Het volgende hoofdstuk in telecom

Transcriptie

1 RBS Markets Nummer 384, 17 september 2013 Turbo s & Trading Technische Analyse Dax-index Nieuwe records voor de Dax bullen P2 Grondstoffenweekoverzicht In de kijker: bodemvorming bij uranium Het volgende hoofdstuk in telecom De tijd van verandering is voor telecombedrijven is aangebroken. De concurrentie door nieuwe aanbieders en alternatieve diensten zoals Watsapp en Skype neemt toe terwijl de kosten voor dataverkeer steeds hoger worden. Daarnaast zijn er dure frequenties geveild en ontstaan er nieuwe netwerken. P3 Gisteren nog kondigde Ziggo officieel aan een mobiel telefonie en internet netwerk aan te gaan bieden via de modems (hotspots) die toch al in de verschillende huishoudens aanwezig zijn. De bedrijfswinsten van telecomfondsen lopen automatisch terug. Een aantal Europese telecomfondsen heeft het dividend moeten verlagen, aandelenemissies moeten plaatsen en winstverwachtingen moeten verlagen. Er wordt gezocht naar samenwerkingen en overnames. KPN geldt als een van de beste voorbeelden, maar zo zijn er nog wel een paar. Microsoft lijft Nokia in Nokia was tot 2007, voor de komst van iphone en Android telefoons 80% marktleider en ruim 100 miljard waard. De glans is er inmiddels af. De mobieltjestak van de Finse grootmacht wordt overgenomen voor 5.5 mrd. door Microsoft. Daarmee geeft Microsoft vorm aan de doelstelling om zich meer te richten op hardware. Microsoft was al leverancier van het niet geflopte, maar ook niet bijster succesvolle Windows besturingssysteem op de -ook al niet bijster succesvolle- toptoestellen van Nokia. Het marktaandeel van windows Phone is momenteel 2%, tegen 40% voor Apple en 52% voor Android. Van alle verkochte smartphones is ongeveer 3% een Nokia. Saillant detail is het feit dat in 2010 Steven Elop van Microsoft naar Nokia verhuisde. Elop snoeide de rotte bladeren uit Nokia, presenteerde een aantal winstwaarschuwingen en verruilde het eigen Symbian besturingssysteem voor die van Windows. De koers zakte naar een dieptepunt. Vervolgens neemt Microsoft, Nokia over voor een historisch laag bedrag en wordt Elop genoemd als nieuwe topman van Microsoft. Het gevoel wat overblijft is dat, van een pokerspel op het hoogste niveau. Alleen beleggers die na 2012 zijn ingestapt profiteerden mee, de rest kijkt toe met een zuur gezicht. En dan is er nog de twijfel over de hoogte van het bod. Had een ander bedrijf dan Microsoft niet veel dieper in de buidel moeten tasten? Elop zal logischerwijs gestreefd hebben naar een zo laag mogelijke prijs. Blackberry de volgende Nu na Motorola ook Nokia weg is, kijkt de beurswereld al uit naar de toekomst van een derde iphone-slachtoffer: Blackberry. Blackberry is zelf ook beursgenoteerd en is volgens insiders voornemens om via een veilingmodel het bedrijf versneld te verkopen. Al in november kan dat het geval zijn. Een mogelijke koper is Lenovo, de Chinese computerfabrikant die eerder IBM overnam. Lenovo is inmiddels de grootste PC fabrikant van de wereld. Het bedrijf toonde nadrukkelijke interesse in de markt voor smartphones. Apple Misschien wel het meest besproken aandeel is dat van Apple. Het heeft na een opmars tot $700,- een correctie van jewelste meegemaakt. De koers halveerde bijna, omdat de groei en de marktaandelen van Apple in met name de smartphonemarkt stokten. Inmiddels is het een redelijk stukje hersteld doordat het meer een waardeaandeel werd. Er werd Lees verder op pagina 4 1

