Mathematical Modelling

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Mathematical Modelling"

Transcriptie

1 1 / 94 Mathematical Modelling Ruud van Damme Creation date:

2 2 / 94 Overzicht 1 Herhaling 2 Deels oud, deels nieuw integreren 3 Lijnintegralen

3 3 / 94 Waarschuwing vooraf! Dit college heeft een hoog plaatjesgehalte, maar dat betekent (juist!) niet dat het gemakkelijk gaat worden

4 4 / 94 Waarschuwing vooraf! Dit college heeft een hoog plaatjesgehalte, maar dat betekent (juist!) niet dat het gemakkelijk gaat worden Erger nog: het vereist wat 3D-inzicht...

5 5 / 94 Waarschuwing vooraf! Dit college heeft een hoog plaatjesgehalte, maar dat betekent (juist!) niet dat het gemakkelijk gaat worden Erger nog: het vereist wat 3D-inzicht... O ja: ook ik heb (nu al) gemerkt dat er ineens 9 uur in een dag gaan; het rooster op woensdag is aangepast (5/6 6/7)

6 6 / 94 Overzicht 1 Herhaling 2 Deels oud, deels nieuw integreren 3 Lijnintegralen

7 7 / 94 Huiswerk/werkcollege4 uitwerkingen Deze staan onder uitwerkingenwerkcollege4.pdf hiernaast.

8 8 / 94 Overzicht 1 Herhaling 2 Deels oud, deels nieuw integreren 3 Lijnintegralen

9 9 / 94 Even opfrissen: definitie integraal

10 10 / 94 Even opfrissen: definitie integraal

11 11 / 94 Even opfrissen: definitie integraal I N k=1 F(x k ) b a N limiet N

12 12 / 94 Integreren (Ch 2.2) Bereken D f (x, y,...) dx dy...

13 13 / 94 Integreren (Ch 2.2) Bereken D f (x, y,...) dx dy... Maak een lijst van afgeleiden van alle functies en kijk of ie in de lijst staat

14 14 / 94 Integreren (Ch 2.2) Bereken D f (x, y,...) dx dy... Maak een lijst van afgeleiden van alle functies en kijk of ie in de lijst staat Partieel integreren: vooralsnog op rechte domeinen

15 15 / 94 Integreren (Ch 2.2) Bereken D f (x, y,...) dx dy... Maak een lijst van afgeleiden van alle functies en kijk of ie in de lijst staat Partieel integreren: vooralsnog op rechte domeinen Substitutie: vooral op mooie ( ronde ) domeinen

16 16 / 94 Integreren (Ch 2.2) Bereken D f (x, y,...) dx dy... Maak een lijst van afgeleiden van alle functies en kijk of ie in de lijst staat Partieel integreren: vooralsnog op rechte domeinen Substitutie: vooral op mooie ( ronde ) domeinen Als alles faalt: computer

17 17 / 94 Bereken Gebruik en integreer van a naar b: b a ofwel b a Partieel integreren (Ch 2.2) b a f (x) dx g (x)h(x) + g(x)h (x) = (g(x)h(x)) b g (x)h(x) dx+ g(x)h (x) dx = a g (x)h(x) dx = b a b a (g(x)h(x)) dx = g(x)h(x) b a g(x)h (x) dx + g(b)h(b) g(a)h(a)

18 Bereken Gebruik en integreer van a naar b: b a ofwel b a Partieel integreren (Ch 2.2) b a f (x) dx g (x)h(x) + g(x)h (x) = (g(x)h(x)) b g (x)h(x) dx+ g(x)h (x) dx = a g (x)h(x) dx = b a b a (g(x)h(x)) dx = g(x)h(x) b a g(x)h (x) dx + g(b)h(b) g(a)h(a) Lijkt alleen te kunnen in 1D of rechthoekige gebieden in 2 of 3D (??) 18 / 94

19 19 / 94 Integreren in meer dimensies (Ch 6) Bereken (voorbeeld: 2D) D f (x, y) dx dy waarbij D een bekend gebied. Voorbeeld: een cirkel rond de oorsprong met straal R.

20 20 / 94 Integreren in meer dimensies (Ch 6) Bereken (voorbeeld: 2D) D f (x, y) dx dy waarbij D een bekend gebied. Voorbeeld: een cirkel rond de oorsprong met straal R. Voor de hand ligt: x = r cos φ, y = r sin φ, r [0, R], φ [0, 2π[

21 21 / 94 Integreren in meer dimensies (Ch 6) Als x = r cos φ, y = r sin φ, r [0, R], φ [0, 2π[ dan is en [ ] [ xr x M = φ cos φ r sin φ = sin φ r cos φ y r y φ J = det M = r(cos 2 φ + sin 2 φ) = r ]

22 22 / 94 Jacobiaan (Ch 6, 10) Je voert een transformatie uit: x 1 (y 1,..., y D ) x 2 (y 1,..., y D )... x D (y 1,..., y D ) Dan: de eerste rij bevat alle afgeleiden van x 1 naar y 1,..., y D De tweede bevat alle afgeleiden van x 2 naar y 1,..., y D etc. en vervolgens is de Jacobiaan gelijk aan det(m).

23 Voorbeeld De lol van transformaties is dat integralen gemakkelijker worden. Merk op dat als x = r cos φ sin θ, y = r sin φ sin θ, er geldt dat J = r 2 sin θ en z = r cos θ x 2 + y 2 + z 2 = r 2 sin 2 θ(cos 2 φ + sin 2 φ) + r 2 cos 2 θ = r 2 I = = exp( x 2 y 2 z 2 ) x 2 + y 2 + z 2 V R 2π π 0 0 = 2π ( cos θ π 0) 0 dx dy dz exp( r 2 ) r 2 sin θ dθ dφ dr r R 0 exp( r 2 )r dr = (r 2 s) = 2π (1 exp( R2 )) = 2π(1 exp( R 2 )) 23 / 94

24 24 / 94 Conclusie Ch. 2, 6, 10 Meerdimensionale integralen:

25 25 / 94 Conclusie Ch. 2, 6, 10 Meerdimensionale integralen: Voor gemakkelijke ( rechte ) domeinen kan alles wat in 1D kan; partieel en substitutie

26 26 / 94 Conclusie Ch. 2, 6, 10 Meerdimensionale integralen: Voor gemakkelijke ( rechte ) domeinen kan alles wat in 1D kan; partieel en substitutie Voor mooie ( ronde ) domeinen kan substitutie ook; (Jacobiaan berekenen)

27 27 / 94 Conclusie Ch. 2, 6, 10 Meerdimensionale integralen: Voor gemakkelijke ( rechte ) domeinen kan alles wat in 1D kan; partieel en substitutie Voor mooie ( ronde ) domeinen kan substitutie ook; (Jacobiaan berekenen) Wat voor woestere domeinen??

28 28 / 94 Conclusie Ch. 2, 6, 10 Meerdimensionale integralen: Voor gemakkelijke ( rechte ) domeinen kan alles wat in 1D kan; partieel en substitutie Voor mooie ( ronde ) domeinen kan substitutie ook; (Jacobiaan berekenen) Wat voor woestere domeinen?? En: willen we niet anderssoortige integralen kunnen?

29 29 / 94 Conclusie Ch. 2, 6, 10 Meerdimensionale integralen: Voor gemakkelijke ( rechte ) domeinen kan alles wat in 1D kan; partieel en substitutie Voor mooie ( ronde ) domeinen kan substitutie ook; (Jacobiaan berekenen) Wat voor woestere domeinen?? En: willen we niet anderssoortige integralen kunnen? Hoofdstuk 11 uit Riley.

30 30 / 94 Even opfrissen: scalaire functies in 2D

31 31 / 94 Even opfrissen: scalaire functies in 2D

32 32 / 94 Complexe functies in 2D: exp(z)

33 33 / 94 Vectorfuncties in 2D (of hoger) Krachten, snelheden, versnellingen zijn vectoren; bv. [ u(x, y), v(x, y) ] en [ u(x, y, z), v(x, y, z), w(x, y, z) ]

34 34 / 94 Vectorfuncties in 2D (of hoger) Krachten, snelheden, versnellingen zijn vectoren; bv. [ u(x, y), v(x, y) ] en [ u(x, y, z), v(x, y, z), w(x, y, z) ] Complexe functie G(z) heeft als argument een vector z = x + iy en resultaat ook u + iv;

35 35 / 94 Vectorfuncties in 2D (of hoger) Krachten, snelheden, versnellingen zijn vectoren; bv. [ u(x, y), v(x, y) ] en [ u(x, y, z), v(x, y, z), w(x, y, z) ] Complexe functie G(z) heeft als argument een vector z = x + iy en resultaat ook u + iv; Teken in elk punt x, y een pijltje in de richting van de vector en neem de lengte van de pijl evenredig aan de lengte van het vectorveld.

