Grondstoffenweekoverzicht In de kijker: REE nog niet uitgeteld

Transcriptie

1 RBS Markets Nummer 374, 9 juli 2013 Turbo s & Trading Technische Analyse Gold - Geen glanzend goud... P2 Grondstoffenweekoverzicht In de kijker: REE nog niet uitgeteld P3 Marktfocus Amerikaanse olie (WTI) demarreert Op vakantie zonder beleggingsstress? Wilt u ontspannen van uw vakantie genieten en niet op een bergtop in de Alpen verlegen zitten om een internetverbinding om te zien wat de beurs doet? Deze week brengen we vier suggesties onder de aandacht waarmee u op betrekkelijk eenvoudige wijze uw risico's kan beperken zodat u ontspannen op vakantie kunt. 1. Bekijk uw portefeuille als geheel Veel beleggers hebben de neiging om niet naar hun portefeuille als een geheel te bekijken. Er is bijvoorbeeld een gedeelte speculatief, een gedeelte pensioen en een gedeelte appeltje voor de dorst. Elk potje heeft een eigen risico/ rendementsverhouding en wordt individueel bekeken. Hierdoor kan het risico/rendement van het geheel uit het oog worden verloren. Voor uw spaargeld opent u dan bijvoorbeeld een nieuwe rekening om 0,2% rente extra per jaar te beuren terwijl u met het in potje speelgeld ter grootte van 5% reeds bij een negatief rendement van 3,8% dat gehele spaarrentevoordeel verloren hebt. Een ander nadeel is dat u mogelijk tegengestelde posities in verschillende potjes inneemt. Of dat u teveel posities inneemt, bijvoorbeeld ETF s voor uw pensioen en vergelijkbare beleggingsfondsen in het potje sparen voor de boot. Een manier om dit te vermijden is door uw portefeuille (in het geheel) als een piramide te bekijken, waarbij de basis, het grootste deel bestaat uit producten met minder risico, zoals sparen, vervolgens een kleiner deel in obligaties, dan aandelen, beleggingsfondsen, ETF s en Certificaten en tot slot in het puntje eventueel Turbo s, Boosters en opties. Als u op die manier uw portefeuille bekijkt en uw risico wilt beperken dan is een manier om dat te bereiken door eenvoudigweg beleggingen in hogere gedeeltes van uw piramide te sluiten en in lagere gedeeltes te plaatsen. Dus bijvoorbeeld minder in obligaties te beleggen en meer te sparen. 2. Spreiding beperkt de volatiliteit Binnen elke laag van uw beleggingen is het vervolgens mogelijk om uw risico te beperken door te spreiden. Binnen uw aandelenbeleggingen bijvoorbeeld is het vanuit risicooverwegingen niet aan te raden om alles in één bepaald aandeel te investeren. Beter is om te spreiden over meerdere aandelen, asset classes en regio's. Spreiding beperkt de beweeglijkheid (volatiliteit) van uw hele portefeuille. Nederlanders hebben de neiging om toch voornamelijk in Nederlandse aandelen te beleggen, maar om uw risico te beperken (of positief gezien; omdat ook elders kansen liggen) kunt u ook eens buiten de grens kijken. In dit licht zijn er ook veel beleggers die een gedeelte van hun portefeuille in grondstoffen zoals goud beleggen. Een eenvoudige en kostenefficiënte manier om spreiding aan te brengen is met ETF s of Certificaten; hiermee kunt u als het ware met een transactie in een keer een heel mandje aandelen kopen, zoals de AEX-Index. (In het kader van risico s, let op; bij Certificaten loopt u wel kredietrisico en bij ETF s niet. De prestaties van Certificaten volgen echter over het algemeen beter de onderliggende waarde). 3. Posities afdekken met opties Als belegger bent u bereid om koersrisico te lopen. Er komt echter altijd een moment dat dalingen vervelend worden. Overweeg dan om de put toe te passen. Het aantrekkelijke van putopties is dat u vanaf een bepaald koersniveau beschermd bent tegen een verdere daling en u behoud het opwaartse potentieel in uw portfolio. Nadeel is dat de opties met het verstrijken van de tijd minder waard worden als de daling (gelukkig) uit blijft. Evenmin bent u 1 op 1 afgedekt, dat is namelijk alleen op de expiratiedatum het geval. 4. Posities afdekken met Turbo s Tot slot is een andere overweging om u te beschermen met Turbo s. Met Turbo s Short kunt u koersbewegingen van een portfolio geheel uitschakelen Voordeel van Turbo s is dat er geen afloopdatum is en dat tijd- en verwachtingswaarde geen rol spelen. Mogelijk nadeel is dat Turbo s een stop loss-niveau kennen, en als dit bereikt wordt, is uw positie niet meer afgedekt... Lees verder op pagina 5 P4 1

