Samenvatting Docentenhandleiding

Transcriptie

1 Samenvatting Dcentenhandleiding Training Selecteren znder Vrrdelen Vr de beste match! Mdule 2 Ontstaan, werking, vrtbestaan en verandering van steretypering Dit pleidingsaanbd is tt stand gekmen met financiële steun van het PROGRESS-prgramma (Prgramme fr Emplyment and Scial Slidarity) van de Eurpese Unie. Vr meer infrmatie zie: ec.eurpa.eu/prgress De inhud van het pleidingsaanbd valt nder de verantwrdelijkheid van het Cllege vr de Rechten van de Mens en

2 kan p geen enkele wijze wrden geïnterpreteerd als standpunt van de Eurpese Cmmissie. Inhudspgave I. Didactisch kader II. Samenvatting literatuurnderzek De juiste persn p de juiste plaats...5 III. Leeswijzer handleiding PwerPint... 7 IV. Dcentenhandleiding PwerPint (Mdule 2)... 8 V. Literatuursuggesties...11 VI. Handreiking dcenten: mgaan met weerstand in training/cllege/lezing

3 I. Didactisch kader Mdule II behandelt het ntstaan, de werking, het vrtbestaan en de veranderingsmgelijkheden van steretypen. Hewel steretypen nuttig en ndig zijn in ns bestaan, zijn er veel ngewenste en vaak k nbewuste neveneffecten. He kmen in- en utgrups tt stand? Welke dimensies zijn hierin te nderkennen? He werkt het activeren van steretypen? Wat heeft dat vr gevlgen vr individuen en grepen? De effecten van steretypen p zwel berdelaars als berdeelden kmen uitverig aan de rde. En k de vraag he het kmt dat steretypen vaak z hardnekkig in stand blijven. Aan de hand van vrbeelden wrdt gekeken naar de mgelijkheden m effecten van steretypen te veranderen en/f te verminderen. Leerdelen: - Inzicht krijgen in het ntstaan/nut, de werking, de effecten, het vrtbestaan en de verandering van steretypen; - Bewustzijn vergrten van de (beperkte) veranderbaarheid van steretypen (tengevlge van de werkzame mechanismen); - Inzicht in de werking van de belangrijkste mechanismen als self-fulfilling prphecy, steretypendreiging, subtypering en irrelevante infrmatie (.a. p basis van literatuurnderzek Cllege vr de Rechten van de Mens); - Inzicht in de therievrming ver mgelijke vermindering van effecten van steretypering. Ingrediënten: - Theretisch kader ver het ntstaan, het nut, de werking, het vrtbestaan en veranderingsmgelijkheden van steretypen (literatuurnderzek Cllege vr de Rechten van de Mens); - Vrbeelden van psitieve berdeling van eigen grepen en negatieve berdeling andere grepen, vrkeuren vr de ingrup ; - Oefeningen autmatische activatie en belangrijkste gevlgen hiervan en efeningen rnd dimensies van in- en utgrup, steretype threat en beeldvrming in de mediapraktijk (.a. p basis van literatuurnderzek Cllege vr de Rechten van de Mens). Didactiek (vrbereidend) Dcent: - Lezen literatuurnderzek De juiste persn p de juiste plaats hfdstukken 3 t/m 7 (pagina 25 t/m 46) en dcentenhandleiding; 3

4 - Presentatie drlpen (vrbereiden); - Bekijken beeldmateriaal en kppeling maken met presentatiematerialen; - Vrbereiden individuele en grepsgewijze efeningen vr deelnemers; - Handleidingen bij de diverse efeningen, inclusief aanwijzingen vr deelnemers ver de mgelijkheid van zelfversterkende effecten bij efeningen rnd (bijvrbeeld) steretyperingen en de werking van biases. Deelnemer: - Lezen artikelen en casuïstiek (p aanwijzing van de dcent: zie hiervr de literatuursuggesties). Didactiek (uitvering) Vrbeeld pzet mdule chtend/middag: Vrbeeld pzet mdule verkrt (gastcllege en/f krt cllege): Aantal deelnemers - Uitgebreide variant (werkgrep f werkcllege): maximaal 25 deelnemers. - Verkrte variant (cllege f gastcllege): regulier aantal bezekende deelnemers. Vrbereidingstijd 4

