Concept Eindrapportage

Transcriptie

1 Cncept Eindrapprtage Mid-term Evaluatie Energy Valley Rapprt in pdracht van stichting Energy Valley Drs. Jan Dirk Gardenier Drs. Kay van der Ki 14 JANUARI 2008 CAB Martinikerkhf JH Grningen

2 Inhudspgave 1. Inleiding Aanleiding Interim Evaluatie Opzet Interim Evaluatie Beschrijving Energy Valley De levenscyclus van Energy Valley Schets bedrijvigheid energiesectr Inleiding Uitwerking vraagstelling Definitie energiesectr, werkgelegenheid en Energy Valley Resultaten Analyse werkgelegenheid en aantal vestigingen Energiesectr in de regi Energy Valley Dynamiek in de energiecluster Kenniscluster in Energy Valley Cnclusies sectrschets Database Analyse Inleiding Uitwerking vraagstelling Onderzeksgegevens Beperkingen Dcumentanalyse, Verwachtingskader Zelfduiding Studies Energy Valley werkplan Duiding betrkkenheid Energy Valley bij prjecten Resultaten Directe en indirecte betrkkenheid Duiding activiteiten Energy Valley Wat pvalt Analyse Investering en subsidievlume database Financieel: hefbm effect, verwachte werkgelegenheid Cnclusies Database Analyse De pijlers, utput Overig Kwalitatieve analyse Energy Valley Inleiding Eindrapprtage mid-term evaluatie Energy Valley 1

3 4.2 Relevante bservaties kwalitatieve analyse Energy Valley Rllen en effect Uitbreiding Fcus en riëntatie Perspectieven p Energy Valley Rllen en netwerksturing Netwerken en Energy Valley Cmpetitive advantage Cnclusie Inleiding Verwachtingskader Relevante bservaties deelrapprtages Sltsm Branding Prjecten Energietransitie en duurzaamheid Kennis en Innvatie Cnventinele bedrijvigheid Fcus Reginaal vrdeel Aanbevelingen Bijlagen Bijlage 1. Partijen Energy Valley Platfrm Bijlage 2. Bedrijvenlijst werkgelegenheidsanalyse Bijlage 3. Methdlgische verantwrding werkgelegenheidsanalyse Bijlage 4. Prjectinventarisatie KNN milieu Bijlage 5. Subsidieregelingen in subsidie- en investeringdatabase Bijlage 6. Prjecten waarbij Energy Valley direct is betrkken Eindrapprtage mid-term evaluatie Energy Valley 2

4 1. Inleiding Dit rapprt bevat het eindverslag interim evaluatie stichting Energy Valley, uitgeverd dr het CAB in pdracht van de stichting Energy Valley. Het rapprt is pgebuwd uit de bevindingen van drie deelrapprten: 1. Beschrijving dynamiek in de bedrijvigheid in de energiecluster. Gebruikmakend van een tweetal metingen van de werkgelegenheid in de energiecluster bracht het CAB deze dynamiek in kaart. Dr een relatie te leggen in het evaluatienderzek tussen ecnmische dynamiek en de bedrijven die participeren in prjecten waar k de stichting Energy Valley bij betrkken is kan wrden beredeneerd wat de rl van de stichting is en is geweest in de ttstandkming van deze ecnmische dynamiek evenals eventueel hieruit vrtvleiende werkgelegenheidsntwikkelingen. Deze verhandeling resulteerde in het deelrapprt Werkgelegenheid- en bedrijvigheidanalyse Energy Valley. 2. Analyse van een tweetal databases dat inzicht biedt in de cncrete utput van de stichting Energy Valley en in de financiële vlumes die gemeid zijn met Energy Valley prjecten. Er is k bekeken in heverre er k natinale en internatinale effecten zichtbaar zijn. Dit resulteerde in het deelrapprt Database analyse Energy Valley. 3. Analyse van de rl die de stichting speelt. Vr een belangrijk deel bestaan de activiteiten van de stichting uit cördinatie en branding. Deze activiteiten zijn achteraf meilijk te traceren. Het effect ervan is meestal ng meilijker vast te stellen. Het CAB nam interviews af met een aantal rganisaties waar de stichting cntact mee heeft gehad. Dit resulteerde in deelrapprt Kwalitatieve analyse Energy Valley. Elk deelrapprt kent zijn eigen tussencnclusie. De eerste twee deelrapprten hebben een sterk analytisch karakter. Het laatste deelrapprt cmbineert inzichten verkregen uit de twee analysen met een kwalitatieve analyse, gebaseerd p interviews met een aantal betrkken partijen. De stichting Energy Valley bestaat sinds 2003 en is vrtgekmen uit een studie in pdracht van de gemeente Grningen, tegen de achtergrnd van de splitsing van N.V. Nederlandse Gasunie. De stichting is in het leven gerepen m namens de verschillende betrkken private en publieke partijen cncrete invulling te geven aan de Energy Valley gedachte. De peratineel werkzaamheden van de stichting zijn ndergebracht bij het cördinatiebureau dat mmenteel bestaat uit 10 persnen. Het cördinatiebureau is samen met de betrkken prvincies, bedrijfspartijen en kennisinstellingen verantwrdelijk vr uitbuw van de energiecluster in het nrden van Nederland. De stichting is er zeer ged in geslaagd de regi te branden wat nder andere heeft geresulteerd in het feit dat energie een speerpunt van het reginale ecnmische beleid is gewrden (Pieken in de Delta), de Energy Valley regi nadrukkelijk nderdeel uitmaakt van het energietransitiebeleid, Energy Valley als praktijkvrbeeld vr mderne publiekprivate samenwerking wrdt beschuwd en de recente ndertekening van het energieqakkrd tussen de Energy Valley prvincies en het Rijk. Eindrapprtage mid-term evaluatie Energy Valley 3