2 Technische Analyse Goud - geen glanzend goud... De wekelijkse TA van Nico Bakker Nico Bakker is hofleverancier van technische analyse binnen RBS Markets. Hij publiceert regelmatig artikelen in allerlei media. Ook verzorgt hij diverse trainingen en workshops en is hij een graag geziene spreker tijdens beleggingsevenementen. Voor de uitleg van technische analyse termen verwijzen wij u naar De koersbewegingen in het Goud zijn erg onrustig, wispelturig en vooral neerwaarts gericht. Bij elke lichte opleving word ik dan ook overspoeld met de vraag of er al weer koopposities ingenomen mogen worden. Dit laatste hangt natuurlijk sterk van uw beleggersprofiel af. Ik zal aan de hand van de weekgrafiek illustreren welke routepaaltjes actueel zijn. Aan u de keuze welke route u gaat volgen. Goud Na een kwakkelperiode in de tweede helft van vorig jaar, kwam er begin dit jaar goed de klad in. De koers dook onder de gemiddelde lijn, er startte een serie lagere toppen en lagere bodems, inclusief trendversnellingen en de RSI beweegt nog steeds onder de 50-lijn. Kortom, de beer is heer en meester op het speelveld. Vooral het lijnenspel, ofwel de trendwaaier, biedt houvast op het berenveld. Samen met duidelijke kantelpunten zijn diverse routes mogelijk. Laat ik met de kortste route beginnen. De huidige weekcandle kleurt wit en de RSI krult licht omhoog. Dit impliceert bodemvorming vanaf met aansluitend een herstelpoging in de downtrend tot aan de eerste trendlijn, die rond weerstand zal aanreiken. U begrijpt dat dit een spannende route is voor goudzoekers. Wellicht kan het herstel aanhouden tot 1.422, het eerstvolgende kantelpunt boven in het veld. Boven dit niveau durven actieve beleggers ook wel goudklompjes aan te schaffen in de veronderstelling dat een rally richting de sleepkabel op in het vat zit. Op de weg omhoog ligt dan ook nog als kleine hobbel. Trendvolgende goudzoekers komen boven pas in actie, want dan start er een nieuwe uptrend. U ziet, voor elk wat wils, u mag uw route uitstippelen met in het achterhoofd de wetenschap dat een hogere risicograad beloond zal worden met een beter resultaat als de goudstieren daadwerkelijk zullen slagen. Trendvolgende goudbeleggers constateren dat het voor hen nog lang geen tijd is om aankopen te doen. Speculantenhanden jeuken daarentegen om met een potentiële herstelbeweging mee te doen. Figuur 1. Weekgrafiek Goud. Bron: BTAC Visuele Analyse, 9 juli Selectie aanbod Goud Turbo's Met Turbo's kunt u inspelen op een stijging en/of daling van goud. Voor een compleet overzicht van het aanbod kijkt u op Vul in het scherm linksboven de zoekterm goud in. Naam ISIN code Hefboom Goud Turbo Long NL ,08 Goud Turbo Long NL ,50 Goud Turbo Short NL ,52 Goud Turbo Short NL ,65 Figuur 2. Een selectie van het aanbod goud Turbo's. Bron: RBS, 9 juli

3 Grondstoffenweekoverzicht In de kijker: REE nog niet uitgeteld TOP ruwe olie (WTI) 6,90% ruwe olie (Brent) 5,40% bevroren sinaasappelsap (FCOJ) 4,20% FLOP zilver -4,00% maïs -3,90% suiker -3,90% Figuur 3. Voor bovenstaande tabellen wordt gekeken naar 30 grondstoffen (over de periode 01/07/ 13-05/07/ 13) die genoteerd staan op de Nymex, CBOT, ICE Futures US, CME en LME. Bron: Bloomberg 9 juli Het was de voorbije maanden vrij stil rond de Rare Earth Elements of REE. Deze groep van 17 elementen die onder oxidevorm in de natuur voorkomen en gelijkaardige chemische eigenschappen hebben, worden na een raffinageproces omgezet naar metalen. REE worden meestal maar in kleine hoeveelheden gebruikt maar zijn voor verschillende toepassingen toch onmisbaar. De gemiddelde prijs van de 17 REE daalde vorig jaar met 40 procent met in individuele gevallen zelfs uitschieters naar bijna 70 procent. De voorbije weken lijkt er opnieuw leven te zitten in de REE met een gemiddelde prijsstijging van 10 procent in juni. De maatregelen van de Chinese overheid om de prijsval te stoppen, werpen dus eindelijk vruchten af. In een eerste fase probeerde China, mondiaal veruit de grootste producent van REE, met het instellen van productiebeperkingen vraag en aanbod opnieuw in evenwicht te brengen. Dit lukte maar gedeeltelijk, want als gevolg van de economische crisis nam ook de vraag verder af omdat gebruikers eerst hun bestaande voorraden afbouwden en ook op zoek gingen naar alternatieven. De Chinese uitvoer van REE daalde vorig jaar zelfs met 71 procent en de exportquota werden lang niet opgebruikt. In 2012 werd ton REE uitgevoerd terwijl de toegestane quota eigenlijk ton bedroegen. In april, de meest recente maand waarvan cijfers officiële beschikbaar zijn, steeg de Chinese uitvoer van REE opnieuw naar ton. Naast de lagere vraag was er ook de impact van de illegale mijnbouw die de officiële productiedalingen grotendeels teniet deden. De Chinese overheid pakt de illegale mijnbouw nu veel