5 - Dcent: circa 3 uur. - Deelnemer: circa 1 uur (afhankelijk van dr dcent geïndiceerde literatuur/vrbereiding). II. Samenvatting literatuurnderzek De juiste persn p de juiste plaats He ntstaan steretypen ver grepen en wat is hun nut en ndzaak? Steretypen wrden van jngs af aan gevrmd dr alle ervaringen en beelden die mensen in de lp van hun leven pden. Daardr zijn steretyperingen diep verankerd in nze cgnitieve structuren. Algemene steretypen zijn nuttig en nmisbaar bij de waarneming, mdat ze ns helpen infrmatie te rdenen en snel een glbale inschatting van persnen te maken. Kenmerkend vr steretypen is echter k dat ze meestal negatief zijn als het andere grepen betreft, en dat ze zeer hardnekkig zijn. Steretypen zijn dus niet eenvudig te veranderen f te verminderen. He werken steretypen en he blijven ze in stand? Alle mensen gebruiken steretypen m de wereld inzichtelijk in te delen in de eigen grep(en) en de andere grep(en). Deze indeling, die de vrm aanneemt van wij versus zij - denken, heeft verregaande gevlgen vr de perceptie van mensen. Mensen berdelen de eigen grepskenmerken drgaans psitiever dan de kenmerken van de andere grep. Dit wrdt k wel ingrup favritisme genemd. De verklaring hiervr is dat mensen een behefte zuden hebben aan een psitieve sciale identiteit. Dit mechanisme verklaart k waarm steretypen ver andere grepen vaak een negatieve lading hebben. Z blijkt dat mensen de neiging hebben de eigen grep als meer cmplex en hetergeen te zien en de andere grep als meer hmgeen (utgrup hmgeniseringseffect). Het bserveren van anderen lijkt misschien bjectief, maar signalen ver een persn die iets afwijken van het steretype beeld wrden vaak tóch cnfrm het steretype beeld waargenmen (assimilatiemechanisme). Als een persn teveel afwijkt van het grepssteretype dan leidt dit niet tt het bijstellen van dit steretype, maar maken mensen znder na te denken een subcategrie van afwijkende persnen, bijvrbeeld carrièrevruwen bij vruwen en hgpgeleide, aangepaste allchtnen bij allchtnen. Het gevlg hiervan is dat het algemene, negatieve steretype van vruwen (zrgend, in deeltijd werkend) en allchtnen (laagpgeleid, niet geïntegreerd, ngeëmancipeerd) intact blijft (subtyperingsmechanisme). Wat is de invled van steretypering? Uit het nderzek kmt een aantal belangrijke bevindingen ver de effecten van steretypering naar vren, vr zwel mensen die gesteretypeerde grepen meten berdelen als vr de gesteretypeerde grepen zelf. Specifiek vr berdelaars 5

6 Niet alleen de uiteindelijke beslissing van de selecteur m een kandidaat wel f niet aan te nemen wrdt beïnvled dr steretypering. Steretypering beïnvledt k de mtivatie en prestaties van de kandidaat. Zwel de waarneming van harde cmpetenties als van karaktereigenschappen en van sft skills is anders vr kandidaten uit benadeelde en bevrrechte grepen. Van speciaal belang vr prfessinele persneelsselecteurs is dat sllicitatiegesprekken met leden van etnische minderheden anders blijken te verlpen nder invled van steretypering. Z is het gesprek drgaans krter, wrden er andere vragen gesteld en is de nn-verbale pstelling anders. De fysieke afstand van interviewers tt sllicitanten uit bepaalde etnische grepen is grter dan bij anderen, hetgeen blijkt te leiden tt ngemak en nervsiteit bij die sllicitanten. Specifiek vr achtergestelde grepen De mtivatie en intellectuele prestaties van vruwen, etnische minderheidsgreperingen en uderen wrden negatief beïnvled dr steretiepe verwachtingen ver hun grep. Leden van deze grepen presteren vaak niet naar vermgen wanneer deze bij een test f sllicitatie p subtiele wijze gecnfrnteerd wrden met het feit dat zij tt een bepaalde grep behren, f met de steretyperingen die er ver die grep zijn. Ok blijken deze sllicitanten slechter te scren p tests (zals assessments) wanneer zij van te vren zijn gecnfrnteerd met steretypen ver de eigen grep(en). Dr deze mechanismen kan een wisselwerking ntstaan tussen steretyperingen en gedragingen van berdelaars en berdeelden, die heersende steretypen bevestigen en sms zelfs versterken (steretypendreigingsmechanisme, self-fulfilling prphecy). Zijn steretypen te veranderen f te verminderen? Dr het autmatische (en dus ncntrleerbare) karakter van het activeren van steretypen, kunnen steretypen ver grepen slechts langzaam en nder bepaalde vrwaarden veranderen. Ok geldt dat negatieve steretypen in het algemeen meilijker te veranderen zijn in psitieve richting dan mgekeerd. Het cnversiemdel, de cntacthypthese en het bekhudmdel beschrijven he het prces van steretypenverandering kan verlpen en k he cmplex dit is. Dr hun algemene en ngenuanceerde karakter zijn steretypen eigenlijk niet geschikt m een adequate berdeling van een persn te maken. Zeker niet in geval van werving en selectie, waarbij het erm gaat een gede inschatting van de (werkelijke) cmpetenties van een persn te maken, met het g p het ged vervullen van een functie. 6

