Economische Monitor Rapportageperiode: t/m

Transcriptie

1 Economische Monitor 2012 Rapportageperiode: t/m Beleid en strategie Datum 18 februari 2013

2 Economische Monitor 2012 Rapportageperiode: t/m Beleid en strategie

3 INHOUD 1 Inleiding 4 2 Economische structuur Bedrijfsvestigingen Starters en opheffingen Faillissementen Belangrijke werkgevers Sectoren Werklocaties Detailhandel Horeca 9 3 Arbeidsmarkt Beroepsbevolking Arbeidsplaatsen Groene druk en grijze druk Werkloosheid Scholing 12 4 Woon- en leefomgeving Woningmarkt Bedrijfsruimtemarkt Huishoudinkomen Vergunningen 14 5 Samenvatting en conclusie Economische structuur Arbeidsmarkt Woon- en leefomgeving Conclusie 16 Inhoud 3

4 1 Inleiding In 2010 is de eerste Economische Monitor opgesteld om een beeld te geven van de ontwikkeling van de IJsselsteinse economie op de langere termijn. Voor u ligt de derde editie van de monitor over het jaar Het is een feitelijk document met de huidige stand van zaken. Er wordt geen prioritering of oplossing gegeven voor geconstateerde problemen. Wel wordt het document gebruikt bij de evaluatie van het economisch beleid. Hoofdstuk 2 kijkt naar de ontwikkeling van bedrijvigheid en werkgelegenheid in IJsselstein in de afgelopen vijf jaar. Specifieke aandacht is er voor de detailhandel en horeca. Hoofdstuk 3 richt zich op gegevens over de arbeidsmarkt. Onderwerpen die aan bod komen, zijn werkloosheid, scholing en de beroepsbevolking. Woon- en leefomgeving komt aan bod in hoofdstuk 4. Hier is informatie opgenomen de woningmarkt, het gemiddeld inkomensniveau en het aantal bouwvergunningen. In het laatste en vijfde hoofdstuk volgt een korte samenvatting en zetten we de belangrijkste conclusies op een rij. Economische Monitor

5 2 Economische structuur 2.1 Bedrijfsvestigingen IJsselstein telt bedrijfsvestigingen (LISA, 2012). Onderstaande figuur laat de ontwikkeling van het aantal bedrijfsvestigingen in de afgelopen vijf jaar zien. Figuur 2.1: Ontwikkeling bedrijfsvestigingen Aantal vestigingen Bron: LISA, 2007 t/m 2011 Waarschijnlijk als gevolg van de economische crisis zien we de stijging van het aantal vestigingen licht afvlakken in 2008 en Tussen 2010 en 2011 is er weer een sterkere stijging waar te nemen. Dit betekent niet dat de economische situatie verbeterd is. Waarschijnlijk neemt het aantal bedrijfsvestigingen toe omdat werknemers bij ontslag min of meer gedwongen een eigen bedrijf starten. Vergelijken we 2010 met 2011, dan zien we een groei van het aantal vestigingen met ruim 7,6%. De provincie Utrecht liet in 2010 nog een sterkere groei van het aantal vestigingen zien dan in IJsselstein. In 2011 groeit het aantal vestigingen in de provincie minder hard dan in IJsselstein, 6,7%. Het is de verwachting dat het aantal vestigingen zal blijven groeien als gevolg van het toenemende aantal zzp ers. 2.2 Starters en opheffingen Volgens cijfers van de Kamer van Koophandel is het aantal opheffingen in de afgelopen drie jaar altijd kleiner dan het aantal starters. Van 2010 tot en met september 2012 zijn er altijd meer starters genoteerd dan opheffingen. Het positieve saldo is in deze periode ruim 32 per kwartaal laat over het algemeen een positiever beeld zien dan Vooral het derde kwartaal heeft een positief saldo van Starters Opheffingen Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Economische Monitor

