Zorgproblemen, waaronder een slechte mondgezondheid, maken ouderen nog meer kwetsbaar, breekbaar en zieker

Transcriptie

1 Zorgproblemen, waaronder een slechte mondgezondheid, maken ouderen nog meer kwetsbaar, breekbaar en zieker De huidige transformatie in de ouderenzorg zet daarom zowel de zorgvrager als de zorgaanbieder op scherp Prof. dr. JMGA Schols 7 mei 2014

2 Opbouw presentatie 1. Vergrijzing en veroudering even kort getoond 2. Hoe gezond zijn ouderen; neem bv. Nederland? 3. Het overheidsbeleid; Rutte 1 en 2 ; welke transitie is gaande? 4. Huisarts, wijkzuster en anderen (tandarts!); op weg naar een proactieve ouderenzorg i.p.v. een reactieve ouderenzorg 5. Epiloog om ons wakker te schudden...

3 1. Vergrijzing en veroudering; Nederland wordt ouder; België ook!! inwoners 14.9% > 65 jaar 10.5% jaar 3.5% > 80 jaar NU CBS

4 Levensverwachting vanaf geboorte sterk gestegen sinds 1870 Mannen Vrouwen periode leeftijd

5 De bevolkingspiramide draait om

6 Het probleem is bekend

7 Maar de uitdagingen nemen toe!

8 Wanneer ben je oud en word je complex en duur voor samenleving??

9 Veroudering Leeftijd Orgaan(functie) Ziekte Levensstijl

10 Levensstijl Japanse (114) erkend als 's werelds oudste vrouw 27/02/13, 13:34 bron: AP De 114-jarige Japanse Misao Okawais erkend als de oudste vrouw ter wereld. Okawawoont in een verzorgingshuis in Osaka. Ze zag op 5 maart 1898 het levenslicht. Gevraagd naar het geheim van haar zeer hoge leeftijd zei ze: 'Je moet goed op je gezondheid passen.'

11 Levenstijl

12 Ouderdomsziekten Er bestaan geen specifieke ouderdomsziekten Voor veel ziekten geldt dat de incidentie toeneemt met de leeftijd Het aandeel van chronische ziekten neemt toe met de leeftijd

13 Ziekten: Diabetes Mellitus

14 2. Hoe gezond zijn ouderen? Belangrijkste somatische ziekten: coronaire hartziekten, beroerte, COPD, kanker, diabetes mellitus, kanker, rheumatische klachten en visusstoornissen Langdurig lichamelijke beperkingen: jaar: > 30% jaar: ~ 75% 85 plus: ~ 95% Depressie: jarigen: 15% Dementie: jarigen: 11% RIVM en SCP

15 Door toegenomen levensverwachting wel gewonnen jaren, maar niet allemaal gezonde jaren!

16 Veel aandacht voor het fenomeen fragiliteit; in de literatuur frailty genoemd Fragiliteit is een dynamische toestand waarin een individu verkeert die tekorten heeft in één of meerdere domeinen van het menselijk functioneren (lichamelijk, psychisch, sociaal), die onder invloed van een diversiteit aan variabelen worden veroorzaakt en die de kans op het optreden van ongewenste uitkomsten vergroot. Gobbens, Luijkx, Wijnen, Schols 2008

17 Een integraal conceptueel model van kwetsbaarheid (Gobbens, Schols et al., 2010)

18 Frail elderly fragiele, breekbare ouderen Naar verwachting komen er steeds meer kwetsbare ouderen Geschat wordt dat procent van de 65-jarigen kwetsbaar is en dat dit percentage oploopt tot 45% rond de 85 jaar NL breekbare ouderen (65+) Dat leidt tot een toename van de vraag naar zorg

19 Frailty is geassocieerd met comorbidity en disability (Fried et al., 2004)

20 Fragiliteit kan daarmee de autonomie aantasten... Fragiliteit kan zelfs tot totale hulpbehoevendheid leiden

21 En dan volgde vroeger veelal het gesticht als opberghuis, het latere verzorgingshuis en verpleeghuis / rusthuis en tegenwoordig het hedendaagse woonzorgcentrum voor verzorging en verpleging!

