter te scheiden. Het uiteindelijke effect van de Drdtse afvalscheiding na invering van diftar is p vrhand niet te geven. Ervaringscijfers, inventarisaties van SenterNvem en landelijke evaluaties die zijn uitgeverd nder auspiciën van het ministerie van VROM laten wel zien dat diftar leidt tt betere scheidingsresultaten en een reductie van het aanbd aan gft- en restafval tt gevlg heeft. Vr Drdrecht vergelijkbare diftar-steden Apeldrn, Nijmegen en Maastricht behalen al enige jaren scheidingspercentages van 60% tt 65%. 5.3 Het Drdtse mdel Vanuit de werkgrep Afvalbeleid wrdt indien gekzen wrdt vr invering van diftar het vlume/frequentiesysteem bepleit, met alleen variabele tarieven vr restafval en eventueel grf restafval p afrep. Dit systeem sluit het beste aan p de huidige vrzieningen en de delstelling vr betere afvalscheiding. 5.4 Uitveringsaspecten van diftar Als gekzen wrdt vr invering van diftar meten binnen de gemeente Drdrecht specifieke juridische, administratieve, rganisatrische, financiële en uitveringstechnische aspecten wrden uitgewerkt. Diftar is niet slechts een chip in een cntainer, f een tegangspas vr een ndergrndse cntainer. Deze fysieke verschijningsvrm springt direct in het g, maar daarachter schuilt een cmplexe systematiek en rganisatie. Pagina 27 van 50

28 Juridische aspecten Juridische aspecten die bij diftar een rl spelen hebben betrekking p de wettelijke zrgplicht van gemeenten m huishudelijk afval wekelijks huis-aan-huis in te zamelen, het type heffing, het belastingkarakter, en de jurisprudentie. Afvalstffenheffing De uitvering van de inzameling en verwerking van huishudelijk afval brengt ksten met zich mee die de gemeente kan verhalen p haar burgers. De gemeente heeft hierte twee mgelijkheden, reinigingsrecht f afvalstffenheffing. 1) Reinigingsrecht Bij het tepassen van een reinigingsrecht brengt de gemeente ksten in rekening vr verleende diensten f prestaties. Dit betekent dat een reinigingsrecht alleen kan wrden pgelegd wanneer werkelijk gebruik is gemaakt van de inzameldiensten dr, f in pdracht van, de gemeente. 2) Afvalstffenheffing Bij de afvalstffenheffing brengt de gemeente ksten in rekening vanwege het feit dat een burger de feitelijke gebruiker is van een perceel waarvan, gelet p de afvalstffenverrdening, ingevlge artikel van de Wet milieubeheer een verplichting tt het inzamelen van huishudelijke afvalstffen geldt. De afvalstffenheffing en het reinigingsrecht mgen niet dr een gemeente tegelijkertijd wrden tegepast vr huishudelijke afvalstffen. De gemeente Drdrecht met dus een keuze maken. Jurisprudentie Dat een degelijk geslten systeem ndzakelijk is blijkt uit de jurisprudentie ver diftar van de afgelpen jaren. Daarbij gaat het meestal m burgers die de hgte van de aanslag betwisten en bezwaar aantekenen bij B&W. Wanneer het bezwaar niet gegrnd wrdt verklaard f wrdt afgewezen, staat berep pen p grnd van de Algemene Wet Bestuursrecht (Awb). De zaken die bij de belastingkamers wrden behandeld betreffen met name nenigheid ver het gewicht, de frequentie van aanbieding f het vlume waarp de aanslag is gebaseerd. In deze zaken is van de gemeente verlangd m aan te tnen dat de burger nterecht de gegevens waarp de aanslag is pgelegd, ter discussie stelt. In de uitspraken blijkt dat de rechter de diftarsystematiek tetst nder andere p: - de juistheid van de relatie tussen burger-perceel-inzamelmiddel; - de fraudegeveligheid bij aanbieding en lediging van het inzamelmiddel; - de nauwkeurigheid van de werktuigen die wrden gebruikt; - de mgelijkheid m geregistreerde gegevens te bewerken; - de werkwijze bij mzetting van inzamelgegevens naar een aanslag. Jurisprudentie ver diftar is te vinden p de site Administratieve aspecten Een juiste afhandeling van de aanslag afvalstffenheffing vernderstelt dat alle nderdelen van het hiervr beschreven systeem p zich futls werken en vrtdurend p elkaar zijn afgestemd. De verschillende nderdelen zijn: - de gemeentelijke bevlkingsadministratie; - de pandenregistratie (wie wnt waar); - de kppeling van bewner, pand/perceel en inzamelmiddel; - de registratie van het aangebden afval (ledigingsgegevens); - het pmaken van de aanslagen p basis van inzamelregistratie tt individuele heffingen. Pagina 28 van 50