5 In haar krte bestaansgeschiedenis heeft de stichting zeer veel activiteiten ntplid en een grt aantal prjecten begeleid. De stichting initieert, faciliteert en begeleid deze prjecten vanuit verschillende functinele rlpatrnen. Hierin blijkt de stichting bijznder effectief te zijn, wat nder andere blijkt uit de zeer grte subsidie- en investeringsvlumes die gemeid zijn met deze prjecten. Deze effectiviteit blijkt vral grt als deze vlumes wrden afgezet tegen het ttale subsidiebedrag dat de stichting Energy Valley ntving. De daadwerkelijke uitrl en implementatie van veel prjecten met in de kmende fase van de grnd kmen. Bezien vanuit een ntwikkelingsperspectief bevindt de stichting Energy Valley zich in de vergang van een piniersfase naar een cnslidatiefase. Deze piniersfase kmt naar vren in het brede karakter van prjecten in de prtfli en de peratinele riëntatie van de stichting. Het rapprt sluit af met een zestal aanbevelingen met betrekking tt vr Energy Valley relevante thema s en gecnstateerde prblematiek. 1.1 Aanleiding Interim Evaluatie De stichting Energy Valley werd in april 2003 pgericht als een publiek-privaat samenwerkingsverband van de Nederlandse Gasunie, de prvincies Grningen, Friesland en Drenthe, de gemeenten Grningen, Assen, Emmen, Leeuwarden, de Nrdelijke Ontwikkelingsmaatschappij (NOM), de Rijksuniversiteit Grningen en de Nederlandse Aardlie Maatschappij. Energy Valley is een publiek privaat samenwerkingsverband dat als missie heeft de energieactiviteiten in Nrd-Nederland uit te laten greien tt een cluster van natinale en internatinale betekenis. Del is de ecnmie en werkgelegenheid van Nrd-Nederland te versterken dr de energieactiviteiten ptimaal te benutten. Energy Valley is gefundeerd p drie pijlers: 1. Energietransitie. 2. Kennis & innvatie. 3. Cnventinele energieactiviteiten. De stichting Energy Valley is pgericht m verheden, kennisinstellingen en het bedrijfsleven te begeleiden bij het vrmgeven en invullen van de strategische kers, z wrdt de samenhang en afstemming tussen verschillende initiatieven en prjecten gegarandeerd. De stichting Energy Valley bevindt zich inmiddels halverwege haar tweede subsidiefase, waarmee het tijd is te evalueren in heverre de stichting haar deleinden heeft gehaald, maar k he zij werkzaam is, he zij van buitenaf gepercipieerd wrdt en waar vral haar meerwaarde kan wrden gevnden. 1.2 Opzet Interim Evaluatie De stichting Energy Valley heeft het CAB gevraagd een interim evaluatie uit te veren naar de activiteiten. Dr de veelheid en diversiteit van de prjecten is er ng nvldende systematisch inzicht in de effecten, de schaal en de inhud van de activiteiten die wrden ntplid. Daarnaast wil men zicht krijgen p de rl en psitie die de stichting speelt. Eindrapprtage mid-term evaluatie Energy Valley 4

6 Deze interim evaluatie mvat de vlgende uitgangspunten: 1. Analyse van de ntwikkeling in het aantal vestigingen en werkgelegenheid in de energiecluster van 2003 tt Analyse van de prjecten die dr de stichting Energy Valley zijn geïnitieerd. Daarbij gaat het vrnamelijk m de uitstraling naar bedrijven en rganisaties in Nrd-Nederland en Nederland. Zwel de lpende prjecten als de prjecten die in de pijplijn zitten. 3. Kwalitatieve analyse en evaluatie van de stichting Energy Valley. 4. een zestal aanbevelingen vr de verdere ntpliing van de stichting Energy Valley en het Energy Valley initiatief. 1.3 Beschrijving Energy Valley Het prject Energy Valley kan cnceptueel wrden pgedeeld in drie dmeinen: 1. De regi Energy Valley. 2. De stichting Energy Valley. 3. Het cördinatiebureau Energy Valley. De regi Energy Valley besleg initieel de drie nrdelijke prvincies Grningen, Friesland en Drenthe. In 2006 is de Kp van Nrd Hlland hier bij aangeslten. Kaart 1.1. De regi Energy Valley. Eindrapprtage mid-term evaluatie Energy Valley 5

7 De stichting Energy Valley is de rganisatrische entiteit m de verdere uitbuw van de energiecluster in het nrden van Nederland te ndersteunen. De stichting is als vlgt pgebuwd: Schema 1.1. Organisatiestructuur Stichting Energy Valley. Raad van Tezicht Cördinatiebureau Begeleidingsgrep Gedeputeerden Overleg Energy Valley Platfrm De Raad van Tezicht kmt minimaal 4 maal per jaar bijeen nder leiding van de Cmmissaris van de Kningin van de prvincie Grningen en bestaat uit vertegenwrdigers van uit de plitiek, de kenniswereld en het bedrijfsleven. De begeleidingsgrep kmt maandelijks bijeen en bestaat uit vertegenwrdigers van de Energy Valley prvincies, de gemeente Grningen, het ministerie van EZ Nrd en de NOM. Bvendien schuiven vertegenwrdigers van een aantal grte markt- en kennispartijen aan. Het gedeputeerden verleg vindt tweemaal per jaar plaats. Hierin nemen de gedeputeerden van de Energy Valley prvincies zitting. Het Energy Valley platfrm kmt 8 tt 12 maal per jaar bijeen en det aan gezamenlijke marketing. Hierin heeft een grt aantal energiegerelateerde bedrijven uit de regi zitting (zie bijlage). Verder is de stichting Energy Valley vrzitter van: Het Energiekmpas, een verleg ver duurzaamheid waarin vertegenwrdigers van de nrdelijke prvincies, milieufederaties en kennisinstituten zitting nemen. Pwercncern, een verleg waarin circa 40 vertegenwrdigers uit energiegerelateerde rganisaties p persnlijke titel diverse energiethema s bespreken. Eindrapprtage mid-term evaluatie Energy Valley 6

8 1.4 De levenscyclus van Energy Valley Het Energy Valley initiatief lpt sinds De stichting Energy Valley prfiteerde p het mment van prichting en gedurende de levenslp van gunstige mstandigheden en van deltreffend handelen. We kunnen de levenscyclus van de stichting pdelen in een aantal fasen dat is drlpen, deze zijn in de vlgende figuur weergegeven: Figuur 1.1. Levenscyclus Energy Valley 2003 Startstudie Energy Valley Oprichting Stichting Energy Valley als publiek privaat partnerschap Branding & Psitinering OTC UKR Cnslidering prjectpartners Aanhaken publiekprivate partners EV I 2005 Cncretisering: Kp van Nrd Hlland Pieken in de Delta Energie transitiebeleid UKR Kmpas IAG PG IB MEP BSRI KN WF Prjecten Lbby p Deelgebieden Beleidsimpact Subsidie Bundeling prjecten vr subsidiegevers Prtwachter Netwerker Ambassadeur MEP naar SDE Waddenfnds Wegen in de vallei EnergieAkkrd Waddenfnds Bestuurlijke ruimte EV II Perspectief: 2008 Prgrammatische riëntatie Scherpere Fcus Aaneenschakelen deelclusters Eindrapprtage mid-term evaluatie Energy Valley 7