harder aan. Zo worden er financiële beloningen uitgereikt voor wie uitbaters van illegale mijnen aan de galg praat. Dit bleef met name in de provincie Guangdong, de bakermat van de illegale mijnbouw, niet zonder gevolgen. Tijdens het eerste kwartaal van dit jaar werden 23 illegale mijnen en 57 ambachtelijke verwerkingsinstallaties gesloten. Er worden voorlopig ook geen nieuwe vergunningen meer uitgereikt voor de exploratie naar REE. De overheid streeft ook naar een consolidatie in de sector omdat een beperkt aantal aanbieders de controle eenvoudiger maakt. Het Chinese Ministerie van Handel maakte vorige week ook de tweede schijf van de exportquota voor 2013 bekend. Het cijfer voor de tweede jaarhelft bedraagt ton, samengesteld uit ton light REE en ton heavy REE. Samen met de eerder bekendgemaakte uitvoerlimiet voor de eerste jaarhelft ( ton) bedraagt het totale cijfer voor 2013 nu ton. Bronnen: Bloomberg, Mineweb.com (1/7-5/7) In het kort: In een omgeving van dalende grondstoffenprijzen houdt ruwe olie opmerkelijk goed stand. Meer zelfs, de prijs van een vat West Texas Intermediate (WTI) voor levering in augustus steeg naar het hoogste niveau in 14 maanden terwijl nochtans talrijke redenen die (al dan niet terecht) gebruikt worden om de lagere grondstoffenprijzen te verklaren ook op de energiemarkten van toepassing zijn. WTI liet 6,9 procent bijschrijven terwijl een vat Brent uit de Noordzee 5,4 procent duurder werd. De toegenomen geopolitieke spanning in Egypte was met grote voorsprong de verklaring die vorige week het vaakst werd aangehaald. Egypte controleert het Suez-kanaal dat de Middellandse Zee met de Rode Zee verbindt en ook de belangrijke Sumed pijpleiding De spread tussen WTI en Brent uit de Noordzee was sinds begin januari 2011 niet meer zo klein en bedroeg eind vorige week amper 4,5 dollar. Ook aardgas werd 1,5 procent duurder nadat de Amerikaanse aardgasvoorraden in de verslagweek met 72 miljard cubic feet (cf) toenamen tegenover een verwachte 75 miljard cf. Niettemin daalde het tekort tegenover het vijfjaars gemiddelde verder naar 1,1 procent tegenover 1,2 procent een week eerder. Volgens de Food & Agriculture Organization (FAO), een onderdeel van de Verenigde Naties, daalde de index van de voedselprijzen in juni voor de tweede maand op rij. De index, die de evolutie van 55 voedselprijzen volgt, daalde met 0,9 procent naar 211,3 punten. In februari 2011 bereikte de index nog een recordniveau van 237,9 punten. Vorige maand werden met name zuivel en suiker flink goedkoper. De daling van de granenprijzen was iets gematigder. De prijzen van tarwe en soja wijzigde op weekbasis nagenoeg niet. Maïs werd opnieuw 3,9 procent goedkoper met een recordoogst en hogere voorraden in het vooruitzicht. Bij de soft commodities moest koffie opnieuw inleveren. Het Braziliaanse Ministerie van Handel meldde dat het land tijdens de eerste jaarhelft 13,385 miljoen zakken koffie (van 60 kilogram) exporteerde. Dat is 20 procent meer dan in dezelfde periode een jaar eerder. De Braziliaanse Real daalde fors in waarde tegenover de dollar, de munt waarin koffie wordt verhandeld. Boeren bouwen daarom hun voorraden in versneld tempo af om plaats te maken voor de nieuwe oogst. Dit zorgt tijdelijk voor een overaanbod. Ook Colombia exporteerde tussen januari en mei 32 procent meer koffiebonen dan een jaar eerder. Het Amerikaanse Ministerie van Landbouw (USDA) verwacht in het lopende oogstjaar een opbrengst van 53,7 miljoen zakken, de op twee na hoogste hoeveelheid ooit. Vorig jaar oogstte Brazilië een recordhoeveelheid van 56,1 miljoen zakken. Nog volgens het USDA zal er in het oogstjaar een aanbodoverschot zijn van 4,46 miljoen zakken op de mondiale koffiemarkt. Vorig oogstjaar oversteeg het aanbod de vraag met 10 miljoen zakken. Bronnen: Bloomberg, Reuters, Dow Jones Newswires, USDA (1/7-5/7) 3

4 Marktfocus Amerikaanse olie (WTI) demarreert Active Hedge Group: De Active Hedge groep bestaat uit een aantal ervaren beroepshandelaren die gedurende beursuren in contact zijn met vele beleggers over de ontwikkelingen op de (Nederlandse) beurs. Op basis van het laatste nieuws, (kwartaal)cijfers, volatiliteit en Technische Analyse selecteert Active Hedge wekelijks een trending topic uit de beleggerswereld. Figuur 4. Relatieve performance van olie, goud, zilver en aandelen in 2013: bron:yahoo.finance.com, d.d. 2 juli De Amerikaanse olieprijs (WTI) maakte de afgelopen week dwars tegen alle logica in een flinke stijging door, terwijl de overige commodities licht herstelden rond de vorige week aangetikte