7 III. Leeswijzer handleiding PwerPint Hiernder vlgt nder hfdstuk IV. een uitgebreide handleiding bij de PwerPint presentatie: - Per sheet is achtergrndinfrmatie te vinden; - Waar relevant wrdt drverwezen naar de crrespnderende pagina s van het nderliggende literatuurnderzek van het Cllege vr de Rechten van de Mens De juiste persn p de juiste plaats ; - De achtergrnden van de interactieve pdrachten zijn uitgewerkt; - Het tijdpad en de werkwijze van de pdrachten is aangegeven; - Er is meer infrmatie te vinden ver gebruikte filmmaterialen, afbeeldingen, cartns, campagnes e.d. Kies je vr de krtere variant van de presentatie (gastcllege, krtere clleges f bijeenkmsten), dan drlp je alleen de gren gemarkeerde pdrachten. De basis van de presentatie is hetzelfde. Echter: een deel van het pgenmen beeldmateriaal en pdrachten kun je- znder afbreuk te den aan de inhud van het prgramma- weglaten. Per pdracht is een tijdsindicatie aangegeven. Kies je vr de langere variant van de presentatie (werkgrepen f werkclleges), dan drlp je naast de gren gemarkeerde tevens de blauw gemarkeerde pdrachten. De basis van de presentatie is hetzelfde. Echter, in deze langere variant gebruik je meer pdrachten en beeldmateriaal en zijn pdrachten aan het einde specifiek tegespitst p langere samenwerking aan pdrachten in subgrepverband. Per pdracht is een tijdsindicatie aangegeven. 7

8 IV. Dcentenhandleiding PwerPint (Mdule 2) (Sheet 6) Ingrup versus utgrup Deze afbeelding refereert aan het wij/zij -denken dat gekppeld is aan de ingrup/utgrup indeling. Vlgens de sciale identiteitstherie (Tajfel en Turner, 1979) spelen twee prcessen een beslissende rl bij de ttstandkming van steretypen: 1. sciale categrisatie waarbij mensen in grepen wrden ingedeeld; 2. het nderscheid dat daarbij wrdt gemaakt tussen grepen waarte men zichzelf rekent (ingrup) en andere grepen (utgrup). (Sheet 12) Opdracht: dimensies Fiske - Opdracht: 5 minuten 8