9 De rsprng van Energy Valley ligt in een startstudie 1 die in pdracht van de gemeente Grningen is uitgeverd. Op de achtergrnd vltrk zich destijds de discussie en besluitvrming rndm de psplitsing van N.V. Nederlandse Gasunie, die mgelijk zu leiden tt een verhuizing van het hfdkantr. Hierp vlgde een peride waarin Energy Valley zichzelf zeer effectief p de bestuurlijke kaart zette. Middels een aantal cruciale cntactmmenten en een zeer hge bijdrage van het aantal haalbaarheidsstudies dat in het kader van de regeling Ondersteuning Transitie Calitie (OTC) in het Nrden werd verricht heeft Energy Valley zich natinaal p de plitieke kaart weten te zetten. Mmenteel geld Energy Valley als de meest succesvlle en kansrijke ntwikkelingsthema van Nrd- Nederland. De stichting Energy Valley slaagde er in de prjectpartners die deelnamen aan de OTC studies aan zich te binden waardr het netwerk van betrkken partijen snel greide. Een grt aantal implementatieprjecten is geïnitieerd in de Unieke Kansen Regeling (UKR) als direct vrtvleisel van de nder de OTC regeling ndernmen studies. Het cördinatiebureau haalde de expertise in huis m prjectideeën en initiatieven te lanceren. Bvendien werden middels actieve werving en passieve aanlp prjecten binnengehaald. De nieuw pgerichte kennisinstituten Energy Delta Research Centre (EDReC) en Energy Delta Institute werden aan Energy Valley verbnden en in het Meerwld gebuw is een Energy Business Centre gerealiseerd. Hiermee is Energy Valley de afgelpen peride nadrukkelijk gecncretiseerd en zijn de fundamenten neergelegd m k in de peride na medi 2008 de energiecluster verder uit te buwen. 1 Energy Valley, mgelijkheden vr uitbuw van de energiesectr in Nrd-Nederland. Van Werven, Eindrapprtage mid-term evaluatie Energy Valley 8

10 2. Schets bedrijvigheid energiesectr 2.1 Inleiding Vr het eerste deelrapprt van de interim evaluatie Energy Valley werd een nderzek verricht naar de mate van dynamiek in de energiecluster in Nrd-Nederland. Tweemaal eerder verrichtte het CAB een dergelijke sectrschets, in 2002 en De bevindingen van het 2004 rapprt wrden in dit hfdstuk vergeleken met nieuw verzamelde gegevens vr Hieruit blijkt dat de energiecluster in abslute termen ver een peride van 3 jaar weinig extra werkgelegenheid en bedrijvigheid vertnt. De nderzekspzet liet echter weinig ruimte m een bredere verkenning van de energiecluster p te stellen. De nieuw verzamelde gegevens wrden gebruikt m een gedetailleerd verzicht te geven in welke subsectren en in welke deelgebieden bedrijvigheid en werkgelegenheid zich bevind. Deze basis dient m na te gaan f de aansluiting van het deelgebied Kp van Nrd Hlland aan de Energy Valley regi een lgische keuze is geweest, waar deze tevegingen det en waar deze aansluit p de bestaande bedrijvigheid in de regi. 2.2 Uitwerking vraagstelling Definitie energiesectr, werkgelegenheid en Energy Valley Vr de sectrschets in dit nderzek wrdt een brede definitie van de energiesectr gehanteerd. Hierbij wrdt naast de klassieke upstream, midstream en dwnstream benadering van de energiesectr k gekeken naar bedrijven die technlgie ntwikkelen en/f leveren, die wrdt tegepast in bij de prductie en levering van energie. Verder wrdt bedrijvigheid p het gebied van dienstverlening binnen en aan de sectr k tt de energiesectr gerekend. Het vlgende schema geeft grafisch de in de sectrschets gehanteerde definitie van de energiesectr met haar kernclusters en randgebieden weer: Schema definitie Energiesectr Prducenten en leveranciers van energie Prductie en installatie van energie technlgie Dienstverlening gericht p energie activiteiten Eindrapprtage mid-term evaluatie Energy Valley 9

11 Energy Valley mvatte in de eerste prjectfase de drie nrdelijke prvincies, Grningen, Friesland en Drenthe. Hier is de kp van Nrd-Hlland in 2006 bij tegetreden. Vr het nderzek betekent dit dat een analyse van de dynamiek in de energiecluster beperkt is tt de drie nrdelijke prvincies. Het meenemen van infrmatie ver de bedrijvigheid en werkgelegenheid in de Kp van Nrd-Hlland geeft inzicht in heverre de keuze van tetreding van de Kp van Nrd-Hlland lgisch en intern cnsistent is met de delstelling die de Energy Valley zichzelf heeft gesteld. 2.3 Resultaten Analyse werkgelegenheid en aantal vestigingen Energiesectr in de regi Energy Valley De Energy Valley regi huisvest in bedrijven waar persnen werkzaam zijn. De nderstaande tabel geeft een gedetailleerd verzicht van de bedrijvigheid en werkgelegenheid in verschillende subsectren in de verschillende deelgebieden die samen de Energy Valley regi vrmen. De grtste werkgelegenheid bevnd zich in de subsectren vervaardiging van energietechnlgie en installatie en islatie. Deze huisvesten gezamenlijk meer dan de helft van de ttale werkgelegenheid in de energiesectr. De nderstaande tabel geeft een gedetailleerd verzicht van de verdeling van werkgelegenheid en bedrijvigheid ver de verschillende subsectren en deelgebieden in de regi Energy Valley. De SBI cdering die de basis vrmt vr de werkgelegenheid en bedrijvigheidanalyse dekt in mindere mate de tenemende dienstverlening in de sectr, de utsurcing, en de crss-ver naar andere sectren als agrbusiness en chemie. Eindrapprtage mid-term evaluatie Energy Valley 10

12 Tabel 2.1. Werkzame persnen en aantal vestigingen energiesectr regi Energy Valley Subsectr Werkzame persnen Aantal Vestigingen Aardlie- en aardgas winning en dienstverlening en aardlieverwerking Prductie en distributie van elektriciteit, aardgas, stm en water Vervaardiging van energie technlgie Installatie en islatie % % % 6 1.5% Grningen % 2 0.5% Friesland % % Drenthe % % Nrd- Hlland % % % 6 1.5% Grningen % % Friesland % 5 1.2% Drenthe % % Nrd- Hlland % % % % Grningen % % Friesland % % Drenthe % % Nrd- Hlland % % % % Grningen % % Friesland % % Drenthe % % Nrd- Hlland % % % % Grningen % 6 1.5% Friesland % % Drenthe Handelsbemiddeling in brandstf en grthandel in brandstf en verige grthandel % 2 1% Nrd- Hlland ge- Dienstverlening richt p energie % % % % Grningen % 7 1.7% Friesland % 8 2% Drenthe % % Nrd- Hlland Ttaal Brn: PWR Grningen, Friesland, Drenthe, Handelsregister en PWR Kp van Nrd-Hlland Verstedelijkte gemeenten zals Assen, Emmen, Den Helder, Grningen en Leeuwarden huisvesten de meeste werkgelegenheid en bedrijvigheid. In de Kp van Nrd-Hlland bestaat relatief veel bedrijvigheid in de subsectren Aardlie en aardgas winning en dienstverlening en aardlie verwerking en Prductie en distributie van elektriciteit, aardgas, stm en water. In de Kp van Nrd-Hlland blijken bvendien veel kantren van grte en middelgrte spelers in de ffshre industrie gehuisvest te zijn. De subsectr prductie en distributie van elektriciteit, aardgas, stm en water huisvest weinig werkgelegenheid, gemiddeld 2 persnen per bedrijf. Veel van de ndernemingen in deze subsectr blijken explitanten van windmlenparken. Eindrapprtage mid-term evaluatie Energy Valley 11