22 En daar blijkt sprake te zijn van allerlei bijkomende zorgproblemen Doorligwonden: 25% LPZ

23 En daar blijkt sprake te zijn van allerlei bijkomende zorgproblemen Incontinentie voor urine: 75% Incontinentie voor faeces: 55% Dubbele incontinentie: 53% En geassocieerde dermatitis: LPZ

24 En daar blijkt sprake te zijn van allerlei bijkomende zorgproblemen VALINCIDENTEN: ~10% v.d. patiënten maakt een valincident door in de laatste 30 dagen en ~40% van deze vallersvalt vaker dan 1 maal! * Heupfractuur : mortaliteit = 30% binnen 1 jaar! LPZ

25 En daar blijkt sprake te zijn van allerlei bijkomende zorgproblemen Ondervoeding 25%

26 En daar blijkt sprake te zijn van allerlei bijkomende zorgproblemen BPSD: > 80% van de psychogeriatrische patiënten vertoont tenminste 1 neuropsychiatrischsymptoom, w.o.: agitatie/agressie en onrust aan de ene kant en apathie, depressie aan de andere kant

27 En daar blijkt sprake te zijn van allerlei bijkomende zorgproblemen Delier: percentages tot 60% zijn in de literatuur beschreven; e.g. Sandberg et al, 1998; Inouye, 1998, 2006

28 En daar blijkt sprake te zijn van allerlei bijkomende zorgproblemen the disgracefulstate of affairsof the oralhealth of institutionalised elderly. From: various authors of BENECOMO group

29 En daar blijkt sprake te zijn van allerlei bijkomende zorgproblemen, die ook vaak een relatie met elkaar hebben en de gezondheidstoestand alleen maar cumulatief verergeren

30 The relationship between individual care problems!

31 The relationship between individual care problems!

32 The relationship between individual care problems!

33 De verpleeghuispatiënt Naast de hoofddiagnose is er vaak sprake van aanzienlijke comorbiditeit met geassocieerde zorgproblemen; En dan hebben we het nog niet over de prevalentie van het risico op deze zorgproblemen. DUS VEEL ELLENDE.. Het lichaam en de geest van de verpleeghuispatiënt staan a.h.w. voortdurend in brand; een brand die het karakter heeft van een heidebrand MAAR

34 Vaak zijn deze problemen al aanwezig voor opname ( dus in de thuissituatie!) Het zijn silentkillers die mensen definitief en vaak onomkeerbaar kwetsbaar maken!!

35 HET PROBLEEM IS. lackof professional awareness Ondanks dat het ons in ons dagelijks leven wel lukt om constant informatief bij te blijven

36 But we have to convince all important actors!! Johan Cruyff, our practice based football professor You only see it, when you understand it; that s simple

37 Zijn wij zelf daarmee ook silentkillers? Omdat onze professionele performance lager is dan die welke de oudere verwacht.. K= P V

38 En waarom is dat belangrijk voor de toekomst?? 3. Het overheidsbeleid

39 Eerst Rutte 1..; Rutte 2 pakt door!

40 Rutte 1 en 2 zetten ons allen op scherp Fragiele ouderen zijn (te?) duur!

41 De overheid wil af van de Nanny State De overheid die zorgt van de wieg tot het graf is niet meer De overheid wil af van de adipeuze (zwaarlijvige) AWBZ ( wet voor financiering chronische zorg)

42 In de toekomst alle definitief gebroken ouderen in een instelling stoppen zou vanuit kostenoogpunt onhaalbaar zijn en De moderne (fragiele)oudere zorgvrager wil dat in principe ook niet!

43 NEDERLAND: INSTITUTIONELE ZORG NU verzorgingshuisplaatsen verpleeghuisplaatsen Institutionele zorg toekomst = VH + VZH - VZH + extra VH Dus ca bedden over (alleen verpleeghuiszorg) = Toekomstige verpleeghuis is de intensive care van de toekomstige chronische ouderenzorg

44 De chronische zorg zeker in verpleeghuizen vaak slecht in beeld!! Idem in buitenland

45 Het uitgangspunt ; ageing in place!! - Fragiele ouderen moeten als het ook maar enigszins kan zo lang mogelijk in hun eigen leefomgeving kunnen blijven; vooral ook om er hun eigen leven te kunnen blijven leiden.! - Dat sluit in principe ook aan bij het perspectief van de oudere zelf, mits alle actoren er zich goed op kunnen voorbereiden! - EN NATUURLIJK MOET DE KWALITEIT EN INTENSITEIT VAN ZORG IN DE INSTELLINGEN OOK OMHOOG; incl. de mondzorg!!!!

