Economische Monitor 2013

Transcriptie

1 Economische Monitor 2013 Rapportageperiode: t/m Strategie

2 Economische Monitor 2013 Rapportageperiode: t/m Strategie

3 INHOUD 1 Inleiding 4 2 Economische structuur Bedrijfsvestigingen Starters en opheffingen Faillissementen Belangrijke werkgevers Sectoren Werklocaties Detailhandel Horeca 9 3 Arbeidsmarkt Beroepsbevolking Arbeidsplaatsen Groene druk en grijze druk Werkloosheid Scholing 12 4 Woon- en leefomgeving Woningmarkt Bedrijfsruimtemarkt Huishoudinkomen Vergunningen 15 5 Samenvatting en conclusie Economische structuur Arbeidsmarkt Woon- en leefomgeving Conclusie 16 Inhoud 3

4 1 Inleiding In 2010 is de eerste Economische Monitor opgesteld om een beeld te geven van de ontwikkeling van de IJsselsteinse economie op de langere termijn. Voor u ligt de vierde editie van de monitor over het jaar Het is een feitelijk document met de huidige stand van zaken. Er wordt geen prioritering of oplossing gegeven voor geconstateerde problemen. Wel wordt het document gebruikt bij de evaluatie van het economisch beleid. Hoofdstuk 2 kijkt naar de ontwikkeling van bedrijvigheid en werkgelegenheid in IJsselstein in de afgelopen vijf jaar. Specifieke aandacht is er voor de detailhandel en horeca. Hoofdstuk 3 richt zich op gegevens over de arbeidsmarkt. Onderwerpen die aan bod komen, zijn werkloosheid, scholing en de beroepsbevolking. Woon- en leefomgeving komt aan bod in hoofdstuk 4. Hier is informatie opgenomen de woningmarkt, het gemiddeld inkomensniveau en het aantal bouwvergunningen. In het laatste en vijfde hoofdstuk volgt een korte samenvatting en zetten we de belangrijkste conclusies op een rij. Economische Monitor

5 2 Economische structuur 2.1 Bedrijfsvestigingen IJsselstein telt bedrijfsvestigingen (LISA, 2012). Onderstaande figuur laat de ontwikkeling van het aantal bedrijfsvestigingen in de afgelopen vijf jaar zien. Figuur 2.1: Ontwikkeling bedrijfsvestigingen Aantal vestigingen Bron: LISA, 2008 t/m 2012 Waarschijnlijk als gevolg van de economische crisis zien we de stijging van het aantal vestigingen licht afvlakken in 2008 en Tussen 2010 en 2011 is er weer een sterkere stijging waar te nemen. Dit betekent niet dat de economische situatie verbeterd is. Waarschijnlijk neemt het aantal bedrijfsvestigingen toe omdat werknemers bij ontslag min of meer gedwongen een eigen bedrijf starten. In het laatste zien we de groei van het aantal vestigingen tot stilstand komen. Vergelijken we 2011 met 2012 dan groeit het aantal vestigingen nauwelijks. De provincie Utrecht laat in deze periode eenzelfde trend zien, gemiddeld is het aantal vestigingen met 0,25% toegenomen. Het is de verwachting dat het aantal vestigingen zal blijven groeien als gevolg van het toenemende aantal zzp ers. 2.2 Starters en opheffingen Volgens cijfers van de Kamer van Koophandel is het aantal opheffingen in de afgelopen vier jaar slechts 1 keer groter dan dan het aantal starters. Van 2010 tot en met september 2012 zijn er altijd meer starters genoteerd dan opheffingen. Het positieve saldo is in deze periode ruim 32 per kwartaal. In het vierde kwartaal is er een negatief saldo van 17. In 2013 is er een gemiddeld positief saldo van ruim 29 per kwartaal Starters Opheffingen Economische Monitor