36 Vectorfuncties in 2D (of hoger) Krachten, snelheden, versnellingen zijn vectoren; Complexe functie G(z) heeft als argument een vector z = x + iy en resultaat ook u + iv; (dus: alleen 2D) 36 / 94

37 37 / 94 Vectorfuncties in 2D (of hoger) Krachten, snelheden, versnellingen zijn vectoren; Complexe functie G(z) heeft als argument een vector z = x + iy en resultaat ook u + iv; (dus: alleen 2D)

38 38 / 94 Lijnintegralen Deze week in dit theater: lijnintegralen en nog meer van dat soort integralen Wellicht helpt het ook bij het vak ECS (kwartiel 2); ik zal de wiskunde benadrukken en in ECS gaat het om de fysica

39 39 / 94 Overzicht 1 Herhaling 2 Deels oud, deels nieuw integreren 3 Lijnintegralen

40 40 / 94 Een woest domein in R 2

41 41 / 94 Een functie van twee variabelen G is hier enkelvoudig: bij elke x, y één functiewaarde, en niet twee (complex)

42 42 / 94 Een functie van twee variabelen G is hier enkelvoudig: bij elke x, y één functiewaarde, en niet twee (complex)

43 43 / 94 Een functie van twee variabelen G is hier enkelvoudig: bij elke x, y één functiewaarde, en niet twee (complex)

44 44 / 94 Integreren over 2 dimensies De integraal over het domein is gelijk aan het volume dat ingesloten is.

45 45 / 94 Integreren over de rand Wat is de integraal over (een deel van) de rand van het domein?

46 46 / 94 Definitie lijnintegraal Een gewone integraal in R 2 : een integraal over een gebied: dx dy. Antwoord is een getal, ofwel een scalar.

47 47 / 94 Definitie lijnintegraal Een gewone integraal in R 2 : een integraal over een gebied: dx dy. Antwoord is een getal, ofwel een scalar. Een lijn heeft een richting; is dus een vector.

48 48 / 94 Definitie lijnintegraal Een gewone integraal in R 2 : een integraal over een gebied: dx dy. Antwoord is een getal, ofwel een scalar. Een lijn heeft een richting; is dus een vector. De eenvoudigste integraal heeft de vorm: Q = G(x) dx C Integreer een scalar G langs de rand dx en het antwoord (Q ) is dus (?!) een vector

49 49 / 94 Definitie lijnintegraal

50 50 / 94 Definitie lijnintegraal

51 51 / 94 Definitie lijnintegraal

52 52 / 94 Definitie lijnintegraal

53 53 / 94 Definitie lijnintegraal

54 54 / 94 Definitie lijnintegraal

55 55 / 94 Q = C Definitie lijnintegraal N G(x) dx Q G(x k ) dx limiet N, dx 0 k=1

56 Definitie lijnintegraal Q = C G(x) dx Q N G(x k ) dx limiet N, dx 0 k=1 In de praktijk: kies een parametrizatie x(t) zodat x(a) en x(b) begin en einde zijn en je precies over de curve loopt: Q = G(x) dx C 56 / 94

57 Definitie lijnintegraal Q = C G(x) dx Q N G(x k ) dx limiet N, dx 0 k=1 In de praktijk: kies een parametrizatie x(t) zodat x(a) en x(b) begin en einde zijn en je precies over de curve loopt: Q = G(x) dx C we weten dx = x(t + dt)) x(t) = x (t) dt + O(dt 2 ); Taylor! 57 / 94

58 Definitie lijnintegraal Q = C G(x) dx Q N G(x k ) dx limiet N, dx 0 k=1 In de praktijk: kies een parametrizatie x(t) zodat x(a) en x(b) begin en einde zijn en je precies over de curve loopt: b Q = G(x) dx = G(x(t)) x (t) dt C we weten dx = x(t + dt)) x(t) = x (t) dt + O(dt 2 ); Taylor! a 58 / 94

59 59 / 94 Q = C G(x) dx Q Definitie lijnintegraal N G(x k ) dx limiet N, dx 0 k=1 In de praktijk: kies een parametrizatie x(t) zodat x(a) en x(b) begin en einde zijn en je precies over de curve loopt: b Q = G(x) dx = G(x(t)) x (t) dt C we weten dx = x(t + dt)) x(t) = x (t) dt + O(dt 2 ); Taylor! Het is dus niets anders dan de substitutieregel gebruiken: bij gewone integralen: f (x) dx f (x(t) x (t) dt a

60 60 / 94 Definitie lijnintegraal Q = C N G(x) dx Q G(x k ) dx limiet N, dx 0 ofwel na parametrizatie Q = k=1 b a G(x(t)) x (t) dt

61 61 / 94 Definitie lijnintegraal Q = C N G(x) dx Q G(x k ) dx limiet N, dx 0 ofwel na parametrizatie Q = k=1 b a G(x(t)) x (t) dt Als je de omgekeerde kant uit integreert:

62 62 / 94 Definitie lijnintegraal Q = C G(x) dx Q ofwel na parametrizatie Q = N G(x k ) dx limiet N, dx 0 k=1 b a G(x(t)) x (t) dt Als je de omgekeerde kant uit integreert: alle vectoren draaien om en dus min-teken! Net als gewoon integreren.

63 63 / 94 Definitie lijnintegraal: gesloten contour Q = C N G(x) dx Q G(x k ) dx limiet N, dx 0 k=1

64 64 / 94 Voorbeeld Gegeven is G(x, y) = x + y 2. Integreer deze langs O naar R = [ 2, 3 ] via een rechte lijn.

65 65 / 94 Voorbeeld Gegeven is G(x, y) = x + y 2. Integreer deze langs O naar R = [ 2, 3 ] via een rechte lijn. 1. Parametrizeer de curve: x(t) = [ 2t, 3t ] = 2t e x + 3t e y, met t [ 0, 1 ].

66 66 / 94 Voorbeeld Gegeven is G(x, y) = x + y 2. Integreer deze langs O naar R = [ 2, 3 ] via een rechte lijn. 1. Parametrizeer de curve: x(t) = [ 2t, 3t ] = 2t e x + 3t e y, met t [ 0, 1 ]. 2. Neem de afgeleide naar t: x(t) = [ 2t, 3t ] = 2t e x + 3t e y x (t) = 2 e x + 3 e y

67 67 / 94 Voorbeeld Gegeven is G(x, y) = x + y 2. Integreer deze langs O naar R = [ 2, 3 ] via een rechte lijn. 1. Parametrizeer de curve: x(t) = [ 2t, 3t ] = 2t e x + 3t e y, met t [ 0, 1 ]. 2. Neem de afgeleide naar t: x(t) = [ 2t, 3t ] = 2t e x + 3t e y x (t) = 2 e x + 3 e y 3. Nu is het invullen en rekenen: 1 I = (2t + (3t) 2 )(2 e x + 3 e y ) dt 0 = (t 2 + 3t 3 )(2 e x + 3 e y ) 1 = 8 e x + 12 e y 0

68 68 / 94 Voorbeeld Gegeven is G(x, y) = x + y 2. Integreer deze langs O naar R = [ 2, 3 ] via een rechte lijn.

69 69 / 94 Voorbeeld Gegeven is G(x, y) = x + y 2. Integreer deze langs O naar R = [ 2, 3 ] via een rechte lijn. 1. Parametrizeer de curve: x(t) = [ 2s 2, 3s 2 ] = 2s 2 e x + 3s 2 e y, met s [ 0, 1 ].

70 70 / 94 Voorbeeld Gegeven is G(x, y) = x + y 2. Integreer deze langs O naar R = [ 2, 3 ] via een rechte lijn. 1. Parametrizeer de curve: x(t) = [ 2s 2, 3s 2 ] = 2s 2 e x + 3s 2 e y, met s [ 0, 1 ]. 2. Als x(s) = [ 2s 2, 3s 2 ] = 2s 2 e x + 3s 2 e y geldt x (s) = 4s e x + 6s e y.

