Mathematical Modelling

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Mathematical Modelling"

Transcriptie

1 1 / 95 Mathematical Modelling Ruud van Damme Creation date: Last adapt:

2 2 / 95 Overzicht 1 Inleiding 2 Complexe getallen: rekenen 3 Complexe getallen: iets meer dan rekenen alleen

3 3 / 95 Overzicht 1 Inleiding 2 Complexe getallen: rekenen 3 Complexe getallen: iets meer dan rekenen alleen

4 4 / 95 Op naar een slagingspercentage van 100% - huiswerk Zie regelingenpagina: huiswerk Inleveren: als huiswerk verspreid wordt, is de inlevertijd altijd de week daarna, strikt vóór het college. Aangezien het via mail gaat (zie adres op de regelingenpagina) moet je het eerst scannen. Als je dat niet kunt scannen: de mogelijkheid bestaat in de astatine-kamer; denk daar op maandagochtend aan! Het 1e huiswerk is volgende week: met sommen over oude stof: complex rekenen (I2E2, deze week), vector algebra en integreren (FMM, volgende week).

5 5 / 95 Op naar een slagingspercentage van 100% - muddy s Zie regelingenpagina: muddy s Blij. Ik heb 6 pagina s ingetypt en dat kostte meer dan verwacht, maar ja, ik heb er zelf om gevraagd... Iedereeen mag (moet?) het lezen, maar vooral aan de vragenstellers: is jouw vraag voldoende beantwoord (als dat niet zo is, geef dat dan aan in de laatste 5 minuten).

6 6 / 95 Overzicht wiskunde AT functies I2E breuksplitsen I2E bewijzen FMM differentiatie I2E integratie I2E complex rekenen I2E complex rekenen MM reeksen MM Taylor I2E limieten I2E , , 5.12 partiële differentiatie FMM 19

7 7 / 95 Overzicht wiskunde AT 6 multiple integratie FMM vectoralgebra FMM lineaire algebra FMM , 9.2 harmonische beweging I2E vectorcalculus FMM coördinaten MM 7 11 vectorcalculus MM 32 12, 13.1 Fourier MM , 15.1 lineaire DV I2E advanced complex MM 45

8 8 / 95 Overzicht wiskunde AT functies I2E differentiatie I2E1 18 totaal * integratie I2E Taylor I2E limieten I2E complex rekenen I2E2 12 totaal * breuksplitsen I2E , 9.2 harmonische beweging I2E , 15.1 lineaire DV I2E3 25 totaal *4 188

9 9 / 95 FMM: lineaire algebra, vectoren bewijzen FMM , , 5.12 partiële differentiatie FMM 19 6 multiple integratie FMM vectoralgebra FMM lineaire algebra FMM vectorcalculus FMM 13 totaal 127

10 10 / 95 MM: complex, moeilijke integratie, Fourier complex rekenen MM reeksen MM coördinaten MM 7 11 vectorcalculus MM 32 12, 13.1 Fourier MM advanced complex MM 45 totaal 137

11 11 / 95 Overzicht 1 Inleiding 2 Complexe getallen: rekenen 3 Complexe getallen: iets meer dan rekenen alleen

12 12 / 95 Rekenen Rekenen met complexe getallen. Hoofdstuk 3, paragrafen , sommen om zelf te oefenen: 3.8 sommen (Sommige zijn moeilijk!) Nu volgen de belangrijkste sheets van afgelopen keer. Daarna doen we wat meer wiskunde en minder rekenen (en het is ook niet allemaal herhalen van vorig jaar...)

13 13 / 95 Rekenen met complexe getallen Complex getal: standaardvorm z C met a, b R. z = a + bi C : alle getallen van de vorm a + bi, met a, b R. We definiëren ook: a = Re(z), b = Im(z). Waarom nodig? z = 0. Misschien niet nodig maar zeker erg handig soms

14 14 / 95 Rekenen met complexe getallen Delen: a + bi c + di = ( ) ( ) a + bi c di c + di c di Daarom twee definities: = (ac + bd) + (bc ad)i c 2 + d 2 Als z = a + bi dan noemen we z = a bi de complex geconjugeerde van z; Als z = a + bi dan is z = z z = a 2 + b 2 de lengte (of norm) van z; deze waarde is reëel en zelfs niet negatief.

15 15 / 95 Rekenen met complexe getallen Als z = a + bi dan noemen we z = a bi de complex geconjugeerde van z; Als z = a + bi dan is z = z z = a 2 + b 2 de lengte (of norm) van z; deze waarde is reëel en zelfs niet negatief. Belangrijke eigenschap: (z y) = z y. En daarom mag vrijwel alles: ( z1 z 2 i y q ) = z 1 z 2 i y q x π x π

16 16 / 95 Vijf-minuten-vraag Bekijk de polynoomvergelijking: Dit weten we: P(z) = z 3 4z 2 + 6z 4 = 0 Graad in dit geval 3: ook 3 wortels. Deze kunnen complex zijn, en je moet dubbele nulpunten dubbel tellen. Dit geldt voor elke graad d. Als de coëfficiënten van het polynoom reeel zijn: als z = z 0 een oplossing is van P(z) = 0, dan is z = z0 ook een oplossing (zie moddergooien van laatst).

17 17 / 95 Vijf-minuten-vraag Bekijk de polynoomvergelijking: Dit weten we ook: P(z) = z 3 4z 2 + 6z 4 = 0 Met een staartdeling kan je bekende wotels uitdelen. Dit heet factorizeren van een polyoom: elk polynoom Q(z) van graad d is te schrijven als a d 0 : Q(z) = a 0 + a 1 z + a 2 z a d 1 z d 1 + a d z d = a d (z z 1 ) (z z 2 )... (z z d 1 )(z z d ). Dit is alleen theorie; het zegt niets over hoe je dat kan doen.

18 18 / 95 Vijf-minuten-vragen Los de volgende vergelijkingen volledig op naar z i C: iz 1 = 6 z 1 (1 + i), z = 0, z = 0 Schrijf de volgende vergelijking in z C uit in de twee onbekenden a, b R waarin z = a + bi: z 3 + zi = 1 + 2i

19 19 / 95 Vijf-minuten-vragen Los de volgende vergelijking volledig op naar z C: iz = 6 z(1 + i)

20 20 / 95 Vijf-minuten-vragen Los de volgende vergelijking volledig op naar z C: iz = 6 z(1 + i) Standaard: alle onbekende naar links, rest naar rechts: (1 + 2i)z = 6 z = i

21 21 / 95 Vijf-minuten-vragen Los de volgende vergelijking volledig op naar z C: iz = 6 z(1 + i) Standaard: alle onbekende naar links, rest naar rechts: (1 + 2i)z = 6 z = i 1 2i 1 2i = 6 12i 5

22 22 / 95 Vijf-minuten-vragen Los de volgende vergelijking volledig op naar z C: iz = 6 z(1 + i) Standaard: alle onbekende naar links, rest naar rechts: (1 + 2i)z = 6 z = i 1 2i 1 2i = 6 12i 5 Ja, ik herhaal veel; maar dat is omdat je dit niet mag vergeten de rest van je...

23 23 / 95 Vijf-minuten-vragen Los de volgende vergelijking volledig op naar z C: z = 0

24 24 / 95 Vijf-minuten-vragen Los de volgende vergelijking volledig op naar z C: Eitje (toch?): z = ±4i. z = 0

25 25 / 95 Vijf-minuten-vragen Los de volgende vergelijking volledig op naar z C: Ook een eitje, toch?: z = ±2 z 4 16 = 0

26 26 / 95 Vijf-minuten-vragen De laatste: Schrijf de volgende vergelijking in z C uit in de twee onbekenden a, b R waarin z = a + bi: z 3 + zi = 1 + 2i

27 27 / 95 Vijf-minuten-vragen De laatste: Schrijf de volgende vergelijking in z C uit in de twee onbekenden a, b R waarin z = a + bi: z 3 + zi = 1 + 2i Ja, de vorige vraag had 4 antwoorden nodig: z = ±2i zijn de andere 2, want i 4 = 1.

28 28 / 95 Vijf-minuten-vragen De laatste: Schrijf de volgende vergelijking in z C uit in de twee onbekenden a, b R waarin z = a + bi: z 3 + zi = 1 + 2i

29 29 / 95 Vijf-minuten-vragen De laatste: Schrijf de volgende vergelijking in z C uit in de twee onbekenden a, b R waarin z = a + bi: z 3 + zi = 1 + 2i Er geldt (x + y) 3 = x 3 + 3x 2 y + 3xy 2 + y 3 : (a+ib) 3 +ai b = 1+2i a 3 +3a 2 bi 3ab 2 b 3 i+ai b = 1+2i

30 30 / 95 Vijf-minuten-vragen De laatste: Schrijf de volgende vergelijking in z C uit in de twee onbekenden a, b R waarin z = a + bi: z 3 + zi = 1 + 2i Er geldt (x + y) 3 = x 3 + 3x 2 y + 3xy 2 + y 3 : (a+ib) 3 +ai b = 1+2i a 3 +3a 2 bi 3ab 2 b 3 i+ai b = 1+2i Omdat a en b reëel zijn (!) geldt a 3 3ab 2 b = 1, 3a 2 b b 3 + a = 2 Helpt nauwelijks natuurlijk om de wortels te vinden; maar toch: je hebt C niet nodig.