6 2.3 Faillissementen Onderstaande tabel laat het aantal faillissementen in 2010, 2011 en 2012 zien. Over het jaar 2013 heeft de Kamer van Koophandel deze gegevens niet beschikbaar. Gemeente Faillissementen 2012 Faillissementen 2011 Faillissementen 2010 IJsselstein Bron: Kamer van Koophandel, 6 maart Belangrijke werkgevers Uit de gegevens van het Provinciaal Arbeidsplaatsen Register (PAR) blijkt dat de nonprofit sector goed vertegenwoordigd is in top 10 van grootste vestigingen. Tabel 2.1: Top 10 grootste vestigingen in de gemeente IJsselstein Bedrijfsnaam Branche Grootteklasse Dolmans Facilitaire Diensten Gespecialiseerde reiniging van gebouwen Gemeente IJsselstein Algemeen overheidsbestuur Woonzorgcentrum Mariënstein Verzorgingshuizen Centric Professional Services B.V. Ontwikkelen, produceren en uitgeven van software Vitras/CMD Locatie IJsselstein Thuiszorg Pauw Bedrijven IJsselstein Sociale werkvoorziening PostNL Post zonder universele dienstverplichting Vecht & IJssel Woonzorgcentrum Ewoud Verzorgingshuizen Terberg Totaalinstallatie Elektrotechnische bouwinstallatie Albert Heijn BV Supermarkt Bron: PAR, 2013 Deze tien vestigingen zijn goed voor ruim 21% van de totale werkgelegenheid in IJsselstein. Bijna 90% van de vestigingen in IJsselstein heeft minder dan 10 werknemers. In de laatste jaren is vooral het aantal zzp ers sterk toegenomen. Uit het PAR 2013 blijkt dat ruim 68% van de IJsselsteinse vestigingen uit één werknemer bestaat. Dit percentage wordt met het toenemende aantal zzp ers de komende jaren alleen maar hoger. Opvallend één nieuw bedrijf in de top 10, PostNL (dit zijn voornamelijk parttime medewerkers) en de stijging van Centric. PostNL is met name gegroeid met parttimers, passend bij de nieuwe strategie. Het Cals College, dat niet niet langer in de top 10 staat, is ongeveer gelijk gebleven qua werknemers. 2.5 Sectoren Onderstaande figuur geeft de vertegenwoordiging van de verschillende sectoren in IJsselstein weer gemeten naar werkgelegenheid. Belangrijkste sectoren zijn de zakelijke dienstverlening en de handel (groot- en detailhandel). In bijna alle sectoren is sprake van een lichte toename van de werkgelgenheid. De twee uitzonderingen vormen landbouw en handel. Economische Monitor

7 Figuur 2.2: Sectoren naar werkgelegenheid in IJsselstein Bron: PAR, 2011&2012& Werklocaties De ruimte voor nieuwe bedrijvigheid in IJsselstein is beperkt, de rode contouren worden gerespecteerd en binnen de rode contouren is nog slechts beperkte ruimte. Binnenstedelijke herontwikkelingslokaties worden hoofdzakelijk benut voor woningbouw. Wat betreft de bedrijventerreinen, zijn alle kavels op bedrijventerrein De Corridor (in optie) uitgegeven. Op bedrijventerrein Over Oudland zijn in 2008 al de laatste kavels uitgegeven. Hier moeten nog wel enkele kavels bebouwd worden. Het is de verwachting dat er in de toekomst een terrein langs de A2 als bedrijventerrein ontwikkeld wordt. Het is belangrijk dat IJsselsteinse bedrijven met een uitbreidingsbehoefte hier voorrang krijgen om de werkgelegenheid voor IJsselstein te behouden. Dit is ook conform de afspraken in het Regionaal Convenant Bedrijventerreinen Utrecht West. In de detailhandel zijn de komende jaren voldoende mogelijkheden voor uitbreiding door de projecten Verbeterde Binnenstad, Clinckhoeff en Panoven. Hiermee krijgt de binnenstad de kans om het recreatieve winkelen te versterken en wordt het aanbod van supermarkten verbeterd en uitgebreid. Knelpunt blijft de beperkte omvang van de supermarkt in Achterveld. 2.7 Detailhandel Volgens de gegevens van Locatus zijn er in IJsselstein ruim 150 verkooppunten met een totaal winkelvloeroppervlak van bina m2. Deze oppervlakte is aan het begin van deze eeuw gestabiliseerd en is de afgelopen 10 jaar nauwelijks veranderd. In het afgelopen jaar hebben er in de binnenstad diverse verhuizingen plaatsgevonden. Dit heeft geen invloed gehad op het aantal vierkante meters. Buiten de binnenstad is er een bouwmarkt verhuisd en uitgebreid en een bouwmarkt gestopt. Het aanbod sluit niet meer aan bij het huidige aantal inwoners. Economische Monitor