71 71 / 94 Voorbeeld Gegeven is G(x, y) = x + y 2. Integreer deze langs O naar R = [ 2, 3 ] via een rechte lijn. 1. Parametrizeer de curve: x(t) = [ 2s 2, 3s 2 ] = 2s 2 e x + 3s 2 e y, met s [ 0, 1 ]. 2. Als x(s) = [ 2s 2, 3s 2 ] = 2s 2 e x + 3s 2 e y geldt x (s) = 4s e x + 6s e y. 3. Nu is het rekenen: I = (2s 2 + (3s 2 ) 2 ) 2s (2 e x + 3 e y ) ds = (4s s 5 ) (2 e x + 3 e y ) ds 0 = (s 4 + 3s 6 )(2 e x + 3 e y ) 1 = 8 e x + 12 e y 0

72 72 / 94 Viermaal een vijf-minuten-vraag Gegeven is G(x, y) = x + y 2. Integreer deze langs O naar R volgens curve (a), (b), (c). Integreer G ook via pad (d): heen via (b) en terug via (c).

73 73 / 94 Vijf-minuten-vraag G(x, y) = x + y 2, pad a

74 74 / 94 Vijf-minuten-vraag G(x, y) = x + y 2, pad a 1. Pad: x(t) = [ t, 0 ], t [0, 2].

75 75 / 94 Vijf-minuten-vraag G(x, y) = x + y 2, pad a 1. Pad: x(t) = [ t, 0 ], t [0, 2]. 2. Afgeleide: x (t) = [ 1, 0 ].

76 76 / 94 Vijf-minuten-vraag G(x, y) = x + y 2, pad a 1. Pad: x(t) = [ t, 0 ], t [0, 2]. 2. Afgeleide: x (t) = [ 1, 0 ]. 3. Invullen en rekenen: 2 ( I a = t + 0 2) e x dt 0

77 77 / 94 Vijf-minuten-vraag G(x, y) = x + y 2, pad a 1. Pad: x(t) = [ t, 0 ], t [0, 2]. 2. Afgeleide: x (t) = [ 1, 0 ]. 3. Invullen en rekenen: 2 I a = (t + 0 2) e x dt = t2 0 0 e x = 2e x

78 78 / 94 Vijf-minuten-vraag G(x, y) = x + y 2, pad b

79 79 / 94 Vijf-minuten-vraag G(x, y) = x + y 2, pad b 1. Pad in twee delen: x(t) = [ t, t ], t [0, 1] en x(s) = [ 1, 1 ]+[ s, s ], s [0, 1]

80 80 / 94 Vijf-minuten-vraag G(x, y) = x + y 2, pad b 1. Pad in twee delen: x(t) = [ t, t ], t [0, 1] en x(s) = [ 1, 1 ]+[ s, s ], s [0, 1] 2. Afgeleide nemen: x (t) = e x e y, x (s) = e x + e y

81 81 / 94 Vijf-minuten-vraag G(x, y) = x + y 2, pad b 1. Pad in twee delen: x(t) = [ t, t ], t [0, 1] en x(s) = [ 1, 1 ]+[ s, s ], s [0, 1] 2. Afgeleide nemen: x (t) = e x e y, x (s) = e x + e y

82 82 / 94 Vijf-minuten-vraag G(x, y) = x + y 2, pad b 1. Pad in twee delen: x(t) = [ t, t ], t [0, 1] en x(s) = [ 1, 1 ]+[ s, s ], s [0, 1] 2. Afgeleide nemen: 3. Invullen: 1 0 x (t) = e x e y, x (s) = e x + e y ( t + t 2) (e x e y ) dt ( s (s 1) 2) (e x + e y ) ds

83 83 / 94 Vijf-minuten-vraag G(x, y) = x + y 2, pad b 1. Pad in twee delen: x(t) = [ t, t ], t [0, 1] en x(s) = [ 1, 1 ]+[ s, s ], s [0, 1] 2. Afgeleide nemen: 3. Invullen: 1 0 x (t) = e x e y, x (s) = e x + e y ( t + t 2) (e x e y ) dt + = (e x e y ) 1 0 ( s (s 1) 2) (e x + e y ) ds [ 1 2 t2 + 1 ] 1 [ 3 t3 + (e x + e y ) 2s s2 + 1 ] 1 3 s3 0

84 84 / 94 Vijf-minuten-vraag G(x, y) = x + y 2, pad b 1. Pad in twee delen: x(t) = [ t, t ], t [0, 1] en x(s) = [ 1, 1 ]+[ s, s ], s [0, 1] 2. Afgeleide nemen: 3. Invullen: 1 0 x (t) = e x e y, x (s) = e x + e y ( t + t 2) (e x e y ) dt + = (e x e y ) 1 [ 1 2 t2 + 1 ] 1 3 t3 + (e x + e y ) 0 = 5 6 (e x e y ) (e x + e y ) = 8 3 e x + e y = I b. 0 ( s (s 1) 2) (e x + e y ) ds [ 2s 1 2 s s3 ] 1 0

85 85 / 94 Vijf-minuten-vraag G(x, y) = x + y 2, pad c

86 86 / 94 Vijf-minuten-vraag G(x, y) = x + y 2, pad c 1. Pad: x(t) = [1 cos t, sin t ], t [0, π].

87 87 / 94 Vijf-minuten-vraag G(x, y) = x + y 2, pad c 1. Pad: x(t) = [1 cos t, sin t ], t [0, π]. 2. Afgeleide: x (t) = [ sin t, cos t ] = sin t e x + cos t e y.

88 88 / 94 Vijf-minuten-vraag G(x, y) = x + y 2, pad c 1. Pad: x(t) = [1 cos t, sin t ], t [0, π]. 2. Afgeleide: x (t) = [ sin t, cos t ] = sin t e x + cos t e y. 3. Invullen: π 0 (1 cos t + sin 2 t)(sin t e x + cos t e y ) dt

89 Vijf-minuten-vraag G(x, y) = x + y 2, pad c 3. Invullen: π 0 (1 cos t + sin 2 t)(sin t e x + cos t e y ) dt 89 / 94

90 90 / 94 Vijf-minuten-vraag G(x, y) = x + y 2, pad c 3. Invullen: π (1 cos t + sin 2 t)(sin t e x + cos t e y ) dt 0 Nu is het alleen nog rekenen: in e x (c = cos, s = sin): π [ (1 c + s 2 )s dt = c c2 1 3 s2 c 2 ] π 3 c =

91 91 / 94 Vijf-minuten-vraag G(x, y) = x + y 2, pad c 3. Invullen: π (1 cos t + sin 2 t)(sin t e x + cos t e y ) dt 0 Nu is het alleen nog rekenen: in e x (c = cos, s = sin): π [ (1 c + s 2 )s dt = c c2 1 3 s2 c 2 ] π 3 c = Nu is het alleen nog rekenen: in e y π [ (1 c + s 2 )c dt = s cs t + 1 ] π 3 s3 = π

92 Vijf-minuten-vraag G(x, y) = x + y 2, pad c 3. Invullen: π (1 cos t + sin 2 t)(sin t e x + cos t e y ) dt 0 Nu is het alleen nog rekenen: in e x (c = cos, s = sin): π [ (1 c + s 2 )s dt = c c2 1 3 s2 c 2 ] π 3 c = Nu is het alleen nog rekenen: in e y π [ (1 c + s 2 )c dt = s cs t + 1 ] π 3 s3 = π dus I c = 10 3 e x 1 2 πe y (Hm; kans op rekenfouten 0...) 92 / 94

93 93 / 94 Vijf-minuten-vraag, pad d (d) Gegeven is G(x, y) = x + y 2. Integreer deze langs O naar R via (b) en terug via (c).

94 94 / 94 Vijf-minuten-vraag, pad d (d) Gegeven is G(x, y) = x + y 2. Integreer deze langs O naar R via (b) en terug via (c). I d = I b I c = 8 ( 10 3 e x+e y 3 e x 1 ) 2 πe y = 2 3 e x+ ( ) π e y

Mathematical Modelling

Mathematical Modelling 1 / 104 Mathematical Modelling Ruud van Damme Creation date: 27-09-09 2 / 104 Waarschuwing vooraf Weer plaatjes dus opgelet! En: x F F x want anders worden de formules te lang... En: ik hoop dat ik consistent

Nadere informatie

Topologie in R n 10.1

Topologie in R n 10.1 Topologie in R n 10.1 Lengte x = (x 1,..., x n ) = x 2 1 + x2 2 + + x2 n Bol B(x 0, r) = {x : x x 0 < r} x 0 r p 1 p 3 p 1 p 2 S p 1 heet uitwendig punt p 2 heet inwendig punt p 3 heet randpunt p 1 p 3

Nadere informatie

Math D2 Gauss (Wiskunde leerlijn TOM) Deelnemende Modules: /FMHT/ / A. Oefententamen #2 Uitwerking

Math D2 Gauss (Wiskunde leerlijn TOM) Deelnemende Modules: /FMHT/ / A. Oefententamen #2 Uitwerking Math D Gauss Wiskunde leerlijn TOM Deelnemende Modules: 14-144/FMHT/14161/14144-1A Oefententamen # Uitwerking Vraagstuk 1. tel de doorsnijding van de oppervlakken x + y + z 4 en z 1. Van bovenaf bekijkt

Nadere informatie

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica. Het gebied is een ringvormig gebied met als rand de twee cirkels met vergelijking x + y 9 respectievelijk x + y 5. Laat A lnx + y dxdy.