diepterecords. Ook de Noordzeeolie, normaal gesproken parallel bewegend aan de WTI, hield op de plaats rust. Hoe komt het dat de Amerikaanse WTI er zo goed bij ligt? In figuur 4 ziet u de ontwikkeling dit jaar van de olieprijs ten opzichte van goud, zilver en de S&P500. U had dus aandelen moeten hebben, ondanks dat er al weer tussen de 5 en 10 procent verdampt is van de indices de laatste maand. Olie heeft zich eigenlijk behoorlijk onttrokken aan het verkoopgeweld in edele metalen. Hoewel de goudgoeroes (wie kent ze niet) blijven roepen dat de vraag naar fysiek goud ongekend hoog is, en ze daar waarschijnlijk gelijk in hebben, is de rotatie uit het (papieren) ETF-goud naar aandelen dusdanig heftig dat de nieuwe goudkopers (Indiërs en Chinezen) dat onmogelijk kunnen opvangen. Zoals altijd is de prijs het bewijs, de goudprijs zal ongetwijfeld weer flink gaan stijgen straks, maar de vraag is wanneer en vanaf welk niveau. toevloed van ruwe (schalie)olie vanuit Canadese en Amerikaanse olievelden. De relatief hoge olieprijs van de afgelopen jaren heeft ervoor gezorgd dat er flink werd geïnvesteerd in nieuwe boormethodes. Een andere reden was dat de productie van Noordzeeolie juist terugliep. Gevalletje vraag en aanbod dus. Amerikanen investeren in infrastructuur De Amerikanen, die er veel aan gelegen is zelfvoorzienend te worden wat betreft energie, hebben de afgelopen jaren echter als gekken geïnvesteerd in raffinagecapaciteit en infrastructuur. Dit heeft er in geresulteerd dat veel meer olie verwerkt kan worden en belangrijker: dat er olie geëxporteerd kan worden. De pijpleidingen die vroeger olie van de kust naar de raffinaderijen in Oklahoma transporteerden, vervoeren de olie nu de andere kant op. Hierdoor kunnen ook andere delen van de wereld van de Amerikaanse olietoevloed profiteren. De voorraden ruwe olie die zich de afgelopen jaren opstapelden in Oklahoma zijn eindelijk aan het afnemen omdat veel Amerikaanse olie nu richting de kust gaat om te worden geëxporteerd. In die zin komt er meer concurrentie voor de Brent. Getuige figuur 5 kunnen we dan ook wel stellen dat het afnemende prijsverschil eigenlijk meer veroorzaakt wordt door de dalende prijs van de Brent-olie. De nog steeds krimpende Europese economie en de toenemende beschikbaarheid van de WTI halen de druk van de ketel bij de Brentolie. Dat de onrust in Egypte van grote invloed zou zijn op de Amerikaanse olieprijsis een fabeltje. De Egyptische beurs schoot juist omhoog toen de militairen begonnen met dreigen. Daarnaast is de Noordzeeolie over het algemeen veel gevoeliger voor heibel in de zandba]]k en die bleef deze keer rustig op zijn plaats. Wie wil handelen in één van de beide oliesoorten is bij RBS Markets aan het goede adres. Voor zowel de Brent als de WTI bestaat een uitgebreid assortiment Turbo s, certificaten en warrants. De gap is nog niet gedicht dus wellicht valt er nog een graantje mee te pikken. Nico Inberg Teruglopend verschil Brent en WTI In maart van dit jaar schreef ActiveHedge al over het teruglopende verschil tussen de Europese en Amerikaanse ruwe olie. Hoewel de Amerikaanse WTI van betere kwaliteit is, dus minder raffinage behoeft en meer zou mogen kosten, is de prijs van Noordzeeolie (Brent) in het afgelopen jaar meer dan 25% duurder geweest. In november 2011 was het verschil $28 en het gemiddelde verschil over 2012 was ruim $17 ten gunste van de Brent-olie. Oorzaken hiervoor waren o.a. de enorme Figuur 5. De Brent-olie daalt en de WTI is prijshoudend: bron: CME Data Morningstar, d.d. 2 juli

5 Op vakantie zonder beleggingsstress? Vervolg van pagina 1 Ter illustratie: u heeft een positie die precies gelijk is aan de samenstelling van de AEX en een waarde heeft van euro, en de AEX staat op 350. U heeft dan als het ware / 350 = 100 x de AEX in bezit. Om dit af te dekken heeft u 100 x de ratio van 10 = 1000 AEX Turbo s Short nodig (ongeacht de hefboom, dus het maakt niet uit welke Turbo Short u kiest!). Daalt de AEX met 1 punt dan is uw portefeuille 100 x 1 = 100 euro minder waard, maar neemt de waarde van uw AEX Turboshort positie met 1000 x 1 / 10 (de ratio) = 100 euro toe. Stijgt de AEX met 1 punt dan gebeurt het tegenovergestelde. U risico is dus afgedekt, maar u profiteert ook niet meer van een stijgende markt. De verzekeringspremie voor de strategie is in bovenstaand voorbeeld ongeveer EUR 5 aan financieringskosten en EUR 20 aan transactiekosten voor een belegger die drie weken de Alpen ingaat en ontspannen op vakantie gaat. Neemt u een sabbatical van een jaar, dan kunt u wellicht beter de