31 31 / 95 C R 2 Als z = a + bi, y = c + di kunnen we deze optellen als in de R 2

32 C R 2 Als z = a + bi, y = c + di kunnen we deze optellen als in de R 2 En hoe bepaal je het verschil van twee vectoren? 32 / 95

33 33 / 95 Complex toegevoegde Als z = a + bi: complex toegevoegde : z = a bi

34 34 / 95 C R 2 Als z = a + bi is de lengte van een getal (de norm) inderdaad: z = a 2 + b 2

35 35 / 95 Vijf-minuten-vragen Bepaal alle punten z C waarvoor geldt (plaatje!!) z 2 = 2 Bepaal ook een parametrizatie. Bepaal alle punten z C waarvoor geldt z + 1 = z 1 Bepaal ook een parametrizatie.

36 36 / 95 Vijf-minuten-vragen Bepaal alle punten z C waarvoor geldt (plaatje!!) Bepaal ook een parametrizatie. z 2 = 2 Een cirkel met straal 2, dus z = a + bi met a 2 + b 2 = 2. Een cirkel met straal 2, kunnen we schrijven als die punten z waarvoor geldt z = 2(cos φ + i sin φ), φ [0, 2π[. Lees ook nog een keer de moddertjes door!

37 37 / 95 Vijf-minuten-vragen Bepaal alle punten z C waarvoor geldt Bepaal ook een parametrizatie. z + 1 = z 1

38 38 / 95 Vijf-minuten-vragen Bepaal alle punten z C waarvoor geldt Bepaal ook een parametrizatie. z + 1 = z 1 Er moet dus ook gelden: z = z 1 2. Als z = a + bi dan geldt (a+1) 2 +b 2 = (a 1) 2 +b 2 a 2 +2a+1+b 2 = a 2 2a+1+b 2 a = 0 Dus alle punten op de verticale as, z = bi. Dit is meteen een parametrizatie (b R).

39 39 / 95 Overzicht 1 Inleiding 2 Complexe getallen: rekenen 3 Complexe getallen: iets meer dan rekenen alleen

40 40 / 95 Poolcoördinaten in R 2 Elke vector [ x, y ] R 2 kun je schrijven in poolcoördinaten: met r = x = r cos φ, y = r sin φ x 2 + y 2, φ = arctan(y/x) Dus r is de lengte van de vector, φ is de hoek die de vector met de positieve horizontale as.

41 41 / 95 Wat in R 2 geldt, geldt ook in C! In C zijn poolcoördinaten dus ook handig: x = r cos φ, y = r sin φ z = x + iy = r(cos φ + i sin φ) met r = Re(z) 2 + Im(z) 2, φ = arctan(im(z)/re(z)) Weer: onthouden hoe je het uitrekent (plaatje), geen formules onthouden!

42 42 / 95 Poolcoördinaten met r = Re(z) 2 + Im(z) 2, φ = arctan(im(z)/re(z))

43 43 / 95 Poolcoördinaten met r = Re(z) 2 + Im(z) 2, φ = arctan(im(z)/re(z)) Hier: r = 5 = en tan φ = 4 3 φ 0.93(= 53o ).

44 Wat is z i? Vermenigvuldigen met i Dat is draaien over een hoek van π/2! 44 / 95

45 45 / 95 Terug naar R 2 Wat is draaien in R 2 ; wat heb je daarvoor nodig? Stel je hebt een vector [ x, y ] in R 2. Welke operatie moet je op die vector uitoefenen om het te draaien over een hoek φ (tegen de klok in)? Bekijk eerst de vector [ x, 0 ].

46 46 / 95 Draaien in R 2 Draai eerst de vector [ x, 0 ] over hoek φ.

47 47 / 95 Draaien in R 2 Draai eerst de vector [ x, 0 ] over hoek φ.

48 48 / 95 Draaien in R 2 Draai eerst de vector [ x, 0 ] over hoek φ.

49 49 / 95 Draaien in R 2 x = x cos φ, y = x sin φ

50 50 / 95 Draaien in R 2 Draai nu de vector [ 0, y ] over hoek φ.

51 51 / 95 Draaien in R 2 Draai nu de vector [ 0, y ] over hoek φ.

52 52 / 95 Draaien in R 2 Draai nu de vector [ 0, y ] over hoek φ.

53 53 / 95 Draaien in R 2 x = y sin φ, y = y cos φ

54 54 / 95 Draaien in R 2 als [ x, 0 ] dan x = x cos φ, y = x sin φ als [ 0, y ] dan x = y sin φ, y = y cos φ

55 55 / 95 Draaien in R 2 daarom als [ x, 0 ] dan x = x cos φ, y = x sin φ als [ 0, y ] dan x = y sin φ, y = y cos φ als [ x, y ] dan x = x cos φ y sin φ, y = x sin φ + y cos φ

56 56 / 95 Draaien in R 2 daarom als [ x, 0 ] dan x = x cos φ, y = x sin φ als [ 0, y ] dan x = y sin φ, y = y cos φ als [ x, y ] dan x = x cos φ y sin φ, y = x sin φ + y cos φ Merk ook op: (x ) 2 + (y ) 2 = (x cos φ y sin φ) 2 + (x sin φ + y cos φ) 2 = x 2 cos 2 φ 2xy cos φ sin φ + y 2 sin 2 φ +x 2 sin 2 φ + 2xy cos φ sin φ + y 2 cos 2 φ = (x 2 + y 2 )(cos 2 φ + sin 2 φ) = x 2 + y 2

57 57 / 95 Draaien in R 2 Als [ x, y ] dan x = x cos φ y sin φ, y = x sin φ + y cos φ

58 58 / 95 Draaien in R 2 Als [ x, y ] dan x = x cos φ y sin φ, y = x sin φ + y cos φ geldt [ x y ] [ ] = [ x y ]

59 59 / 95 Draaien in R 2 Als [ x, y ] dan x = x cos φ y sin φ, y = x sin φ + y cos φ geldt [ x y ] [ ] cos φ sin φ = [ x y ]

60 60 / 95 Draaien in R 2 Als [ x, y ] dan x = x cos φ y sin φ, y = x sin φ + y cos φ geldt [ x y ] [ cos φ sin φ = sin φ cos φ ] [ x y ]

61 61 / 95 Draaien in R 2 Als [ x, y ] dan x = x cos φ y sin φ, y = x sin φ + y cos φ geldt [ x y ] [ cos φ sin φ = sin φ cos φ ] [ x y ] ofwel met A een rotatiematrix. x = A x

62 62 / 95 Wat in R 2 geldt, geldt ook in C! Als [ x, y ] dan x = x cos φ y sin φ, y = x sin φ + y cos φ

63 63 / 95 Wat in R 2 geldt, geldt ook in C! Als [ x, y ] dan x = x cos φ y sin φ, y = x sin φ + y cos φ geldt z = x + iy = x cos φ y sin φ + i(x sin φ + y cos φ) = x(cos φ + i sin φ) + y( sin φ + i cos φ)

64 64 / 95 Wat in R 2 geldt, geldt ook in C! Als [ x, y ] dan x = x cos φ y sin φ, y = x sin φ + y cos φ geldt z = x + iy = x cos φ y sin φ + i(x sin φ + y cos φ) = x(cos φ + i sin φ) + y( sin φ + i cos φ) = x(cos φ + i sin φ) + iy(i sin φ + cos φ)

65 65 / 95 Wat in R 2 geldt, geldt ook in C! Als [ x, y ] dan x = x cos φ y sin φ, y = x sin φ + y cos φ geldt z = x + iy = x cos φ y sin φ + i(x sin φ + y cos φ) = x(cos φ + i sin φ) + y( sin φ + i cos φ) = x(cos φ + i sin φ) + iy(i sin φ + cos φ) = z(cos φ + i sin φ)

66 66 / 95 Wat in R 2 geldt, geldt ook in C! Als [ x, y ] dan x = x cos φ y sin φ, y = x sin φ + y cos φ geldt z = x + iy = x cos φ y sin φ + i(x sin φ + y cos φ) = x(cos φ + i sin φ) + y( sin φ + i cos φ) = x(cos φ + i sin φ) + iy(i sin φ + cos φ) = z(cos φ + i sin φ) Dus draaien over een hoek φ betekent vermenigvuldigen met cos φ + i sin φ

67 67 / 95 Wat in R 2 geldt, geldt ook in C! Als [ x, y ] dan x = x cos φ y sin φ, y = x sin φ + y cos φ geldt z = x + iy = x cos φ y sin φ + i(x sin φ + y cos φ) = x(cos φ + i sin φ) + y( sin φ + i cos φ) = x(cos φ + i sin φ) + iy(i sin φ + cos φ) = z(cos φ + i sin φ) Dus draaien over een hoek φ betekent vermenigvuldigen met cos φ + i sin φ Dus: als φ = π/2 dan is die factor cos π/2 + i sin π/2 = i (Yes!)