Nadere informatie

Math D2 Gauss (Wiskunde leerlijn TOM) Deelnemende Modules: /FMHT/ / A. Oefententamen #1 Uitwerking.

Math D2 Gauss (Wiskunde leerlijn TOM) Deelnemende Modules: /FMHT/ / A. Oefententamen #1 Uitwerking. Math D Gauss Wiskunde leerlijn TOM) Deelnemende Modules: 14-144/FMHT/14161/14144-1A Oefententamen #1 Uitwerking Vraagstuk 1 Bereken de oppervlakte integraal F ˆn d, waarbij Fx, y, z) x î + y ĵ z ˆk en

Nadere informatie

WI1708TH Analyse 3. College 5 23 februari Challenge the future

WI1708TH Analyse 3. College 5 23 februari Challenge the future WI1708TH Analyse 3 College 5 23 februari 2015 1 Programma Vandaag Richtingsafgeleide (14.6) Gradiënt (14.6) Maximalisatie richtingsafgeleide (14.6) Raakvlak voor niveauoppervlakken (14.6) 2 Richtingsafgeleide

Nadere informatie

Vectoranalyse voor TG

Vectoranalyse voor TG college 11 collegejaar college build slides Vandaag : : : : 17-18 11 23 oktober 2017 35 De sterrennacht Vincent van Gogh, 1889 1 2 3 4 5 Verband met de stelling van n 1 VA intro ection 16.7 Definitie Equation

Nadere informatie

Vectoranalyse voor TG

Vectoranalyse voor TG college 12 collegejaar college build slides Vandaag : : : : 17-18 12 4 september 217 3 ail Training Vessel 263 tad Amsterdam 1 2 3 4 stelling van Gauss stelling van Green Conservatieve vectorvelden 1 VA

Nadere informatie

Vectoranalyse voor TG

Vectoranalyse voor TG college 6 collegejaar : 8-9 college : 6 build : 2 oktober 28 slides : 38 Vandaag Minecraft globe van remi993 2 erhaalde 3 4 intro VA Drievoudige integralen Section 5.5 Definitie Een rechthoekig blok is

Nadere informatie

Mathematical Modelling

Mathematical Modelling 1 / 95 Mathematical Modelling Ruud van Damme Creation date: 21-08-08 Last adapt: 30-08-09 2 / 95 Overzicht 1 Inleiding 2 Complexe getallen: rekenen 3 Complexe getallen: iets meer dan rekenen alleen 3 /

Nadere informatie

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica TECHNICHE UNIVERITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Tentamen Functies van meer variabelen (DE6) op maandag augustus 5, 4. 7. uur. De uitwerkingen van de opgaven dienen duidelijk geformuleerd

Nadere informatie

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica TECHNICHE UNIVERITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Tentamen Functies van meer variabelen, deel B (YE6) op vrijdag juli 5, 9..3 uur. De uitwerkingen van de opgaven dienen duidelijk geformuleerd

Nadere informatie

Vectoranalyse voor TG

Vectoranalyse voor TG college 1 collegejaar college build slides Vandaag : : : : 14-15 1 25 september 214 28 1 2 3 4 otatie Green De wet van Faraday 1 VA vandaag 4.5.6 ection 16.7 telling Vergeleijking (4.62) Theorem 6 Het

Nadere informatie

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica TECHNICHE UNIVERITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Tentamen Functies van meer variabelen, deel A (2XE6) op maandag 2 mei 25, 9..3 uur. De uitwerkingen van de opgaven dienen duidelijk geformuleerd

Nadere informatie

CALCULUS 2. najaar Wieb Bosma (naar aantekeningen van Arno van den Essen) Radboud Universiteit Nijmegen

CALCULUS 2. najaar Wieb Bosma (naar aantekeningen van Arno van den Essen) Radboud Universiteit Nijmegen 0 CALCULUS 2 najaar 2008 Wieb Bosma (naar aantekeningen van Arno van den Essen) Radboud Universiteit Nijmegen college 1: integratie Centrale vraag: hoe bereken je de bepaalde integraal Algemeen idee: b

Nadere informatie

2 Kromming van een geparametriseerde kromme in het vlak. Veronderstel dat een kromme in het vlak gegeven is door een parametervoorstelling

2 Kromming van een geparametriseerde kromme in het vlak. Veronderstel dat een kromme in het vlak gegeven is door een parametervoorstelling TU/e technische universiteit eindhoven Kromming Extra leerstof bij het vak Wiskunde voor Bouwkunde (DB00) 1 Inleiding De begrippen kromming en kromtestraal worden in het boek Calculus behandeld in hoofdstuk

Nadere informatie

De wortel uit min één, Cardano, Kepler en Newton

De wortel uit min één, Cardano, Kepler en Newton De wortel uit min één, Cardano, Kepler en Newton Van de middelbare school kent iedereen wel de a, b, c-formule (hier en daar ook wel het kanon genoemd) voor de oplossingen van de vierkantsvergelijking

Nadere informatie

Hertentamen WISN102 Wiskundige Technieken 2 Di 17 april 13:30 16:30

Hertentamen WISN102 Wiskundige Technieken 2 Di 17 april 13:30 16:30 Hertentamen WIN12 Wiskundige Technieken 2 Di 17 april 13:3 16:3 Normering voor 4 pt vragen (andere vragen naar rato): 4pt Goed begrepen en goed uitgevoerd met voldoende toelichting, eventueel enkele onbelangrijke

Nadere informatie

Mathematical Modelling

Mathematical Modelling Mathematical Modelling Ruud van Damme Creation date: 21-08-08 Overzicht 1 Inleiding 2 Overzicht 1 Inleiding 2 Bijeenkomsten Vrijdagmiddagen: 13:45 17:30 (tijden in benadering) 13:45-14:15: nabespreken

Nadere informatie

Examen Complexe Analyse (September 2008)

Examen Complexe Analyse (September 2008) Examen Complexe Analyse (September 2008) De examenvragen vind je op het einde van dit documentje. Omdat het hier over weinig studenten gaat, heb ik geen puntenverdeling meegegeven. Vraag. Je had eerst

Nadere informatie

TW2040: Complexe Functietheorie

TW2040: Complexe Functietheorie TW2040: Complexe Functietheorie week 4.3, maandag K. P. Hart Faculteit EWI TU Delft Delft, 2 mei, 2016 K. P. Hart TW2040: Complexe Functietheorie 1 / 34 Outline 1 Conforme afbeeldingen 2 K. P. Hart TW2040:

Nadere informatie

Tussentoets Analyse 2. Natuur- en sterrenkunde.

Tussentoets Analyse 2. Natuur- en sterrenkunde. Tussentoets Analyse 2. Natuur- en sterrenkunde. Dinsdag 9 maart 2010, 9.00-11.00. Het gebruik van een rekenmachine is toegestaan. Motiveer elk antwoord dat je geeft d.m.v. een berekening of redenering.