6 2.3 Faillissementen Onderstaande tabel laat het aantal faillissementen in 2010, 2011 en de eerste drie kwartalen van 2012 zien. Gemeente Faillissementen 2012 Faillissementen 2011 Faillissementen 2010 IJsselstein Bron: Kamer van Koophandel, 14 januari Belangrijke werkgevers Uit de gegevens van het Provinciaal Arbeidsplaatsen Register (PAR) blijkt dat de nonprofit sector goed vertegenwoordigd is in top 10 van grootste vestigingen. Tabel 2.1: Top 10 grootste vestigingen in de gemeente IJsselstein Bedrijfsnaam Branche Grootteklasse Dolmans Facilitaire Diensten Gespecialiseerde reiniging van gebouwen Gemeente IJsselstein Algemeen overheidsbestuur Woonzorgcentrum Mariënstein Verzorgingshuizen Vitras/CMD Locatie IJsselstein Thuiszorg Pauw Bedrijven IJsselstein Sociale werkvoorziening Vecht & IJssel Woonzorgcentrum Ewoud Verzorgingshuizen Terberg Systeemintegratie Elektrotechnische bouwinstallatie Albert Heijn BV Supermarkt Cals College IJsselstein Onderwijs Centric Professional Services B.V. Bron: PAR, 2012 Ontwikkelen, produceren en uitgeven van software Deze tien vestigingen zijn goed voor ruim 21% van de totale werkgelegenheid in IJsselstein. Bijna 90% van de vestigingen in IJsselstein heeft minder dan 10 werknemers. In de laatste jaren is vooral het aantal zzp ers sterk toegenomen. Uit het PAR 2012 blijkt dat bijna 67% van de IJsselsteinse vestigingen uit één werknemer bestaat. Opvallend zijn drie nieuwe bedrijven in de top 10, Terberg Systeemintegratie, Cals College en de Albert Heijn (dit zijn voornamelijk parttime medewerkers). Deze bedrijven zijn in de afgelopen twee jaar hard gegroeid. De bedrijven die niet langer in de top 10 staan zijn ongeveer gelijk gebleven qua werknemers. Uitzondering vormt verpleeghuis Isselwaerde, daar is het aantal werknemers sterk teruggelopen. 2.5 Sectoren Onderstaande figuur geeft de vertegenwoordiging van de verschillende sectoren in IJsselstein weer gemeten naar werkgelegenheid. Belangrijkste sectoren zijn de zakelijke dienstverlening en de handel (groot- en detailhandel). In beide sectoren zien we een afname van de werkgelegenheid. In bijna alle sectoren is sprake van het gelijk blijven of een afname van de werkgelegenheid. De twee uitzonderingen vormen het onderwijs en de zorg. Economische Monitor

7 Figuur 2.2: Sectoren naar werkgelegenheid in IJsselstein Landbouw Industrie Bouw Handel Horeca Transport Financieel Zakelijk Overheid Onderwijs Zorg Overig Bron: PAR, 2011& Werklocaties De ruimte voor nieuwe bedrijvigheid in IJsselstein is beperkt, de rode contouren worden gerespecteerd en binnen de rode contouren is nog slechts beperkte ruimte. Binnenstedelijke herontwikkelingslokaties worden hoofdzakelijk benut voor woningbouw. Wat betreft de bedrijventerreinen, zijn alle kavels op bedrijventerrein De Corridor (in optie) uitgegeven. Op bedrijventerrein Over Oudland zijn in 2008 al de laatste kavels uitgegeven. Hier moeten nog wel enkele kavels bebouwd worden. Het is de verwachting dat er in de toekomst een terrein langs de A2 als bedrijventerrein ontwikkeld wordt. Het is belangrijk dat IJsselsteinse bedrijven met een uitbreidingsbehoefte hier voorrang krijgen om de werkgelegenheid voor IJsselstein te behouden. Dit is ook conform het Regionaal Convenant Bedrijventerreinen Utrecht West. In de detailhandel zijn de komende jaren voldoende mogelijkheden voor uitbreiding door de projecten Verbeterde Binnenstad, Clinckhoeff en Panoven. Hiermee krijgt de binnenstad de kans om het recreatieve winkelen te versterken en wordt het aanbod van supermarkten verbeterd en uitgebreid. Knelpunt blijft de beperkte omvang van de supermarkt in Achterveld. 2.7 Detailhandel Volgens de gegevens van Locatus (oktober 2012) zijn er in IJsselstein 149 verkooppunten met een totaal winkelvloeroppervlak van Volgens de gegevens van Locatus (oktober 2012) zijn er in IJsselstein 149 verkooppunten met een totaal winkelvloeroppervlak van Volgens de gegevens van Locatus (oktober 2012) zijn er in IJsselstein 149 verkooppunten met een totaal winkelvloeroppervlak van m2. Deze oppervlakte is aan het begin van deze eeuw gestabiliseerd en is de afgelopen 10 Economische Monitor