68 68 / 95 Elke keer die factor cos φ + i sin φ Die factor is belangrijk: C R 2 en poolcoördinaten in R 2 zijn handig, dus deze factor belangrijk. Het volgende kan ik op veel manieren laten zien (en ik doe het anders dan in het boek).

69 69 / 95 Elke keer die factor cos φ + i sin φ Die factor is belangrijk: C R 2 en poolcoördinaten in R 2 zijn handig, dus deze factor belangrijk. Het volgende kan ik op veel manieren laten zien (en ik doe het anders dan in het boek). Het is bedacht in de 17e eeuw (Euler en een beetje de Moivre)

70 70 / 95 Elke keer die factor cos φ + i sin φ Bekijk een e-macht: f (φ) = exp(λφ) We weten f (0) = 1. Wat is de afgeleide naar φ?

71 71 / 95 Elke keer die factor cos φ + i sin φ Bekijk een e-macht: f (φ) = exp(λφ) We weten f (0) = 1. Wat is de afgeleide naar φ? df (φ) dφ = λ exp(λφ)

72 72 / 95 Elke keer die factor cos φ + i sin φ Bekijk een e-macht: f (φ) = exp(λφ) We weten f (0) = 1. Wat is de afgeleide naar φ? df (φ) dφ = λ exp(λφ) = λf (φ)

73 73 / 95 Elke keer die factor cos φ + i sin φ Bekijk een e-macht: f (φ) = exp(λφ) We weten f (0) = 1. Wat is de afgeleide naar φ? df (φ) dφ = λ exp(λφ) = λf (φ) Wat is de afgeleide van g(φ) = cos φ + i sin φ naar φ? (We noemen die factor g; merk op g(0) = 1)

74 74 / 95 Elke keer die factor cos φ + i sin φ Bekijk een e-macht: f (φ) = exp(λφ) We weten f (0) = 1. Wat is de afgeleide naar φ? df (φ) dφ = λ exp(λφ) = λf (φ) Wat is de afgeleide van g(φ) = cos φ + i sin φ naar φ? (We noemen die factor g; merk op g(0) = 1) dg(φ) dφ = d(cos φ + i sin φ) dφ

75 75 / 95 Elke keer die factor cos φ + i sin φ Bekijk een e-macht: f (φ) = exp(λφ) We weten f (0) = 1. Wat is de afgeleide naar φ? df (φ) dφ = λ exp(λφ) = λf (φ) Wat is de afgeleide van g(φ) = cos φ + i sin φ naar φ? (We noemen die factor g; merk op g(0) = 1) dg(φ) dφ = d(cos φ + i sin φ) dφ = sin φ + i cos φ

76 76 / 95 Elke keer die factor cos φ + i sin φ Bekijk een e-macht: f (φ) = exp(λφ) We weten f (0) = 1. Wat is de afgeleide naar φ? df (φ) dφ = λ exp(λφ) = λf (φ) Wat is de afgeleide van g(φ) = cos φ + i sin φ naar φ? (We noemen die factor g; merk op g(0) = 1) dg(φ) dφ d(cos φ + i sin φ) = dφ = i(cos φ + i sin φ) = sin φ + i cos φ

77 77 / 95 Elke keer die factor cos φ + i sin φ Bekijk een e-macht: f (φ) = exp(λφ) We weten f (0) = 1. Wat is de afgeleide naar φ? df (φ) dφ = λ exp(λφ) = λf (φ) Wat is de afgeleide van g(φ) = cos φ + i sin φ naar φ? (We noemen die factor g; merk op g(0) = 1) dg(φ) dφ d(cos φ + i sin φ) = = sin φ + i cos φ dφ = i(cos φ + i sin φ) = ig(φ)

78 78 / 95 Als geldt Elke keer die factor cos φ + i sin φ f (φ) = exp(λφ), f (0) = 1 df (φ) dφ = λf (φ)

79 79 / 95 Als geldt Als geldt Elke keer die factor cos φ + i sin φ f (φ) = exp(λφ), f (0) = 1 df (φ) dφ = λf (φ) g(φ) = cos φ + i sin φ, g(0) = 1 dg(φ) dφ = ig(φ)

80 80 / 95 Als geldt Als geldt Elke keer die factor cos φ + i sin φ f (φ) = exp(λφ), f (0) = 1 df (φ) dφ = λf (φ) g(φ) = cos φ + i sin φ, g(0) = 1 dg(φ) dφ Euler: met veel uitroeptekens! = ig(φ) g(φ) = cos φ + i sin φ = exp(iφ) Spring over het andere bewijs heen: klik hier. 1

81 81 / 95 Wat is een complexe e-macht? Toch maar weer herhalen: Taylorreeks. f (x) = f (0) + f (0)x + 1 2! f (0)x ! f (0)x en dus (zie de boekjes, alleen rekenen) sin y = y 1 3! y ! y 5 1 7! y ! y 9... cos y = 1 1 2! y ! y 4 1 6! y ! y maar ook exp(z) = 1 + z + 1 2! z ! z ! z ! z5 +...

82 82 / 95 Wat is een complexe e-macht? Dus sin y = y 1 3! y ! y 5 1 7! y ! y 9... cos y = 1 1 2! y ! y 4 1 6! y ! y exp(z) = 1 + z + 1 2! z ! z ! z ! z Kies nu z = iy: exp(iy) = 1 + yi 1 2! y 2 1 3! y 3 i + 1 4! y ! y 5 i +...

83 83 / 95 Wat is een complexe e-macht? Dus sin y = y 1 3! y ! y 5 1 7! y ! y 9... cos y = 1 1 2! y ! y 4 1 6! y ! y exp(z) = 1 + z + 1 2! z ! z ! z ! z Kies nu z = iy: exp(iy) = 1 + yi 1 2! y 2 1 3! y 3 i + 1 4! y ! y 5 i +... en, surprise, surprise exp(iy) = cos y + i sin y

84 84 / 95 Wat is een complexe e-macht? Als z = x + iy (Euler, ) exp(z) = exp(x + iy) = exp(x) exp(iy) = exp(x)(cos y + i sin y)

85 85 / 95 Wat is een complexe e-macht? Als z = x + iy (Euler, ) exp(z) = exp(x + iy) = exp(x) exp(iy) = exp(x)(cos y + i sin y) Gevolg (DeMoivre, ) cos ny + i sin ny = exp(iny) = (exp(iy)) n = (exp(iy)) n = (cos y + i sin y) n

86 86 / 95 Vijf-minuten-vraag Bewijs de (allermooiste?) vergelijking in de wiskunde: e iπ + 1 = 0 Daarin komen alle belangrijke getallen voor: i, e, π, 1, 0. Schrijf de volgende expressies in de standaardvorm z k = a k + b k i z 1 = exp( iπ/4), z 2 = 2 exp(3 + iπ/6), z 3 = exp(4 exp(iπ/3)) z 4 = (cos 2π/9 + i sin 2π/9) 3, z 5 = (sin 2π/7 + i cos 2π/7) 7

87 87 / 95 Vijf-minuten-vraag Bewijs de (allermooiste?) vergelijking in de wiskunde: e πi + 1 = 0 Neem y = π in exp(iy) = cos y + i sin y exp(πi) = cos π + i sin π = 1

88 Vijf-minuten-vraag Schrijf in de standaardvorm z 1 z 2 = exp( π/4i) = 2 exp(3 + iπ/6) z 3 = exp(4 exp(iπ/3)) z 4 = (cos 2π/9 + i sin 2π/9) 3 z 5 = (sin 2π/7 + i cos 2π/7) 7 88 / 95

89 89 / 95 Vijf-minuten-vraag Schrijf in de standaardvorm z 1 = exp( π/4i) = cos( π/4) + i sin( π/4) = 1 2(1 i) 2 z 2 = 2 exp(3 + iπ/6) z 3 = exp(4 exp(iπ/3)) z 4 = (cos 2π/9 + i sin 2π/9) 3 z 5 = (sin 2π/7 + i cos 2π/7) 7

90 90 / 95 Vijf-minuten-vraag Schrijf in de standaardvorm z 1 = exp( π/4i) = cos( π/4) + i sin( π/4) = 1 2(1 i) 2 z 2 z 3 = 2 exp(3 + iπ/6) = 2 exp(3)(cos π/6 + i sin π/6) = exp(3)( 3 + i) = exp(4 exp(iπ/3)) z 4 = (cos 2π/9 + i sin 2π/9) 3 z 5 = (sin 2π/7 + i cos 2π/7) 7

91 91 / 95 Vijf-minuten-vraag Schrijf in de standaardvorm z 1 = exp( π/4i) = cos( π/4) + i sin( π/4) = 1 2 2(1 i) z 2 = 2 exp(3 + iπ/6) = 2 exp(3)(cos π/6 + i sin π/6) = exp(3)( 3 + i) z 3 = exp(4 exp(iπ/3))= exp(4 cos(π/3) + 4i sin(π/3)) = exp(2 + 2i 3) z 4 = (cos 2π/9 + i sin 2π/9) 3 z 5 = (sin 2π/7 + i cos 2π/7) 7