8 Figuur 2.3: Winkelaanbod in m2 wvo per inwoner vergeleken Dagelijkse artikelen Niet-dagelijkse artikelen IJsselstein Plaatsen met à inwoners Bron: Locatus, oktober 2012 Per inwoners is er circa 1.060m2 winkelvloeroppervlak. Dit is weinig in vergelijking met naar inwonertal vergelijkbare plaatsen waar bijna het dubbele vloeroppervlak per inwoners aanwezig is. Dit is met name te wijten aan het winkelvloeroppervlak voor de niet-dagelijkse artikelen, met uitzondering van de branche dier & plant zijn alle niet-dagelijkse branches in IJsselstein ruim ondervertegenwoordigd. Figuur 2.4: Winkelaanbod uitgesplitst naar branche Overig Wonen Doe-het-zelf Fietsen en autoaccessoires Bruin- en witgoed Dier en Plant Media Hobby Sport & Spel Antiek & Kunst Huishoudelijke en luxe artikelen Juwelier & Optiek Schoenen & Lederwaren Kleding & mode Warenhuis Persoonlijke verzorging Levensmiddelen Plaatsen met à inwoners IJsselstein Bron: Locatus, oktober 2012 Diverse uitbreidingsplannen (Verbeterde Binnenstad, Clinckhoeff en Panoven) moeten hierin verandering brengen en het aanbod en de vraag beter op elkaar aan laten sluiten. Positief effect van het krappe aanbod is de lage leegstand die IJsselstein kent. Deze leegstand concentreert zich in de binnenstad aan de Vingerhoekhof en in de aanloopstraten. Zelfs tijdens de huidige crisis zien we dat winkelpanden in het centrum Economische Monitor

9 snel weer worden opgenomen. In het afgelopen jaar zijn er een aantal winkels vanuit de aanloopstraten verhuisd naar het hoofdwinkelgebied. 2.8 Horeca In IJsselstein zijn 46 geregistreerde horecabedrijven (bedrijven die geregistreerd staan bij het Bedrijfschap Horeca en Catering) die als volgt verdeeld zijn: Tabel 2.2: Horeca aanbod in IJsselstein Gemeente IJsselstein Provincie Utrecht Drankensector Fastservicesector Restaurantsector Hotelsector Partycatering Totaal Horecabedrijven Horecabedrijven per inwoners 13,4 21,4 Bron: Bedrijfschap Horeca en Catering december 2013 In de periode is het aantal horecabedrijven toegenomen van 32 naar 46. Met uitzondering van de drankensector is het aantal vestigingen overal toegenomen. In de periode zit de stijging voornamelijk in de hotelsector (waar ook bed and breakfasts onder vallen) en de partycatering. Uit het PAR 2013 blijkt dat er bijna 450 mensen werkzaam zijn in de horeca, ruim 15% hiervan werkt bij de McDonalds. Meer dan de helft van de werkgelegenheid bestaat uit parttime banen. Het aantal horecabedrijven per inwoners is laag ten opzichte van het gemiddelde van de provincie. Dit is deels te wijten aan de nabijheid van de stad Utrecht met een aantrekkende werking. In de ons omringende gemeenten (Nieuwegein (14,6), Vianen (18,8), Lopik (17,2) ligt het aantal horecabedrijven per inwoners ook lager dan het gemiddelde, maar wel een stuk hoger dan in IJsselstein. In Montfoort ligt het gemiddelde met 22 horecabedrijven per inwoners net iets hoger dan het provicniaal gemiddelde. Het plan Verbeterde Binnenstad en het nieuwe bestemmingsplan voor het centrum biedt kansen om het aanbod uit te breiden. Economische Monitor