8 jaar nauwelijks veranderd. Het aanbod sluit niet meer aan bij het huidige aantal inwoners. Figuur 2.3: Winkelaanbod in m2 wvo per inwoner vergeleken Dagelijkse artikelen Niet-dagelijkse artikelen IJsselstein Plaatsen met à inwoners Bron: Locatus, oktober 2012 Per inwoners is er circa 1.060m2 winkelvloeroppervlak. Dit is weinig in vergelijking met naar inwonertal vergelijkbare plaatsen waar bijna het dubbele vloeroppervlak per inwoners aanwezig is. Dit is met name te wijten aan het winkelvloeroppervlak voor de niet-dagelijkse artikelen, met uitzondering van de branche dier & plant zijn alle niet-dagelijkse branches in IJsselstein ruim ondervertegenwoordigd. Figuur 2.4: Winkelaanbod uitgesplitst naar branche Overig Wonen Doe-het-zelf Fietsen en autoaccessoires Bruin- en witgoed Dier en Plant Media Hobby Sport & Spel Antiek & Kunst Huishoudelijke en luxe artikelen Juwelier & Optiek Schoenen & Lederwaren Kleding & mode Warenhuis Persoonlijke verzorging Levensmiddelen Plaatsen met à inwoners IJsselstein Bron: Locatus, oktober 2012 Diverse uitbreidingsplannen (Verbeterde Binnenstad, Clinckhoeff en Panoven) moeten hierin verandering brengen en het aanbod en de vraag beter op elkaar aan laten Economische Monitor

9 sluiten. Positief effect van het krappe aanbod is de lage leegstand die IJsselstein kent. Deze leegstand concentreert zich in de binnenstad aan de Vingerhoekhof en in de aanloopstraten. Zelfs tijdens de huidige crisis zien we dat winkelpanden in het centrum snel weer worden opgenomen. 2.8 Horeca In IJsselstein zijn 41 geregistreerde horecabedrijven (bedrijven die geregistreerd staan bij het Bedrijfschap Horeca en Catering) die als volgt verdeeld zijn: Tabel 2.2: Horeca aanbod in IJsselstein Gemeente IJsselstein Provincie Utrecht Drankensector Fastservicesector Restaurantsector Hotelsector Partycatering Totaal Horecabedrijven Horecabedrijven per inwoners 12 20,7 Bron: Bedrijfschap Horeca en Catering 2013 In de periode is het aantal horecabedrijven toegenomen van 32 naar 41. Met uitzondering van de drankensector is het aantal vestigingen overal toegenomen. In de periode zit de stijging voornamelijk in de hotelsector, waar ook bed and breakfasts onder vallen. Uit het PAR 2012 blijkt dat er ruim 400 mensen werkzaam zijn in de horeca, ruim 15% hiervan werkt bij de McDonalds. Meer dan de helft van de werkgelegenheid bestaat uit parttime banen. Het aantal horecabedrijven per inwoners is laag ten opzichte van het gemiddelde van de provincie. Dit is deels te wijten aan de nabijheid van de stad Utrecht met een aantrekkende werking. In de ons omringende gemeenten (Nieuwegein (13,3), Vianen (17,3), Lopik (15,7) en Montfoort (19,1)) ligt het aantal horecabedrijven per inwoners ook lager dan het gemiddelde, maar wel een stuk hoger dan in IJsselstein. Het plan Verbeterde Binnenstad en het nieuwe bestemmingsplan voor het centrum biedt kansen om het aanbod uit te breiden. Economische Monitor