92 92 / 95 Vijf-minuten-vraag Schrijf in de standaardvorm z 1 = exp( π/4i) = cos( π/4) + i sin( π/4) = 1 2 2(1 i) z 2 = 2 exp(3 + iπ/6) = 2 exp(3)(cos π/6 + i sin π/6) = exp(3)( 3 + i) z 3 = exp(4 exp(iπ/3))= exp(4 cos(π/3) + 4i sin(π/3)) = exp(2 + 2i 3)= exp(2) cos(2 3) + exp(2)i sin(2 3) z 4 = (cos 2π/9 + i sin 2π/9) 3 z 5 = (sin 2π/7 + i cos 2π/7) 7

93 93 / 95 Vijf-minuten-vraag Schrijf in de standaardvorm z 1 = exp( π/4i) = cos( π/4) + i sin( π/4) = 1 2 2(1 i) z 2 = 2 exp(3 + iπ/6) = 2 exp(3)(cos π/6 + i sin π/6) = exp(3)( 3 + i) z 3 = exp(4 exp(iπ/3))= exp(4 cos(π/3) + 4i sin(π/3)) = exp(2 + 2i 3)= exp(2) cos(2 3) + exp(2)i sin(2 3) z 4 = (cos 2π/9 + i sin 2π/9) 3 = exp(2iπ/9) 3 = exp(2iπ/3) = 1 2 ( 1 + 3i) z 5 = (sin 2π/7 + i cos 2π/7) 7

94 94 / 95 Vijf-minuten-vraag Schrijf in de standaardvorm z 1 = exp( π/4i) = cos( π/4) + i sin( π/4) = 1 2 2(1 i) z 2 = 2 exp(3 + iπ/6) = 2 exp(3)(cos π/6 + i sin π/6) = exp(3)( 3 + i) z 3 = exp(4 exp(iπ/3))= exp(4 cos(π/3) + 4i sin(π/3)) = exp(2 + 2i 3)= exp(2) cos(2 3) + exp(2)i sin(2 3) z 4 = (cos 2π/9 + i sin 2π/9) 3 = exp(2iπ/9) 3 = exp(2iπ/3) = 1 2 ( 1 + 3i) z 5 = (sin 2π/7 + i cos 2π/7) 7 = i 7 (cos 2π/7 i sin 2π/7) 7

95 95 / 95 Vijf-minuten-vraag Schrijf in de standaardvorm z 1 = exp( π/4i) = cos( π/4) + i sin( π/4) = 1 2 2(1 i) z 2 = 2 exp(3 + iπ/6) = 2 exp(3)(cos π/6 + i sin π/6) = exp(3)( 3 + i) z 3 = exp(4 exp(iπ/3))= exp(4 cos(π/3) + 4i sin(π/3)) = exp(2 + 2i 3)= exp(2) cos(2 3) + exp(2)i sin(2 3) z 4 = (cos 2π/9 + i sin 2π/9) 3 = exp(2iπ/9) 3 = exp(2iπ/3) = 1 2 ( 1 + 3i) z 5 = (sin 2π/7 + i cos 2π/7) 7 = i 7 (cos 2π/7 i sin 2π/7) 7 = i exp( 2πi/7 7) = i

Mathematical Modelling

Mathematical Modelling Mathematical Modelling Ruud van Damme Creation date: 21-08-08 Overzicht 1 Inleiding 2 Overzicht 1 Inleiding 2 Bijeenkomsten Vrijdagmiddagen: 13:45 17:30 (tijden in benadering) 13:45-14:15: nabespreken

Nadere informatie

Op deze manier ligt φ exact vast (als we zouden zeggen 0 φ 2π zouden we de reële getallen dubbelop hebben, en dat willen wij als wiskundigen niet).

Op deze manier ligt φ exact vast (als we zouden zeggen 0 φ 2π zouden we de reële getallen dubbelop hebben, en dat willen wij als wiskundigen niet). Moddergooien n.a.v. 31 augustus Allereerst: hartelijk dank voor de vragen; als dat zo doorgaat en als jullie zo blijven komen en ook nog eens huiswerk maken, dan weet ik zeker dat ik dicht bij 100% ga

Nadere informatie

16.0 Voorkennis. Voorbeeld 1: Los op in 2x + 3i = 5x + 6i -3x = 3i x = -i

16.0 Voorkennis. Voorbeeld 1: Los op in 2x + 3i = 5x + 6i -3x = 3i x = -i 16.0 Voorkennis Voorbeeld 1: Los op in 2x + 3i = 5x + 6i -3x = 3i x = -i Voorbeeld 2: Los op in 4x 2 + 12x + 15 = 0 4x 2 + 12x + 9 + 6 = 0 (2x + 3) 2 + 6 = 0 (2x + 3) 2 = -6 (2x + 3) 2 = 6i 2 2x + 3 =

Nadere informatie

Lineaire algebra 1 najaar Complexe getallen

Lineaire algebra 1 najaar Complexe getallen Lineaire algebra 1 najaar 2008 Complexe getallen Iedereen weet, dat kwadraten van getallen positieve getallen zijn. Dat is vaak erg praktisch, we weten bijvoorbeeld dat de functie f(x) := x 2 + 1 steeds

Nadere informatie

Complexe getallen. 5.1 Constructie van de complexe getallen

Complexe getallen. 5.1 Constructie van de complexe getallen Les 5 Complexe getallen Iedereen weet, dat kwadraten van getallen positieve getallen zijn. Dat is vaak erg praktisch, we weten bijvoorbeeld dat de functie f(x) := x 2 +1 steeds positief is en in het bijzonder

Nadere informatie

Complexe e-macht en complexe polynomen

Complexe e-macht en complexe polynomen Aanvulling Complexe e-macht en complexe polynomen Dit stuk is een uitbreiding van Appendix I, Complex Numbers De complexe e-macht wordt ingevoerd en het onderwerp polynomen wordt in samenhang met nulpunten

Nadere informatie

Aanvulling bij de cursus Calculus 1. Complexe getallen

Aanvulling bij de cursus Calculus 1. Complexe getallen Aanvulling bij de cursus Calculus 1 Complexe getallen A.C.M. Ran In dit dictaat worden complexe getallen behandeld. Ook in het Calculusboek van Adams kun je iets over complexe getallen lezen, namelijk

Nadere informatie

5.1 Constructie van de complexe getallen

5.1 Constructie van de complexe getallen Les 5 Complexe getallen Iedereen weet, dat kwadraten van getallen positieve getallen zijn. Dat is vaak erg praktisch, we weten bijvoorbeeld dat de functie f(x) := x 2 +1 steeds positief is en in het bijzonder

Nadere informatie

Les 1 Kwadraat afsplitsen en Verzamelingen

Les 1 Kwadraat afsplitsen en Verzamelingen Vwo 5 / Havo 4 Wis D Hoofdstuk 8 : Complexe getallen Pagina van Les Kwadraat afsplitsen en Verzamelingen Definities Verzamelingen Er zijn verschillende verzamelingen N = Natuurlijke getallen =,2,,.. Z

Nadere informatie

6 Complexe getallen. 6.1 Definitie WIS6 1

6 Complexe getallen. 6.1 Definitie WIS6 1 WIS6 1 6 Complexe getallen 6.1 Definitie Rekenen met paren De vergelijking x 2 + 1 = 0 heeft geen oplossing in de verzameling R der reële getallen (vierkantsvergelijking met negatieve discriminant). We

Nadere informatie

Mathematical Modelling

Mathematical Modelling 1 / 64 Mathematical Modelling Ruud van Damme Creation date: 09-11-09 2 / 64 Niet overal analytisch: een rangschikking 2. De hoofdklasse A: rationale functies: f (z) = z5 + z 2 + 3z + 4 z 3 + 4z 2 + 5z

Nadere informatie

4 + 3i 4 3i (7 + 24i)(4 3i) 4 + 3i

4 + 3i 4 3i (7 + 24i)(4 3i) 4 + 3i COMPLEXE GETALLEN Invoering van de complexe getallen Definitie Optellen en vermenigvuldigen Delen De complexe getallen zijn al behoorlijk oud; in de zestiende eeuw doken ze op bij het oplossen van algebraïsche

Nadere informatie

Mathematical Modelling

Mathematical Modelling 1 / 94 Mathematical Modelling Ruud van Damme Creation date: 15-09-09 2 / 94 Overzicht 1 Herhaling 2 Deels oud, deels nieuw integreren 3 Lijnintegralen 3 / 94 Waarschuwing vooraf! Dit college heeft een

Nadere informatie

Hoofdstuk 8 : Complexe getallen

Hoofdstuk 8 : Complexe getallen 1 Hoofdstuk 8 : Complexe getallen Les 1 Kwadraat afsplitsen en Verzamelingen Definities Verzamelingen Er zijn verschillende verzamelingen getallen : (1) N = Natuurlijke getallen = 1,2,3,.. (2) Z = Gehele

