Oud worden is onvermijdelijk!

Transcriptie

1 Samen bouwen aan betere ouderenzorg in Maastricht Heuvelland Op weg met een nieuwe regiovisie ouderenzorg Jos Schols Namens een werkgroep vanuit ZIO, Mosae, MUMC en Envida Oud worden is onvermijdelijk! 1

2 Onze ouderen zijn divers De zichzelf nog goed reddende oudere 2

3 Ouderen waarbij de breekbaarheid expressief wordt Ouderen waarbij participatie een uitdaging wordt 3

4 Ouderen waarbij het al bijna niet meer over houdt Of waarbij het einde nadert.. 4

5 CHRONISCHE ZORG: Er was altijd een logische zorgketen: Mantelzorg Informele zorg Eerstelijnszorg / Thuiszorg Verzorgingshuiszorg (met daarbij aanleunzorg) Verpleeghuiszorg relatief hoge institutionalisatie graad! Vroeger was het gesticht een logisch maatschappelijk fenomeen!!!! 5

6 De tijd waarin de habijten ruischten en de dokter nog steeds een keizer was 1968: AWBZ! Enorme impuls voor verpleeghuissector! CLSM benadering. Zorg kreeg een brede behandelcomponent erbij en verpleeghuis stelt eigen professionals aan. PM!: Vanaf 1990 al aandacht voor substitutie van zorg en normalisatie en meer evenwicht tussen WWZ (> bouwactiviteiten en aandacht voor dagelijks leven). 6

7 Het historische maatschappelijke beeld! Nederland heeft vanaf 1968 altijd een relatief hoge institutionalisatiegraad van ouderen gekend. van gesticht naar modern instituut De zorg in verpleeghuizen jammer genoeg vaak slecht in beeld!! 7

8 AWBZ: Aanleidingen om het stelsel van langdurige zorg te herzien 1. De AWBZ heeft een sterke groei van de uitgaven gekend twijfels over de financiële houdbaarheid van de langdurige zorg en ondersteuning (Rijksoverheid, 2014) 2. Het verbeteren van de kwaliteit van ondersteuning en zorg 3. Het vergroten van de betrokkenheid in de samenleving (meer voor elkaar zorgen) Nieuwe trend: socialisatie van de chronische zorg Nastreven van een (nog) hogere institutionalisatiegraad is geen optie meer Dit betekent, een ontwikkeling richting: - de-institutionalisatie, normalisatie en sociale integratie - een toenemende focus op community care; op informele en informele zorg aan huis 8

9 Chronische zorg: overheidsbeleid van adipeuze (zwaarlijvige) AWBZ naar afgeslankte AWBZ + WMO Wlz Rutte 1 Rutte 2 heeft doorgepakt! 9

10 Institutionele zorg toekomst = VH + VZH - VZH + extra VH Dus ca bedden over (alleen verpleeghuiszorg ) = Toekomstige verpleeghuis (Wlz-instituut) wordt de warm intensive care van de ouderenzorg! Het moet dus langer thuis! Splinter 10

11 Rutte 2 in 1 zin! Veel kwetsbare burgers verliezen hun ZZP en moeten zelf ZZP-er worden om hun zorgproblemen op te lossen! We hebben de moderne wijkverpleegkundige er weer bij gekregen!! Florence Nightingales niet alleen,maar ook professionals met een zorghart en de juiste competenties! 11

12 voor 2015 Maar, tot nu toe 12

13 Hoe welkom zijn kwetsbare burgers in onze samenleving? EN Zijn er straks nog voldoende formele en informele zorgers? Ouderenzorg verandert in een tijd waarin VANUIT ZORGPERSPECTIEF duidelijk wordt dat het anders moet! Wat hebben we chronisch zieke en geriatrische patiënten nu immers veelal te bieden.? Antwoord: een geëchelonneerde en gebrekkig geïntegreerde zorg, die erg ingewikkeld is voor de geriatrische patiënt! 13

14 Voor de ouderenzorg vereist ageing in place Het doorgroeien van een reactieve ouderenzorg naar een proactieve ouderenzorg! Meervoudige verantwoordelijkheid burger familie en professional Maar zover zijn we helaas nog niet! 14

15 Ook in Maastricht-Heuvelland Men is in de huidige transitiefase nog teveel met (het behoud van) de eigen organisatie bezig geweest Er is vooral sprake van uitgesproken intenties tot samenwerken; de daad volgt nog vaak te moeizaam op de ontelbare hoeveelheid woorden, uitgesproken in talloze bijeenkomsten Er lopen allerlei vergelijkbare trajecten naast elkaar: denk aan initiatieven m.b.t. de zorg voor ouderen, de opzet van de dementieketenzorg en de palliatieve zorg Men heeft wel oog voor de mankementen van het huidige systeem (t.w. de fragmentatie, de onbekende en ook vaak onvolledige sociale kaart, het doolhof voor de zorgvrager en diens mantelzorgers etc.); maar men werkt eigenlijk nog niet vanuit een gezamenlijke en breed gedragen integrale visie op zorg Opdracht OPDRACHT: Ontwikkel een regiovisie t.b.v. de weg naar een duurzame proactieve en integrale ouderenzorg in Maastricht-Heuvelland Het idee achter deze visie is om: - stil te staan bij wat kwetsbare en hulp-/zorgbehoevende ouderen in hun dagelijks leven nodig hebben om hun eigen leven vorm te geven en hoe het beste aan deze behoefte voldaan kan worden; hierbij hoort ook (de ondersteuning van) hun eigen sociale netwerk; - met de zorg- en welzijnssector op lokaal niveau een adequate aanpak te ontwikkelen, vanuit een gemeenschappelijk gedragen visie; - na te gaan wat de bijdrage van betrokken partijen daarin kan zijn