Nadere informatie

Integratie voor meerdere variabelen

Integratie voor meerdere variabelen Wiskunde 2 voor kunstmatige intelligentie, 27/28 Les 4 Integratie voor meerdere variabelen In deze les bekijken we het omgekeerde van de afgeleide, de integratie, en gaan na hoe we een integraal voor functies

Nadere informatie

1e bachelor ingenieurswetenschappen Modeloplossing examen oefeningen analyse I, januari y = u sin(vt) dt. wordt voorgesteld door de matrix

1e bachelor ingenieurswetenschappen Modeloplossing examen oefeningen analyse I, januari y = u sin(vt) dt. wordt voorgesteld door de matrix e bachelor ingenieurswetenschappen Modeloplossing examen oefeningen analyse I, januari 9. Opgave: Bereken dt ( q) als p = (, ), q = (, ) en p u+v x = e t dt T : (u, v) (x, y) : u y = u sin(vt) dt Oplossing:

Nadere informatie

college 2: partiële integratie

college 2: partiële integratie 39 college 2: partiële integratie Zoals de substitutieregel voor integratie de inverse van de kettingregel voor differentiatie genoemd zou kunnen worden, zo is partiële integratie de inverse van de productregel:

Nadere informatie

Examen G0O17D Wiskunde II (6sp) maandag 10 juni 2013, 8:30-12:30 uur

Examen G0O17D Wiskunde II (6sp) maandag 10 juni 2013, 8:30-12:30 uur Examen GO7D Wiskunde II (6sp maandag juni 3, 8:3-:3 uur Bachelor Biochemie & Biotechnologie Bachelor hemie, Bachelor Geologie Schakelprogramma Master Biochemie & Biotechnologie en Schakelprogramma Master

Nadere informatie

Functies van één veranderlijke

Functies van één veranderlijke Functies van één veranderlijke 952600 Docent : Anton Stoorvogel E-mail: A.A.Stoorvogel@utwente.nl /29 Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica EWI UNIVERSITEIT TWENTE Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde

Nadere informatie

tentamen Analyse (deel 3) wi TH 21 juni 2006, uur

tentamen Analyse (deel 3) wi TH 21 juni 2006, uur Technische Universiteit Delft Technische Wiskunde Faculteit lektrotechniek, Wiskunde en Informatica Mekelweg 4, 68 CD DLFT tentamen Analyse (deel 3) wi 54 TH juni 6, 4. 7. uur Deelname aan dit tentamen

Nadere informatie

UNIVERSITEIT TWENTE Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica

UNIVERSITEIT TWENTE Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica UNIVERSITEIT TWENTE Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica Uitwerking Proeftentamen 3 Functies van één veranderlijke (15126 De uitwerkingen van de opgaven dienen duidelijk geformuleerd en overzichtelijk

Nadere informatie

1. (a) Gegeven z = 2 2i, w = 1 i 3. Bereken z w. (b) Bepaal alle complexe getallen z die voldoen aan z 3 8i = 0.

1. (a) Gegeven z = 2 2i, w = 1 i 3. Bereken z w. (b) Bepaal alle complexe getallen z die voldoen aan z 3 8i = 0. Radboud Universiteit Nijmegen Tentamen Calculus NWI-NP003B 4 november 04,.30 5.30 Het gebruik van een rekenmachine/gr, telefoon, boek, aantekeningen e.d. is niet toegestaan. Geef precieze argumenten en

Nadere informatie

x a k of.x 1 a 1 / 2 + ::+.x n a n / 2 k 2 bol om a, straal k

x a k of.x 1 a 1 / 2 + ::+.x n a n / 2 k 2 bol om a, straal k Punten, Vectoren in de R n Punten: a =.a 1 ; a 2 ; : : : ; a n / ; b =.b 1 ; b 2 ; : : : ; b n / Vectoren: a = a 1 ; a 2 ; : : : ; a n ; b = b 1 ; b 2 ; : : : ; b n lengte van a : a = a 2 1 + : : : + a2

Nadere informatie

Opgaven Functies en Reeksen. E.P. van den Ban

Opgaven Functies en Reeksen. E.P. van den Ban Opgaven Functies en Reeksen E.P. van den Ban c Mathematisch Instituut Universiteit Utrecht Augustus 2014 1 Opgaven bij Hoofdstuk 1 Opgave 1.1 Zij f : R n R partieel differentieerbaar naar iedere variabele

Nadere informatie

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit der Wiskunde en Informatica Tentamen van Calculus voor het schakelprogramma van B (XB03) op woensdag 0 april 03, 9:00-:00 uur De uitwerkingen van de opgaven

Nadere informatie

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica. Uitwerking Tentamen Calculus, 2DM10, maandag 22 januari 2007

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica. Uitwerking Tentamen Calculus, 2DM10, maandag 22 januari 2007 TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Uitwerking Tentamen Calculus, DM, maandag januari 7. (a) Gevraagd is het polynoom f() + f () (x ) + f (x ). Een eenvoudige rekenpartij

Nadere informatie

Hertentamen WISN101 Wiskundige Technieken 1 Do 5 jan :30 16:30

Hertentamen WISN101 Wiskundige Technieken 1 Do 5 jan :30 16:30 Hertentamen WISN0 Wiskundige Technieken Do 5 jan 207 3:30 6:30 Normering voor 4 pt vragen (andere vragen naar rato): 4pt Goed begrepen en goed uitgevoerd met voldoende toelichting, eventueel enkele onbelangrijke

Nadere informatie

UNIVERSITEIT TWENTE Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica

UNIVERSITEIT TWENTE Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica UNIVERSITEIT TWENTE Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica Uitwerking tentamen Functies van één veranderlijke (526) op maandag 4 januari 2, 8.45.45 uur. De uitwerkingen van de opgaven dienen

Nadere informatie

Wiskunde voor relativiteitstheorie

Wiskunde voor relativiteitstheorie Wiskunde voor relativiteitstheorie HOVO Utrecht Les 1: Goniometrie en vectoren Dr. Harm van der Lek vdlek@vdlek.nl Natuurkunde hobbyist Overzicht colleges 1. College 1 1. Goniometrie 2. Vectoren 2. College

Nadere informatie

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica. Tentamen Functietheorie (2Y480) op 23 januari 2002,

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica. Tentamen Functietheorie (2Y480) op 23 januari 2002, TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Tentamen Functietheorie (2Y8) op 23 januari 22, 9.-2. uur De uitwerkingen der opgaven dienen duidelijk geformuleerd en overzichtelijk

Nadere informatie

Verbanden en functies

Verbanden en functies Verbanden en functies 0. voorkennis Stelsels vergelijkingen Je kunt een stelsel van twee lineaire vergelijkingen met twee variabelen oplossen. De oplossing van het stelsel is het snijpunt van twee lijnen.

Nadere informatie

Wiskunde voor relativiteitstheorie

Wiskunde voor relativiteitstheorie Wiskunde voor relativiteitstheorie Utrecht Les : Goniometrie en vectoren Dr. Harm van der Lek vdlek@vdlek.nl Natuurkunde hobbyist verzicht colleges. College. Goniometrie 2. Vectoren 2. College 2. Matrixen

Nadere informatie

IJkingstoets Deel 1. Basiskennis wiskunde. Vraag 1 Het gemiddelde van de getallen 1 2, 1 3 en 1 4 is 1 (A) 27 (B) 13 4 (C) 1 3 (D) 13 36

IJkingstoets Deel 1. Basiskennis wiskunde. Vraag 1 Het gemiddelde van de getallen 1 2, 1 3 en 1 4 is 1 (A) 27 (B) 13 4 (C) 1 3 (D) 13 36 4 IJkingstoets 08 Deel. Basiskennis wiskunde Vraag Het gemiddelde van de getallen, en 4 is (A) 7 (B) 4 (C) (D) 6 Vraag Beschouw de functie f met voorschrift f(x) = f ( g ( )) gelijk? en g met voorschrift

Nadere informatie

UNIVERSITEIT TWENTE Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica

UNIVERSITEIT TWENTE Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica UNIVERSITEIT TWENTE Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica Uitwerking tentamen Functies van één veranderlijke (5260) op donderdag 2 oktober 200, 3.45 6.45 uur. De uitwerkingen van de opgaven

Nadere informatie

Gaap, ja, nog een keer. In één variabele hebben we deze formule nu al een paar keer gezien:

Gaap, ja, nog een keer. In één variabele hebben we deze formule nu al een paar keer gezien: Van de opgaven met een letter en dus zonder nummer staat het antwoord achterin. De vragen met een nummer behoren tot het huiswerk. Spieken achterin helpt je niets in het beter snappen... 1 Stelling van

Nadere informatie

Huiswerk Hints&Tips Analyse 2, College 26

Huiswerk Hints&Tips Analyse 2, College 26 Huiswerk Hints&Tips Analyse, College 6 [K..]. Tip : Toon aan dat er punten (x, y ) en (x, y ) en scalars m, M R bestaan zo dat m = f(x, y ) f(x, y) f(x, y ) = M. Laat dan zien dat m(b a)(d c) = m f M =

Nadere informatie

Functies van één veranderlijke

Functies van één veranderlijke Functies van één veranderlijke 952600 Docent : Anton Stoorvogel E-mail: A.A.Stoorvogel@utwente.nl /46 Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica EWI Kunnen we elke integraal oplossen? Z e x x dx Z e x2 dx