Nadere informatie

2 Modulus en argument

2 Modulus en argument Modulus en argument Verkennen Modulus en argument Inleiding Verkennen Probeer zelf te bedenken hoe je een complex getal kunt opschrijven vanuit de draaihoek en de lengte van de bijbehorende vector. Uitleg

Nadere informatie

8.1 Rekenen met complexe getallen [1]

8.1 Rekenen met complexe getallen [1] 8.1 Rekenen met complexe getallen [1] Natuurlijke getallen: Dit zijn alle positieve gehele getallen en nul. 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6,... Het symbool voor de natuurlijke getallen is Gehele getallen: Dit zijn

Nadere informatie

Praktische opdracht Wiskunde B Complexe Getallen

Praktische opdracht Wiskunde B Complexe Getallen Praktische opdracht Wiskunde B Complexe Get Praktische-opdracht door een scholier 1750 woorden 12 mei 2003 5,2 86 keer beoordeeld Vak Wiskunde B Inleiding Deze praktische opdracht wiskunde heeft als onderwerp:

Nadere informatie

Wiskunde 2 voor kunstmatige intelligentie (BKI 316) Bernd Souvignier

Wiskunde 2 voor kunstmatige intelligentie (BKI 316) Bernd Souvignier Wiskunde 2 voor kunstmatige intelligentie (BKI 316) Bernd Souvignier najaar 2004 Deel I Voortgezette Analyse Les 1 Complexe getallen Iedereen weet, dat kwadraten van getallen positieve getallen zijn. Dat

Nadere informatie

TW2040: Complexe Functietheorie

TW2040: Complexe Functietheorie TW2040: Complexe Functietheorie week 4.1, donderdag K. P. Hart Faculteit EWI TU Delft Delft, 21 april, 2016 K. P. Hart TW2040: Complexe Functietheorie 1 / 32 Outline 1 K. P. Hart TW2040: Complexe Functietheorie

Nadere informatie

z 1 z 2 r 2 r 1 z 2 z 1 r 1 r 2

z 1 z 2 r 2 r 1 z 2 z 1 r 1 r 2 Lesbrief 10 Complexe getallen 1 Het complexe vlak Zoals we ons reële getallen kunnen voorstellen als de punten van een lijn waarop 0 en 1 zijn vastgelegd, zo kunnen we ons de complexe getallen voorstellen

Nadere informatie

1E HUISWERKOPDRACHT CONTINUE WISKUNDE

1E HUISWERKOPDRACHT CONTINUE WISKUNDE E HUISWERKOPDRACHT CONTINUE WISKUNDE Uiterste inleverdatum dinsdag oktober, voor het begin van het college N.B. Je moet de hele uitwerking opschrijven en niet alleen het antwoord geven. Je moet het huiswerk

Nadere informatie

Je moet nu voor jezelf een overzicht zien te krijgen over het onderwerp Complexe getallen. Een eigen samenvatting maken is nuttig.

Je moet nu voor jezelf een overzicht zien te krijgen over het onderwerp Complexe getallen. Een eigen samenvatting maken is nuttig. 6 Totaalbeeld Samenvatten Je moet nu voor jezelf een overzicht zien te krijgen over het onderwerp Complexe getallen. Een eigen samenvatting maken is nuttig. Begrippenlijst: 21: complex getal reëel deel

Nadere informatie

10.0 Voorkennis. cos( ) = -cos( ) = -½ 3. [cos is x-coördinaat] sin( ) = -sin( ) = -½ 3. [sin is y-coördinaat] Willem-Jan van der Zanden

10.0 Voorkennis. cos( ) = -cos( ) = -½ 3. [cos is x-coördinaat] sin( ) = -sin( ) = -½ 3. [sin is y-coördinaat] Willem-Jan van der Zanden 10.0 Voorkennis 5 1 6 6 cos( ) = -cos( ) = -½ 3 [cos is x-coördinaat] 5 1 3 3 sin( ) = -sin( ) = -½ 3 [sin is y-coördinaat] 1 Voorbeeld 1: Getekend is de lijn k: y = ½x 1. De richtingshoek α van de lijn

Nadere informatie

De wortel uit min één. Jaap Top

De wortel uit min één. Jaap Top De wortel uit min één Jaap Top IWI-RuG & DIAMANT j.top@rug.nl 20 maart 2007 1 Marten Toonder, verhaal de minionen (1980) 2 3 4 5 Twee manieren om complexe getallen te beschrijven: algebraïsch, als uitdrukkingen

Nadere informatie

Aanvulling aansluitingscursus wiskunde. A.C.M. Ran

Aanvulling aansluitingscursus wiskunde. A.C.M. Ran Aanvulling aansluitingscursus wiskunde A.C.M. Ran 1 In dit dictaat worden twee onderwerpen behandeld die niet in het boek voor de Aansluitingscursus staan. Die onderwerpen zijn: complexe getallen en volledige

Nadere informatie

4051CALC1Y Calculus 1

4051CALC1Y Calculus 1 4051CALC1Y Calculus 1 College 1 2 september 2014 1 Even voorstellen Theresia van Essen Docent bij Technische Wiskunde Aanwezig op maandag en donderdag EWI 04.130 j.t.vanessen@tudelft.nl Slides op http://homepage.tudelft.nl/v9r7r/

Nadere informatie

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica. Uitwerking Tentamen Calculus, 2DM10, maandag 22 januari 2007

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica. Uitwerking Tentamen Calculus, 2DM10, maandag 22 januari 2007 TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Uitwerking Tentamen Calculus, DM, maandag januari 7. (a) Gevraagd is het polynoom f() + f () (x ) + f (x ). Een eenvoudige rekenpartij

Nadere informatie

Complexe getallen. José Lagerberg. November, Universiteit van Amsterdam. José Lagerberg (FNWI) Complexe getallen November, / 30

Complexe getallen. José Lagerberg. November, Universiteit van Amsterdam. José Lagerberg (FNWI) Complexe getallen November, / 30 Complexe getallen José Lagerberg Universiteit van Amsterdam November, 2017 José Lagerberg (FNWI) Complexe getallen November, 2017 1 / 30 1 Complexe getallen en complexe e-machten Complexe getallen en complexe

Nadere informatie

Complexe getallen: oefeningen

Complexe getallen: oefeningen Complexe getallen: oefeningen Hoofdstuk 2 Praktisch rekenen met complexe getallen 2.1 Optelling en aftrekking (modeloplossing) 1. Gegeven zijn de complexe getallen z 1 = 2 + i en z 2 = 2 3i. Bereken de

Nadere informatie

Zomercursus Wiskunde. Module 8 Complexe getallen (versie 22 augustus 2011)

Zomercursus Wiskunde. Module 8 Complexe getallen (versie 22 augustus 2011) Katholieke Universiteit Leuven September 2011 Module 8 Complexe getallen (versie 22 augustus 2011) Inhoudsopgave 1 De getallenverzameling C 1 2 Het complex vlak of het vlak van Gauss 7 3 Vierkantsvergelijkingen

Nadere informatie

1. (a) Gegeven z = 2 2i, w = 1 i 3. Bereken z w. (b) Bepaal alle complexe getallen z die voldoen aan z 3 8i = 0.

1. (a) Gegeven z = 2 2i, w = 1 i 3. Bereken z w. (b) Bepaal alle complexe getallen z die voldoen aan z 3 8i = 0. Radboud Universiteit Nijmegen Tentamen Calculus NWI-NP003B 4 november 04,.30 5.30 Het gebruik van een rekenmachine/gr, telefoon, boek, aantekeningen e.d. is niet toegestaan. Geef precieze argumenten en

Nadere informatie

Complexe functies. 2.1 Benadering door veeltermen

Complexe functies. 2.1 Benadering door veeltermen Wiskunde voor kunstmatige intelligentie, Les Complexe functies Nadat we de complexe getallen hebben leren kennen, is het een voor de hand liggende vraag of hiervoor net als voor de reële getallen ook functies

Nadere informatie

ProefToelatingstoets Wiskunde B

ProefToelatingstoets Wiskunde B Uitwerking ProefToelatingstoets Wiskunde B Hulpmiddelen :tentamenpapier,kladpapier, een eenvoudige rekenmachine (dus geen grafische of programmeerbare rekenmachine) De te bepalen punten per opgave staan

Nadere informatie

Tentamen Calculus 2 25 januari 2010, 9:00-12:00 uur

Tentamen Calculus 2 25 januari 2010, 9:00-12:00 uur Tentamen Calculus 5 januari 00, 9:00 -:00 uur Je mag geen rekenapparaat gebruiken. De opgaven t.e.m. 6 tellen allemaal even zwaar. Vermeld op elk papier dat je inlevert je naam en je studentnummer. Geef

Nadere informatie

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica. Tentamen Functietheorie (2Y480) op 23 januari 2002,

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica. Tentamen Functietheorie (2Y480) op 23 januari 2002, TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Tentamen Functietheorie (2Y8) op 23 januari 22, 9.-2. uur De uitwerkingen der opgaven dienen duidelijk geformuleerd en overzichtelijk