10 3 Arbeidsmarkt 3.1 Beroepsbevolking IJsselstein heeft een beroepsbevolking 1 van ongeveer mensen. In de jaren negentig is de beroepsbevolking sterk gegroeid als gevolg van de ontwikkeling van de wijk Zenderpark. Sinds de eeuwwisseling is de groei afgezwakt, sinds 2001 is de beroepsbevolking gegroeid van ongeveer naar ongeveer personen. Als gevolg van het stabiliserende en in de toekomst zelfs licht afnemende inwonertal, zal de beroepsbevolking niet veel verder meer stijgen. Er zijn meer leden van de beroepsbevolking dan dat er arbeidsplaatsen in IJsselstein beschikbaar zijn. Door bovenstaande ontwikkeling en op lange termijn het herstel van de economie is het de verwachting dat het aantal leden van de beroepsbevolking en het aantal arbeidsplaatsen langzaam naar elkaar toe gaan bewegen. Mede door het overschot aan leden van de beroepsbevolking kent IJsselstein een hoge uitgaande pendel. Ook de hoge oriëntatie op de Utrecht en Nieuwegein van de nieuwkomers in Zenderpark speelt hierbij een rol. Driekwart van de inwoners werkt niet in de eigen gemeente, dit is erg hoog in vergelijking met het landelijke percentage van 56% dat niet in de eigen gemeente werkt. 3.2 Arbeidsplaatsen Figuur 3.1 laat de ontwikkeling van het aantal arbeidsplaatsen zien, in 2011 zijn dit arbeidsplaatsen (LISA, 2012). Figuur 3.1: Ontwikkeling aantal arbeidsplaatsen Aantal arbeidsplaatsen Bron: LISA, 2007 t/m 2011 Het aantal arbeidsplaatsen is door de ontwikkeling van Over Oudland en De Corridor sinds 1995 altijd gegroeid. De enige uitzondering vormt 2002, toen het aantal arbeidsplaatsen als gevolg van de economische crisis gelijk gebleven is. In de laatste vijf jaar kent 2007 een behoorlijke stijging van het aantal arbeidsplaatsen. Sindsdien 1 Alle personen die: tenminste twaalf uur per week werken, of werk hebben aanvaard waardoor ze tenminste twaalf uur per week gaan werken, of verklaren ten minste twaalf uur per week te willen werken, daarvoor beschikbaar zijn en activiteiten ontplooien om werk voor ten minste twaalf uur per week te vinden. Economische Monitor

11 loopt het aantal arbeidsplaatsen steeds verder terug. De sterke daling in 2009 is in 2010 en 2011 omgezet naar een lichte daling. 3.3 Groene druk en grijze druk De groene en grijze druk 2 gecombineerd ligt in IJsselstein hoger dan gemiddeld in de provincie Utrecht, namelijk 65,6% tegenover 61,9% gemiddeld in de provincie. Figuur 3.2: Groen druk en grijze druk Groene druk Grijze druk 10 0 IJsselstein Provincie Utrecht Bron: CBS, 10 oktober 2012 In bovenstaande grafiek wordt onderscheid gemaakt tussen groene en grijze druk, dan blijkt de groene druk in IJsselstein 44,7% te bedragen tegenover 40,1% in de provincie. De hoge groene druk in IJsselstein is te verklaren door de ontwikkeling van de wijk Zenderpark, waar veel jonge gezinnen met kinderen wonen. De groene druk is de afgelopen jaren licht afgenomen. De grijze druk is in IJsselstein 20,9%, in de provincie is dit gemiddeld 21,8%. Waar de grijze druk twee jaar geleden nog een stuk lager lag dan in de provincie Utrecht, zijn deze nu sterk naar elkaar toebewogen. Deze trend zet zich de komende jaren verder voort door het effect van de babyboom generatie die 65 wordt. 3.4 Werkloosheid Het aantal niet-werkende werkzoekenden neemt het laatste half jaar sterk toe. Het laagste aantal niet-werkende werkzoekers van de afgelopen tien jaar was in september 2008, dit waren 472 personen. Inmiddels is het aantal opgelopen naar 802 personen. Een hele sterke stijging, het hoogtepunt van de afgelopen tien jaar ligt echter in september Toen waren er niet-werkende werkzoekenden. In november 2012 zitten we qua niet werkende werkzoekenden op het niveau van april In het afgelopen jaar is vooral het aantal niet-werkende werkzoekenden dat korter dan 3 maanden werkloos is, sterk toegenomen. 2 Groene druk geeft de verhouding tussen het aantal personen van 0 tot 20 jaar en het aantal personen tussen 20 en 65 jaar aan. Grijze druk geeft de verhouding tussen het aantal personen van 65 jaar en ouder en het aantal personen tussen de 20 en 65 jaar aan. Economische Monitor