10 3 Arbeidsmarkt 3.1 Beroepsbevolking IJsselstein heeft een beroepsbevolking 1 van ongeveer mensen. In de jaren negentig is de beroepsbevolking sterk gegroeid als gevolg van de ontwikkeling van de wijk Zenderpark. Sinds de eeuwwisseling is de groei afgezwakt, sinds 2001 is de beroepsbevolking gegroeid van ongeveer naar ongeveer personen. Als gevolg van het stabiliserende en in de toekomst zelfs licht afnemende inwonertal, zal de beroepsbevolking niet veel verder meer stijgen. Er zijn meer leden van de beroepsbevolking dan dat er arbeidsplaatsen in IJsselstein beschikbaar zijn. Door bovenstaande ontwikkeling en op lange termijn het herstel van de economie is het de verwachting dat het aantal leden van de beroepsbevolking en het aantal arbeidsplaatsen langzaam naar elkaar toe gaan bewegen. Mede door het overschot aan leden van de beroepsbevolking kent IJsselstein een hoge uitgaande pendel. Ook de hoge oriëntatie op de Utrecht en Nieuwegein van de nieuwkomers in Zenderpark speelt hierbij een rol. Driekwart van de inwoners werkt niet in de eigen gemeente, dit is erg hoog in vergelijking met het landelijke percentage van 56% dat niet in de eigen gemeente werkt. 3.2 Arbeidsplaatsen Figuur 3.1 laat de ontwikkeling van het aantal arbeidsplaatsen zien, in 2012 zijn dit arbeidsplaatsen (LISA, 2012). Figuur 3.1: Ontwikkeling aantal arbeidsplaatsen Aantal arbeidsplaatsen Bron: LISA, 2008 t/m 2012 Het aantal arbeidsplaatsen is door de ontwikkeling van Over Oudland en De Corridor 1 Alle personen die: tenminste twaalf uur per week werken, of werk hebben aanvaard waardoor ze tenminste twaalf uur per week gaan werken, of verklaren ten minste twaalf uur per week te willen werken, daarvoor beschikbaar zijn en activiteiten ontplooien om werk voor ten minste twaalf uur per week te vinden. Economische Monitor

11 sinds 1995 altijd gegroeid. De enige uitzondering vormt 2002, toen het aantal arbeidsplaatsen als gevolg van de economische crisis gelijk gebleven is. In de laatste vijf jaar zien we op en neergaande beweging. Maar over het algemeen zien we een neergaand trend. 3.3 Groene druk en grijze druk De groene en grijze druk 2 gecombineerd ligt in IJsselstein hoger dan gemiddeld in de provincie Utrecht, namelijk 67,1% tegenover 64,4% gemiddeld in de provincie. Figuur 3.2: Groen druk en grijze druk IJsselstein Provincie Utrecht Groene druk Grijze druk Bron: CBS, 16 december 2013 In bovenstaande grafiek wordt onderscheid gemaakt tussen groene en grijze druk, dan blijkt de groene druk in IJsselstein 44,6% te bedragen tegenover 40,1% in de provincie. De hoge groene druk in IJsselstein is te verklaren door de ontwikkeling van de wijk Zenderpark, waar veel jonge gezinnen met kinderen wonen. De groene druk is de afgelopen jaren licht afgenomen. De grijze druk is in IJsselstein 22,5%, in de provincie is dit gemiddeld 24,3%. Waar de grijze druk twee jaar geleden nog een stuk lager lag dan in de provincie Utrecht, zijn deze nu sterk naar elkaar toebewogen. Deze trend zet zich de komende jaren verder voort door het effect van de babyboom generatie die 65 wordt. 3.4 Werkloosheid Het aantal niet-werkende werkzoekenden is het laatste jaar sterk toegenomen. Het laagste aantal niet-werkende werkzoekers van de afgelopen tien jaar was in september 2008, dit waren 472 personen. Inmiddels is het aantal opgelopen naar personen in oktober Een hele sterke stijging, het hoogtepunt van de afgelopen tien jaar ligt echter in september Toen waren er niet-werkende werkzoekenden. In het afgelopen jaar is vooral het aantal niet-werkende werkzoekenden dat 3 maanden tot een jaar werkloos is, sterk toegenomen. 2 Groene druk geeft de verhouding tussen het aantal personen van 0 tot 20 jaar en het aantal personen tussen 20 en 65 jaar aan. Grijze druk geeft de verhouding tussen het aantal personen van 65 jaar en ouder en het aantal personen tussen de 20 en 65 jaar aan. Economische Monitor