13 Er is, met uitzndering van de subsectren Prductie en distributie van elektriciteit, aardgas, stm en water en Installatie en Islatie grte mate van vereenstemming van werkgelegenheidspercentages tussen de twee deelgebieden. De laatstgenemde subsectr huist in de Kp van Nrd-Hlland per vestiging meer werknemers dan vestigingen in dezelfde subsectr in Nrd-Nederland. De tetreding van de Kp van Nrd-Hlland levert vr de bedrijvigheid vral een stimulans in de subsectren Aardlie en aardgas winning en dienstverlening en aardlie verwerking en Handelsbemiddeling in brandstf en grthandel in brandstf en verige grthandel Kaart 2.1. Werkgelegenheid in de energiesectr per gemeente in de regi Energy Valley Kaart 2.2. Aantal vestigingen in de energiesectr per gemeente in de regi Energy Valley Eindrapprtage mid-term evaluatie Energy Valley 12

14 2.3.2 Dynamiek in de energiecluster We vergelijken nu de werkgelegenheidsgegevens en bedrijvigheidsgegevens van de sectrschets 2004 met de nieuwe infrmatie. Tabel 2.2. Werkzame persnen energiesectr per subsectr Subsectr Werkzame persnen Werkzame persnen Aardlie- en aardgas winning en dienstverlening en aardlieverwerking Prductie en distributie van elektriciteit, aardgas, stm en water Vervaardiging van energie technlgie Installatie en islatie Handelsbemiddeling in brandstf en grthandel in brandstf en verige grthandel Dienstverlening gericht p energie Ttaal Brn: PWR Grningen, Friesland en Drenthe Opmerkelijk is de daling ten pzichte van 2003 van het aantal werkzame persnen in de subsectr aardlie en aardgaswinning en dienstverlening en aardlieverwerking. Dit verschil valt vr een deel te te schrijven aan de sectrverschuiving als gevlg van de splitsing in 2003 van N.V. Nederlandse Gasunie in N.V. Nederlandse Gasunie en Gasterra (vrheen Gasunie Trade & Supply). Beide nieuwe bedrijven (ged vr ngeveer 750 werkzame persnen) verschven hierbij van de cluster Aardlie- en aardgas winning en dienstverlening en aardlieverwerking naar Prductie en distributie van elektriciteit, aardgas, stm en water. Verder daalt het aantal werkzame persnen bij de NAM gestaag, een verschil van ngeveer 250 werkzame persnen ten pzichte van Deze daling van het aantal werkzame persnen blijkt bvendien aanwezig bij bedrijven ver hele linie in deze subsectr. Er is sprake van een afname in werkzame persnen in de subsectr handelsbemiddeling in brandstf en grthandel in brandstf en verige grthandel. Deze afname is prcentueel gezien klein, ten pzichte van het ttale aantal werkzame persnen in de sectr. In de subsectr dienstverlening gericht p energie zien we een lichte stijging van het aantal werkzame persnen ten pzichte van Deze stijging is grtendeels te verklaren aan de hand van de vestiging in de prvincie Drenthe van een aantal grte technische cnsultancy spelers dat energiegerelateerde technlgie vervaardigt. Deze spelers zijn: Hneywell, Emmtec Services en Getrnics PinkRccade. Eindrapprtage mid-term evaluatie Energy Valley 13

15 Tabel 2.3. Aantal vestigingen in de energiesectr in Grningen, Friesland en Drenthe Subsectr Aantal vestigingen 2003 Aantal vestigingen 2006 Aardlie- en aardgas 29 11% 28 10% winning en dienstverlening en aardlieverwerking Prductie en distributie 15 5% 26 9% van elektriciteit, aardgas, stm en water Vervaardiging van 97 35% % energie technlgie Installatie en islatie 73 27% 68 24% Handelsbemiddeling in 43 16% 32 11% brandstf en grthandel in brandstf en verige grthandel Dienstverlening gericht p energie 17 6% 28 10% Ttaal Brn: PWR Grningen, Friesland en Drenthe Als we de ntwikkelingen in aantallen werkzame persnen in de regi Energy Valley vergelijken met de ntwikkelingen van het aantal vestigingen, zien we dat een lichte grei in het aantal vestigingen in de energiesectr samenvalt met een lichte grei in het aantal werkzame persnen in de energiesectr. Ok hier zien we een afname van de heveelheid vestigingen in de energie gerelateerde handel. Het aantal bedrijven dat zich richt p dienstverlening in de energiesectr is gestegen. Bij nadere beschuwing blijkt het hier vrnamelijk m bedrijven te gaan in prjectmanagement en cnsultancy. 2.4 Kenniscluster in Energy Valley Naast de bedrijvigheid bestaat er in de Energy Valley regi een verscheidenheid aan kennis- en pleidingsinstituten met een speciale fcus p energie. Hierbij met gedacht wrden aan Universiteiten, hgeschlen en nderzeksinstellingen. Het meenemen van deze instituten in de database zu een vertekening hebben pgeleverd mdat het meilijk is gespecialiseerde nderzeksschlen binnen grte kennisinstellingen zals de Rijksuniversiteit Grningen af te bakenen en mee te nemen. Bekende nderzek- en schlingsinstituten in de regi Energy Valley zijn: Tabel 2.4. Kennisinstituten in de regi Energy Valley Kennisinstituten in de regi Energy Valley Rijksuniversiteit Grningen (RuG) Energy Delta Research Centre (EdREC) Verenigt al het energie gerelateerde nderzek aan de Rijksuniversiteit Grningen. Fcus ligt p energietransitie van fssiele naar duurzame brandstffen, multidisciplinair. Centrum vr Energie en Milieukunde (IVEM) Samenwerkingsverband tussen een aantal faculteiten binnen de Rijksuniversiteit Grningen, aangevuld met een aantal natinale en internatinale Universiteiten. Aangestuurd vanuit faculteiten Wiskunde en Natuurkunde, Rijksuniversiteit Grningen. Det nderzek naar breed scala aan energie- Eindrapprtage mid-term evaluatie Energy Valley 14