9 Deelnemers gaan nu zelf aan het werk met het mdel van Fiske. De bedeling is dat zij zich inleven in de verschillende generieke categrieën en zich een vrstelling prberen te maken van reacties die typisch zijn vr de verschillende grepen. Oplssingsrichtingen bij de vraag kun je vrbeelden bedenken van reacties p grepen die hg scren p de warmte-dimensie en laag p de cmpetent-demensie? - Dit is de categrie die wrdt bestempeld als aardig maar incmpetent. - Persnen in deze categrie scren hg p de warmte-dimensie en laag p de cmpetentie-dimensie. - Deze grepen repen medelijden en paternalisme p. - Als vrbeeld wrden hier vaak uderen, mensen met een handicap, huisvruwen en secretaresses genemd. Oplssingsrichtingen bij de vraag welke verklaring heb je vr de pname van uderen in het kwadrant aardig maar incmpetent? - Mensen zijn snel geneigd te denken dat uderen wel heel warm, hartelijk, vrkmend en net in de mgang zijn, maar k dat ze gezien hun uderdm bijvrbeeld (te) weinig p de hgte zijn van de ntwikkelingen p het gebied van nieuwe media en trends. - In werkmgevingen met een hg innvatief gehalte (IT) wrdt hierdr bijvrbeeld vaak snel gedacht dat uderen niet de meest vr de hand liggende medewerkers zullen zijn. (Sheet 24) Vrtbestaan & bevestiging van steretypen (I): self-fulfilling prphecy (pagina 39 literatuurnderzek) Er zijn veel mechanismen werkzaam die ervr zrgen dat steretypen verleven en bevestigd wrden. De bekendste prcessen zijn self-fulfilling prphecy, steretype dreiging, subtypering en gebrekkige/irrelevante infrmatie. 9

10 Het mechanisme van self-fulfilling prphecy hudt in dat men anticipeert p steretypen ver een grep, een persn uit de grep daardr k anders benadert, met als gevlg dat deze persn zich juist vlgens dit steretype gaat gedragen en z het steretype waarmaakt. Deze bevestiging kan weer leiden tt het vrtbestaan van het steretype. Alleen al deze andere benadering kan er dus te leiden dat de gesteretypeerde persn zich gaat gedragen cnfrm het steretype (Nrth en Fiske, 2012). Self-fulfilling prphecy treedt p bij alle gesteretypeerde grepen, al is niet duidelijk f dit mechanisme meer speelt vr de ene, dan vr de andere gestigmatiseerde grep. Vlgens nderzek van Vs en El Marini (2007) kan een leidinggevende denken dat zijn medewerkers na bijvrbeeld hun 55 e levensjaar waarschijnlijk geen zin meer hebben in uitdagingen. Wanneer deze leidinggevende zijn udere medewerkers hier minder p aanspreekt en geen gebruik maakt van hun ervaring en creativiteit, ntstaat het gevaar dat expertise nderbenut wrdt. Dit zrgt weer vr een bevestiging van het steretype dat werknemers na hun 55 e geen zin meer hebben in uitdagingen. Ander nderzek waarin het gedrag bij sllicitatiegesprekken werd gebserveerd laat zien dat blanke interviewers znder dat ze het zich realiseerden, p grtere afstand zitten gingen, verspraken ze zich meer en hielden ze krtere interviews, wanneer ze een zwarte sllicitant ndervregen, in vergelijking met een blanke sllicitant (Wrd et al., 1974). Dit kude npersnlijke gedrag verrzaakte vervlgens nervsiteit en ngemak bij de ndervraagden. De raciale steretypen belemmerden de zwarte sllicitanten zich ged te presenteren tijdens het sllicitatiegesprek. Hun verminderde prestaties lijken de negatieve steretypering van de blanke interviewers weer te bevestigen. De verminderde prestatie wrdt dus niet dr de sllicitant zelf verrzaakt, maar dr de interviewer. (Sheet 34) Zijn er ng vragen f pmerkingen? Meer infrmatie ver de training en een samenvatting van de sheets en pdrachten is te vinden via Hier kan k het literatuurnderzek De juiste persn p de juiste plaats gedwnlad wrden. 10