2 Technische Analyse DAX-Index - Nieuwe records voor de Dax bullen De wekelijkse TA van Nico Bakker Nico Bakker is hofleverancier van technische analyse binnen RBS Markets. Hij publiceert regelmatig artikelen in allerlei media. Ook verzorgt hij diverse trainingen en workshops en is hij een graag geziene spreker tijdens beleggingsevenementen. Voor de uitleg van technische analyse termen verwijzen wij u naar De aandelenvelden liggen er wereldwijd uitermate positief bij. Sterke uptrends, mooie upswings, stevige stierenacties, aanzwellende ondertonen, beleggen is weer gewoon leuk. Dit geldt ook voor de Dax index, een beursbarometer met belangrijke voorbeeldfunctie. Laten we eerlijk zijn, wij kijken als belegger toch altijd met een schuin oog naar onze Oosterburen? Gaat het lekker met de Dax, dan hobbelt de AEX wel mee. Welnu, het gaat lekker met de Dax, er worden nieuwe all-time-highs genoteerd, de bullen razen goed door in het Weekgrafiek DAX-index stijgingskanaal, zij verstevigen hun positie op het speelveld. Dat belooft nog wat voor de rest van het jaar. Ik zal de weekgrafiek voor u bekijken met mijn marktlens, de technische componenten benoemen en indiceren waar de index kan toppen. Kijkt u mee? De index beweegt al weer geruime tijd boven een fier oplopende gemiddelde lijn. Halverwege 2012 is de index boven 6500 gaan bewegen, het startschot voor een uptrendfase die nog steeds valide is. Hogere toppen en hogere bodems, begeleid door de lijnen van het stijgingskanaal, illustreren de dominante positie van de bullen op het veld. Telkens maar weer een hogere bodem op de lijn weerspiegelt de sterke trendmatigheid, ofwel de bereidheid om overtuigend richting te kiezen. Dit laatste wordt ook onderschreven door de RSI die als spanningsmeter boven de 50-lijn blijft bewegen. Deze 50-lijn zit vastgeplakt tegen de OS-lijn, veelal een sterk bullish signaal. Goed, de stieren voeren de regie, zij hebben onlangs een bodem geplaatst op 8094, thans eerste steungrens. Zolang de index hierboven blijft bewegen en er witte weekcandles worden gepubliceerd, blijft de trend intact en kan de huidige upswing worden vervolgd. De onderkant van het speelveld is wel duidelijk, maar hoe ziet de bovenkant er uit? Er worden nieuwe records neergezet, er zijn geen referentieniveaus. Enige aanwijzing is de bovenlijn van het stijgingskanaal. Deze lijn komt binnenkort rond 9000 de markt binnen. Daar straks maar eens bezien hoe de bullen er bij staan. Trendvolgende beleggers handhaven hun portefeuilles en doen op zwakke momenten extra aankopen. Figuur 1. Weekgrafiek DAX-index Bron: BTAC Visuele Analyse, 13 september 2013 Selectie aanbod DAX Turbo's Met Turbo's kunt u inspelen op een stijging en/of daling van de Dax Turbo's. Voor een compleet overzicht van het aanbod kijkt u op Selecteer in het Turbo/Booster pull down menu Naam ISIN code Hefboom DAX Turbo Long 7950 NL ,7 DAX Turbo Long 7150 NL ,17 DAX Turbo Short NL ,6 DAX Turbo Short 9040 NL ,6 linksboven Dax. Figuur 2. Een selectie van het aanbod Bundfuture Turbo's. Bron: RBS, 17 september

3 Grondstoffenweekoverzicht In de kijker: Goud terug naar af TOP bevroren sinaasappelsap (FCOJ) 5,30% aardgas 4,20% suiker 1,80% koffie 1,80% FLOP zilver -6,90% goud -4,90% lood -4,30% Figuur 3. Voor bovenstaande tabellen wordt gekeken naar 30 grondstoffen (over de periode 09/09/ 13-13/09/ 13) die genoteerd staan op de Nymex, CBOT, ICE Futures US, CME en LME en waarin u kunt beleggen met producten van RBS Markets.' Bron: Bloomberg 17 augustus Goud slaagt er sinds de zware correctie van april maar niet in om opnieuw een vuist te maken. Daarmee lijkt 2013 goed op weg om het eerste verliesjaar sinds 2000 te worden voor het gele metaal. Eind vorige maand leek het herstel dan toch ingezet toen voor het eerst sinds juni de kaap van 1400 dollar werd gerond. De opwaartse prijstrend bleek van korte duur want vorige week werd goud voor onmiddellijke levering (spot price) terug bijna 5 procent goedkoper. Opnieuw was de prijsevolutie op zijn zachtst gezegd bizar te noemen want tot 3 keer toe werden grote verkooporders ingelegd op een moment dat de handel erg dun was, nl. op het einde van de Aziatische handel en voor de opening van Europa. Erg logisch lijkt dit niet, want verkopen in een lege markt staat haaks op de doelstelling om als verkoper een zo hoog mogelijke prijs te krijgen. Wat er ook van zij, goud noteert sinds begin dit jaar (in dollar) 22 procent lager waardoor de prijs is teruggevallen tot het niveau van ruim 3 jaar geleden. Het sentiment werd er niet beter op toen Goldman Sachs uitpakte met de verwachting dat de gemiddelde goudprijs in 2014 op 1050 dollar zal uitkomen en tijdelijk zelfs