posities sluiten gezien de kosten en, zoals bij punt 1 besproken, herinvesteren in bijvoorbeeld spaargeld. Een uitgebreid voorbeeld, en de formule, vindt u op: Showpage.aspx?pageID=183 De hedgecalculator op de website kan u helpen om het aantal benodigde Turbo s te berekenen,en geeft een uitleg hoe u valutarisico kunt afdekken. Meer informatie over de werking kosten en risico s van Turbo s en Certificaten kunt u vinden in de algemene Turbobrochure, de algemene Certificatenbrochure en in het prospectus op Ontmoet RBS Seminars en Webinars in 2013 In de maanden juli en augustus geldt de jaarlijkse zomerstop voor de webinars en seminars van RBS. Wel kunt u in ons archief de eerdere webinars van dit jaar terugzien. Kijk op of klik hier. 5

6 Overzichten Top 5 Stijgers Turbo s en Boosters ISIN code Rendement Rendement sinds introductie AEX Booster Long NL ,94% 272,70% Sinds 27 jun 2013 EUR/USD Booster Short NL ,31% 94,85% Sinds 27 jun 2013 Peugeot Turbo Long NL ,32% 96,46% Sinds 24 apr 2013 AEX Booster Long NL ,56% 170,10% Sinds 26 jun 2013 AEX Turbo Long NL ,00% 104,10% Sinds 28 jun 2013 Overzicht markten AEX 2,3% 352, Certificaten ISIN code Rendement Rendement sinds introductie Windenergie Certificaat NL ,33% -73,07% Sinds 21 mei 2007 Pakistan Certificaat NL ,32% -0,20% Sinds 18 jun 2007 Mongolië Certificaat NL ,63% -84,81% Sinds 26 apr 2011 RICI Energy Certificaat NL ,29% -21,42% Sinds 16 mei 2005 DJ Stoxx 400 Banks Certificaat DE ,84% -59,22% Sinds 22 jan 2001 Figuur 6. Top 5 stijgers periode 28 juni t/m 5 juli Deze tabel is gebaseerd op het gemiddelde van de bied- en laatkoers van RBS. Een actueel overzicht vindt u op de website: Bron: RBS, 9 juli ,2 Bund Future 0,1% 141,66 142,4 Overzicht Volume/Omzet Onderliggende waarde Long Short Omzet(EUR) AEX Brent Crude Oil Future Bund Future EUR/USD Goud Figuur 7. Overzicht Volume/Omzet, periode 28 juni t/m 5 juli Bron: RBS, 9 juli Long/Short-Ratio Turbo Ratio AEX 2,12 Brent Crude Oil Future 5,06 Bund Future -9,58 EUR/USD -2,06 Goud 1,49 Figuur 8. Long/Short-Ratio van uitstaande posities per 9 juli Bron: RBS, 9 juli ,0 141,8 141,6 141,4 141,2 141,0 EUR/USD 1,4% 1,2829 1,310 1,305 Top 10 meest verhandelde Certificaten: vorige week en All-Time Vorig week ISIN code All-Time ISIN code 1 Emerging Markets SRI Certificaat NL Water Certificaat NL Water Certificaat NL Agribusiness Certificaat NL Goud Quanto Certificaat NL Goud Quanto Certificaat NL AEX Total Return Certificaat NL BRIC II Certificaat NL Oost Europees Vastgoed Certificaat NL Emerging 11 Certificaat NL BRIC II Certificaat NL AEX Certificaat NL India Certificaat NL RICI Enhanced Quanto Certificaat NL Oil & Gas Services Certificaat NL Emerging Markets SRI Certificaat NL Zilver Certificaat NL India Certificaat NL Agribusiness Certificaat NL BRIC Certificaat NL Figuur 9. Top 10 bestsellers Certificaten, periode 28 juni t/m 5 juli 2013 en All Time. Bron: RBS, 9 juli ,300 1,295 1,290 1,285 1,280 1,275 Brent Crude Olie Future 5,4% 107, Figuur 10. De prestaties van belangrijke markten van 28 juni t/m 5 juli Bron: Bloomberg, 9 juli

7 Risico s De aanschaf van Turbo s en Certificaten brengen bepaalde risico s met zich mee, zoals prijsrisico, kredietrisico en liquiditeitsrisico. Turbo s en Certificaten zijn daarom niet geschikt voor iedere belegger. Het is van belang dat u de kenmerken en risico s van deze producten begrijpt voordat u een beleggingsbeslissing neemt. Tevens dient u zorgvuldig af te wegen of de Turbo s en Certificaten geschikt zijn voor u gezien uw ervaring, beleggingshorizon, overige beleggingen, financiële positie, risico-bereidheid en andere relevante omstandigheden. In geval van twijfel, dient u professioneel advies in te winnen. Deze nieuwsbrief dient slechts ter informatie en is geen aanbieding of een uitnodiging tot het doen van een aanbieding van Turbo s of Certificaten. Het aanbod van Turbo s en Certificaten vindt uitsluitend plaats op basis van het respectievelijke basisprospectus, eventuele bijbehorende supplementen en de definitieve voorwaarden. De beslissing om Turbo s en Certificaten te kopen moet dan ook op basis van deze documenten worden gemaakt. Deze documenten zijn kosteloos verkrijgbaar via markets. Deze paragraaf bevat slechts een overzicht van de belangrijkste risico s. Lees voor een volledig overzicht het respectievelijke basisprospectus. Turbo s en Warrants zijn beleggingsinstrumenten voor actieve en ervaren beleggers. Door de hefboom is een belegging in Turbo s en Warrants risicovoller dan een directe belegging in de onderliggende waarde. Hoe hoger