16 gerelateerde materie. Gas research and Sustainability Prgram(GrASp) Op 1 januari 2007 gestart nderzeksprgramma naar kennis en tepassingen vr duurzame energievrzieningen. Hierin bundelen grte partijen, waarnder de RuG, ECN, TUD, Essent en Gasunie hun krachten. Hanzehgeschl Energie Kenniscentrum (EKC) Onderzek- en advies centrum van de HanzeHgeschl. Fcus ligt p tegepast nderzek met multidisciplinair karakter. Energy Delta Institute (EDI) Internatinale Business schl vr aardlie en aardgas. Biedt k prjectmanagement slutins. Energy Research Centre f the Netherlands (ECN) Grtste Beta nderzeksinstituut p energiegebied in Nederland, 900 werknemers. Technisch energienderzek met een fcus p duurzame energievrziening. Ontwikkeld in pdracht van verheid en bedrijfsleven kennis en technlgie. Cartesius Instituut Samenwerkingsverband TUDelft, TUEindhven en TUTwente, nderzekt en ntwikkeld nieuwe prducten en diensten. Del is het bevrderen van de ecnmische ntwikkeling in het nrden dr middel van duurzame innvaties. Van Hall Larenstein Leeuwarden Onderdeel van Wageningen UR. Praktijkgerichte HBO pleidingen met internatinale riëntatie. Vralsng fcus p diermanagement en landbuw, veding en gezndheid, gaat k energiepleidingen rganiseren. Value in the Valley Verzrgt p MBO leerwerkplaatsen en stageplaatsen vr studenten. Zeer succesvl met meer dan 200 geplaatste studenten in 3 jaar. 2.5 Cnclusies sectrschets Op basis van de gehanteerde indeling beslaat de energiesectr in de regi Energy Valley, inclusief de Kp van Nrd-Hlland, 400 bedrijven waar iets meer dan persnen werkzaam zijn. Vervaardiging van energietechnlgie is de grtste subsectr, bijna 8000 banen en 135 bedrijven. Veel cnsultancy en slutins bedrijven met een technische riëntatie blijken dit segment te bespelen. De subsectr Installatie- en Islatie is k een grte brn van bedrijvigheid en werkgelegenheid, ruim 6000 banen en 88 bedrijven bevinden zich hier. Samen met de subsectr Vervaardiging van energietechnlgie zijn deze twee subsectren ged vr 63% van alle werkgelegenheid in de energiesectr. Binnen de subsectr Aardlie- en aardgas winning en dienstverlening en aardlieverwerking blijkt als gevlg van unbundling in het kader van Eurpese marktliberalisering sprake van veel dynamiek. Dit vertaalt zich in een verschuiving van ruim 1000 werkzame persnen tussen deze subsectr en de subsectr Prductie en distributie van elektriciteit, aardgas, stm en water. Eindrapprtage mid-term evaluatie Energy Valley 15

17 Werkgelegenheid en bedrijvigheid vertnen in de kp van Nrd-Hlland min f meer vereenkmstige vrmen met de drie andere prvincies. Het gebied huisvest bvendien een aantal ffshre rganisaties en kent qua vlume vereenkmstige dienstverlening- en handels subsectren De energiesectr wrdt gekenmerkt dr tenemende vermenging met andere sectren (landbuw, chemie, grtindustrie, etc.). Daarnaast prfiteren andere bedrijfstakken, k buiten de regi, van de huidige investeringen in de energiesectr (bijv. bij de aanleg gasleidingen en de buw van (duurzame) energiecentrales). De gehanteerde afbakening p basis van SBI cdes geeft derhalve een beperkt beeld van de daadwerkelijke energiegerelateerde bedrijvigheid en werkgelegenheid. Eindrapprtage mid-term evaluatie Energy Valley 16

18 3. Analyse van Prjectendatabase 4.1 Inleiding Vr het tweede deelrapprt van de interim evaluatie Energy Valley werd een analyse verricht ver de prjectendatabase van Energy Valley. Het cördinatiebureau Energy Valley leverde hiervr twee databases aan: 1. Een algemene prjectendatabase die de bij het cördinatiebureau bekende en relevante prjecten in de Energy Valley regi dcumenteert en; 2. Een subsidie- en investeringdatabase die specifiek de prjecten dcumenteert waarbij het cördinatiebureau Energy Valley betrkken is. De algemene prjectendatabase bevat de namen en een algemene beschrijving van 377 bekende en relevante prjecten in de Energy Valley regi per medi Een beknpte analyse hiervan levert een algemeen beeld p van de heveelheid prjecten in de regi Energy Valley. We zien dat de meerderheid van de prjecten in deze database in de pijler Duurzaamheid en energietransitie valt. Er kan nderscheid wrden gemaakt tussen drie betrkkenheidniveaus: direct, indirect en autnm. Van de prjecten waarbij de stichting Energy Valley direct betrkken is bevind de meerderheid zich in een ntwikkelingsfase; idee, haalbaarheidsstudie, nderzek & ntwikkeling en piltprject. De subsidie- en investeringdatabase gebruiken we m de effecten meer inzichtelijk te maken. We zien dat het cördinatiebureau direct betrkken is bij prjecten waar zeer grte subsidie- en investeringsvlumes mee gemeid zijn. Gegeven deze vlumes mgen substantiële werkgelegenheidseffecten wrden verwacht. Bvendien kmt de stichting hiermee ruimschts tegemet aan de in haar subsidieaanvragen gestelde utput. Het merendeel van deze prjecten valt nder de pijler Duurzaamheid en energietransitie. Tch blijken dat de pijlers Kennis- innvatie en Uitbuw cnventinele bedrijvigheid wel degelijk aanwezig. Deze wrden gevnden in de samenstelling van prjectpartners bij de verschillende prjecten. 3.2 Uitwerking vraagstelling De missie van Energy Valley is het realiseren van een energiecluster van internatinale betekenis. De mid-term evaluatie heeft tt del de stichting een beeld van de huidige stand van zaken te leveren. Een analyse van de prjectinventarisatie van de kan een aantal lastige vragen beantwrden. Hfdvraag is welke rl de stichting vervult, welke psitie zij inneemt ten pzichte van haar prjectpartners f zelfs he we de rganisatie kunnen duiden. Ok met de database analyse inzicht genereren in de huidige staat van activiteiten en eventuele effecten hiervan p de delstellingen van de stichting Energy Valley; he staat het met de prjecten in termen van: fasering; werkgelegenheidseffecten; energetische pbrengst; uitrl van innvatie; lsgemaakte investeringen; subsidievlumes; het ntplien van activiteiten p de drie speerpunten die de stichting frmuleerde vr haar delstelling Eindrapprtage mid-term evaluatie Energy Valley 17