12 Het aantal openstaande vacatures is in het laatste half jaar van 2012 juist weer toegenomen. Dit is opvallend gezien de stekre stijging van het aantal niet-werkende werkzoekenden. Figuur 3.3: Ontwikkeling van het aantal niet werkende werkzoekenden Bron: UWV jan-11 feb-11 mrt Scholing apr-11 mei-11 jun-11 jul-11 aug-11 sep-11 okt-11 nov-11 dec-11 jan-12 feb-12 mrt-12 apr-12 mei-12 jun-12 jul-12 aug-12 sep-12 okt-12 nov-12 dec-12 Uit gegevens van het CBS blijkt dat in IJsselstein ruim 30% van de bevolking tussen de 15 en 65 een hogere opleiding (HBO of WO opleiding) heeft. 40% heeft een gemiddeld opleidingsniveau (Havo, Vwo of MBO) en ruim 30% is lager opgeleid (basisschool, VMBO of eerste jaren van Havo en Vwo). De landelijke gemiddelden zijn vergelijkbaar, het percentage hoger opgeleiden ligt iets lager dan in IJsselstein. Het percentage lager opgeleiden ligt ook iets lager dan in IJsselstein. Niet werkende werkzoekenden Economische Monitor

13 4 Woon- en leefomgeving 4.1 Woningmarkt De woningvoorraad in IJsselstein bedraagt woningen (woningmarktcijfers.nl d.d ) met een bezetting van gemiddeld 2,47 personen per woning. 62% van de woningvoorraad bestaat uit koopwoningen, 12% uit particuliere huurwoningen en 26% uit sociale huurwoningen. De BRU-regio kent de volgende verdeling, 56,3% koopwoningen, 11,3% particuliere huurwoningen en 32,4% sociale huurwoningen. Het aantal verkochte woningen in IJsselstein is sterk teruggelopen sinds Desondanks behoort de theoretische verkooptijd 3 in maanden in IJsselstein nog tot de laagste van Nederland. Figuur 4.1 Ontwikkeling aantal verkochte woningen 2007 t/m (t/m Aantal woningtrans acties IJsselstein Bron: Kadaster, 8 januari Bedrijfsruimtemarkt De bedrijfsruimtemarkt is onder te verdelen in de kantorenmarkt en bedrijfsruimte. IJsselstein heeft een kleine kantorenmarkt ( m2 vloeroppervlak). Onderstaande tabel laat zien dat het vierkante meters kantoorruimte in IJsselstein ver achterblijft bij landelijke en regionale gemiddelden. Tabel 4.1 kantoorruimte per inwoner in m² vvo, BRU IJsselstein 1,01 1,03 1,03 1,03 1,02 BRU 6,44 6,58 6,57 6,72 6,67 Nederland 2,71 2,76 2,80 2,82 - Bron: gegevens van Bak 3 Bij de theoretische verkooptijd wordt het aantal te koop staande woningen afgezet tegen het aantal transacties van de afgelopen 12 maanden. Economische Monitor