onder de grens van 1000 dollar zal terugvallen. Dit zou dan het laagste niveau sinds oktober 2009 zijn. Eerder hadden ook Crédit Suisse en UBS al een terugval onder de grens van 1000 dollar voorspeld. De monetaire vergadering van de Federal Reserve kan deze week ook een impact hebben op de goudprijs. Volgens de consensusverwachting zal de Amerikaanse centrale bank de steunaankopen reduceren van 85 miljard naar 70 miljard dollar per maand. In hoeverre dit een impact zal hebben op goud valt nog af te wachten. Het eerdere argument dat de hogere goudprijs gerelateerd was aan de omvang van de monetaire stimuli houdt gezien de recente prijsevolutie geen steek meer, wel integendeel. Goud bleef ook immuun voor de geopolitieke spanningen, die nochtans wel de energieprijzen hoger duwden. Intussen hebben verschillende Zuid-Afrikaanse mijnwerkersvakbonden het loonvoorstel van de goudproducenten aanvaard. De National Union of Mineworkers, Solidarity en UASA konden zich vinden in een loonsverhoging met 7,5 tot 8 procent. De activistische AMCU, die ongeveer een vijfde van de mijnwerkers vertegenwoordigt maar bij bepaalde mijnen wel over een meerderheid beschikt, vindt de voorgestelde verhoging onvoldoende. Het risico op nieuwe stakingen blijft dus bestaan. De zilverprijs dook in het spoor van goud bijna 7 procent lager en verloor dit jaar al 28 procent. Ook platina moest 3,1 procent inleveren en palladium sloot de week zo goed als ongewijzigd af (+0,3 procent). In het kort: Op de energiemarkten kreeg ruwe olie een flinke tik nu een militaire interventie in Syrië minder waarschijnlijk is geworden. Daardoor daalt ook de kans op productieonderbrekingen in de regio van het Midden-Oosten, die instaat voor ongeveer 35 procent van het globale aanbod. West Texas Intermediate (WTI) voor levering in oktober werd 2,1 procent goedkoper. Bij Brent uit de Noordzee liep het oktober termijncontract vorige week af. November, de nieuwe referentiefuture, moest op weekbasis 2,4 procent inleveren. Aardgas (oktober termijncontract) werd tegen de trend in 4,2 procent duurder. Dit had zowel te maken met hogere temperaturen in de Verenigde Staten, waar een nazomer wordt voorspeld, als een aantrekkende kans op tropische stormen in de Golf van Mexico. Het bleef dit orkaanseizoen tot nog toe vrij rustig met erg weinig productieonderbrekingen maar volgens het National Hurricane Center zijn er aan de Atlantische kust en in de Golf enkele stormen op komst. Daarnaast bleef de voorraadtoename in de Verenigde Staten met 65 miljard cubic feet iets onder de verwachtingen (68 miljard cf) terwijl de vraag is gestegen door het warmere weer (hogere elektriciteitsconsumptie). De Amerikaanse aardgasvoorraden bevinden zich nu 5 procent onder het niveau van vorig jaar maar wel 1,4 procent boven het gemiddelde van de voorbije 5 jaar. Bij de granen stond maïs onder druk nadat het Amerikaanse Ministerie van Landbouw (USDA) de productieprognoses voor het lopende oogstjaar opnieuw verhoogde. Binnenkort start de maïsoogst in de Verenigde Staten en de opbrengst zal volgens de nieuwe schatting 28 procent hoger uitkomen dan een jaar eerder. Daardoor zullen ook de maïsvoorraden oplopen naar het hoogste niveau sinds Maïs moest op weekbasis 2 procent inleveren. Ook tarwe werd 1 procent goedkoper nadat het USDA haar prognose voor de globale opbrengst verhoogde naar 708,89 miljoen ton tegenover een schatting van 705,38 miljoen ton vorige maand. Soja zette zijn opmars verder nadat het USDA voor de tweede maand op rij de productieprognoses verlaagde. Na een erg nat voorjaar was het in de cruciale bloeiperiode van augustus erg heet. Soja wordt normaal iets later geoogst dan maïs. Op basis van de nieuwe USDA schatting verhoogde Goldman Sachs de prijsprognoses voor soja. Het termijncontract voor levering in november werd 1 procent duurder. Bronnen: Bloomberg, Reuters, Dow Jones Newswires, USDA (9/9-13/9) Bronnen: Bloomberg, Mineweb (9/9-13/9) 3