12 Het aantal openstaande vacatures is in de periode tot en met augustus 2013 afgenomen ten opzichte van 2012 in de arbeidsmarktregio Utrecht Midden. In augustus 2013 waren er in de hele regio openstaande vacatures. Figuur 3.3: Ontwikkeling van het aantal niet werkende werkzoekenden Niet werkende werkzoekenden Bron: UWV 3.5 Scholing Uit gegevens van het CBS blijkt dat in IJsselstein ruim 30% van de bevolking tussen de 15 en 65 een hogere opleiding (HBO of WO opleiding) heeft. 40% heeft een gemiddeld opleidingsniveau (Havo, Vwo of MBO) en ruim 30% is lager opgeleid (basisschool, VMBO of eerste jaren van Havo en Vwo). De landelijke gemiddelden zijn vergelijkbaar, het percentage hoger opgeleiden ligt iets lager dan in IJsselstein. Het percentage lager opgeleiden ligt ook iets lager dan in IJsselstein. Economische Monitor

13 4 Woon- en leefomgeving 4.1 Woningmarkt De woningvoorraad in IJsselstein bedraagt woningen (woningmarktcijfers.nl d.d ) met een bezetting van gemiddeld 2,47 personen per woning. 62% van de woningvoorraad bestaat uit koopwoningen, 12% uit particuliere huurwoningen en 26% uit sociale huurwoningen. De BRU-regio kent de volgende verdeling, 56,3% koopwoningen, 11,3% particuliere huurwoningen en 32,4% sociale huurwoningen. Het aantal verkochte woningen in IJsselstein is sterk teruggelopen sinds Desondanks behoort de theoretische verkooptijd 3 in maanden in IJsselstein nog tot de laagste van Nederland. Figuur 4.1 Ontwikkeling aantal verkochte woningen 2011 t/m Q Q Q Q Q Q Q Q Q Aantal woningtransacties IJsselstein Bron: NVM, 17 december 2013 Figuur 4.2 Ontwikkeling aantal woningen in aanbod Q Q Q Q Q Q Q Q Q Aantal woningen in aanbod Bron: NVM, 17 december Bedrijfsruimtemarkt De bedrijfsruimtemarkt is onder te verdelen in de kantorenmarkt en bedrijfsruimte. IJsselstein heeft een kleine kantorenmarkt ( m2 vloeroppervlak). Onderstaande 3 Bij de theoretische verkooptijd wordt het aantal te koop staande woningen afgezet tegen het aantal transacties van de afgelopen 12 maanden. Economische Monitor

14 tabel laat zien dat het vierkante meters kantoorruimte in IJsselstein ver achterblijft bij landelijke en regionale gemiddelden. Tabel 4.1 kantoorruimte per inwoner in m² vvo, BRU IJsselstein 1,01 1,03 1,03 1,03 1,02 BRU 6,44 6,58 6,57 6,72 6,67 Nederland 2,71 2,76 2,80 2,82 - Bron: gegevens van Bak De leegstand van kantoorruimte is beperkt en kan dor de kleine voorraad behoorlijk fluctueren als er één pand leeg komt. Tabel 4.2 Aanbod als percentage van de voorraad, naar gemeente BRU IJsselstein 10,3 2,3 2,3 6,0 7,1 BRU 11,5 13,7 11,8 10,3 13,6 Bron: gegevens van Bak Ondanks dat de leegstand in 2008 en 2009 is toegenomen, is dit nog steeds het laagste percentage in de BRU-regio. Uitschieters in de BRU-regio zijn Maarssen (32,9%) en Nieuwegein (25,4%). In recentere onderzoeken vanuit de provincie en de BRU is niet specifiek op IJsselstein ingezoomd vanwege de zeer beperkte kantoorvoorraad. Van de bedrijfsruimtemarkt zijn dergelijke gedetailleerde gegevens over IJsselstein niet bekend. Door de economische crisis staan er meer panden te huur of te koop dan in de jaren daarvoor. Panden worden ook minder snel opgenomen door de markt. Daardoor zijn er behoorlijk wat panden die langer dan een jaar worden aangeboden. De oorzaak ligt echter niet alleen in de economische situatie. Het aanbod bestaat in IJsselstein hoofdzakelijk uit huurpanden. Veel ondernemers geven de voorkeur aan een kooppand. In 2013 zijn er door omstandigheden een behoorlijk aantal panden op het bedrijventerrein weer door de markt opgenomen. Opvallend is dat dit vaak gebeurt door bedrijventerreinvreemde activiteiten. Zo hebben zich op bedrijventerrein Lagedijk twee sportscholen en een pandjeshuis (voor een pilotperiode van twee jaar) gevestigd. Op bedrijventerrein Paardenveld wordt het oude pand van de Formido ingevuld door een binnenspeeltuin. Economische Monitor