19 Zdende genereert de analyse een stand van zaken die inzicht biedt in vragen als: He staat het met de verdeling van tijd en middelen ver de drie pijlers en he crrespndeert dit aan de delstellingen? He staat het met ntwikkelingen van aan Energy Valley prjecten verbnden partijen en het netwerk waarin de stichting rganiseert? Welke stappen zijn genmen en welke ntbreken f zijn ng niet duidelijk zichtbaar? Onderzeksgegevens De analyse maakt gebruik van twee databases. De eerste database betreft een prjectendatabase, pgesteld in het kader van een stageprject in 2007 van de Hanzehgeschl Grningen. De database inventariseert de energiegerelateerde prjecten in de Energy Valley regi die bekend zijn bij het cördinatiebureau Energy Valley en aanverwante partners. De database beschrijft de prjecten inhudelijk en in termen van fasering, betrkken partijen, chrnlgie, betrkkenheidniveau van het crdinatiebureau, cntactpersnen, cntactpersnen en verbnden partijen. De tweede database beschrijft de subsidie- en investeringsvlumes die gemeid zijn met de prjecten waar de stichting Energy Valley direct bij is betrkken, deze is pgesteld dr medewerkers van het cördinatiebureau. De inhud van deze database is van vertruwelijke aard. De database beschrijft de subsidie- en investeringsvlumes, de fasering, de prjectpartners en de rl die het cördinatiebureau per prject heeft gespeeld. Figuur 3.1. Gebruikte databases Prjectendatabase Investeringsdatabase Er is geen cntrle uitgeverd p de juistheid en betruwbaarheid van de gegevens in de database. Wij gaan er van uit dat de gegevens die aan ns zijn verstrekt dr gecntrleerd en gevalideerd zijn Beperkingen De databases die het cördinatiebureau gebruikt kennen een aantal beperkingen. Niet alle prjecten in de algemene prjectendatabase zijn met alle kenmerken pgenmen. Het den van uitspraken p basis van een reeks kenmerken wrdt zdende bemeilijkt. Hierdr kunnen niet alle analyses wrden uitgeverd. Het is niet mgelijk m de ntwikkeling van het aantal prjecten met directe betrkkenheid van het cördinatiebureau Energy Valley in de tijd te analyseren. Ok de verschillende rllen die het cördinatiebureau vervuld vallen niet te achterhalen. Dit alles maakt dat de analyse van de algemene prjectendatabase vral een sterk beschrijvend en kwalitatief karakter kent. Vr z ver er kwantitatieve data wrden gebruikt meten deze vlgens ns vral als indicatief wrden beschuwd. Eindrapprtage mid-term evaluatie Energy Valley 18

20 Het blijkt dat veel ntbrekende infrmatie ver de prjecten deels wel aanwezig is bij de medewerkers van het cördinatiebureau. Het is echter niet mgelijk m in het kader van nze pdracht deze infrmatie systematisch uit te vragen Dcumentanalyse, Verwachtingskader Er zijn een vijftal aanknpingspunten vr het vrmen van een beeld ver de activiteiten die de stichting Energy Valley ntplid. We kunnen deze vervlgens dr middel van een analyse van de prjectendatabase relateren aan de dr het cördinatiebureau geïnitieerde en begeleidde prjecten. De aanknpingspunten zijn: 1. Startnderzek Energy Valley. Mgelijkheden vr de uitbuw van de energiesectr in Nrd-Nederland, Van werven, Ntie: perspectief vr Energy Valley, Onderzeksrapprt De Strategische Psitinering van Energy Valley, Universiteit Twente; gericht p de pijler uitbuw kennisinfrastructuur, Onderzeksrapprt Strategienta Energy Valley, Research and Plicy Crpratin; gericht p de pijler drntwikkeling bestaande bedrijfsactiviteiten, Onderzeksrapprt Prgrammatische mgelijkheden vr prjectntwikkeling p het gebied van Nieuw Gas en Bimassa, KNN milieu; gericht p de pijler duurzaamheid, De ntitie: Energy Valley werkplan De ntitie: Energy Valley werkplan De initiële Energy Valley studie perspectief vr Energy Valley en de drie pijlerstudies vrmen een basis vr de verkzen kers. Deze kers is echter niet rigide en wrdt vrnamelijk bepaald in de jaarlijkse werkplannen. Hierbij hudt het cördinatiebureau vldende ruimte m te anticiperen p ad hc- en marktntwikkelingen. We beschrijven nu kernachtig de inhud van de bvengenemde dcumenten en destilleren hieruit een aantal meetlatten waarlangs we, met behulp van de databases, de stichting kunnen leggen. Dit levert een aantal interessante perspectieven p ver de rllen die het cördinatiebureau kan aannemen, he we verwachten dat deze verschillen per prjectgrep f pijler Zelfduiding In de ntitie perspectief vr Energy Valley staat de rl van het cördinatiebureau geëxpliciteerd als: Het cördinatiebureau richt zich primair p het initiëren en aanjagen van nieuwe ntwikkelingen. Hierbij wrdt aangetekend dat deze rl een intermediair karakter heeft. Het cördinatiebureau prbeert dr het ntwikkelen van ideeën en het creëren van draagvlak een klimaat te creëren waarin zakelijke en nn-prfit activiteiten p energiegebied tt ntpliing kunnen kmen. Tevens wrden individuele prjecten van deze parijen gestimuleerd en ndersteund m de haalbaarheid te vergrten en de marktintrductie te bespedigen. Brn: perspectief vr Energy Valley Eindrapprtage mid-term evaluatie Energy Valley 19

21 3.2.5 Studies De drie studies werden in 2003 en 2004 in pdracht van de stichting Energy Valley uitgeverd, per pijler een studie. De studies verkennen in de cntext van de pijlers en de mgeving waarin Energy Valley pereert. Hierna wrden een aantal aanbevelingen vr te ntplien initiatieven en activiteiten gedaan. We smmen bndig de aanbevelingen van de studies p. 1. De Strategische Psitinering van Energy Valley, Universiteit Twente; gericht p de pijler uitbuw kennisinfrastructuur. Tabel 3.1. Aanbevelingen nderzeksrapprt Universiteit Twente: Aanbevelingen: Buw uit p 4 pijlers en ntwikkel 5 pleidingen: kennisntwikkeling (universitair nderwijs) kennisuitwisseling (cnferenties, wrkshps & seminars) kennisverdracht (nderwijs) kennistepassing (cmmercialisering van bestaande en nieuwe kennis) Opleidingen: 1. hb pleiding gas engineer 2. pst hb pleiding gas shipper 3. znne-energie gerichte pleiding 4. pst dctrale pleiding master in gas engineering and management 5. universitaire pleiding master in gas chain management Brn: De Strategische Psitinering van Energy Valley, Universiteit Twente We verwachten p basis van de in deze studie gedane aanbevelingen in de prjectendatabase cncrete initiatieven te vinden vr het verbinden van partijen in prjecten die de kennisntwikkelingpijlers tegemet kmen. We verwachten prjecten ver de gehele linie van kennisntwikkeling; van het verbinden van academische partijen aan prjecten tt de verdracht en tepassing van ntwikkelde cncepten. Partijen die we hierbij verwachten kmen zwel uit de hek van cnventinele bedrijfsactiviteiten; de gasgerelateerde pleidingen prfiteren ngetwijfeld van de kennis die bij Gasunie en Gasterra aanwezig is. Ok zal de database meten aantnen dat er een aantal academische partijen is verbnden aan prjecten met een kennisntwikkelingcmpnent. Belangrijk is hierbij nderscheid te maken tussen technische en niet-technische universiteiten. 2. Strategienta Energy Valley, Research and Plicy Crpratin; gericht p de pijler drntwikkeling bestaande bedrijfsactiviteiten Tabel 3.2. Aanbevelingen nderzeksrapprt Plicy Crpratin: Aanbevelingen: Het afstemmen van beleid p vlak van duurzame energie tussen prvincies. Het ndernemen van een actieve lbby vr intensivering natinaal beleid duurzame energie. Het bevrderen van innvatie via samenwerking tussen kennisinstellingen in Nrd- Nederland. Werkgrep prichten ten beheve van het prmten van een ethyleenindustrie in Delfzijl. Werkgrep prichten Energy Valley bevrderen bimassa/bivergisting functie Eemshaven/Delfzijl. Creëren van draagvlak uitbuw energiepark Eemsmnd/Delfzijl. Brn: Strategienta Energy Valley, Research and Plicy Crpratin De aanbevelingen die in deze studie zijn gedaan zullen meilijk uit de databases te destilleren zijn. De p te richten werkgrepen ten beheve van het aanjagen van ethyleenindustrie en de bimassa/bivergisting functie van de Eemshaven en Delfzijl zuden kunnen zijn terug te vinden. Eindrapprtage mid-term evaluatie Energy Valley 20