Nadere informatie

10.0 Voorkennis. cos( ) = -cos( ) = -½ 3. [cos is x-coördinaat] sin( ) = -sin( ) = -½ 3. [sin is y-coördinaat] Willem-Jan van der Zanden

10.0 Voorkennis. cos( ) = -cos( ) = -½ 3. [cos is x-coördinaat] sin( ) = -sin( ) = -½ 3. [sin is y-coördinaat] Willem-Jan van der Zanden 10.0 Voorkennis 5 1 6 6 cos( ) = -cos( ) = -½ 3 [cos is x-coördinaat] 5 1 3 3 sin( ) = -sin( ) = -½ 3 [sin is y-coördinaat] 1 Voorbeeld 1: Getekend is de lijn k: y = ½x 1. De richtingshoek α van de lijn

Nadere informatie

11.0 Voorkennis. Optellen alleen bij gelijknamige termen: 3a 3 + 4a 3 = 7a 3. Bij macht van een macht exponenten vermenigvuldigen: (a 5 ) 4 = a 20

11.0 Voorkennis. Optellen alleen bij gelijknamige termen: 3a 3 + 4a 3 = 7a 3. Bij macht van een macht exponenten vermenigvuldigen: (a 5 ) 4 = a 20 .0 Voorkennis Herhaling rekenregels voor machten: Vermenigvuldigen is exponenten optellen: a 3 a 5 = a 8 Optellen alleen bij gelijknamige termen: 3a 3 + a 3 = 7a 3 Bij macht van een macht exponenten vermenigvuldigen:

Nadere informatie

Tentamen Functies en Reeksen

Tentamen Functies en Reeksen Tentamen Functies en Reeksen 6 november 204, 3:30 6:30 uur Schrijf op ieder vel je naam en bovendien op het eerste vel je studentnummer, de naam van je practicumleider (Arjen Baarsma, KaYin Leung, Roy

Nadere informatie

Analyse I. 3. Formuleer en bewijs de formule van Taylor voor een functie f : R R. Stel de formules op voor de resttermen van Lagrange en Liouville.

Analyse I. 3. Formuleer en bewijs de formule van Taylor voor een functie f : R R. Stel de formules op voor de resttermen van Lagrange en Liouville. ste Bachelor Ingenieurswetenschappen Academiejaar 8-9 ste semester januari 9 Analyse I. Formuleer en bewijs de formule van Leibniz voor de n-de afgeleide van het product van twee functies f en g.. Onderstel

Nadere informatie

UNIVERSITEIT TWENTE Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica

UNIVERSITEIT TWENTE Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica UNIVERSITEIT TWENTE Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica Uitwerking tentamen Functies van één veranderlijke (5260) op donderdag 25 oktober 2007, 9.00 2.00 uur. De uitwerkingen van de opgaven

Nadere informatie

Wiskundige Technieken

Wiskundige Technieken 1ste Bachelor Ingenieurswetenschappen 1ste Bachelor Fysica en Sterrenkunde Academiejaar 014-015 1ste semester 1 oktober 014 Wiskundige Technieken 1. Beschouw een scalaire functie f : R R en een vectorveld

Nadere informatie

Analyse I. 1ste Bachelor Ingenieurswetenschappen Academiejaar ste semester 12 januari 2010

Analyse I. 1ste Bachelor Ingenieurswetenschappen Academiejaar ste semester 12 januari 2010 ste Bachelor Ingenieurswetenschappen Academiejaar 9- ste semester januari Analyse I. Formuleer en bewijs de formule van Leibniz voor de n-de afgeleide van het product van twee functies f en g.. Onderstel

Nadere informatie

4051CALC1Y Calculus 1

4051CALC1Y Calculus 1 4051CALC1Y Calculus 1 College 1 2 september 2014 1 Even voorstellen Theresia van Essen Docent bij Technische Wiskunde Aanwezig op maandag en donderdag EWI 04.130 j.t.vanessen@tudelft.nl Slides op http://homepage.tudelft.nl/v9r7r/

Nadere informatie

Integratietechnieken: substitutie en partiële integratie

Integratietechnieken: substitutie en partiële integratie Integratietechnieken: substitutie en partiële integratie Inleiding In dit pakket wordt zeer kort de definitie van onbepaalde integralen herhaald evenals het verband tussen bepaalde en onbepaalde integralen.

Nadere informatie

Vectoranalyse voor TG

Vectoranalyse voor TG college 6 van een vectorveld collegejaar college build slides Vandaag : : : : 14-15 6 22 september 214 51 1 2 3 4 5 Gradiënt van een vectorveld 1 VA vandaag Section 16.2 Hoofdstu 4 Definitie Een vectorveld

Nadere informatie

Radboud Universiteit Nijmegen Tentamen Calculus 1 NWI-NP003B 4 januari 2013,

Radboud Universiteit Nijmegen Tentamen Calculus 1 NWI-NP003B 4 januari 2013, Radboud Universiteit Nijmegen Tentamen Calculus 1 NWI-NP003B 4 januari 013, 8.30 11.30 Het gebruik van een rekenmachine, telefoon en boek(en) is niet toegestaan. Geef precieze argumenten en antwoorden.

Nadere informatie

Faculteit Wiskunde en Informatica VECTORANALYSE

Faculteit Wiskunde en Informatica VECTORANALYSE 12 Faculteit Wiskunde en Informatica Aanvulling 2 VECTORANALYSE 2WA15 2006/2007 Hoofdstuk 2 Vectorvelden en lijnintegralen 2.1 De Euclidische ruimte E 3 Zij E 3 de (Euclidische) ruimte. iezen we in E 3

Nadere informatie

Aanvullingen van de Wiskunde / Partiële Differentiaalvergelijkingen

Aanvullingen van de Wiskunde / Partiële Differentiaalvergelijkingen de Bachelor EIT 2de en de Bachelor Wiskunde Academiejaar 215-216 1ste semester 26 januari 216 Aanvullingen van de Wiskunde / Partiële Differentiaalvergelijkingen 1. Gegeven een homogene lineaire partiële

Nadere informatie

Technische Universiteit Delft. ANTWOORDEN van Tentamen Gewone differentiaalvergelijkingen, TW2030 Vrijdag 30 januari 2015,

Technische Universiteit Delft. ANTWOORDEN van Tentamen Gewone differentiaalvergelijkingen, TW2030 Vrijdag 30 januari 2015, Technische Universiteit Delft Faculteit EWI ANTWOORDEN van Tentamen Gewone differentiaalvergelijkingen, TW23 Vrijdag 3 januari 25, 4.-7. Dit tentamen bestaat uit 6 opgaven. Alle antwoorden dienen beargumenteerd

Nadere informatie

Je mag Zorich deel I en II gebruiken, maar geen ander hulpmiddelen (zoals andere boeken, aantekeningen, rekenmachine etc.)!

Je mag Zorich deel I en II gebruiken, maar geen ander hulpmiddelen (zoals andere boeken, aantekeningen, rekenmachine etc.)! Tentamen Analyse II. Najaar 6 (.1.7) Toelicting: Je mag Zoric deel I en II gebruiken, maar geen ander ulpmiddelen (zoals andere boeken, aantekeningen, rekenmacine etc.)! Als je bekende stellingen gebruikt

Nadere informatie

IJkingstoets Wiskunde-Informatica-Fysica september 2018: algemene feedback

IJkingstoets Wiskunde-Informatica-Fysica september 2018: algemene feedback IJkingstoets wiskunde-informatica-fysica september 8 - reeks - p. IJkingstoets Wiskunde-Informatica-Fysica september 8: algemene feedback Positionering ten opzichte van andere deelnemers In totaal namen

Nadere informatie

15.0 Voorkennis. Herhaling rekenregels voor differentiëren: (somregel) (productregel) (quotiëntregel) n( x) ( n( x))

15.0 Voorkennis. Herhaling rekenregels voor differentiëren: (somregel) (productregel) (quotiëntregel) n( x) ( n( x)) 5.0 Voorkennis Herhaling rekenregels voor differentiëren: f ( x) a f '( x) 0 n f ( x) ax f '( x) nax n f ( x) c g( x) f '( x) c g'( x) f ( x) g( x) h( x) f '( x) g'( x) h'( x) p( x) f ( x) g( x) p'( x)

Nadere informatie

K.0 Voorkennis. Herhaling rekenregels voor differentiëren:

K.0 Voorkennis. Herhaling rekenregels voor differentiëren: K.0 Voorkennis Herhaling rekenregels voor differentiëren: f ( ) a f '( ) 0 n f ( ) a f '( ) na n f ( ) c g( ) f '( ) c g'( ) f ( ) g( ) h( ) f '( ) g'( ) h'( ) ( som regel) p( ) f ( ) g( ) p'( ) f '( )

Nadere informatie

TW2040: Complexe Functietheorie

TW2040: Complexe Functietheorie TW2040: Complexe Functietheorie week 4.9, maandag K. P. Hart Faculteit EWI TU Delft Delft, 13 juni, 2016 K. P. Hart TW2040: Complexe Functietheorie 1 / 41 Outline III.6 The Residue Theorem 1 III.6 The

Nadere informatie

34 HOOFDSTUK 1. EERSTE ORDE DIFFERENTIAALVERGELIJKINGEN

34 HOOFDSTUK 1. EERSTE ORDE DIFFERENTIAALVERGELIJKINGEN 34 HOOFDSTUK 1. EERSTE ORDE DIFFERENTIAALVERGELIJKINGEN 1.11 Vraagstukken Vraagstuk 1.11.1 Beschouw het beginwaardeprobleem = 2x (y 1), y(0) = y 0. Los dit beginwaardeprobleem op voor y 0 R en maak een

Nadere informatie

Vectoranalyse voor TG

Vectoranalyse voor TG college 2 Ruimte en oppervlakken collegejaar : 18-19 college : 2 build : 5 september 2018 slides : 25 Vandaag Ruimte 1 Vectoren in R 3 recap 2 Oppervlakken 3 Ruimte 4 1 intro VA Voorkennis uit Ruimtewiskunde

Nadere informatie

Tussentijdse evaluatie Analyse I

Tussentijdse evaluatie Analyse I ste Bachelor Wiskunde Academiejaar 5-6 ste semester 9 oktober 5 Tussentijdse evaluatie Analyse I. Geef de definitie van een Cauchy rij. Toon aan dat elke Cauchy rij begrensd is. Toon aan dat een numerieke

Nadere informatie

Analyse I. f(x)dx + f(x)dx =

Analyse I. f(x)dx + f(x)dx = 1ste Bachelor Ingenieurswetenschappen/ Wiskunde/Natuurkunde Academiejaar 1-11 1ste semester, 18 januari 11 Analyse I 1. f en g zijn numerieke functies, f is differentieerbaar in a en g is differentieerbaar

Nadere informatie

Paragraaf K.1 : Substitutiemethode

Paragraaf K.1 : Substitutiemethode Hoofdstuk K Voortgezette Integraalrekening (V5 Wis B) Pagina van 8 Paragraaf K. : Substitutiemethode Stappenplan voor de substitutiemethode : () Neem y = formule (bij kettingregel noem je deze formule

Nadere informatie

IJkingstoets Wiskunde-Informatica-Fysica 1 juli 2015 Oplossingen

IJkingstoets Wiskunde-Informatica-Fysica 1 juli 2015 Oplossingen IJkingstoets Wiskunde-Informatica-Fysica 1 juli 15 Oplossingen IJkingstoets wiskunde-informatica-fysica 1 juli 15 - p. 1/1 Oefening 1 Welke studierichting wil je graag volgen? (vraag zonder score, wel

Nadere informatie

Tentamen WISN102 Wiskundige Technieken 2 Ma 26 jan :30 16:30

Tentamen WISN102 Wiskundige Technieken 2 Ma 26 jan :30 16:30 Tentamen WISN1 Wiskundige Technieken Ma 6 jan 14 13:3 16:3 Normering voor 4 pt vragen (andere vragen naar rato): 4pt Goed begrepen en goed uitgevoerd met voldoende toelichting, eventueel enkele onbelangrijke

Nadere informatie

(10 pnt) Bepaal alle punten waar deze functie een relatief extreem of een zadelpunt heeft. Opgave 3. Zij D het gebied gegeven door

(10 pnt) Bepaal alle punten waar deze functie een relatief extreem of een zadelpunt heeft. Opgave 3. Zij D het gebied gegeven door Calculus 3. Tentamen Calculus 3, 8 April 11 Opgave 1. Zij f(x, y, z) = xy z 3xz en g(x, y, z) = x 3 +z sin(y) y sin(z). i) (5 pnt) Laat zien dat p = (, 1, 1) op de oppervlakken {f(x, y, z)} = en {g(x,

Nadere informatie

TW2040: Complexe Functietheorie

TW2040: Complexe Functietheorie TW2040: Complexe Functietheorie week 4.4, maandag K. P. Hart Faculteit EWI TU Delft Delft, 9 mei, 2016 K. P. Hart TW2040: Complexe Functietheorie 1 / 40 Outline 1 f : [a, b] C f : C C Primitieven 2 K.

Nadere informatie

3. Bepaal de convergentie-eigenschappen (absoluut convergent, voorwaardelijk convergent, divergent) van de volgende reeksen: n=1. ( 1) n (n + 1)x 2n.

3. Bepaal de convergentie-eigenschappen (absoluut convergent, voorwaardelijk convergent, divergent) van de volgende reeksen: n=1. ( 1) n (n + 1)x 2n. Radboud Universiteit Tentamen Calculus A NWI-WP025 25 januari 208, 8.30.30 Het gebruik van een rekenmachine/gr, telefoon, boek, aantekeningen e.d. is niet toegestaan. Geef precieze argumenten en antwoorden.

Nadere informatie

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica. Functietheorie (2Y480) op 25 november 1998, uur.

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica. Functietheorie (2Y480) op 25 november 1998, uur. TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Functietheorie (2Y480) op 25 november 1998, 9.00-12.00 uur. Dit tentamen bestaat uit 5 opgaven. De uitwerkingen van deze opgaven dienen

Nadere informatie

Paragraaf 11.0 : Voorkennis

Paragraaf 11.0 : Voorkennis Hoofdstuk 11 Verbanden en functies (H5 Wis B) Pagina 1 van 15 Paragraaf 11.0 : Voorkennis Les 1 : Stelsels, formules en afgeleide Los op. 3x + 5y = 7 a. { 2x + y = 0 2x + 5y = 38 b. { x = y + 5 a. 3x +

Nadere informatie

TENTAMEN WISKUNDIGE BEELDVERWERKINGSTECHNIEKEN

TENTAMEN WISKUNDIGE BEELDVERWERKINGSTECHNIEKEN TENTAMEN WISKUNDIGE BEELDVERWERKINGSTECHNIEKEN Vakcode: 8D. Datum: Donderdag 8 juli 4. Tijd: 14. 17. uur. Plaats: MA 1.44/1.46 Lees dit vóórdat je begint! Maak iedere opgave op een apart vel. Schrijf je

Nadere informatie

8.1 Rekenen met complexe getallen [1]

8.1 Rekenen met complexe getallen [1] 8.1 Rekenen met complexe getallen [1] Natuurlijke getallen: Dit zijn alle positieve gehele getallen en nul. 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6,... Het symbool voor de natuurlijke getallen is Gehele getallen: Dit zijn

Nadere informatie

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Tentamen Functietheorie (2Y480) op 22 november 1999,

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Tentamen Functietheorie (2Y480) op 22 november 1999, TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Tentamen Functietheorie (Y480) op november 999, 4.00-7.00 uur Formuleer de uitwerkingen der opgaven duidelijk en schrijf ze overzichtelijk

Nadere informatie

Toegepaste wiskunde. voor het hoger beroepsonderwijs. Deel 2 Derde, herziene druk. Uitwerking herhalingsopgaven hoofdstuk 6

Toegepaste wiskunde. voor het hoger beroepsonderwijs. Deel 2 Derde, herziene druk. Uitwerking herhalingsopgaven hoofdstuk 6 Drs. J.H. Blankespoor Drs. C. de Joode Ir. A. Sluijter Toegepaste wiskunde voor het hoger beroepsonderwijs Deel Derde, herziene druk Uitwerking herhalingsopgaven hoofdstuk 6 HBuitgevers, Baarn Toegepaste

Nadere informatie

20 OKTOBER y 2 xy 2 = 0. x y = x 2 ± 1 2. x2 + 8,

20 OKTOBER y 2 xy 2 = 0. x y = x 2 ± 1 2. x2 + 8, UITWERKINGEN TENTAMEN DIFFERENTIËREN EN INTEGREREN 20 OKTOBER 2008. a) f(x) < is equivalt aan < f(x)