29 Financiële aspecten Vr inzicht in de ksten die gepaard gaan met de invering en cntinuering van diftar dient alleen ingegaan te wrden p de extra ksten ten pzichte van de afvalstffenbegrting vrafgaand aan invering van diftar. De ksten wrden nderscheiden naar eenmalige f investeringsksten en structurele ksten. Tezamen resulteren deze ksten in jaarlijkse explitatielasten. In paragraaf 5.5 wrdt verder ingegaan p het nderwerp afvalbeheerksten. Organisatrische aspecten Wanneer binnen een gemeente wrdt nagedacht ver de invering van diftar, is het antwrd p de vraag f dit kstenneutraal kan wrden ingeverd in veel gemeenten een belangrijk beslispunt. Om dit te kunnen tetsen is het pstellen van een beslisdcument waarin de huidige situatie wrdt gespiegeld aan de situatie waarbij een vrm van diftar is ingeverd, ndzakelijk. Alle veranderingen en bendigde aanpassingen kmen in dit dcument in beeld zdat met als resultaat een cmpleet beeld van de werkzaamheden en ksten. Wrdt tt invering beslten, dan is het wenselijk een prjectrganisatie p te zetten vr de invering en de nazrg van diftar. De prjectrganisatie met dan bestaan uit een stuurgrep, prjectgrep en een aantal werkgrepen. Naar aanleiding van een pgesteld beslisdcument, meten in de vrbereidingsfase de vlgende werkzaamheden wrden uitgeverd: - Keuzebepaling diftarvrm; - Inventariseren werkzaamheden en uitzetten in planning; - Opstellen kredietaanvraag. Invering Nadat een gemeente het besluit heeft genmen een vrm van diftar in te veren, kan de inveringsfase van start gaan. Uit ervaringen van diverse gemeenten blijkt dat het nemen van vldende tijd vr de invering van essentieel belang is. De invering van diftar betreft immers niet simpelweg wat aanpassingen p technisch gebied, die relatief makkelijk zijn dr te veren. Met name cmmunicatie, zwel intern binnen de rganisatie als extern naar de burger te, het creëren van vldende plitiek draagvlak en veranderingen p administratief en rganisatrisch vlak verdienen veel aandacht. Indien aan deze aspecten vldende aandacht wrdt geschnken, verlpt de invering van diftar meestal sepel. Omdat in Drdrecht cntainer management systemen aanwezig zijn (zals tegangscntrlesysteem p ndergrndse cntainers en gechipte minicntainers), wrdt verwacht dat invering van diftar - na besluitvrming één tt anderhalf jaar zal duren, met aansluitend een prefperide (vr het testen van het systeem) van 6 maanden. 5.5 Afvalbeheersksten Bij invering van diftar p de heveelheid afval wrdt (een deel van) de verwijderingksten in het variabele deel van de heffing gestpt. Vral in het begin is het ng niet z gemakkelijk m de te verwachten daling in de heveelheid afval te begrten. Bij een sterkere daling dan verwacht zal het financiële risic vr de gemeente, dat de werkelijke ksten hger zijn dan de inkmsten, tenemen. Tarieven Bij de meeste diftarsystemen betalen huishudens een vast bedrag, het zgenaamde vastrecht, en daarnaast een variabel bedrag afhankelijk van het afvalaanbd. Dit variabele bedrag kan afhankelijk van het diftarsysteem gebaseerd zijn p het aantal ledigingen, het aantal zakken f het aantal kilgrammen afval dat wrdt aangebden. Pagina 29 van 50