de hefboom die men kiest, hoe sneller een beweging van de onderliggende waarde doorwerkt in de waarde van de Turbo en de Warrant. Het stop loss-niveau van een Turbo kan wijzigen, waardoor bij een wijziging het stop loss-niveau dichter bij de koers van de onderliggende waarde kan komen. Bij indices zullen deze wijzigingen in periodes waarin veel dividend wordt uitgekeerd, groter zijn. De koers van een Certificaat volgt in principe één-op-één de prestaties van de onderliggende waarde, maar kan hiervan afwijken doordat de beheerkosten (jaarlijks) in rekening worden gebracht en door de marktbeweging van vraag en aanbod. Bij alle beleggingsinstrumenten kan gedurende zowel de looptijd als op de afloopdatum de volledige inleg verloren gaan. Veranderingen van de wisselkoersen van onderliggende waarden die niet in euro zijn genoteerd, beïnvloeden de waarde van de in euro genoteerde producten. Een stijging van de lokale valuta ten opzichte van de euro zal een positief effect hebben, een daling een negatief effect. Beleggen in aandelenmarkten van opkomende markten gaan gepaard met extra risico s op politiek, economisch, de sociaal en juridisch gebied. Daarnaast ontbreekt door gebrekkige beschikbaarheid van financiële verslaggeving en andere data in sommige markten transparantie. Ongunstige ontwikkelingen hebben hierdoor vaak een sterk negatieve invloed hebben op de waarde van beleggingen in opkomende markten. Beleggen in grondstoffen gebeurt meestal door middel van termijncontracten Door te beleggen in termijncontracten en deze op tijd te verkopen kan fysieke levering van een grondstof worden voorkomen. Wanneer een belegger voor lange termijn in een bepaalde grondstof belegt, dient hij/zij het termijncontract voor het aflopen door te rollen naar een termijncontract met een langere looptijd. Het doorrollen van termijncontracten kan rendement opleveren of juist rendement kosten. Dit is afhankelijk van de termijnmarkt en staat los van veranderingen van de spotprijs van de desbetreffende grondstof. Wanneer een termijncontract afloopt, zal de prijs daarvan de actuele spotprijs benaderen. Bij het doorrollen wordt het aflopende contract verkocht en het volgende contract gekocht. Het verschil tussen opeenvolgende termijnprijzen kan een negatief rendement opleveren voor de belegger. Turbo s en Certificaten worden uitgegeven door The Royal Bank of Scotland [plc. Beleggers lopen kredietrisico op deze bank. Dit betekent dat in geval van insolventie van de uitgevende instelling beleggers in Turbo s en Certificaten mogelijk minder terugkrijgen dan hun initiële belegging en in het slechtste geval zelfs hun gehele belegging verliezen. Turbo s en Certificaten worden gehouden via het bewaringssysteem van Euroclear Nederland en zijn daardoor afgescheiden van het vermogen van de uitgevende instelling. Het Nederlandse depositiogarantiestelsel is niet op Turbo s en Certificaten van toepassing. Beleggers krijgen met een belegging in Turbo s en Certificaten geen eigendom in onderliggende waarde daarvan. Turbo s en Certificaten worden genoteerd op Euronext Amsterdam met RBS als market maker. Dat wil zeggen dat RBS onder normale marktomstandigheden tijdens beursuren van Euronext Amsterdam, van 9:05 uur tot 17:30 uur bereid is om Turbo s en Certificaten te kopen en te verkopen. Hierdoor is het mogelijk om onder normale marktomstandigheden tijdens genoemde beursuren de Turbo s en Certificaten te kopen of verkopen. De prijs waarvoor RBS bereid is een Turbo of een Certificaat te kopen wordt de biedprijs genoemd en de prijs waarvoor RBS bereid is een Turbo of een Certificaat te verkopen wordt de laatprijs genoemd. Het verschil tussen de bied- en laatprijzen wordt de spread genoemd. Gedurende de looptijd van een Turbo of een Certificaat kan de spread aan rbs.nl/markets wijziging onderhevig zijn. Bijvoorbeeld, indien er belangrijke cijfers worden gepubliceerd zoals jaarcijfers of macroeconomische cijfers kan de spread (tijdelijk) wordt vergroot. Actuele informatie over de bied- en laatprijzen gehanteerd durende de looptijd van Turbo s en Certificaten treft u aan op de relevante product pagina van de website nl. Door bijzondere omstandigheden kan het voorkomen dat RBS geen prijzen afgeeft. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren indien de handel in de onderliggende waarde wordt stilgelegd, een Turbo of een Certificaat is uitverkocht, indien in korte tijd een groot aantal orders wordt geplaatst, er een storing in het handelssysteem van RBS is opgetreden, er een storing is opgetreden in het handelssysteem van Euronext Amsterdam of de beurs waarop de onderliggende waarde wordt verhandeld of indien er extreme marktomstandigheden zijn. Indien RBS geen prijzen afgeeft kan het zijn dat het niet mogelijk is om een Turbo of een Certificaat te kopen of te verkopen of niet tegen de door u gewenste prijs. Dit laatste kan zich voordoen omdat u in dergelijke situaties voor koop en verkoop afhankelijk bent van andere beleggers die willen kopen of verkopen. Disclaimer RBS Dit document is opgesteld door The Royal Bank of Scotland plc of haar dochtervennootschappen of groepsondernemingen ( RBS ). Alle informatie in dit document is gebaseerd op informatie afkomstig van RBS en van andere instellingen die als betrouwbaar gelden. RBS geeft in dit document een getrouwe reproductie van dergelijke informatie, echter RBS biedt geen garantie voor de juistheid van de getoonde gegevens verkregen van derden. Geen garantie of zekerheid in welke vorm ook, expliciet of impliciet, wordt gegeven met betrekking tot de volledigheid en juistheid van de informatie opgenomen in dit document. RBS accepteert geen enkele verplichting om enige informatie opgenomen in dit document te herzien of te corrigeren. Geen handelen of nalaten van RBS of haar directeuren, werknemers, agenten of andere vertegenwoordigers met betrekking tot de informatie opgenomen in dit document vormt, of wordt geacht te vormen, een verplichting of garantie van RBS of enig ander persoon. Indicatieve prijzen of analyses in dit document zijn ter goede trouw opgesteld, uitgekozen en beoordeeld en derhalve wordt geen garantie gegeven ten aanzien van de juistheid, volledigheid en redelijkheid van deze prijsopgaven of analyses. Onverminderd de juridische verantwoordelijkheid voor informatievoorziening, accepteert RBS geen enkele vorm van aansprakelijkheid voor kosten, schade en claims ontstaan uit, of in verband met, een belegging in effecten beschreven in dit document. RBS en/of haar dochtervennootschappen of groepsvennootschappen, verbonden vennootschappen, werknemers of klanten kunnen een belang in financiële instrumenten hebben zoals de effecten beschreven in dit document of daaraan gerelateerde financiële instrumenten. Een dergelijk belang kan omvatten het handelen, aanhouden, onderhouden van een markt in zulke instrumenten als ook het verschaffen van bank-, krediet- en andere financiële diensten aan een vennootschap of de uitgevende instelling van de effecten en financiële instrumenten beschreven in dit document. RBS treedt met betrekking tot een transactie, de effecten of andere verplichtingen beschreven in dit document, niet op als financiële adviseur of in een fiduciaire rol. RBS geeft met betrekking tot geen enkele jurisdictie een garantie of advies over fiscale, juridische en boekhoudkundige zaken. Dit document is niet bedoeld voor de distributie of het gebruik door enig persoon of enititeit in een jurisidictie of land waarin een dergelijke distributie of gebruik in strijd is met locale wet- en regelgeving. De informatie opgenomen in dit document is eigendom van RBS en is verstrekt op verzoek van een geselecteerd aantal ontvangers en mag niet (geheel of gedeeltelijk) worden verstrekt of anderszins gedistributeerd aan een andere derde partij zonder de schriftelijke toestemming van RBS. Verenigde Staten van Amerika: Dit document is uitsluitend bestemd voor verstrekking aan major institutional investors zoals gedefinieerd in Rule 15a-6 van de Amerikaanse Exchange Act van 1934, zoals van tijd tot tijd gewijzigd (de Exchange Act ) en mag niet worden verstrekt aan andere Amerikaanse ingezetenen. Elke Amerikaanse major institutional investor die deze informatie ontvangt en komt door het ontvangst ervan overeen dat hij de informatie in dit document niet zal verstrekken of anderszins distributeren aan anderen. De effecten zoals hierin beschreven zijn en zullen niet worden geregistreerd zoals bedoeld in de de Amerikaanse Securities Act van 1933, zoals van tijd tot tijd gewijzigd (de Securities Act ) en mogen niet worden aangeboden of verkocht in de Verenigde Staten van Amerika, tenzij aan qualified institutional buyers (gekwalificeerde institutionele beleggers) in lijn met Rule 144A of op grond van een andere vrijstelling van of het niet van toepassing zijn van de registratieverplichting van de Securities Act. De aanbieding of verkoop van de effecten of transacties in de effecten kunnen verder beperkt worden door toepasselijke wet- en regelgeving van de Verenigde Staten of van haar afzonderlijke staten. Potentiële beleggers dienen zichzelf daarom