11 V. Literatuursuggesties Inleidend Literatuurnderzek Cllege Rechten vr de Mens De juiste persn p de juiste plaats hfdstuk 3 t/m 7 (p. 25 t/m 46). Verdiepend Nederlandstalige literatuur - Vnk, R. (red.) (1999). Cgnitieve Sciale Psychlgie. Psychlgie van het dagelijks denken en den. Utrecht: Lemma BV, 478 pp (Hfdstuk 5: Steretypen, p ). Let p: nieuwe versie naar verwachting in najaar 2013 beschikbaar! Dit hfdstuk geeft een verzicht van een aantal belangrijke sciaal-psychlgische inzichten ver het ntstaan, de werking, het vrtbestaan en de veranderbaarheid van steretypen. Engelstalige literatuur - Dasgupta, N. (2004). Implicit Ingrup Favritism, Outgrup Favritism, and their Behaviral Manifestatins. Scial Justice Research, 17(2), Deze studie laat zien dat mensen die aangeven er geen (expliciete) steretypen p na te huden, negatieve assciaties (impliciete steretypen) bij bepaalde grepen kunnen hebben znder dat ze zich ervan bewust zijn. - Macrae, C. N., & Bdenhausen, G. V. (2001). Scial Cgnitin: Categrical persn perceptin. British Jurnal f Psychlgy, 92(1), De auteurs nderzeken het ntstaan van steretypen aan de hand van sciale categrisatiemechanismen. Het blijkt dat mensen die gebruik kunnen maken van een steretype bij de berdeling van een persn, beter in staat zijn daarnaast ng een andere taak uit te veren dan persnen die geen gebruik kunnen maken van een steretype. Dit artikel zegt daarmee iets ver het nut (energiebesparing) van het gebruik van steretypen. - Fiske, S. T. (2012). Managing Ambivalent Prejudices Smart-but-Cld and Warm-but-Dumb Steretypes. The ANNALS f the American Academy f Plitical and Scial Science, 639(1), Dit artikel beschrijft een indeling van grepen naar steretypering p de warmte-kude dimensie en cmpetent niet cmpetent dimensie. Daarnaast laat het zien he de cmbinatie van deze twee dimensies interveniëren met categrieën als gender, etniciteit, handicap en leeftijd. 11

12 - Wrd, C. O., Zanna, M. P., & Cper, J. (1974). The nnverbal mediatin f self-fulfilling prphecies in interracial interactin. Jurnal f Experimental Scial Psychlgy, 10(2), Dit artikel tnt de werking van het self-fulfilling prphecy mechanisme: negatieve raciale steretypen bleken zwarte sllicitanten te belemmeren ged te presenteren tijdens een sllicitatie drdat deze steretypen het gedrag van de interviewers beïnvledden, hetgeen vervlgens leidde tt ngemak en verminderde prestatie bij de sllicitant. 12

13 VI. Handreiking dcenten: mgaan met weerstand in training/cllege/lezing De cursus Selecteren znder vrrdelen behandelt thema s die bij deelnemers aan de cursus mgelijk weerstand p kunnen repen. Het ntstaan en de werking van discriminatie, impliciete en expliciete steretypering, (vr)rdelen wrdt uitgebreid verkend en tegelicht. De mdules maken hierbij expliciet nderscheid in de drwerking en effecten van (bijvrbeeld) discriminatie p verschillende grepen (nderscheid naar gender, etniciteit, leeftijd, mensen met een beperking). De variëteit aan lesmaterialen en bijbehrende efeningen maken tevens duidelijk he discriminatie en steretypering verschillend dr- en uitwerken p verschillende grepen. Aangezien het hier grepen en grepsverschillen betreft die k terugkmen bij de deelnemers aan cursussen/clleges/trainingen, is het ged m als dcent/trainer ntie te nemen van mgelijke weerstand die vanuit de grep f vanuit individuen kan ptreden. Het is een bekend fenmeen dat juist thema s als discriminatie en bevrrdeling/steretypering kunnen leiden tt ntkenning ( ik heb daar ng nit last van gehad, in mijn generatie kmt dat niet meer vr, als je maar hard geneg je best det heeft iedereen in dit land gelijke kansen ) f beschuldiging ( iedereen is hier altijd tegen mij mdat ik een hfddek draag, ik heb ng steeds geen baan mdat ik te ud ben ). De pzet van de mdules is zdanig gekzen dat in interactie met de dcent- veel zelfredzaamheid en actieve inzet van de deelnemers wrdt verwacht. Dat zal niet vr een ieder even gemakkelijk zijn. Persnlijke (negatieve) ervaringen van de deelnemers, dragen mgelijk bij aan het vertnen van (in)directe weerstand. Een zekere weerstand hrt bij leersituaties: het aanbieden van nieuwe leerstf vraagt veel van zwel deelnemer als dcent. Mensen hebben de tijd ndig m nieuw aangebden stf te verwerken en zullen daarin altijd een zekere mate van ambivalentie vertnen. Eenvudig gezegd is weerstand een vrm van verzet. De cursist verzet zich tegen ju als persn, tegen de inhud van de leerstf f tegen de gedragsverandering die van hem f haar gevraagd wrdt. Maar weerstand is k een vrm van mtivatie. De cursist draagt redenen aan m niet te veranderen, m ju een slechte dcent te vinden f m de inhud van de training niet te accepteren. Weerstand verdwijnt nit vanzelf. Als je als dcent de weerstand en bijbehrende signalen niet aanpakt, wrden deze alleen maar grter. Weerstand bij leerprcessen vraagt dus m interventie van de betrkken dcent. 13