Nadere informatie

TENTAMEN ANALYSE 1. dinsdag 3 april 2007,

TENTAMEN ANALYSE 1. dinsdag 3 april 2007, TENTAMEN ANALYSE. dinsdag april 2007, 4.00-7.00. Het tentamen bestaat uit twee gedeelten: de eerste vijf opgaven gaan over de stof van het eerste gedeelte van het college. De laatste vijf opgaven gaan

Nadere informatie

Zelftest wiskunde voor Wiskunde, Fysica en Sterrenkunde

Zelftest wiskunde voor Wiskunde, Fysica en Sterrenkunde In onderstaande zelftest zijn de vragen gebundeld die als voorbeeldvragen zijn opgenomen in de bijhorende overzichten van de verwachte voorkennis wiskunde. Naast de vragen over strikt noodzakelijke voorkennis,

Nadere informatie

Complexe eigenwaarden

Complexe eigenwaarden Complexe eigenwaarden Tot nu toe hebben we alleen reële getallen toegelaten als eigenwaarden van een matrix Het is echter vrij eenvoudig om de definitie uit te breiden tot de complexe getallen Een consequentie

Nadere informatie

TW2040: Complexe Functietheorie

TW2040: Complexe Functietheorie TW2040: Complexe Functietheorie week 4.1, maandag K. P. Hart Faculteit EWI TU Delft Delft, 18 april, 2016 K. P. Hart TW2040: Complexe Functietheorie 1 / 31 Outline 1 Section I.1 Complex numbers K. P. Hart

Nadere informatie

K.0 Voorkennis. Herhaling rekenregels voor differentiëren:

K.0 Voorkennis. Herhaling rekenregels voor differentiëren: K.0 Voorkennis Herhaling rekenregels voor differentiëren: f ( ) a f '( ) 0 n f ( ) a f '( ) na n f ( ) c g( ) f '( ) c g'( ) f ( ) g( ) h( ) f '( ) g'( ) h'( ) ( som regel) p( ) f ( ) g( ) p'( ) f '( )

Nadere informatie

Functies van één veranderlijke

Functies van één veranderlijke Functies van één veranderlijke 952600 Docent : Anton Stoorvogel E-mail: A.A.Stoorvogel@utwente.nl /46 Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica EWI Kunnen we elke integraal oplossen? Z e x x dx Z e x2 dx

Nadere informatie

Mathematical Modelling

Mathematical Modelling 1 / 104 Mathematical Modelling Ruud van Damme Creation date: 27-09-09 2 / 104 Waarschuwing vooraf Weer plaatjes dus opgelet! En: x F F x want anders worden de formules te lang... En: ik hoop dat ik consistent

Nadere informatie

Willem van Ravenstein

Willem van Ravenstein Willem van Ravenstein 1. Variabelen Rekenen is het werken met getallen. Er zijn vier hoofdbewerkingen: optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen. Verder ken je de bewerkingen machtsverheffen en worteltrekken.

Nadere informatie

Lineaire algebra I (wiskundigen)

Lineaire algebra I (wiskundigen) Lineaire algebra I (wiskundigen) Toets, donderdag 22 oktober, 2009 Oplossingen (1) Zij V het vlak in R 3 door de punten P 1 = (1, 2, 1), P 2 = (0, 1, 1) en P 3 = ( 1, 1, 3). (a) Geef een parametrisatie

Nadere informatie

More points, lines, and planes

More points, lines, and planes More points, lines, and planes Make your own pictures! 1. Lengtes en hoeken In het vorige college hebben we het inwendig product (inproduct) gedefinieerd. Aan de hand daarvan hebben we ook de norm (lengte)

Nadere informatie

Wiskunde 2 voor kunstmatige intelligentie (BKI 316)

Wiskunde 2 voor kunstmatige intelligentie (BKI 316) Wiskunde voor kunstmatige intelligentie (BKI 36) Bernd Souvignier najaar 4 Inhoud I Voortgezette Analyse 3 Les Complexe getallen.......................... 4. Constructie van de complexe getallen...........

Nadere informatie

TW2040: Complexe Functietheorie

TW2040: Complexe Functietheorie TW2040: Complexe Functietheorie week 4.6, maandag K. P. Hart Faculteit EWI TU Delft Delft, 30 mei, 2016 K. P. Hart TW2040: Complexe Functietheorie 1 / 33 Outline 1 2 Algemeenheden Gedrag op de rand Machtreeksen

Nadere informatie

K.1 De substitutiemethode [1]

K.1 De substitutiemethode [1] K. De substitutiemethode [] Voorbeeld : Differentieer de functie f() = ( + ) 5 Voor het differentiëren van deze functie gebruik je de kettingregel: Stap : Schrijf de functie f() als volgt: y = u 5 met

Nadere informatie

Complexe getallen in context

Complexe getallen in context Complexe getallen in context voor wiskunde D ( 5 VWO) R.A.C. Dames H. van Gendt Versie 4, juni 0 In deze vierde versie zijn alleen een aantal zetfouten verbeterd. Inhoudelijk is deze versie geheel gelijk

Nadere informatie

Wiskunde voor relativiteitstheorie

Wiskunde voor relativiteitstheorie Wiskunde voor relativiteitstheorie HOVO Utrecht Les 1: Goniometrie en vectoren Dr. Harm van der Lek vdlek@vdlek.nl Natuurkunde hobbyist Overzicht colleges 1. College 1 1. Goniometrie 2. Vectoren 2. College

Nadere informatie

e x x 2 cos 2 (sin t) cos(t) dt

e x x 2 cos 2 (sin t) cos(t) dt Radboud Universiteit Nijmegen Tentamen Calculus NWI-NP3B 5 november, 8.3.3 Het gebruik van een rekenmachine, telefoon en boeken) is niet toegestaan. Geef precieze argumenten en antwoorden. Maak uw redenering

Nadere informatie

Tentamen Wiskundige Technieken 1 Ma 6 nov 2017 Uitwerkingen

Tentamen Wiskundige Technieken 1 Ma 6 nov 2017 Uitwerkingen Tentamen Wiskundige Technieken Ma 6 nov 207 Uitwerkingen Normering voor 4 pt vragen (andere vragen naar rato): 4pt Goed begrepen en goed uitgevoerd met voldoende toelichting, eventueel enkele onbelangrijke

Nadere informatie

De wortel uit min één, Cardano, Kepler en Newton

De wortel uit min één, Cardano, Kepler en Newton De wortel uit min één, Cardano, Kepler en Newton Van de middelbare school kent iedereen wel de a, b, c-formule (hier en daar ook wel het kanon genoemd) voor de oplossingen van de vierkantsvergelijking

Nadere informatie

TW2040: Complexe Functietheorie

TW2040: Complexe Functietheorie TW2040: Complexe Functietheorie week 4.3, maandag K. P. Hart Faculteit EWI TU Delft Delft, 2 mei, 2016 K. P. Hart TW2040: Complexe Functietheorie 1 / 34 Outline 1 Conforme afbeeldingen 2 K. P. Hart TW2040:

Nadere informatie

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica. Functietheorie (2Y480) op 25 november 1998, uur.

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica. Functietheorie (2Y480) op 25 november 1998, uur. TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Functietheorie (2Y480) op 25 november 1998, 9.00-12.00 uur. Dit tentamen bestaat uit 5 opgaven. De uitwerkingen van deze opgaven dienen

Nadere informatie

voorkennis wiskunde voor Farmaceutische wetenschappen en Biomedische wetenschappen

voorkennis wiskunde voor Farmaceutische wetenschappen en Biomedische wetenschappen Onderstaand overzicht volgt de structuur van het boek Wiskundige basisvaardigheden met bijhorende website. Per hoofdstuk wordt de strikt noodzakelijke voorkennis opgelijst: dit is leerstof die gekend wordt

Nadere informatie

Aanvulling basiscursus wiskunde. A.C.M. Ran

Aanvulling basiscursus wiskunde. A.C.M. Ran Aanvulling basiscursus wiskunde A.C.M. Ran 1 In dit dictaat worden twee onderwerpen behandeld die niet in het boek voor de basiscursus (Basisboek wiskunde van Jan van de Craats en Rob Bosch) staan. Die

Nadere informatie

(2) Bepaal de absolute waarde van (1 + i) 10 + ( x x 1 = 1. (4) Bepaal lim

(2) Bepaal de absolute waarde van (1 + i) 10 + ( x x 1 = 1. (4) Bepaal lim Tentamen Calculus I, 4 februari 009, 9:00 :00. Schrijf op elk in te leveren blad je naam, en op het eerste blad het aantal ingeleverde bladen. Alle (negen) opgaven tellen even zwaar. Het gebruik van boek(en),

Nadere informatie

De wortel uit min één. Jaap Top

De wortel uit min één. Jaap Top De wortel uit min één Jaap Top JBI-RuG & DIAMANT j.top@rug.nl 19 april 2011 1 Marten Toonder, verhaal de minionen (1980) 2 3 4 5 Twee manieren om complexe getallen te beschrijven: algebraïsch, als uitdrukkingen

Nadere informatie

Inhoud college 4 Basiswiskunde. 2.6 Hogere afgeleiden 2.8 Middelwaardestelling 2.9 Impliciet differentiëren 4.9 Linearisatie

Inhoud college 4 Basiswiskunde. 2.6 Hogere afgeleiden 2.8 Middelwaardestelling 2.9 Impliciet differentiëren 4.9 Linearisatie Inhoud college 4 Basiswiskunde 2.6 Hogere afgeleiden 2.8 Middelwaardestelling 2.9 Impliciet differentiëren 4.9 Linearisatie 2 Basiswiskunde_College_4.nb 2.6 Hogere afgeleiden De afgeleide f beschrijft

Nadere informatie

Complexe getallen in context

Complexe getallen in context Complexe getallen in context voor wiskunde D ( 5 VWO) R.A.C. Dames H. van Gendt Versie, november 006 Deze module is ontwikkeld in opdracht van ctwo. Copyright 006 R.Dames en H. van Gendt Inhoud Inhoud...3

Nadere informatie

2E HUISWERKOPDRACHT CONTINUE WISKUNDE

2E HUISWERKOPDRACHT CONTINUE WISKUNDE 2E HUISWERKOPDRACHT CONTINUE WISKUNDE Inleverdatum maandag 8 oktober 2017 voor het college Niet losse velletjes aan elkaar vast. Je moet de hele uitwerking opschrijven en niet alleen het antwoord geven.