op de hoogte te stellen van en juridische beperkingen bij het aangaan van transacties na te leven. Potentiële beleggers dienen zich te realiseren dat de effecten mogelijk niet geschikt zijn voor alle beleggers. The Royal Bank of Scotland plc staat in het Verenigd Koninkrijk onder toezicht van de Prudential Regulation Authority en de Financial Conduct Authority en haar activiteiten in Nederland vallen onder het gedragstoezicht van de Autoriteit Financiële Markten. Behalve in landen waarin dit wettelijk is vereist is de inhoud van dit document is niet beoordeeld door toezichthouders in de landen waarin dit document wordt verstrekt. In geval van twijfel over de inhoud van dit document dient onafhankelijk professioneel advies te worden ingewonnen. The Royal Bank of Scotland plc. Alle rechten, behalve indien expliciet toegekend, worden voorbehouden. Reproductie in welke vorm ook van de inhoud van deze nieuwsbrief is zonder voorafgaande schriftelijke toestemming verboden tenzij voor persoonlijk gebruik. De nieuwsletter bevat merken van The Royal Bank of Scotland Group plc en andere vennootschappen binnen de RBS groep. De merken omvatten onder andere het logo van The Royal Bank of Scotland en de merknamen The Royal Bank of Scotland en RBS. Alle intellectuele eigendomsrechten met betrekking tot de indices genoemd in dit document behoren toe aan de relevante Index sponsoren (de Index Sponsoren ). De relevante Index Sponsoren zijn op generlei wijze betrokken bij de totstandkoming of verkoop van de producten genoemd in dit document, noch wordt door hen enig advies tot aankoop van deze producten gegeven. TURBO en BOOSTER zijn merknamen van The Royal Bank of Scotland Group plc. Disclaimer Technische Analyse & Turbo Tip / Grondstoffen Weekoverzicht / Marktfocus Het onderdeel technische analyse wordt verzorgd door Bakker Technische Analyse Consultancy B.V. ("BTAC") en uitgebracht door RBS. Nico Bakker is bestuurder van BTAC en is een onafhankelijk analist. RBS en BTAC zijn een samenwerkingsverband aangegaan waarin Bakker TAC in ruil voor een financiële vergoeding technische analyse verzorgd en bepaalde promotionele activiteiten verricht. De technische analyses van BTAC zijn niet bedoeld als individueel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. Het onderdeel Grondstoffenweekoverzicht wordt verzorgd door Falesia bvba ("Falesia") en uitgebracht door RBS. Koen Lauwers is bestuurder van Falesia en is een onafhankelijk analist. RBS en Falesia zijn een samenwerkingsverband aangegaan waarin Falesia in ruil voor een financiële vergoeding de grondstoffen weekoverzichten verzorgd. De grondstoffen weekoverzichten van Falesia zijn niet bedoeld als individueel beleggingsadvies (de grondstoffen weekoverzichten en de technische analyses worden hierna gezamelijk de "artikelen" genoemd). Het onderdeel Marktfocus wordt verzorgd door Active Hedge Group B.V. en uitgebracht door RBS. De in dit document opgenomen standpunten en vooruitzichten zijn door Active Hedge Group B.V. gegeven in haar hoedanigheid van onafhankelijk analist. RBS en Active Hedge Group B.V. zijn een samenwerkingsverband aangegaan waarin Active Hedge Group B.V. in ruil voor een financiële vergoeding analyses verzorgd en bepaalde promotionele activiteiten verricht. De analyses van Active Hedge Group B.V. zijn niet bedoeld als individueel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. Iedere (potentiële) investering dienen beleggers te toetsen aan hun persoonlijke beleggersprofiel en te bespreken met hun adviseur. De in de artikelen genoemde standpunten en vooruitzichten zijn door respectievelijk BTAC gegeven in zijn hoedanigheid als technisch analist, door Koen Lauwers gegeven in zijn hoedanigheid als intermarket analist en door Active Hedge in hun hoedanigheid als onafhankelijk analist. RBS kan van tijd tot tijd producten uitgeven die dezelfde onderliggende waarden kunnen hebben als de financiële instrumenten besproken in de artikelen. RBS heeft echter geen enkele betrokkenheid bij, op welke manier dan ook, invloed op, zeggenschap over of inspraak in van de totstandkoming van de artikelen van of namens respectievelijk BTAC, Falesia of Active Hedge of een aan BTAC, Falesia of Active Hedge gelieerde onderneming of persoon. RBS is niet verantwoordelijk voor de volledigheid, juistheid en geschiktheid voor welke doeleinden dan ook en aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid in verband met de artikelen van BTAC, Falesia of Active Hedge of een aan BTAC, Falesia of Active Hedge gelieerde onderneming of persoon.". 7