30 Onderstaande tabel geeft een glbaal verzicht van de hgte van het vastrecht en de variabele ksten per aansluiting bij verschillende diftarsystemen in 2010 (brn: Agentschap NL). Tabel 5.1 Glbale tarieven Diftar gemeenten 2010 Systeem tariefdifferentiatie Gemiddelde ksten ( ) Waarvan het deel als gemiddeld vastrecht ( ) Vlume 254 n.v.t. Waarvan het deel als gemiddelde variabele ksten ( ) Vlume & frequentie ,76 / MC-rest 3,20 / MC-gft Dure zak ,07 / zak-rest 0,00 / zak-gft Dure zak & aantal persnen ,94 / zak-rest 0,00 / zak-gft Gewicht ,19 / kg-rest 0,19 / kg-gft Gewicht & frequentie ,18 / kg-rest 0,17 / kg-gft Ttaal diftar 227 Tussen gemeenten binnen eenzelfde diftar-systeem zijn grte verschillen tussen vastrecht en variabele ksten mgelijk. Bij tepassing van het vlume en frequentie systeem nemen meerdere gemeenten in het vastrecht al een aantal ledigingen p, bij andere gemeenten is dit niet het geval en dient vr iedere lediging apart te wrden betaald. Bij de gemeenten die een dure zak systeem hanteren is de aparte dure zak vr gft gratis. Dr deze verschillen laten het vastrecht en de variabele ksten zich dan k meilijk vergelijken. 5.6 Risic s en kanttekeningen Bij de invering van diftar zullen de ksten vr het afvalbeheer p een aantal nderdelen wijzigen. Op welke punten en in welke mate hangen af van de uitgangssituatie en van de gekzen vrm van diftar. Uiteindelijk gaat het m de ttale jaarlijkse ksten vr het afvalbeheer. Afhankelijk van de keuze vr diftar en het dekkingspercentage zullen deze ksten leiden tt de hgte van de tarieven vr de afvalstffenheffing. Bij de invering van diftar gaat het m de herleiding naar de jaarlijkse ksten van: de afvalinzamel ksten; de verwijderingksten van het afval; de ksten vr vrlichting en handhaving; de jaarlasten van investeringen, afschrijvingen en nderhud; de ksten vr (extra) administratie en rganisatie; de extra ksten vr pruimen van illegale dumpingen en zwerfafval; de inveringsksten van wijzigingen in lgistieke en administratieve prcessen. Naast de jaarlijkse ksten vr het afvalbeheer speelt vr de gemeente Drdrecht k ng het financiële risic. De hgte van de afvalstffenheffing wrdt gebaseerd p de begrting van de Pagina 30 van 50

31 ksten. Een grt deel van die ksten zijn verwijderingksten (verwerkingsksten). Als de werkelijk pgehaalde heveelheid afval afwijkt van de geprgnsticeerde, zullen de ksten al snel in behrlijke mate hger (f lager) zijn dan de begrting. Omdat de inkmsten via de afvalstffenheffing gebaseerd zijn p diezelfde begrting zullen de inkmsten en de ksten in z n geval al direct een flink bedrag verschillen. Dit leidt dan tt minder financiële zekerheid. 5.7 Draagvlak Van udsher willen mensen gewn van hun afval af en met dat z weinig mgelijk meite ksten. Vanuit een greiend milieubesef is in de laatste twee decennia de wens en de bereidheid ntstaan m het afval aan de brn in een aantal deelstrmen te scheiden. Daar is de afvalinzameling van dit mment p afgestemd. Bij de invering van diftar zijn er een grt aantal factren, die de mate van klanttevredenheid beïnvleden: de weerstand tegen wijzigingen in het algemeen; de angst vr een hgere rekening; een rechtvaardiger kstenverdeling; meer preventie en afvalscheiding; het willen cntrleren van het variabele deel van de rekening en het eventueel maken van bezwaar; een tegenvallend f juist meevallend bedrag vr de eindafrekening; ergernis dr meer zwerfafval en illegale dumpingen; te weinig vlume beschikbaar drdat de minicntainer z weinig mgelijk wrdt aangebden ter leging m ksten te sparen; meer meite willen den m afval te scheiden en de huisgenten daarte aanspren; zelf geen sciaal gedrag meer plegen, mdat dat extra ksten geeft; geen burenhulp meer krijgen; het meten bewaken f afsluiten van de eigen minicntainer. Afhankelijk van de keuze vr een vrm van diftar zullen bvengenemde punten een meer f minder grt effect hebben p de klanttevredenheid. Pagina 31 van 50