4 Vervolg van pagina 1 Het volgende hoofdstuk in telecom Active Hedge Group: De Active Hedge groep bestaat uit een aantal ervaren beroepshandelaren die gedurende beursuren in contact zijn met vele beleggers over de ontwikkelingen op de (Nederlandse) beurs. Op basis van het laatste nieuws, (kwartaal)cijfers, volatiliteit en Technische Analyse selecteert Active Hedge wekelijks een trending topic uit de beleggerswereld. immers een dividend en een groot aandeleninkoopprogramma aangekondigd. Carl icahn kondigde aan, groot in Apple te zitten en meer te verwachten en de koers liep op. Bij de laatste presentatie van de nieuwe producten bleef het bij tegenvallend nieuws en beleggers reageerden teleurgesteld. Zodra die reactie wat uitgeraasd is kan Apple ongetwijfeld weer wat verder herstellen. Het mooiste zou het echter zijn als Apple door een innovatie weer nieuwe fantasie op toekomstige groei kan laten zien. Dat zou de koers pas echt goed doen. Verder is het nu opletten of het technische plaatje, een bodem laat zien, daarvoor zou het niet onder de $460,- moeten zakken. Europese commissie Als er een aspect is waar je als belegger bij overnames voorzichtig over moet zijn is het de invloed van de mededingingsautoriteit. Dat hebben we wel geleerd van de afgekeurde overname van TNT Express. De woorden van Almunia zijn wat dat betreft hoopgevend. Die gaf aan dat de overname van KPN s onderdeel E-Plus aan Telefonica Deutschland wordt onderzocht en was eerder positief over de zogenaamde consolidatie binnen de telecommarkt. Kortom, het lijkt erop dat die goedkeuring er wel komt. Of KPN ook als geheel naar het Mexicaanse America Movil mag is weer een andere vraag, omdat er nog vraagtekens zijn over de waarborging van de nationale veiligheid, als ons communicatienetwerk in Mexicaanse handen komt. En verder zijn er nog volop onderhandelingen over de hoogte van het bod. Wat kan er nog gebeuren? Alles samenvattend is het duidelijk dat er nieuwe overnames en samenwerkingen in de lucht hangen. Als belegger lijkt het dan logisch om te kijken naar providers in herstel, zoals bijvoorbeeld Vivendi of Telefonica. Ook interessant is de zak geld die Vodafone tot zijn beschikking heeft, omdat ze het Amerikaanse belang in Verizon hebben verkocht voor $130,- mrd dollar. Daarvoor kijkt men momenteel naar kabelaar Liberty Global als mogelijke prooi. Telenet of Ziggo kunnen daar dan weer van profiteren. En als je in de hele sector wil beleggen kies je voor de European Telecommunications turbo. Jeroen Santen. Lees voor meer informatie over de werking, kosten en risico s van Turbo s en Boosters de algemene Turbo of Booster brochure en het prospectus op 4

5 Overzichten Top 5 Stijgers Turbo s en Boosters ISIN code Rendement Rendement sinds introductie Apple Turbo Short NL ,13% 52,91% 15 jan 2013 Air France-KLM Turbo Long NL ,38% 286,20% 8 okt 2013 Walt Disney Turbo Long NL ,91% -12,82% 14 mei 2013 K+S AG Turbo Long NL ,77% 135,80% 27 aug 2013 Air France-KLM Turbo Long NL ,27% 354,40% 25 sep 2012 Certificaten ISIN code Rendement Rendement sinds introductie Turkije Certificaat NL ,20% 137,60% 29 nov 2004 Midden-Oosten Certificaat NL ,78% 2,04% 10 nov 2006 Zeldzame Aardmetalen Certificaat NL ,70% -76,10% 17 jan 2011 Luchtvaart Certificaat NL ,16% -25,85% 18 jan 2007 Israël Certificaat NL ,15% 25,14% 17 sep 2007 Figuur 4. Top 5 stijgers periode 11 september t/m 16 september Deze tabel is gebaseerd op het gemiddelde van de bied- en laatkoers van RBS. Een actueel overzicht vindt u op de website: Bron: RBS, 17 september Overzicht markten AEX 1,6% 376, Bund Future 0,2% 137,99 139,0 Overzicht Volume/Omzet Onderliggende waarde Long Short Omzet(EUR) AEX Brent Crude Oil Future Bund Future EUR/USD Goud Figuur 5. Overzicht Volume/Omzet, periode 10 september t/m 17 september Bron: RBS, 17 september Long/Short-Ratio Turbo Ratio AEX 1,21 Brent Crude Oil Future 2,41 Bund Future -7,77 EUR/USD -1,08 Goud 2,18 Figuur 6. Long/Short-Ratio van uitstaande posities per 17 september Bron: RBS, 17 september ,5 138,0 137,5 137,0 136,5 136,0 135,5 Top 10 meest verhandelde Certificaten: vorige week en All-Time Vorig week ISIN code All-Time ISIN code 1 Vietnam Certificaat NL Water