16 Welke kans moeten we dus oppakken? Dat betreft: - het inzetten van een route richting een duurzame proactieve integrale ouderenzorg in de breedste zin van het woord; - op wijk/buurt niveau, dichtbij de oudere en diens eigen omgeving zelf - Het sleutelwoord daarbij is ECHTE SAMENWERKING - Zorgverleners en zorgorganisaties moeten ten behoeve van de oudere en diens natuurlijke omgeving nu eens echt gaan samenwerken in multidisciplinaire teams op wijk- buurtniveau, die naadloos aansluiten op de (reeds) aanwezige wijk- of buurtpower en gezamenlijk als het ware te kenschetsen zijn als ondersteunende wijk- /buurtnetwerken, waarvan het effect zowel op het niveau van de oudere als in de wijk zelf voelbaar is Daartoe worden alle actoren nu uitgedaagd.; ook hier! de ouderen zelf de informele zorgers ( mantelzorg, vrienden en vrijwilligers) de andere ondersteuners in wijken en buurten.. de woon- welzijns- en zorgorganisaties de zorgprofessionals ( w.o. huisartsen, paramedici en wijkzorgprofessionals etc.) de verzekeraars de gemeenten etc. 16

17 Onderwerpen die daarbij relevant zijn: 1. Een andere kijk op kwetsbaarheid en op de nieuwe wijkfunctie; 2. Elke wijk is anders; zo ook de wijkpower ; 3. Sociaal domein en zorgdomein moeten op elkaar afgestemd; 4. Wijkgerichte zorg is een ander manier van werken; 5. De steun en toeverlaat voor de kwetsbare oudere; 6. Regie in de wijk zelf ; 7. Financiering en regelgeving. Een ander essentieel onderwerp is: MAAK DE OUDERENZORG INTEGRAAL EN NIET GEFRAGMENTEERD De aansluiting van bijvoorbeeld de dementiezorg en de palliatieve zorg op de reguliere ouderenzorg verdienen extra aandacht vanuit het motto: gewoon waar het kan en bijzonder waar het moet. Denk bij dementie bijvoorbeeld aan casemanagement dat, rekening houdend met de preferenties van het cliëntsysteem en de continuïteit van zorg, in niet complexe situaties door een informele verzorger kan geschieden of door een andere reguliere zorgprofessional en alleen in meer complexe situaties of op basis van consultatie door een speciale casemanager dementie! 17

18 DOEL: Waar moet dat toe leiden? Gestalte geven aan een niet gefragmenteerde wijk- en buurtgerichte ouderenzorg waarin alle informele en formele zorgverleners goed met elkaar en met de (kwetsbare) oudere en diens mantelzorgers samenwerken en het sociale domein goed is aangesloten op het zorgdomein. Uitgangspunten: Maximaal streven om niet-zorgvragen in het sociale domein op te lossen (0 e lijn) en dat in eerste instantie ook te proberen voor zorgvragen; In het verlengde hiervan proberen te bereiken dat de kwetsbare, zorgbehoevende oudere zolang mogelijk in de 1 e lijn kan blijven en slechts bij uitzondering naar de 2 e lijn moet; 3 e lijn is last resort. 3 e lijn Piramidaal zorgmodel 2 e lijn 1 e lijn Binnen en tussen de treden bestaat een zeer actieve SAMENWERKING; laagdrempelig en modern, met direct persoonlijk contact waar nodig en verder door optimaal gebruik te maken van digitale hulpmiddelen. SAMENWERKING is er, vanuit empowerment en SDM, primair met het cliëntsysteem om uiteindelijk de (kwetsbare) oudere en diens natuurlijke omgeving in de eigen kracht van optimaal zelfmanagement te laten en alleen waar nodig de echt noodzakelijke integrale formele zorgondersteuning geboden wordt en vooral ook overbodige zorg vermeden wordt. 18