14 De leegstand van kantoorruimte is beperkt en kan dor de kleine voorraad behoorlijk fluctueren als er één pand leeg komt. Tabel 4.2 Aanbod als percentage van de voorraad, naar gemeente BRU IJsselstein 10,3 2,3 2,3 6,0 7,1 BRU 11,5 13,7 11,8 10,3 13,6 Bron: gegevens van Bak Ondanks dat de leegstand in 2008 en 2009 is toegenomen, is dit nog steeds het laagste percentage in de BRU-regio. Uitschieters in de BRU-regio zijn Maarssen (32,9%) en Nieuwegein (25,4%). In recentere onderzoeken vanuit de provincie en de BRU is niet specifiek op IJsselstein ingezoomd vanwege de zeer beperkte kantoorvoorraad. Van de bedrijfsruimtemarkt zijn dergelijke gedetailleerde gegevens over IJsselstein niet bekend. Door de economische crisis staan er meer panden te huur of te koop dan in de jaren daarvoor. Panden worden ook minder snel opgenomen door de markt. Daardoor zijn er behoorlijk wat panden die langer dan een jaar worden aangeboden. De oorzaak ligt echter niet alleen in de economische situatie. Het aanbod bestaat in IJsselstein hoofdzakelijk uit huurpanden. Veel ondernemers geven de voorkeur aan een kooppand. 4.3 Huishoudinkomen Uit de laatst beschikbare cijfers van CBS blijkt dat het gemiddeld besteedbaar huishoudinkomen in IJsselstein iets hoger ligt van het gemiddelde van de provincie Utrecht. Het ligt behoorlijk hoger dan het gemiddelde van Nederland. Tabel 4.3: Gemiddeld besteedbaar inkomen in euro, 2008 IJsselstein Provincie Utrecht Nederland Totaal particuliere 38,7 37,7 34,3 huishoudens Eenpersoonshuishouden 21,6 21,8 20,2 Meerpersoonshuishouden 45,1 45,6 41,2 Bron: CBS Het CBS maakt ook een onderverdeling per buurt, IJsselstein bestaat uit dertig buurten. Op buurtniveau kijkt men niet naar huishoudinkomen, maar naar inkomensniveau per persoon. De drie buurten met het hoogste inkomen per persoon zijn Landelijk gebied noord, Panoven en De Wereldsteden. De drie buurten met het laagste inkomen per persoon zijn Paardenveld, Nieuwpoort en IJsselveld Oost. 4.4 Vergunningen Het aantal vergunningaanvragen (omgevingsvergunningen) neemt de afgelopen jaren langzaam af. De economische crisis speelt hierbij zeker een rol. Het is de verwachting dat het aantal vergunningaanvragen de komende jaren steeds verder afneemt als gevolg van deregulering. Economische Monitor

15 Figuur 4.2 Aantal vergunningaanvragen Ontvankelijke vergunningaanvragen Bron: Afdeling Vergunningverlening en Handhaving (cijfers 2011 en 2012 zoals bekend op 7 februari 2013) Economische Monitor

16 5 Samenvatting en conclusie 5.1 Economische structuur Het aantaal bedrijfsvestigingen blijft toenemen, dit is vooral toe te schrijven aan het stijgende aantal zzp ers. De werkgelegenheid neemt verder af. In de sectoren handel en zakelijke dienstverlening is de afname van de werkgelegenheid het grootst. Nog altijd is er een ruim positief saldo van het aantal startende bedrijven tegenover het aantal opheffingen. Het aantal faillissementen blijft vooralsnog beperkt in IJsselstein. Voor 2013 zijn de berichten een stuk minder gunstig en verwachten wij een toename van het aantal faillissementen. 5.2 Arbeidsmarkt Zoals hiervoor geconstateerd loopt het aantal arbeidsplaatsen terug. Het is de verwachting dat deze teruggang zich voorlopig nog doorzet. De groene druk is in IJsselstein licht toegenomen terwijl de grijze druk fors is toegenomen. De werkgelegenheid de in 2011 ingezette daling van het aantaal niet-werkende werkzoekenden heeft doorgezet tot en met juni Daarna is het aantal nietwerkende werkzoekenden sterk gestegen. Het gemiddelde opleidingsniveau in IJsselstein ligt iets hoger dan het landelijk gemiddelde. 5.3 Woon- en leefomgeving Het aantal verkochte woningen schommelt sterk, maar lijkt in 2012 op een dieptepunt te zijn beland. Ten tijde van de rapportage waren de cijfers voor maand december echter nog niet bekend en volgens de NVM zijn dit zeer gunstige verkoopcijfers. De theoretische verkooptijd blijft in IJsselstein laag. Voor de bedrijfsruimte- en kantorenmarkt geldt dat de leegstand in IJsselstein nog steeds beperkt is. Het gemiddeld huishoudinkomen ligt in IJsselstein hoger dan het landelijk gemiddelde. Het aantal omgevingsvergunningen blijft verder dalen. 5.4 Conclusie De monitor bestrijkt de periode voor de meeste gegevens het jaar In de eerste helft van 2012 lijkt de economische ontwikkeling zich gestabiliseerd te hebben, maar in de tweede helft zien we een behoorlijke verslechtering. Er is op dit moment geen reden om het beleid aan te passen, maar wij zetten wel extra in op het verbeteren van de dienstverlening aan ondernemers. Economische Monitor