32 6 Cnclusies en aanbevelingen Uitgaande van de gefrmuleerde delstelling kunnen de vlgende cnclusies en aanbevelingen wrden getrkken, als buwstenen vr tekmstig beleid. Het afvalscheidingresultaat met van 51% naar 60% hergebruik. Verbetering van inzamelvrzieningen van gft en OPK vr de hgbuw en binnenstad bewners kan leiden tt een verhging van het brngescheiden resultaat met hguit 3%. Dr inzet van marketing-tls en cmmunicatie is de inschatting dat het brngescheiden resultaat met ca. 1% extra zal tenemen. Dr inzet van de beleidsinstrumenten cmmunicatie en verbetering vrzieningen zal het resultaat van de afvalscheiding leiden tt maximaal 55%. Nieuwe ntwikkelingen p het gebied van inzameling hebben in ptentie significante verbetering p het gebied van afvalscheiding, echter harde resultaten zijn ng niet beschikbaar. Srteren en verder pwerken van deelstrmen zijn mgelijkheden vr verdere verduurzaming. Onbekend is echter tt welk resultaten dit kan leiden. Tepassing van diftar in de afvalstffenheffing wrdt gezien als een ndzakelijke aanvulling p de andere twee beleidsinstrumenten, m de gefrmuleerde delstelling te kunnen realiseren. Diftar zrgt ervr dat de prijsprikkel van afvalstffenbelastingen bij de huishudens terecht kmt en draagt aldus bij aan afvalpreventie en hergebruik. De ambtelijke werkgrep bepleit het vlume / frequentiesysteem als meest vr Drdrecht geschikte diftar-systeem, mdat dit het beste aansluit bij de huidige vrzieningen en de delstelling vr betere afvalscheiding. Een ksten- en pbrengsten indicatie van de beleidsinstrumenten in eur s is p dit mment niet te geven, mdat uitgangspunten ng nvldende zijn bepaald. Keuze bepalingen en vervlgnderzek zijn hiervr ndig. Invering van diftar is een cmplex verhaal, maar kan na besluitvrming binnen één tt anderhalf jaar wrden ingeverd, met aansluitend een prefperide van 6 maanden. Pagina 32 van 50

33 7 Brnvermelding Afvalbeheerplan Heemskerk ; HVC - september 2010 Afvalplan Apeldrn ; Gemeente Apeldrn - ktber 2007 Artikel in Binnenlands Bestuur dr Hans Bekkers ktber 2009 Benchmark Afvalscheiding 2010; Cyclusmanagement ktber 2010 Eerste hulp bij discussie ver diftar; SenterNvem (vrheen AOO) maart 2004 Eurec, srteerjurnaal Huishudelijk Restafval Drdrecht; vrjaar & najaar 2010 Huisvuilinzameling en reiniging dr Netwerk; Onderzeksbureau Drechtsteden kt Masterplan Afval; HVC - ktber 2009 Presentatie Herman Huisman Agentschap NL; PwC afvalseminar - februari 2011 Site Agentschap NL (vrheen SenterNvem) Site ROVA (Afvaladvies-, regie- en verwijderingsrganisatie) Site COELO (Universiteit van Grningen) Site Wikipedia; Diftar januari 2011 Wagen we wegen; ReinUnie - december 2003 Pagina 33 van 50