Certificaat NL Goud Certificaat NL Agribusiness Certificaat NL Zilver Certificaat NL Goud Quanto Certificaat NL RICI Enhanced Crude Oil Index Certificaat NL BRIC II Certificaat NL Turkije Certificaat NL Emerging 11 Certificaat NL BRIC II Certificaat NL AEX Certificaat NL India Certificaat NL RICI Enhanced Quanto Certificaat NL Agribusiness Certificaat NL Emerging Markets SRI Certificaat NL AEX Total Return Certificaat NL India Certificaat NL Indonesie Certificaat NL BRIC Certificaat NL Figuur 7. Top 10 bestsellers Certificaten, periode 11 september t/m 16 september 2013 en All Time. Bron: RBS, 17 september Ontmoet RBS Seminars en Webinars in 2013 In de maanden juli en augustus geldt de jaarlijkse zomerstop voor de webinars en seminars van RBS. Wel kunt u in ons archief de eerdere webinars van dit jaar terugzien. Kijk op EUR/USD 0,9% 1,3293 1,330 1,328 1,326 1,324 1,322 1,320 1,318 1,316 Brent Crude Olie Future 2,4% 111,7 114,5 114,0 113,5 113,0 112,5 112,0 111,5 111,0 110,5 110,0 Figuur 8. De prestaties van belangrijke markten van 6 september t/m 13 september Bron: Bloomberg, 17 september

6 Risico s De aanschaf van Turbo s en Certificaten brengen bepaalde risico s met zich mee, zoals prijsrisico, kredietrisico en liquiditeitsrisico. Turbo s en Certificaten zijn daarom niet geschikt voor iedere belegger. Het is van belang dat u de kenmerken en risico s van deze producten begrijpt voordat u een beleggingsbeslissing neemt. Tevens dient u zorgvuldig af te wegen of de Turbo s en Certificaten geschikt zijn voor u gezien uw ervaring, beleggingshorizon, overige beleggingen, financiële positie, risico-bereidheid en andere relevante omstandigheden. In geval van twijfel, dient u professioneel advies in te winnen. Deze nieuwsbrief dient slechts ter informatie en is geen aanbieding of een uitnodiging tot het doen van een aanbieding van Turbo s of Certificaten. Het aanbod van Turbo s en Certificaten vindt uitsluitend plaats op basis van het respectievelijke basisprospectus, eventuele bijbehorende supplementen en de definitieve voorwaarden. De beslissing om Turbo s en Certificaten te kopen moet dan ook op basis van deze documenten worden gemaakt. Deze documenten zijn kosteloos verkrijgbaar via markets. Deze paragraaf bevat slechts een overzicht van de belangrijkste risico s. Lees voor een volledig overzicht het respectievelijke basisprospectus. Turbo s en Warrants zijn beleggingsinstrumenten voor actieve en ervaren beleggers. Door de hefboom is een belegging in Turbo s en Warrants risicovoller dan een directe belegging in de onderliggende waarde. Hoe hoger de hefboom die men kiest, hoe sneller een beweging van de onderliggende waarde doorwerkt in de waarde van de Turbo en de Warrant. Het stop loss-niveau van een Turbo kan wijzigen, waardoor bij een wijziging het stop loss-niveau dichter bij de koers van de onderliggende waarde kan komen. Bij indices zullen deze wijzigingen in periodes waarin veel dividend wordt uitgekeerd, groter zijn. De koers van een Certificaat volgt in principe één-op-één de prestaties van de onderliggende waarde, maar kan hiervan afwijken doordat de beheerkosten (jaarlijks) in rekening worden gebracht en door de marktbeweging van vraag en aanbod. Bij alle beleggingsinstrumenten kan gedurende zowel de looptijd als op de afloopdatum de volledige inleg verloren gaan. Veranderingen van de wisselkoersen van onderliggende waarden die niet in euro zijn genoteerd, beïnvloeden de waarde van de in euro genoteerde producten. Een stijging van de lokale valuta ten opzichte van de euro zal een positief effect hebben, een daling een negatief effect. Beleggen in aandelenmarkten van opkomende markten gaan gepaard met extra risico s op politiek, economisch, de sociaal en juridisch gebied. Daarnaast ontbreekt door gebrekkige beschikbaarheid van financiële verslaggeving en andere data in sommige markten transparantie. Ongunstige ontwikkelingen hebben hierdoor vaak een sterk negatieve invloed hebben op de waarde van beleggingen in opkomende markten. Beleggen in grondstoffen gebeurt meestal door middel