14 Signalen vr ptreden van weerstand: - Let ged p je eigen reacties/gedrag: natuurlijk kun je afgaan p je eigen intuïtie ( lpt het lekker f niet ), maar let k p dat je niet teveel in de vertuigingsstand gaat (jezelf steeds verntschuldigen, in herhaling vallen, mensen niet uit laten praten, extreme vermeidheid). - Let ged p de reacties en gedragingen uit de grep: wat hr je mensen zeggen? Wat zie je mensen den (Actief zitten f nderuit hangen p een stel? Naar ju luisteren f praten met een ander?). - Prbeer in geval van weerstand te achterhalen waar die weerstand zit: Wat is er aan de hand met een persn f met een grep? En he kun jij daar als dcent/trainer p inspelen? Grep: sms merk je weerstand p in de grep. Het kan zinnig zijn deze situatie pen te benemen en de grep te vertellen wat je ziet gebeuren. Check altijd wel f juw aannames/bevindingen klppen. Individu: sms kmt weerstand vral van een individuele deelnemer. Desndanks kan dit verstrend werken vr het grepsprces. Het kan raadzaam zijn iemand even apart te nemen (bijvrbeeld bij pauzeren) en gericht aandacht te geven: wat maakt dat de weerstand ntstaat bij deze persn? Wat is lastig aan de stf f het thema? He kun jij als dcent/trainer bijdragen aan een prettiger f meer ntspannen manier van leren vr deze deelnemer? Inhud: sms treedt weerstand p bij vermeidheid f juist bij verveling. Het kan zinnig zijn in te grijpen dr bijvrbeeld efeningen te schrappen f juist een extra efening uit te zetten binnen de grep. Andere interventies kunnen zijn: een keer extra pauzeren, f ng eens teruggaan naar eerder behandelde lesstf. Beslis hier wel altijd zelf ver en presenteer je keuze niet als een beslissing waarin de grep in dit geval een stem heeft. Tips m effecten van weerstand te verminderen: - Benem wat je ziet/velt gebeuren: vraag mensen waarm ze bepaald gedrag vertnen en vertel wat dat met ju det. - Check k f juw aannames klppen. Werk wel altijd vlgens de regels van het geven van feedback : Beschrijf gedrag dat je hebt gezien/gehrd en geef aan welk effect dat gedrag p ju heeft. Spreek hierbij altijd in de ik-vrm en verval niet in jij-bakken (dus niet: jij zit al vanaf de start van het cllege te praten met je buurvruw maar ik merk dat je niet naar me luistert en dat geeft me geen prettig gevel ). 14

15 Geef de ander de kans m hierp te reageren. Benem het gedrag dat je liever ziet f wenst c.q. wenselijk vindt. Bekijk samen waar/he je plssingen zu kunnen vinden. Stel daarbij vral pen vragen (Waarm? Wie? Waardr? He?). Valkuilen bij het mgaan met weerstand: - Overtuigen: he harder je vertuigd bent van je eigen gelijk, he grter de weerstand zal zijn die ptreedt bij mensen die niet dezelfde vertuiging delen. - Kritiek p deelnemer/cursist: hewel het vrstelbaar is dat bepaald gedrag irritatie prept bij een trainer/dcent, is het de kunst m die irritaties niet de bventn te laten veren en ze in ieder geval niet af te reageren p de deelnemer(s). - Verdediging: schiet niet in de verdediging, zet niet in p het winnen van een strijd. - Mensen met kritiek niet serieus nemen: humr in een training is prettig en functineel, mits met mate en p de juiste mmenten ingezet. Maak mensen nit tt zndebk in een grep. Het uitgangspunt is m altijd iedereen serieus te nemen. 15