34 Bijlagen Pagina 34 van 50

35 Bijlage: Diftar-systeem per gemeente (2010) Pagina 35 van 50

36 Bijlage: Diftar-systemen en hun kenmerken (brn: AOO) Diftar-systeem Vlume Frequentie Gewicht Dure zak Verband tussen tarief en afvalaanbd Huishudens betalen een variabel tarief naar rat van het vlume van het (de) inzamelmiddel(en) dat zij gebruiken. Huishudens betalen een variabel tarief naar rat van het aantal malen dat zij het (de) inzamelmiddel(en) aanbieden vr lediging. Huishudens betalen een variabel tarief naar rat van het gewicht van het afval dat zij aanbieden. Huishudens kpen dr de gemeente vrgeschreven zakken, en betalen p deze wijze een variabel bedrag naar rat van het aantal zakken dat ze gebruiken. Verschijningsvrmen Huishudens kunnen kiezen uit verschillende cntainerpakketten die variëren in vlumegrtte. Deze krijgen zij in bruikleen van de gemeente. Het aantal malen dat een cntainer vr lediging wrdt aangebden wrdt geteld. Telling is mgelijk dr een unieke cde aan de cntainer die verwijst naar het perceel f huishuden dat de cntainer aanbiedt. Op basis hiervan wrdt een aanslag afvalstffenheffing pgelegd. De heveelheid afval die wrdt aangebden per minicntainer wrdt bij lediging aan het inzamelvertuig gewgen. Een unieke cde aan de minicntainer die verwijst naar het perceel f huishuden dat de cntainer aanbiedt, maakt het mgelijk heveelheid afval en huishuden te kppelen. Op basis van de aangebden heveelheid wrdt een aanslag afvalstffenheffing pgelegd. Het afval wrdt aangebden in een speciaal bedrukte zak. Andere mgelijkheden zijn dat de aanbieder de zak zelf met vrzien van een kenmerk (sticker, lint, e.d.) dat recht geven p inzameling. Srt afval De cntainers zijn bestemd vr huishudelijk restafval en gft-afval. De cntainers zijn bestemd vr huishudelijk restafval en gft-afval. De cntainers zijn bestemd vr huishudelijk restafval en gft-afval. De zakken zijn bestemd vr huishudelijk restafval en in een aantal gemeenten k vr gft-afval. De meest gangbare cmbinaties van diftar-systemen Vlume en frequentie. De verschillende cntainerpakketten zijn het vertrekpunt vr de hgte van het vastrecht. Het tarief per lediging is gedifferentieerd per cntainerpakket. Gewicht en frequentie. Naast een vast tarief vindt differentiatie plaats naar gewicht, waarbij krting f pslag, wrdt tegepast naarmate minder vaak cntainers wrden aangebden. (Andersm kan k, waarbij krting f pslag naar gewicht wrdt tegepast). Heffingsgrndslag* De afvalstffenheffing, bestaat uit een vast tarief per cntainerpakket. De ksten van een cntainer vr gftafval zijn in de helft van de gemeenten lager dan de ksten vr een cntainer vr restafval. In de andere helft van de gemeenten is het tarief vr restafval gelijk aan het tarief vr gft-afval De afvalstffenheffing, bestaat uit een vast tarief vr alle huishudens en een variabel tarief per lediging. Een andere vrm is dat huishudens stickers, kaarten, e.d kunnen kpen dat recht geven p het legen van het inzamelmiddel. De afvalstffenheffing bestaat in dat geval alleen uit een vast deel. De afvalstffenheffing, bestaat uit een vast tarief vr alle huishudens en een variabel tarief per kilgram afval. Het variabele tarief vr gft-afval is meestal gelijk aan dat vr restafval. De afvalstffenheffing bestaat in de meeste gevallen uit een vast tarief vr alle huishudens. Burgers kunnen een afvalzak vr restafval kpen en in een aantal gemeenten k een gedkpere zak vr het gft-afval. Pagina 36 van 50