Nadere informatie

Tussentijdse evaluatie Analyse I

Tussentijdse evaluatie Analyse I 1ste Bachelor Wiskunde Academiejaar 1-1 1ste semester, november 1 Tussentijdse evaluatie Analyse I 1. Onderstel dat f : [a, b] R een continue functie is. (i) Bewijs dat er een x 1 en x in [a, b] bestaan

Nadere informatie

Antwoordmodel VWO wb I. Verschuivend zwaartepunt. Maximumscore 3 3 = 1. d T = ,2 (cm) Maximumscore 4. Dus d T = = Maximumscore 4

Antwoordmodel VWO wb I. Verschuivend zwaartepunt. Maximumscore 3 3 = 1. d T = ,2 (cm) Maximumscore 4. Dus d T = = Maximumscore 4 Antwoordmodel VWO wb -I Verschuivend zwaartepunt Maximumscore d W = = d T = + 5, (cm) h d T = h + h + 5 h + h + 5 h + Dus d T = = h + h + h + =,5 geeft (bijvoorbeeld met behulp van de GR) h, h 7,7 h +

Nadere informatie

TENTAMEN ANALYSE 1. dinsdag 3 april 2007,

TENTAMEN ANALYSE 1. dinsdag 3 april 2007, TENTAMEN ANALYSE. dinsdag april 2007, 4.00-7.00. Het tentamen bestaat uit twee gedeelten: de eerste vijf opgaven gaan over de stof van het eerste gedeelte van het college. De laatste vijf opgaven gaan

Nadere informatie

Faculteit Wiskunde en Informatica VECTORANALYSE

Faculteit Wiskunde en Informatica VECTORANALYSE 12 Faculteit Wiskunde en Informatica Aanvulling 4 VECTOANALYE 2WA15 2006/2007 Hoofdstuk 4 De stelling van Gauss (divergentie-stelling) 4.1 Inleiding Dit hoofdstuk is gewijd aan slechts één stelling. De

Nadere informatie

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica. Uitwerking van het tentamen Functietheorie (2Y480) op ,

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica. Uitwerking van het tentamen Functietheorie (2Y480) op , 1 TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Uitwerking van het tentamen Functietheorie (2Y480) op 25-11-1998, 9.00-12.00 uur Opgave 1 1. Formuleer de Cauchy-Riemann-vergelijkingen.

Nadere informatie

Les 1 Kwadraat afsplitsen en Verzamelingen

Les 1 Kwadraat afsplitsen en Verzamelingen Vwo 5 / Havo 4 Wis D Hoofdstuk 8 : Complexe getallen Pagina van Les Kwadraat afsplitsen en Verzamelingen Definities Verzamelingen Er zijn verschillende verzamelingen N = Natuurlijke getallen =,2,,.. Z

Nadere informatie

Aanvullingen van de Wiskunde

Aanvullingen van de Wiskunde 3de Bachelor EIT - de Bachelor Fysica Academiejaar 014-015 1ste semester 7 januari 015 Aanvullingen van de Wiskunde 1. Gegeven is een lineaire partiële differentiaalvergelijking van orde 1: a 1 (x 1,,

Nadere informatie

Eerste orde partiële differentiaalvergelijkingen

Eerste orde partiële differentiaalvergelijkingen Eerste orde partiële differentiaalvergelijkingen Vakgroep Differentiaalvergelijkingen 1995, 2001, 2002 1 Eerste orde golf-vergelijking De vergelijking au x + u t = 0, u = u(x, t), a ɛ IR (1.1) beschrijft

Nadere informatie

Tentamen Vectorcalculus voor N (2DN06), dinsdag 24 januari 2006, uur.

Tentamen Vectorcalculus voor N (2DN06), dinsdag 24 januari 2006, uur. TEHNIHE UNIVERITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Tentamen Vectorcalculus voor N (DN6), dinsdag 4 januari 6, 14.-17. uur. 1. Zij R 3 het deel van de grafiek van de functie f gegeven door

Nadere informatie

Voorbereiding toelatingsexamen arts/tandarts

Voorbereiding toelatingsexamen arts/tandarts Voorbereiding toelatingsexamen artstandarts Wiskunde: oppervlakteberekening 307 dr. Brenda Casteleyn Met dank aan: Atheneum van Veurne, Leen Goyens (http:users.telenet.betoelating) . Inleiding Dit oefeningenoverzicht

Nadere informatie

TW2040: Complexe Functietheorie

TW2040: Complexe Functietheorie TW2040: Complexe Functietheorie week 4.6, maandag K. P. Hart Faculteit EWI TU Delft Delft, 30 mei, 2016 K. P. Hart TW2040: Complexe Functietheorie 1 / 33 Outline 1 2 Algemeenheden Gedrag op de rand Machtreeksen

Nadere informatie

Correctievoorschrift VWO. Wiskunde B

Correctievoorschrift VWO. Wiskunde B Wiskunde B Correctievoorschrift VWO Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs 9 99 Tijdvak Inzenden scores Uiterlijk 4 juni de scores van de alfabetisch eerste vijf kandidaten per school op de daartoe verstrekte

Nadere informatie

TEST JE WISKUNDEKENNIS!

TEST JE WISKUNDEKENNIS! Bewegingswetenschappen Je overweegt Bewegingswetenschappen te gaan studeren. Een goede keus. Het gaat hier immers om een interessante, veelzijdige studie met gezonde arbeidsmarktperspectieven. Je hebt

Nadere informatie

Technische Universiteit Delft Tentamen Calculus TI1106M - Uitwerkingen. 2. Geef berekeningen en beargumenteer je antwoorden.

Technische Universiteit Delft Tentamen Calculus TI1106M - Uitwerkingen. 2. Geef berekeningen en beargumenteer je antwoorden. Technische Universiteit elft Tentamen Calculus TI06M - Uitwerkingen Opmerkingen:. Het gebruik van de rekenmachine is NIET toegestaan.. Geef berekeningen en beargumenteer je antwoorden. 3. Bij iedere vraag

Nadere informatie

Je moet nu voor jezelf een overzicht zien te krijgen over het onderwerp Complexe getallen. Een eigen samenvatting maken is nuttig.

Je moet nu voor jezelf een overzicht zien te krijgen over het onderwerp Complexe getallen. Een eigen samenvatting maken is nuttig. 6 Totaalbeeld Samenvatten Je moet nu voor jezelf een overzicht zien te krijgen over het onderwerp Complexe getallen. Een eigen samenvatting maken is nuttig. Begrippenlijst: 21: complex getal reëel deel

Nadere informatie

1 Oppervlakteberekeningen

1 Oppervlakteberekeningen Oppervlakteberekeningen. Oppervlakte ellips of een deel ervan.. Zonder gebruik te maken van parametervergelijkingen We berekenen de oppervlakte in het eerste kwadrant, achteraf vermenigvuldigen we het

Nadere informatie

OEFENOPGAVEN BIJ HET TENTAMEN ANALYSE 1 (COLLEGE NAJAAR 2006). (z + 2i) 4 = 16. y 4y + 5y = 0 y(0) = 1, y (0) = 2. { 1 + xc 1 voor x > 0.

OEFENOPGAVEN BIJ HET TENTAMEN ANALYSE 1 (COLLEGE NAJAAR 2006). (z + 2i) 4 = 16. y 4y + 5y = 0 y(0) = 1, y (0) = 2. { 1 + xc 1 voor x > 0. OEFENOPGAVEN BIJ HET TENTAMEN ANALYSE (COLLEGE NAJAAR 6).. Bepaal alle oplossingen van de vergelijking (z + i) 4 = 6 in het complee vlak. a. Schrijf het getal i in poolcoördinaten. b. Bereken de rechthoekige

Nadere informatie

Wiskundige Technieken 1 Uitwerkingen Tentamen 4 november 2013

Wiskundige Technieken 1 Uitwerkingen Tentamen 4 november 2013 Wiskundige Technieken Uitwerkingen Tentamen 4 november 0 Normering voor 4 pt vragen andere vragen naar rato): 4pt pt pt pt 0pt goed begrepen én goed uitgevoerd, eventueel met of onbelangrijke rekenfoutjes

Nadere informatie

TW2040: Complexe Functietheorie

TW2040: Complexe Functietheorie TW2040: Complexe Functietheorie week 4.9, donderdag K. P. Hart Faculteit EWI TU Delft Delft, 16 juni, 2016 K. P. Hart TW2040: Complexe Functietheorie 1 / 46 Outline III.7 Applications of the Residue Theorem

Nadere informatie