22 Partijen die we hier verwachten in aanverwante prjecten zijn bimassa en bivergisting spelers, Grningen Seaprts en eventuele afnemers van de prducten van deze prjectpartijen; uit ethyleen kan ethanl wrden gemaakt en uit bimassa wrden mgezet in zwel warmte als elektriciteit. Opvallend is dat veel van deze aanbevelingen inspelen p een duurzame cmpnent. Derhalve is het mgelijk dat veel duurzaamheidprjecten een cnventinele bedrijvigheidcmpnent meedragen f vice versa. 3. Prgrammatische mgelijkheden vr prjectntwikkeling p het gebied van Nieuw Gas en Bimassa, KNN milieu; gericht p de pijler duurzaamheid. Deze studie adviseert de stichting vr de pijler duurzame energie vral de fcus te leggen p zgenaamd nieuw gas en p bimassa en werkt vr beide nderwerpen uit welke initiatieven de stichting Energy Valley kan ndernemen m deze aan te jagen. Tabel 3.3. Aanbevelingen nderzeksrapprt KNN milieu: Aanbevelingen: Vr het thema nieuw gas wrdt Energy Valley geadviseerd technische, institutinele en bestuurlijke experimenteerruimte te maken vr het tetsen van manieren m nieuw gas in te zetten en te genereren. Hierbij wrdt aangetekend dat alle reeds bestaande (kleinschalige) initiatieven gekesterd zuden meten wrden. Vr het thema bimassa wrdt Energy Valley geadviseerd visie te creëren vr de aanlanding van bimassa in de regi. De stichting zu dit kunnen bewerkstelligen dr nderzek te den naar de mgelijkheden vr het pzetten van een marktplaats vr bimassastrmen, het uitwerken van een preftuingedachte vr bimassa en het in de praktijk uitwerken van cascadeketens. Brn: Prgrammatische mgelijkheden vr prjectntwikkeling p het gebied van Nieuw Gas en Bimassa, KNN milieu In de duurzaamheidpijler mgen gebaseerd p deze studie een fcus p nieuw gas (gren gas, SNG, Syngas) en bimassa verwachten. We kunnen verder verwachten dat er verheden betrkken zijn in prjectcnstructies. Mgelijkerwijs mgen we een veelvud aan prjectvarianten p het nieuwe gas thema verwachten, in het kader van de experimenteerruimte. We mgen hierbij partijen verwachten uit bestuurlijke en technische hek, bijvrbeeld de prvincies, gemeenten, ECN en TNO. De studie adviseert Energy Valley vr het thema bimassa visie te creëren vr de aanlanding van bimassa in de regi. We kunnen mgelijkerwijs initiatieven verwachten waarbij partijen wrden ingeschakeld m bimassaprgramma s invulling te geven. Deze aanbeveling heeft een grte mate van verlap met de nder de cnventinele pijler genemde initiatieven Energy Valley werkplan Werkplan 2006 In het werkplan 2006 frmuleert de stichting Energy Valley de ambitie bij te dragen aan natinale delstellingen p het gebied van energiebeleid en leveringszekerheid, energietransitie, reginaal ecnmische beleid en innvatiebeleid. Vr de drie pijlers staat gefrmuleerd dat: Tabel 3.4. Delstelling per pijler Delstellingen: De pijler uitbuw van bedrijfsactiviteiten de nadruk legt p verdere grei van marktgedragen cnventinele bedrijfsactiviteiten. De stichting is zich er bewust van dat duurzaam en cnventineel de kmende jaren steeds meer met elkaar vervlchten zullen raken. De inzet p duurzame energie zich richt p energietransitie, waarmee de nadruk wrdt gelegd p nieuwe ntwikkelingen die bijdragen aan een tekmstige schne en duurzame Eindrapprtage mid-term evaluatie Energy Valley 21

23 energievrziening en die tevens een ecnmisch ptentieel met zich meedragen. De pijler kennis en innvatie vr beide andere pijlers ndersteunend is. Hierbij ligt de nadruk p (een cmbinatie van) energiegerelateerd nderwijs vr het verkrijgen van vldende ged geëquipeerd persneel en energiegerelateerd nderzek ter ndersteuning van innvaties. Brn: Energy Valley werkplan 2006 Werkplan In het werkplan geeft duidelijk weer dat een deel van de ntwikkelingen die de Energy Valley regi vrmen autnm verlpen (znder inmenging van de stichting). In het werkplan is een nadere fcus p een aantal kerntaken gefrmuleerd. Deze zijn: Tabel 3.4. Delstellingen werkplan Delstellingen: Cmmunicatie en kppeling van de lpende initiatieven die de Energy Valley regi vrmen, dr middel van branding, rganisatie van (netwerk)bijeenkmsten en samenwerking / afstemming met andere ndersteunende instanties. Frmalisering van het brede relatienetwerk dr prichting en vrmgeving van het Energy Valley Platfrm als vehikel vr (reginale) afstemming, draagvlak en betrkkenheid. Prjectmatig ndersteuning p strategische thema s: schn fssiel, HRe / smart pwer system, gren gas / bimassa, duurzame mbiliteit en duurzame electriciteit (windenergie, waterstf, blue energy, etc.). Brn: Energy Valley werkplan Duiding betrkkenheid stichting Energy Valley bij prjecten De stichting Energy Valley stelt dat het de rl aanneemt van een intermediaire rganisatie. Dit bemeilijkt enerzijds met behulp van een database een effectmeting te maken. Anderzijds schept het mgelijkheden een kwalitatieve invulling te geven aan de meetlat waarlangs we de stichting leggen. De vraag is f deze invulling via de databaseanalyse kan wrden gegeven. De spreiding van prjecten ver de pijlers, de specifieke mix van prjectpartners en de betrkkenheid van de stichting per prject zal de inzet vrmen van de analyse. De betrkkenheid per prject valt uiteen in de vlgende drie niveaus: Directe betrkkenheid: de stichting heeft een initiërende, faciliterende, aanjagende en/f lbbyende, actieve rl in het prject Indirecte betrkkenheid: er is sprake van cntact en eventuele infrmatieuitwisseling tussen de stichting en de prjecteigenaren Autnm: de stichting heeft geen rl in het prject 3.3 Resultaten Tabel 3.5: Ttale database spreiding ver de pijlers Energietransitie en Kennis en Innvatie Duurzaamheid Uitbuw (Cnventinele) bedrijfsactiviteiten Ttaal Brn: prjectendatabase Energy Valley De database telt 377 prjecten. De meerderheid, 70%, van de prjecten in de database valt in de categrie energietransitie en duurzaamheid. 11% van de prjecten valt nder de pijler kennis en innvatie en de verige 19% nder de uitbuw van cnventinele bedrijfsactiviteiten. Eindrapprtage mid-term evaluatie Energy Valley 22