Nadere informatie

Bestaat er dan toch een wortel uit 1?

Bestaat er dan toch een wortel uit 1? Bestaat er dan toch een wortel uit 1? Complexe getallen en complexe functies Jan van de Craats Universiteit van Amsterdam, Open Universiteit CWI Vacantiecursus 2007 Wat zijn complexe getallen? Wat zijn

Nadere informatie

Examen G0O17D Wiskunde II (6sp) maandag 10 juni 2013, 8:30-12:30 uur

Examen G0O17D Wiskunde II (6sp) maandag 10 juni 2013, 8:30-12:30 uur Examen GO7D Wiskunde II (6sp maandag juni 3, 8:3-:3 uur Bachelor Biochemie & Biotechnologie Bachelor hemie, Bachelor Geologie Schakelprogramma Master Biochemie & Biotechnologie en Schakelprogramma Master

Nadere informatie

Overzicht Fourier-theorie

Overzicht Fourier-theorie B Overzicht Fourier-theorie In dit hoofdstuk geven we een overzicht van de belangrijkste resultaten van de Fourier-theorie. Dit kan als steun dienen ter voorbereiding op het tentamen. Fourier-reeksen van

Nadere informatie

Lineaire Algebra 1. Faculteit Wiskunde en Informatica Technische Universiteit Eindhoven

Lineaire Algebra 1. Faculteit Wiskunde en Informatica Technische Universiteit Eindhoven Lineaire Algebra 1 Faculteit Wiskunde en Informatica Technische Universiteit Eindhoven 2012-2013 ii Syllabus bij Lineaire Algebra 1 (2WF20) Inhoudsopgave 1 Complexe getallen 1 1.1 Rekenen met complexe

Nadere informatie

Examen Complexe Analyse (September 2008)

Examen Complexe Analyse (September 2008) Examen Complexe Analyse (September 2008) De examenvragen vind je op het einde van dit documentje. Omdat het hier over weinig studenten gaat, heb ik geen puntenverdeling meegegeven. Vraag. Je had eerst

Nadere informatie

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica. Uitwerking van het tentamen Functietheorie (2Y480) op ,

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica. Uitwerking van het tentamen Functietheorie (2Y480) op , 1 TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Uitwerking van het tentamen Functietheorie (2Y480) op 25-11-1998, 9.00-12.00 uur Opgave 1 1. Formuleer de Cauchy-Riemann-vergelijkingen.

Nadere informatie

Hertentamen Wiskundige Technieken 1 Donderdag 4 jan 2018, 9-12 uur

Hertentamen Wiskundige Technieken 1 Donderdag 4 jan 2018, 9-12 uur Hertentamen Wiskundige Technieken 1 Donderdag 4 jan 2018, 9-12 uur Normering voor 4 pt vragen (andere vragen naar rato): 4pt Goed begrepen en goed uitgevoerd met voldoende toelichting, eventueel enkele

Nadere informatie

Signalen en Transformaties

Signalen en Transformaties Signalen en Transformaties 201100109 Docent : Anton Stoorvogel E-mail: A.A.Stoorvogel@utwente.nl 1/29 Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica EWI Complexe getallen z D a C bi We definiëren de complex

Nadere informatie

Analytische Meetkunde. Wiskundedialoog Nijmegen, 13 juni 2017 Jeroen Spandaw

Analytische Meetkunde. Wiskundedialoog Nijmegen, 13 juni 2017 Jeroen Spandaw Analytische Meetkunde Wiskundedialoog Nijmegen, 13 juni 2017 Jeroen Spandaw (j.g.spandaw@tudelft.nl) Samenhangende Wiskunde Synthetische Meetkunde Vectoren Gonio Analyse Algebra Symmetrie Complexe Getallen

Nadere informatie

Hoofdstuk 1. Inleiding. Lichamen

Hoofdstuk 1. Inleiding. Lichamen Hoofdstuk 1 Lichamen Inleiding In Lineaire Algebra 1 en 2 heb je al kennis gemaakt met de twee belangrijkste begrippen uit de lineaire algebra: vectorruimte en lineaire afbeelding. In dit hoofdstuk gaan

Nadere informatie

OPGAVEN

OPGAVEN www.resolf.nl OPGAVEN Principe Het spel RESOLF is een wiskunde- en rekenspel gebaseerd op de principes van een puzzel. Het ontwerp van het spel is in de vorm van een graaf. Een graaf bestaat uit knopen

Nadere informatie

Calculus. P.J.I.M. de Paepe Korteweg de Vries Instituut Universiteit van Amsterdam

Calculus. P.J.I.M. de Paepe Korteweg de Vries Instituut Universiteit van Amsterdam Calculus P.J.I.M. de Paepe Korteweg de Vries Instituut Universiteit van Amsterdam 30 november 2006 Hoofdstuk 1 Complexe getallen 1.1 Introductie In dit hoofdstuk gaat het over complexe getallen. We voeren

Nadere informatie

FORMULARIUM. www.basiswiskunde.be. Inhoudsopgave. 1 Algebra 2. 2 Lineaire algebra 4. 3 Vlakke meetkunde 5. 4 Goniometrie 7. 5 Ruimtemeetkunde 10

FORMULARIUM. www.basiswiskunde.be. Inhoudsopgave. 1 Algebra 2. 2 Lineaire algebra 4. 3 Vlakke meetkunde 5. 4 Goniometrie 7. 5 Ruimtemeetkunde 10 FORMULARIUM wwwbasiswiskundebe Inhoudsopgave Algebra 2 2 Lineaire algebra 4 3 Vlakke meetkunde 5 4 Goniometrie 7 5 Ruimtemeetkunde 0 6 Reële functies 2 7 Analyse 3 8 Logica en verzamelingen 6 9 Kansrekening

Nadere informatie

Wiskunde voor relativiteitstheorie

Wiskunde voor relativiteitstheorie Wiskunde voor relativiteitstheorie Utrecht Les : Goniometrie en vectoren Dr. Harm van der Lek vdlek@vdlek.nl Natuurkunde hobbyist verzicht colleges. College. Goniometrie 2. Vectoren 2. College 2. Matrixen

Nadere informatie

Kies voor i een willekeurige index tussen 1 en r. Neem het inproduct van v i met de relatie. We krijgen

Kies voor i een willekeurige index tussen 1 en r. Neem het inproduct van v i met de relatie. We krijgen Hoofdstuk 95 Orthogonaliteit 95. Orthonormale basis Definitie 95.. Een r-tal niet-triviale vectoren v,..., v r R n heet een orthogonaal stelsel als v i v j = 0 voor elk paar i, j met i j. Het stelsel heet

Nadere informatie

2 Kromming van een geparametriseerde kromme in het vlak. Veronderstel dat een kromme in het vlak gegeven is door een parametervoorstelling

2 Kromming van een geparametriseerde kromme in het vlak. Veronderstel dat een kromme in het vlak gegeven is door een parametervoorstelling TU/e technische universiteit eindhoven Kromming Extra leerstof bij het vak Wiskunde voor Bouwkunde (DB00) 1 Inleiding De begrippen kromming en kromtestraal worden in het boek Calculus behandeld in hoofdstuk

Nadere informatie

TW2040: Complexe Functietheorie

TW2040: Complexe Functietheorie TW2040: Complexe Functietheorie week 4.10, donderdag K. P. Hart Faculteit EWI TU Delft Delft, 23 juni, 2016 K. P. Hart TW2040: Complexe Functietheorie 1 / 46 Outline 1 2 3 K. P. Hart TW2040: Complexe Functietheorie

Nadere informatie

12. Uitwerkingen van de opgaven

12. Uitwerkingen van de opgaven 12. Uitwerkingen van de opgaven 12.1. Uitwerkingen opgaven van hoofdstuk 3 Opgave 3.1 3,87 0,152 641, 2 Bereken met behulp van Maxima: 2,13 7,29 78 0,62 45 (%i1) 3.87*0.152*641.2/(2.13*7.29*78*0.62*45);

Nadere informatie

In dit college bekijken we een aantal technieken om integralen te bepalen van trigonometrische functies en van rationale functies.