15 4.3 Huishoudinkomen Uit de laatst beschikbare cijfers van CBS blijkt dat het gemiddeld besteedbaar huishoudinkomen in IJsselstein behoorlijk hoger ligt dan het gemiddelde in Nederland. Tabel 4.3: Gemiddeld besteedbaar inkomen in euro, 2010 IJsselstein Nederland Totaal particuliere huishoudens 34,1 29,8 Bron: CBS Het CBS maakt ook een onderverdeling per buurt, IJsselstein bestaat uit dertig buurten. De drie buurten met het hoogste inkomen per persoon zijn Landelijk gebied noord, Panoven en De Wereldsteden. De drie buurten met het laagste inkomen per persoon zijn Paardenveld, Nieuwpoort en IJsselveld Oost. 4.4 Vergunningen Het aantal vergunningaanvragen (omgevingsvergunningen) neemt de afgelopen jaren langzaam af. De economische crisis speelt hierbij zeker een rol. Het is de verwachting dat het aantal vergunningaanvragen de komende jaren steeds verder afneemt als gevolg van deregulering. Figuur 4.3 Aantal vergunningaanvragen Afgehandelde vergunningaanvragen Bron: Afdeling Vergunningverlening en Handhaving gemeente IJsselstein (2007 t/m 2012), ODRU (2013) Economische Monitor

16 5 Samenvatting en conclusie 5.1 Economische structuur Het aantal bedrijfsvestigingen blijft toenemen maar een stuk minder sterk als in voorgaande jaren. De stijging in de afgelopen jaren is vooral toe te schrijven aan het stijgende aantal zzp ers. De totale werkgelegenheid neemt verder af. In alle sectoren neemt de werkgelegenheid licht toe behalve in de landbouw en handel. Nog altijd is er een ruim positief saldo van het aantal startende bedrijven tegenover het aantal opheffingen. Recente cijfers over het aantal faillissementen zijn niet beschikbaar. 5.2 Arbeidsmarkt Zoals hiervoor geconstateerd loopt het aantal arbeidsplaatsen terug. Het is de verwachting dat deze teruggang zich voorlopig nog doorzet. De groene druk is in IJsselstein licht afgenomen terwijl de grijze druk fors is toegenomen. Het aantal nietwerkende werkzoekenden is in 2013 sterk toegenomen. In de maand oktober zien we weer een daling. Gezien de economische berichten is het de verwachting dat het aantal niet-werkende werkzoekenden verder afneemt of gelijk blijft. Het gemiddelde opleidingsniveau in IJsselstein ligt iets hoger dan het landelijk gemiddelde. 5.3 Woon- en leefomgeving Het aantal verkochte woningen schommelt sterk, maar ligt in 2013 nog iets lager dan in Ook het aantal aangeboden woningen is afgenomen. Het is de verwachting dat het lichte herstel dat landelijk wordt waargenomen in 2014 ook in IJsselstein doorzet. De theoretische verkooptijd blijft in IJsselstein laag. Voor de bedrijfsruimte- en kantorenmarkt geldt dat de leegstand in IJsselstein nog steeds beperkt is. Het gemiddeld huishoudinkomen ligt in IJsselstein hoger dan het landelijk gemiddelde. Het aantal omgevingsvergunningen blijft verder dalen. 5.4 Conclusie De monitor bestrijkt de periode voor de meeste gegevens het jaar Als er gegevens van een andere periode gebruikt zijn, staat dat aangegeven geeft een wisselend beeld, de werkgelegenheid is in totaal afgenomen maar in individuele sectoren meestal toegenomen. Het aantal bedrijfsvestigingen blijft (licht) stijgen. Het aantal niet-werkende werkzoekenden stijgt enorm, dit is een zorgelijke trend. Economische Monitor