24 Tabel 3.6: Ttale database spreiding ver betrkkenheidniveau Direct & Direct Indirect Autnm Onbekend Ttaal Indirect % % % % % Brn: prjectendatabase Energy Valley Van alle prjecten in de database is vr ngeveer 40% niet aangegeven he ze gerelateerd zijn aan de stichting Energy Valley. De verige 60% valt uiteen in 25% directe betrkkenheid; de stichting heeft een initiërende, faciliterende, aanjagende en/f lbbyende, actieve rl in het prject, 17% indirect; er is sprake van cntact en eventuele infrmatie-uitwisseling tussen de stichting en de prjecteigenaren en 18% autnm; de stichting heeft geen rl in het prject. Onder de autnme prjecten vallen bijvrbeeld energiecentrales en uitbuw van de gasrtnde, e.d. Tabel 3.7: Betrkkenheid Energy Valley per pijler Direct & Indirect Direct Indirect % 77 80% 38 59% Transitie 23 14% 11 12% 11 17% Kennis en Innvatie 22 14% 8 8% 15 23% Bedrijvigheid % % % Brn: cördinatiebureau Energy Valley prjectendatabase Het is interessant te bezien he de verschillende prjecten in de database uiteenvallen per betrkkenheidniveau ver de drie pijlers waarp de stichting Energy Valley frmeel stuurt; Energietransitie en duurzaamheid, kennis en innvatie en de uitbuw van cnventinele bedrijfsactiviteiten Directe en indirecte betrkkenheid De prjecten waarp de stichting direct en indirect bij is betrkken vallen vr de vergrte meerderheid in de transitiepijler. De stichting hudt zich, gezien de prjectenprtfli, hfdzakelijk bezig met het initiëren, aanjagen, faciliteren en begeleiden van transitieprjecten. Om dit beeld te nuanceren nemen we k de prjecten mee waar de stichting indirect bij betrkken is. Z bezien ligt de verdeling ng steeds zwaar p het dmein energietransitie, maar tch is duidelijk dat de stichting bij een grt aantal kennis en innvatie- en bedrijvigheidprjecten betrkken is. Dit is lgisch vanuit het levenscyclusperspectief van de stichting. Bvendien is het aannemelijk dat prjectpartijen betrkken bij zeer kapitaalintensieve activiteiten minder snel bij de stichting aanklppen. Tabel 3.10: Fasering prjecten in de database, gespecificeerd naar betrkkenheid stichting Energy Valley. Idee Piltfase/ Planfase Haalbaarheid/ nderzek en ntwikkeling Operatineel Onbekend % 4 4 % % % 4 4 % Direct % 1 1 % % % 3 3 % indirect % 1 1 % % % 8 7 % Autnm 6 6 % 1 1% % % % Onbekend % % % % % Ttaal Brn: Prjectendatabase Energy Valley Eindrapprtage mid-term evaluatie Energy Valley 23

25 Een grt deel van de prjecten waarbij Energy Valley direct en indirect is betrkken bevindt zich in de fase idee, f is in ntwikkeling (haalbaarheid/nderzek en ntwikkeling). Hiervr zijn een tweetal redenen te geven. 1. Vanuit het perspectief van de levenscyclus van het Energy Valley initiatief is het lgisch dat de stichting begnnen is met een aantal ideeën en haalbaarheidsnderzeken. De uitrl hiervan is vr veel prjecten mmenteel aan de rde en kan dus pas ver een langere tijd wrden berdeeld. 2. De rl van de stichting is niet het uitveren van prjecten, maar verhudt zich veel meer p het initiëren, begeleiden, faciliteren en aanjagen er van. Zdra prjecten in de peratinele fase belanden, buwt de stichting haar betrkkenheid af. De fasering van prjecten waarbij de stichting niet is betrkken is meegenmen ter vergelijking van de verdeling van de prjecten. Anders dan bij de prjecten waarbij de stichting Energy Valley direct f indirect is betrkken bevinden minder van deze prjecten zich in de ideefase. Een grter percentage van deze prjecten is peratineel. Onder deze peratinele prjecten bevinden zich nder andere een aantal windparken zals die in de Eemshaven en de Wieringermeer, een aantal Gasunieprjecten zals de aardgasbuffer Zuidwending en de Balgzand Bactn line (BBL). Van de prjecten die in de Energy Valley regi wrden ndernmen bevind een grt deel zich in de prvincie Grningen. Dit crrespndeert deels met gegevens uit de werkgelegenheid- en bedrijvigheidanalyse; de prvincie kenmerkt zich dr een hgere mate van traditineel aanwezige energieactiviteiten Tabel 3.12: Lkalisering prjecten gehele database Grningen Friesland Drenthe Nrd Hlland Grningen & Onbekend Drenthe Brn: Prjectendatabase Energy Valley Tabel 3.13: Verdeling van de prjecten in de regi directe en indirecte betrkkenheid Grningen Friesland Drenthe Kp van Onbekend Nrd Hlland % % % 11 7 % 15 9 % Direct & Indirect Brn: Prjectendatabase Energy Valley Tabel 3.13 geeft een beeld van de verdeling van de prjecten in de Energy Valley regi. 39% van de prjecten waarbij de stichting direct f indirect is betrkken bevinden zich in de prvincie Grningen. 22% bevindt zich in de prvincies Friesland en 23% in de prvincie Drenthe. De kp van Nrd Hlland kent slechts een klein aantal prjecten waarbij de stichting direct en indirect is betrkken. Dit kan indicatief zijn vr de relatief jnge status die het gebied kent binnen het Energy Valley initiatief Duiding activiteiten Energy Valley De analyse van de database levert een glbaal verzicht van de activiteiten van de stichting Energy Valley p. We kunnen de verkregen inzichten in de activiteiten en hun lkalisering pltten p een kaart. Z ntstaat het vlgende beeld: Eindrapprtage mid-term evaluatie Energy Valley 24