In dit college bekijken we een aantal technieken om integralen te bepalen van trigonometrische functies en van rationale functies. 03 college 5: meer technieken In dit college bekijken we een aantal technieken om integralen te bepalen van trigonometrische functies en van rationale functies. Opmerking over de notatie. Net als in het

Nadere informatie

Wiskundige Technieken 1 Uitwerkingen Tentamen 4 november 2013

Wiskundige Technieken 1 Uitwerkingen Tentamen 4 november 2013 Wiskundige Technieken Uitwerkingen Tentamen 4 november 0 Normering voor 4 pt vragen andere vragen naar rato): 4pt pt pt pt 0pt goed begrepen én goed uitgevoerd, eventueel met of onbelangrijke rekenfoutjes

Nadere informatie

Tentamen Functies en Reeksen

Tentamen Functies en Reeksen Tentamen Functies en Reeksen 6 november 204, 3:30 6:30 uur Schrijf op ieder vel je naam en bovendien op het eerste vel je studentnummer, de naam van je practicumleider (Arjen Baarsma, KaYin Leung, Roy

Nadere informatie

Oefenzitting 2: Parametrisaties.

Oefenzitting 2: Parametrisaties. Oefenzitting : Parametrisaties. Modeloplossingen Oefening.5:. Beschouw vooreerst de cirkel C in het xz-vlak met straal r en middelpunt (x, y, z) = (R,, ) (zie Figuur ). De parametrisatie van C wordt dan

Nadere informatie

COMPLEXE GETALLEN. voor Wiskunde D. Jan van de Craats

COMPLEXE GETALLEN. voor Wiskunde D. Jan van de Craats COMPLEXE GETALLEN voor Wiskunde D Jan van de Craats Herziene versie, 3 augustus 007 Illustraties en LATEX-opmaak: Jan van de Craats Prof. dr. J. van de Craats is hoogleraar in de wiskunde aan de Universiteit

Nadere informatie

Examen Complexe Analyse vrijdag 20 juni 2014, 14:00 18:00 uur Auditorium De Molen. Het examen bestaat uit 4 schriftelijke vragen.

Examen Complexe Analyse vrijdag 20 juni 2014, 14:00 18:00 uur Auditorium De Molen. Het examen bestaat uit 4 schriftelijke vragen. Examen Complexe Analyse vrijdag 0 juni 04, 4:00 8:00 uur Auditorium De Molen Naam: Studierichting: Het examen bestaat uit 4 schriftelijke vragen. Elke vraag telt even zwaar mee. Het boek Visual Complex

Nadere informatie

Paragraaf K.1 : Substitutiemethode

Paragraaf K.1 : Substitutiemethode Hoofdstuk K Voortgezette Integraalrekening (V5 Wis B) Pagina van 8 Paragraaf K. : Substitutiemethode Stappenplan voor de substitutiemethode : () Neem y = formule (bij kettingregel noem je deze formule

Nadere informatie

Wiskundige Technieken 1 Uitwerkingen Hertentamen 23 december 2014

Wiskundige Technieken 1 Uitwerkingen Hertentamen 23 december 2014 Wiskundige Technieken Uitwerkingen Hertentamen 3 december 04 Normering voor 4 pt vragen andere vragen naar rato: 4pt 3pt pt pt 0pt goed begrepen én goed uitgevoerd, eventueel met enkele onbelangrijke rekenfoutjes

Nadere informatie

IJkingstoets Wiskunde-Informatica-Fysica september 2018: algemene feedback

IJkingstoets Wiskunde-Informatica-Fysica september 2018: algemene feedback IJkingstoets wiskunde-informatica-fysica september 8 - reeks - p. IJkingstoets Wiskunde-Informatica-Fysica september 8: algemene feedback Positionering ten opzichte van andere deelnemers In totaal namen

Nadere informatie

De meetkunde van de. derdegraadsvergelijking

De meetkunde van de. derdegraadsvergelijking Jan van de Craats De meetkunde van de derdegraadsvergelijking 22 februari 2007 Algemene (complexe) derdegraadsvergelijking met a 1, a 2, a 3 C z 3 3a 1 z 2 + 3a 2 z a 3 = 0 Oplossingen z 1, z 2, z 3 Dan

Nadere informatie

P is nu het punt waarvan de x-coördinaat gelijk is aan die van het punt X en waarvan de y-coördinaat gelijk is aan AB (inclusief het teken).

P is nu het punt waarvan de x-coördinaat gelijk is aan die van het punt X en waarvan de y-coördinaat gelijk is aan AB (inclusief het teken). Inhoud 1. Sinus-functie 1 2. Cosinus-functie 3 3. Tangens-functie 5 4. Eigenschappen 4.1. Verband tussen goniometrische verhoudingen en goniometrische functies 8 4.2. Enkele eigenschappen van de sinus-functie

Nadere informatie

Antwoorden. 1. Rekenen met complexe getallen

Antwoorden. 1. Rekenen met complexe getallen 1. Rekenen met complexe getallen 1.1 a. 9 b. 9 c. 16 d. i e. 1 1. a. 1 b. 3 c. 1 d. 4 3 e. 3 4 1.3 a. 3 i b. 3 i c. i d. 5 i e. 15 i 1.4 a. 33 i b. 7 i c. 4 3 i d. 3 5 i e. 5 3 i 1.5 a. 1 ± i b. ± i c.

Nadere informatie

Complexe functies. f(z) = z 3 + z 2. zien. Invullen van z = x + iy geeft

Complexe functies. f(z) = z 3 + z 2. zien. Invullen van z = x + iy geeft Wiskunde voor kunstmatige intelligentie, 7/8 Les 6 Complexe functies Nadat we de complexe getallen hebben leren kennen, is het een voor de hand liggende vraag of hiervoor net als voor de reële getallen

Nadere informatie

Matrices en Stelsel Lineaire Vergelijkingen

Matrices en Stelsel Lineaire Vergelijkingen Complexe Getallen Wat is de modulus van een complex getal? Hoe deel je twee complexe getallen? Wat is de geconjugeerde van een complex getal? Hoe kan je z z ook schrijven? Wat is de vergelijking van een

Nadere informatie

1.1 Definities en benamingen 9 Oefeningen Cirkel door drie punten 13 Oefeningen 14

1.1 Definities en benamingen 9 Oefeningen Cirkel door drie punten 13 Oefeningen 14 INHOUD 1 De cirkel 9 1.1 Definities en benamingen 9 Oefeningen 11 1.2 Cirkel door drie punten 13 Oefeningen 14 1.3 Onderlinge ligging van een rechte en een cirkel 20 1.3.1 Aantal snijpunten van een rechte

Nadere informatie

Radboud Universiteit Nijmegen Tentamen Calculus 1 NWI-NP003B 4 januari 2013,

Radboud Universiteit Nijmegen Tentamen Calculus 1 NWI-NP003B 4 januari 2013, Radboud Universiteit Nijmegen Tentamen Calculus 1 NWI-NP003B 4 januari 013, 8.30 11.30 Het gebruik van een rekenmachine, telefoon en boek(en) is niet toegestaan. Geef precieze argumenten en antwoorden.

Nadere informatie

Technische Universiteit Delft Tentamen Calculus TI1106M - Uitwerkingen. 2. Geef berekeningen en beargumenteer je antwoorden.

Technische Universiteit Delft Tentamen Calculus TI1106M - Uitwerkingen. 2. Geef berekeningen en beargumenteer je antwoorden. Technische Universiteit elft Tentamen Calculus TI06M - Uitwerkingen Opmerkingen:. Het gebruik van de rekenmachine is NIET toegestaan.. Geef berekeningen en beargumenteer je antwoorden. 3. Bij iedere vraag

Nadere informatie

Derive in ons wiskundeonderwijs Christine Decraemer

Derive in ons wiskundeonderwijs Christine Decraemer Dag van de Wiskunde 003 de en 3 de graad Module 6: Eerste sessie Derive in ons wiskundeonderwijs Christine Decraemer Je kunt Derive het best vergelijken met een uitgebreid rekentoestel. Niet enkel numerieke,

Nadere informatie

Examen Wiskundige Basistechniek 15 oktober 2011

Examen Wiskundige Basistechniek 15 oktober 2011 Examen Wiskundige Basistechniek 15 oktober 2011 vraag 1: Gegeven is het complex getal ω = exp(i π 5 ). vraag 1.1: Als we in het complexe vlak het punt P met cartesiaanse coördinaten (x, y) vereenzelvigen

Nadere informatie

Poolcoördinaten (kort)

Poolcoördinaten (kort) Poolcoördinaten (kort) WISNET-HBO update juli 2013 Carthesiaanse coördinaten In het algemeen gebruiken we voor de plaatsbepaling in het platte vlak de gewone (Carthesiaanse) coördinaten voor, in een rechthoekig

Nadere informatie