46 Dus Kwetsbare en hulpbehoevende ouderen zullen hoe dan ook veel langer in hun eigen woonomgeving blijven dan vroeger; Een deel van de ziekenhuiszorg en instellingszorg zal, ook door de technologische mogelijkheden, naar de eerstelijn verschuiven... De zorgzwaarte thuis neemt daarmee fors toe Dit zal nadrukkelijk om aanpassing en support van de community care vragen...

47 4. Huisarts, wijkzuster en anderen (tandarts!); moeten een andere ouderenzorg gaan leveren i.p.v. een reactieve ouderenzorg

48 Ageing in place vereist Doorgroeien van een reactieve ouderenzorg naar een proactieve ouderenzorg! Meervoudige verantwoordelijkheid burger familie en professional

49 Wat zal er gebeuren?! De ouderenzorg wordt vooral een proactieve community care. Deze community care zal informeel vooral gestalte krijgen vanuit het sociale netwerk in de woonomgeving van de kwetsbare oudere zelf. De formele community care zal met name geschieden rondom de huisartsvoorziening (eerstelijnscentrum) die als spil gaat functioneren van een aan deze voorziening gebonden lokaal zorgnetwerk waarin alle relevante professionals, zonder grenzen, met elkaar samenwerken

50 Ouderenzorg in de community huidige organisatorische knelpunten..! Reactief ad hoc beleid, geen gestructureerde aanpak van hoog risico ouderen Grote overgang tussen thuis- en ziekenhuiszorg, weinig mogelijkheden tot ondersteunende consultatie van en door andere deskundigen Onvoldoende invulling van de wenselijke zorgcoördinatie thuis Gezondheidsraad rapport; Rapport Clientenbelang

51 Regie voeren betekent een pro-actief beleid voeren m.b.t. ouderen in de community en dus vanuit de huisartspraktijk Tweetrapsbeleid Opsporen kwetsbare ouderen via screening of casefinding TraZAG: Transmuraal Zorg Assessment Geriatrie Maastricht of Tilburg Frailty Indicator (TFI) of Groningen Frailty Indicator (GFI) of Easycare Instrument (Nijmegen) OF CFAI ( VUB!!) En indien nodig! Breed functioneel assessment Zorgplandefinitie en coördinatie Begeleiding patiënt en mantelzorgers (casemanagement) Voortdurend niet betuttelend de Vinger aan de pols

52 Daarvoor komt de moderne wijkverpleegkundige terug!! FlorenceNightingales niet alleen maar ook professionals met een zorghart en de juiste competenties!

53 En ontwikkelt de huisartsenvoorziening zich tot een multidisciplinaire eerstelijns voorziening doordat Veel medisch specialisten ( incl. VPHA) bereid zijn om ook in de huisartspraktijk consultaties te verrichten of gezamenlijk spreekuur te draaien. Een haalbare droom is ook dat straks elke huisartsenvoorziening een vaste samenwerkingsrelatie heeft met een tandarts (voorziening) e/o andere mondzorgprofessionals ; om de huisarts te ondersteunen bij complexe (zorg) problemen van fragiele ouderen en chronisch zieken. Daarmee wordt kwetsbare ouderen de noodzakelijke mondzorg niet meer ontnomen Het huisartsgebonden netwerk zal goed geïntegreerd raken met de andere eerstelijns professionals en met de sociale wijk- en/of buurtteams die overal opbloeien.

54 Dit alles is nodig om De negatieve cascade van gezond via fragiel naar totaal hulpbehoevend op zijn minst zolang mogelijk uit te stellen

55 5. EPILOOG

56 Als we ons dat niet realiseren, zullen uitgedaagde burgers ons in de toekomst daar zelf wel aan herinneren