19 Het gaat bij proactieve ouderenzorg om: Sociaal kwetsbaar Lichamelijk kwetsbaar Geestelijk kwetsbaar Kwetsbaar door omgeving Kwetsbare ouderen zolang mogelijk de kans geven om thuis te blijven door.: Zo vroeg mogelijk echte kwetsbaarheid detecteren; ouderen waarbij de balans tussen draaglast en draagkracht verstoord is ; waarbij sprake is van een verstoorde kwetsbaarheidsbalans (frailty balance) Zo vroeg mogelijk starten met tailored interventies ter vermindering van echte kwetsbaarheid en OOK gericht op totale cliëntsysteem; interventies die tot een grotere veerkracht leiden en een verstoorde frailty-balans herstellen Creëren van een veilige omgeving thuis; Sociale participatie van de kwetsbare oudere en naasten zolang mogelijk bevorderen. 19

20 Wat zal er dus gebeuren?! De ouderenzorg wordt dus vooral een proactieve community care. Deze community care zal informeel vooral gestalte krijgen vanuit het sociale netwerk in de woonomgeving van de kwetsbare oudere zelf. De formele community care zal met name geschieden vanuit de huisartsvoorziening (eerstelijnscentrum) en de eraan gerelateerde wijkverpleging die als spil gaat functioneren van een aan deze voorziening gebonden lokaal (wijk)zorgnetwerk waarin alle relevante professionals, zonder grenzen, met elkaar samenwerken De huisartsenpraktijk ontwikkelt zich tot een multidisciplinaire eerstelijns voorziening: Steeds meer hulptroepen in de eigen praktijk Veel medisch specialisten (incl. de SO) zijn bereid om ook in en vanuit de huisartspraktijk consultaties te verrichten of gezamenlijk spreekuur te draaien (denk ook aan anderhalve lijns zorg). Een haalbare droom is ook dat straks aan elke huisartsvoorziening een vaste specialist ouderengeneeskunde als consulent verbonden is, die 1 of 2 x per maand de praktijk bezoekt om de huisarts te ondersteunen bij complexe (zorg) problemen van fragiele ouderen en chronisch zieken. De huisartsenvoorziening (HA en POH-ers) en de eraan gerelateerde wijkverpleging zullen goed geïntegreerd (moeten) raken met andere eerstelijns professionals en met de sociale wijk- en/of buurtteams die overal (WMO-gestuurd) opbloeien... Praktijkondersteuners van de huisarts en wijkverpleegkundigen moeten als spinnen in het (netwerk)web nauwe afstemming onderhouden met collega professionals in de diverse inmiddels aanwezige zorgketens, zoals bv. de CVA-zorg, de dementiezorg en de palliatieve zorg. Deze ketens moeten a.h.w. geïntegreerd raken in het totale netwerk 20

21 Dat alles vergt een complex samenspel.! Borging van duurzame integrale ouderenzorg vergt ook gemandateerde regie op wijk/buurt niveau! Alle partners, informeel en formeel, moeten zich engageren en committeren. Het gaat erom een structurele, permanente samenwerking op te bouwen, waarbij ook onderling afdwingbare afspraken gemaakt moeten worden over: * de toeleiding naar de juiste professionele hulp en over de doorverwijzing naar elkaar zodat iedereen de noodzakelijk zorg krijgt over de grenzen van de sectoren heen; * korte communicatielijnen (ICT-ondersteund) en * efficiëntieverbetering (-evt. gestimuleerd door een wijkbudget?). Daarvoor is op wijkniveau REGIE nodig. Deze regie betreft een gemandateerde, laagdrempelige, onafhankelijke en ongebonden procesbegeleiding om tot een gezond fysiologisch functioneren van de wijk te komen, waarbij het belang van de zorgbehoevenden steeds primair staat. Passende financiering 21

22 Ga experimenteren, vanuit de basis die er al is. Regiovisie Ouderenzorg Maastricht Heuvelland (flyer) Samenvatting uitgangspunten: Werken vanuit de principes van positieve gezondheid (definitie van Machteld Huber) De (kwetsbare) oudere in de lead! Bevorderen van eigen regie Eén vast aanspreekpunt voor de (kwetsbare) oudere Generalistisch waar mogelijk specialistisch waar nodig Samenwerking is sleutelwoord! Samenwerking met alle bij de patiënt betrokken zorgverleners, incl. familie en mantelzorgers Zoveel / zolang mogelijk thuis! Aandacht voor tijdige Advance Care Planning Afsluiting: Tijden veranderen ; oud en kwetsbaar betekent niet meer dat je als mens én ook voor de samenleving hebt afgedaan 22

23 Soms kan het leven een beproeving zijn.. Figuurlijk of Letterlijk Soms lukt het ook om voor de hand liggende oplossingen te vinden, om mee te blijven doen. 23

24 En kun je ook mee blijven doen als de geest nalaat En dan voegen we leven toe aan de dagen in plaats van dagen aan het leven 24

25 De transitie zegt: Oost West, Thuis Best ; dus voorkomen of uitstellen van institutionalisatie van fragiele ouderen Voorwaar een uitdaging voor de gewenste samenwerking! Oost West, Thuis Best mag niet verworden tot.. 25

26 Daartoe worden we dus allemaal uitgedaagd; ook u.!! Dank voor Uw aandacht! 26