van termijncontracten Door te beleggen in termijncontracten en deze op tijd te verkopen kan fysieke levering van een grondstof worden voorkomen. Wanneer een belegger voor lange termijn in een bepaalde grondstof belegt, dient hij/zij het termijncontract voor het aflopen door te rollen naar een termijncontract met een langere looptijd. Het doorrollen van termijncontracten kan rendement opleveren of juist rendement kosten. Dit is afhankelijk van de termijnmarkt en staat los van veranderingen van de spotprijs van de desbetreffende grondstof. Wanneer een termijncontract afloopt, zal de prijs daarvan de actuele spotprijs benaderen. Bij het doorrollen wordt het aflopende contract verkocht en het volgende contract gekocht. Het verschil tussen opeenvolgende termijnprijzen kan een negatief rendement opleveren voor de belegger. Turbo s en Certificaten worden uitgegeven door The Royal Bank of Scotland [plc. Beleggers lopen kredietrisico op deze bank. Dit betekent dat in geval van insolventie van de uitgevende instelling beleggers in Turbo s en Certificaten mogelijk minder terugkrijgen dan hun initiële belegging en in het slechtste geval zelfs hun gehele belegging verliezen. Turbo s en Certificaten worden gehouden via het bewaringssysteem van Euroclear Nederland en zijn daardoor afgescheiden van het vermogen van de uitgevende instelling. Het Nederlandse depositiogarantiestelsel is niet op Turbo s en Certificaten van toepassing. Beleggers krijgen met een belegging in Turbo s en Certificaten geen eigendom in onderliggende waarde daarvan. Turbo s en Certificaten worden genoteerd op Euronext Amsterdam met RBS als market maker. Dat wil zeggen dat RBS onder normale marktomstandigheden tijdens beursuren van Euronext Amsterdam, van 9:05 uur tot 17:30 uur bereid is om Turbo s en Certificaten te kopen en te verkopen. Hierdoor is het mogelijk om onder normale marktomstandigheden tijdens genoemde beursuren de Turbo s en Certificaten te kopen of verkopen. De prijs waarvoor RBS bereid is een Turbo of een Certificaat te kopen wordt de biedprijs genoemd en de prijs waarvoor RBS bereid is een Turbo of een Certificaat te verkopen wordt de laatprijs genoemd. Het verschil tussen de bied- en laatprijzen wordt de spread genoemd. Gedurende de looptijd van een Turbo of een Certificaat kan de spread aan rbs.nl/markets wijziging onderhevig zijn. Bijvoorbeeld, indien er belangrijke cijfers worden gepubliceerd zoals jaarcijfers of macroeconomische cijfers kan de spread (tijdelijk) wordt vergroot. Actuele informatie over de bied- en laatprijzen gehanteerd durende de looptijd van Turbo s en Certificaten treft u aan op de relevante product pagina van de website nl. Door bijzondere omstandigheden kan het voorkomen dat RBS geen prijzen afgeeft. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren indien de handel in de onderliggende waarde wordt stilgelegd, een Turbo of een Certificaat is uitverkocht, indien in korte tijd een groot aantal orders wordt geplaatst, er een storing in het handelssysteem van RBS is opgetreden, er een storing is opgetreden in het handelssysteem van Euronext Amsterdam of de beurs waarop de onderliggende waarde wordt verhandeld of indien er extreme marktomstandigheden zijn. Indien RBS geen prijzen afgeeft kan het zijn dat het niet mogelijk is om een Turbo of een Certificaat te kopen of te verkopen of niet tegen de door u gewenste prijs. Dit laatste kan zich voordoen omdat u in dergelijke situaties voor koop en verkoop afhankelijk bent van andere beleggers die willen kopen of verkopen. Disclaimer RBS Dit document is opgesteld door The Royal Bank of Scotland plc of haar dochtervennootschappen of groepsondernemingen ( RBS ). Alle informatie in dit document is gebaseerd op informatie afkomstig van RBS en van andere instellingen die als betrouwbaar gelden. RBS geeft in dit document een getrouwe reproductie van dergelijke informatie, echter RBS biedt geen garantie voor de juistheid van de getoonde gegevens verkregen van derden. Geen garantie of zekerheid in welke vorm ook, expliciet of impliciet, wordt gegeven met