37 Bijlage: Diftar in de media Binnenlands Bestuur kpte in 2009 Diftar-huishuden duurder uit. Om het nderwerp in de juiste cntext te plaatsen vlgt hiernder een samenvatting van het artikel, gevlgd dr reacties van deskundigen. Samenvatting Diftar-huishuden duurder uit Huishudens bieden bij diftar minder afval aan, maar dat effect blijkt vlgens nderzekers te hg ingeschat. De reinigingsheffing vr een gemiddeld gezin pakt 20 eur hger uit dan verndersteld. In veel gemeenten is het tarief van de reinigingsheffing gekppeld aan de heveelheid afval die een huishuden aanbiedt (diftar). Vlgens nderzek van het Centrum vr nderzek van de ecnmie van de lagere verheden (COELO) blijkt dat de afvalreductie met diftar kleiner is dan eerder werd verndersteld. Daardr meten de gemiddelde bedragen die in diftargemeenten aan reinigingsheffing wrden betaald naar bven wrden bijgesteld. Dit heeft het grtste gevlg vr gemeenten waar het tarief afhankelijk is van het aantal vuilniszakken. In diftar-gemeenten zijn de ksten vr reiniging afhankelijk van het aantal dure afvalzakken, het gewicht van het aangebden afval f het aantal ledigingen en de mvang van de cntainer. Eerder nderzek tnde aan dat er vrdelen zijn: huishudens bieden minder afval aan wanneer de reinigingsheffing afhankelijk is van de heveelheid aangebden afval. Het afvalaanbd daalt het sterkst wanneer het tariefsysteem afhankelijk is van het gewicht van het afval. De heveelheid restafval daalt bij een gemiddeld tarief met circa 40 prcent, de heveelheid gft-afval met ngeveer 50 prcent. Wanneer de reinigingsheffing (mede) afhankelijk is van het aantal afvalzakken vermindert de heveelheid restafval met ngeveer 30 prcent. Ok kan de reinigingsheffing afhankelijk zijn van het vlume van de cntainer en het aantal keer dat deze wrdt geleegd. De heveelheid restafval daalt in dit geval gemiddeld met circa 20 prcent en de heveelheid gft-afval met ngeveer 40 prcent. Uit nieuw COELO-nderzek blijkt dat het effect van diftar in de meeste gevallen kleiner is dan vlgens eerder nderzek. In bijna alle gevallen blijkt dat er in vrgaande jaren is uitgegaan van een te grte vermindering van het afvalaanbd dr diftar. Het verschil is het grtst in gemeenten waar de reinigingsheffing afhankelijk is van het aantal zakken. Uit eerder nderzek kn wrden afgeleid dat het aanbd van restafval bij dit tariefsysteem halveerde. Uit het nieuwe nderzek blijkt het afvalaanbd met 30 prcent te verminderen, een verschil van 20 prcent, aldus Allers (directeur COELO). Omdat uit ns nderzek blijkt dat het effect van diftar p de heveelheid afval kleiner is dan tt nu te werd verndersteld, blijkt de gemiddeld betaalde reinigingsheffing hger te zijn. Brn: Binnenlands Bestuur - Hans Bekkers De kernvraag is natuurlijk f de gemeente dr de burger per kil, per zak f per lediging vr afval te laten betalen daadwerkelijk de aangebden heveelheid afval kan remmen. Vlgens de nderzekers van COELO is het antwrd ja. Het effect is alleen kleiner dan eerder nderzek suggereerde. Vr meer inf zie publicatie: Effect diftar is wat kleiner dan gedacht. Pagina 37 van 50

38 Diftar leidt tt meer hergebruik, maar dit kan slechts een deel van de vermindering van het afvalaanbd verklaren. Wij vnden geen aanwijzingen vr afvalterisme. Gemeenten stppen zelden met diftar, en dan ng vrijwel uitsluitend bij herindeling met een f meer nietdiftargemeenten. Slechte ervaringen met diftar, zals illegale dumping, kmen vermedelijk dus niet f nauwelijks vr. Brn: site COELO (Universiteit van Grningen) Reacties p artikel Diftar-huishuden duurder uit Esselien Walgaard en Wilma Middel De Jnge Milieu Advies In het artikel wrdt gesuggereerd dat gemeenten met diftar (heffing gekppeld aan heveelheid aangebden afval) duurder uit zijn. Uit de gegevens van COELO blijkt dat dit niet juist is. De stelling van de nderzekers is niet dat gemeenten in werkelijkheid duurder uit zijn, maar dat diftargemeenten duurder uit zijn in de nieuwe berekeningen, in vergelijking met de ude berekeningen. Je zu k kunnen zeggen dat de Atlas van de Lkale Lasten weer een stuk nauwkeuriger gewrden is en dichter bij de waarheid is gekmen. Gemeenten weten immers wel beter. De gemiddelde afvalreductie van diftar mag dan wel (beperkt) lager zijn dan vrheen werd aangenmen, feit blijft dat elke diftargemeente zijn eigen afvalcijfers mnitrt en p basis daarvan de hgte van de afvalstffenheffing bepaalt, en die is ng steeds gemiddeld lager in diftargemeenten. In het artikel wrdt gecncludeerd dat niet de zrgvuldigheid is betracht die gemeenten ndig hebben. In het artikel wrdt ten nrechte een verkeerd beeld van de effecten van diftar geschapen, iets wat de nderzekers zelf nit z bedeld zullen hebben. Wie het nderzek ged leest kan er ng enkele andere wetenswaardigheden uithalen die van belang zijn vr een ged begrip van diftar, zals: Het afvalaanbd daalt dr tepassing van diftar aanmerkelijk. Diftarvrmen p basis van gewicht hebben hierbij een grter effect dan diftarvrmen p basis van vlume; Het effect van diftar p aanbd van GFT-afval is grter dan p het aanbd van restafval. De nderzekers schrijven dit effect vral te aan het vr de hand liggende alternatief van thuiscmpsteren. Vr restafval zijn de alternatieven ng beperkt (glas-, papierbakken). Meer alternatieven (kunststffeninzameling) zal k hier grtere effecten geven. De recycling alternatieven kunnen blijkens de gegevens van de nderzekers maar 18 prcent van het afgenmen afvalvlume verklaren. Er is echter geen bewijs gevnden vr afvaldumping f afvalterisme. Een mi nderwerp dus vr nader nderzek; Last but nt least is nderzcht he vaak en in welke mstandigheden gemeenten met diftar stppen. Dit is verrassend weinig. In de nderzeksperide stpten slechts vijf van de ten ng 458 gemeenten met diftar vr restafval. Eén hiervan verde na krte tijd pnieuw diftar in. De verige gemeenten stpten als nderdeel van een gemeentelijke herindeling, waardr zij gendzaakt waren met een unifrm (ander) tarief systeem te gaan werken. Krtm: een Diftar-huishuden is niet duurder maar beter uit, en het COELO nderzek heeft dit pnieuw bevestigd. Addie Weenk persnlijke titel Duurder dan wat? Gaat deze jurnalist vergelijken met verwachtingen van it? Lijkt me een nwenselijk referentiekader. Dit vraagt m een crrectie, lijkt me. En een reprimande vr de jurnalist! Bestuurders met een anti-diftar nderbuikgevel (want meer is het niet) zullen hier weer Pagina 38 van 50