betrekking tot de volledigheid en juistheid van de informatie opgenomen in dit document. RBS accepteert geen enkele verplichting om enige informatie opgenomen in dit document te herzien of te corrigeren. Geen handelen of nalaten van RBS of haar directeuren, werknemers, agenten of andere vertegenwoordigers met betrekking tot de informatie opgenomen in dit document vormt, of wordt geacht te vormen, een verplichting of garantie van RBS of enig ander persoon. Indicatieve prijzen of analyses in dit document zijn ter goede trouw opgesteld, uitgekozen en beoordeeld en derhalve wordt geen garantie gegeven ten aanzien van de juistheid, volledigheid en redelijkheid van deze prijsopgaven of analyses. Onverminderd de juridische verantwoordelijkheid voor informatievoorziening, accepteert RBS geen enkele vorm van aansprakelijkheid voor kosten, schade en claims ontstaan uit, of in verband met, een belegging in effecten beschreven in dit document. RBS en/of haar dochtervennootschappen of groepsvennootschappen, verbonden vennootschappen, werknemers of klanten kunnen een belang in financiële instrumenten hebben zoals de effecten beschreven in dit document of daaraan gerelateerde financiële instrumenten. Een dergelijk belang kan omvatten het handelen, aanhouden, onderhouden van een markt in zulke instrumenten als ook het verschaffen van bank-, krediet- en andere financiële diensten aan een vennootschap of de uitgevende instelling van de effecten en financiële instrumenten beschreven in dit document. RBS treedt met betrekking tot een transactie, de effecten of andere verplichtingen beschreven in dit document, niet op als financiële adviseur of in een fiduciaire rol. RBS geeft met betrekking tot geen enkele jurisdictie een garantie of advies over fiscale, juridische en boekhoudkundige zaken. Dit document is niet bedoeld voor de distributie of het gebruik door enig persoon of enititeit in een jurisidictie of land waarin een dergelijke distributie of gebruik in strijd is met locale wet- en regelgeving. De informatie opgenomen in dit document is eigendom van RBS en is verstrekt op verzoek van een geselecteerd aantal ontvangers en mag niet (geheel of gedeeltelijk) worden verstrekt of anderszins gedistributeerd aan een andere derde partij zonder de schriftelijke toestemming van RBS. Verenigde Staten van Amerika: Dit document is uitsluitend bestemd voor verstrekking aan major institutional investors zoals gedefinieerd in Rule 15a-6 van de Amerikaanse Exchange Act van 1934, zoals van tijd tot tijd gewijzigd (de Exchange Act ) en mag niet worden verstrekt aan andere Amerikaanse ingezetenen. Elke Amerikaanse major institutional investor die deze informatie ontvangt en komt door het ontvangst ervan overeen dat hij de informatie in dit document niet zal verstrekken of anderszins distributeren aan anderen. De effecten zoals hierin beschreven zijn en zullen niet worden geregistreerd zoals bedoeld in de de Amerikaanse Securities Act van 1933, zoals van tijd tot tijd gewijzigd (de Securities Act ) en mogen niet worden aangeboden of verkocht in de Verenigde Staten van Amerika, tenzij aan qualified institutional buyers (gekwalificeerde institutionele beleggers) in lijn met Rule 144A of op grond van een andere vrijstelling van of het niet van toepassing zijn van de registratieverplichting van de Securities Act. De aanbieding of verkoop van de effecten of transacties in de effecten kunnen verder beperkt worden door toepasselijke wet- en regelgeving van de Verenigde Staten of van haar afzonderlijke staten. Potentiële beleggers dienen zichzelf daarom op de hoogte te stellen van en juridische beperkingen bij het aangaan van transacties na te leven. Potentiële beleggers dienen zich te realiseren dat de effecten mogelijk niet geschikt zijn voor alle beleggers. The Royal Bank of Scotland plc staat in het Verenigd Koninkrijk onder toezicht van de Prudential Regulation Authority en de Financial Conduct Authority en haar activiteiten in Nederland vallen onder het gedragstoezicht van de Autoriteit Financiële Markten. Behalve in landen waarin dit wettelijk is vereist is de inhoud van dit document is niet beoordeeld door toezichthouders in de landen waarin dit document wordt verstrekt. In geval van twijfel over de inhoud van dit document dient onafhankelijk professioneel advies te worden ingewonnen. The Royal Bank of Scotland plc. Alle rechten, behalve indien expliciet toegekend, worden voorbehouden. Reproductie in welke vorm ook van de inhoud van deze nieuwsbrief is zonder voorafgaande schriftelijke toestemming verboden tenzij voor persoonlijk gebruik. De nieuwsletter bevat merken van The Royal Bank of Scotland Group plc en andere vennootschappen binnen de RBS groep. De merken omvatten onder andere het logo van The Royal Bank of Scotland en de merknamen The Royal Bank of Scotland en RBS. Alle intellectuele eigendomsrechten met betrekking tot de indices genoemd in dit document behoren toe aan de relevante Index sponsoren (de Index Sponsoren ). De relevante Index Sponsoren zijn op generlei wijze betrokken bij de totstandkoming of verkoop van de producten genoemd in dit document, noch wordt door hen enig advies tot aankoop van deze producten gegeven. TURBO en BOOSTER zijn merknamen van The Royal Bank of Scotland Group plc. Disclaimer Technische Analyse & Turbo Tip / Grondstoffen Weekoverzicht / Marktfocus Het onderdeel technische analyse wordt verzorgd door Bakker Technische Analyse Consultancy B.V. ("BTAC") en uitgebracht door RBS. Nico Bakker is bestuurder van BTAC en is een onafhankelijk analist. RBS en BTAC zijn een samenwerkingsverband aangegaan waarin Bakker TAC in ruil voor een financiële vergoeding technische analyse verzorgd en bepaalde promotionele activiteiten verricht. De technische analyses van BTAC zijn niet bedoeld als individueel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. Het onderdeel Grondstoffenweekoverzicht wordt verzorgd door Falesia bvba ("Falesia") en uitgebracht door RBS. Koen Lauwers is bestuurder van Falesia en is een onafhankelijk analist. RBS en Falesia zijn een samenwerkingsverband aangegaan waarin Falesia in ruil voor een financiële vergoeding de grondstoffen weekoverzichten verzorgd. De grondstoffen weekoverzichten van Falesia zijn niet bedoeld als individueel beleggingsadvies (de grondstoffen weekoverzichten en de technische analyses worden hierna gezamelijk de "artikelen" genoemd). Het onderdeel Marktfocus wordt verzorgd door Active Hedge Group B.V. en uitgebracht door RBS. De in dit document opgenomen standpunten en vooruitzichten zijn door Active Hedge Group B.V. gegeven in haar hoedanigheid van onafhankelijk analist. RBS en Active Hedge Group B.V. zijn een samenwerkingsverband aangegaan waarin Active Hedge Group B.V. in ruil voor een financiële vergoeding analyses verzorgd en bepaalde promotionele activiteiten verricht. De analyses van Active Hedge Group B.V. zijn niet bedoeld als individueel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. Iedere (potentiële) investering dienen beleggers te toetsen aan hun persoonlijke beleggersprofiel en te bespreken met hun adviseur. De in de artikelen genoemde standpunten en vooruitzichten zijn door respectievelijk BTAC gegeven in zijn hoedanigheid als technisch analist, door Koen Lauwers gegeven in zijn hoedanigheid als intermarket analist en door Active Hedge in hun hoedanigheid als onafhankelijk analist. RBS kan van tijd tot tijd producten uitgeven die dezelfde onderliggende waarden kunnen hebben als de financiële instrumenten besproken in de artikelen. RBS heeft echter geen enkele betrokkenheid bij, op welke manier dan ook, invloed op, zeggenschap over of inspraak in van de totstandkoming van de artikelen van of namens respectievelijk BTAC, Falesia of Active Hedge of een aan BTAC, Falesia of Active Hedge gelieerde onderneming of persoon. RBS is niet verantwoordelijk voor de volledigheid, juistheid en geschiktheid voor welke doeleinden dan ook en aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid in verband met de artikelen van BTAC, Falesia of Active Hedge of een aan BTAC, Falesia of Active Hedge gelieerde onderneming of persoon.". 6