39 gretig gebruik van maken. Zu u aan de strm- en/f gasrekening van de buren willen meebetalen? Henric Gijzen Directeur Benelux Afvaltechniek - SSI Schäfer De kp van het artikel schept een vlledig verkeerd beeld. Het effect in de Diftar gemeenten is ng steeds pmerkelijk hg. En niet alleen neemt het restafval af k de scheidingsgraad gaat flink mhg. Dat is tch een extra psitief neveneffect van het hele diftar gebeuren, en dat is niet uit te drukken in de afvalstffenheffing. Epp Gutteling cmmissaris afvalbedrijf Circulus De kp had natuurlijk met luiden: "Diftar-huishudens ng altijd stukken gedkper uit dan anderen". Want, wie ingeverd is en de verslagen COELO-berichtgeving scherp leest kan niet anders cncluderen. Wellicht zijn eerdere aannames wat te hggespannen geweest. Maar dat is altijd k ng erg afhankelijk van hever de Diftar-aanpak in nderscheiden gemeenten is drgeverd (wrdt er al actief kunststf scheiding aangebden f bijv. thuiscmpsteren bevrderd). De grte vrdelen staan k vlgens de COELO-cijfers ng steeds als een paal bven water! Pagina 39 van 50

40 Bijlage: Benchmark gemeenten In nderstaande grafiek is de prestatie p het gebied van milieu, ksten en dienstverlening van diverse gemeenten weergegeven (brn: Cyclus - Benchmark Afvalscheiding 2007). Ter illustratie is de prestatie van Drdrecht (2010) in de grafiek pgenmen. De prestaties p de indicatren milieu, ksten en dienstverlening zijn in samenhang weergegeven. De milieuprestaties (ttale brnscheiding) en de ksten zijn weergegeven p beiden assen; de scre vr dienstverlening wrdt aangegeven dr de grtte van de bl. De stippellijnen geven de gemiddelden p de indicatren aan. Het kwadrant linksbven in de figuur geeft de gemeenten weer met de beste scre p brnscheiding en ksten. He grter de bl, he mvangrijker de dienstverlening. Analyse 48% van het huishudelijk afval wrdt in deze gemeenten gemiddeld brngescheiden ingezameld; in Drdrecht ligt brnscheiding in 2010 p 51%. De gemiddelde afvalbeheerksten liggen (in 2007) p 204,- per aansluiting. In Drdrecht is deze in 2010) 235,- per aansluiting. Drie gemeenten bevinden zich in het linker bvenkwadrant en scren p brnscheiding en ksten beter dan de benchmark (Eindhven, Apeldrn en het Gewest Gi- en Vechtstreek). Opvallend is dat met name Eindhven geen hge scre heeft p dienstverlening (relatief kleine bl). Pagina 40 van 50