LISO-PROJECT: VRAGENLIJST VOOR KLASTITULARISSEN MEI 2016 Instrumentontwikkeling

Transcriptie

1 LISO-PROJECT: VRAGENLIJST VOOR KLASTITULARISSEN MEI 2016 Instrumentontwikkeling E. Stevens, J. Dockx, C. Custers, I. Fidlers, B. De Fraine & J. Van Damme

2

3 LISO-PROJECT: VRAGENLIJST VOOR KLASTITULARISSEN MEI 2016 Instrumentontwikkeling E. Stevens, J. Dockx, C. Custers, I. Fidlers, B. De Fraine & J. Van Damme Promotoren coördinatieteam: B. De Fraine, K. Verschueren, K. Petry, S. Gielen, J. Van Damme, A. Vandenbroecke, M. Van Houtte & J.P. Verhaeghe Research paper SSL/ /2.1 Leuven, mei 2016

4 Het Steunpunt Studie- en Schoolloopbanen is een samenwerkingsverband van KU Leuven, UGent, VUB, Lessius Hogeschool en HUB. Gelieve naar deze publicatie te verwijzen als volgt: Stevens E., Dockx J., Custers C., Fidlers I., De Fraine B. & Van Damme J. (2016), LiSO-project: vragenlijst voor klastitularissen mei 2016 instrumentontwikkeling, Steunpunt Studie- en Schoolloopbanen, Leuven. Voor meer informatie over deze publicatie Deze publicatie kwam tot stand met de steun van de Vlaamse Gemeenschap, Programma Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek. In deze publicatie wordt de mening van de auteur weergegeven en niet die van de Vlaamse overheid. De Vlaamse overheid is niet aansprakelijk voor het gebruik dat kan worden gemaakt van de opgenomen gegevens. D/2016/4718/typ het depotnummer ISBN typ het ISBN nummer 2016 STEUNPUNT STUDIE- EN SCHOOLLOOPBANEN p.a. Secretariaat Steunpunt Studie- en Schoolloopbanen HIVA - Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving Parkstraat 47 bus 5300, BE 3000 Leuven Deze publicatie is ook beschikbaar via

5 Voorwoord Dit technisch rapport kadert binnen de derde generatie van het Steunpunt Studie en Schoolloopbanen ( ). Dit steunpunt omvat verschillende onderzoeksdomeinen, waarvan één betrekking heeft op de schoolloopbanen van leerlingen (onderzoekslijn 2.1). Binnen dit onderzoeksdomein werd in het schooljaar gestart met het onderzoek Loopbanen in het Secundair Onderwijs, kortweg het LiSO-project. Dit onderzoek wil de wijze waarop leerlingen het secundair onderwijs doorlopen in kaart brengen en verklaren. Dit rapport beschrijft de instrumentontwikkeling van de vragenlijst voor klastitularissen die in functie van het LiSO-project werd afgenomen in mei We danken het coördinatieteam en de promotoren voor hun medewerking en feedback tijdens de ontwikkeling van dit instrument. Onze dank gaat ook uit naar Jantine Spilt voor het onderdeel betreffende leerling-leerkracht relaties. Tevens zijn we dankbaar aan alle scholen die deelnemen aan het LiSO-project. Voor de vragenlijst voor klastitularissen bedanken we specifiek alle leerkrachten die deze vragenlijst invulden. Vragenlijst voor klastitularissen: Instrumentontwikkeling v

6

7 Inhoud Voorwoord Inhoud v vii Inleiding 1 Hoofdstuk 1 Criteria selectieproces concepten en schalen 3 Hoofdstuk 2 Inhoudelijk kader 5 Hoofdstuk 3 Concepten en schalen Verwachtingen over prestaties en (school)loopbanen van leerlingen Verwachtingen over prestaties Verwachtingen over schoolloopbanen Participatie en werkhouding van leerlingen in de klas Coöperatieve en onafhankelijke participatie Werkhouding Leerling-leerkracht-relatie Leerling-leerkracht-relatie: nabijheid en conflict Zorg op school Achtergrondgegevens van de klastitularis 13 Bijlagen 15 Bijlage 1 Overzicht schalen vragenlijst voor klastitularissen 16 Bijlage 2 Uitwerking vragenlijst voor klastitularissen 21 Bibliografie 32 Vragenlijst voor klastitularissen: Instrumentontwikkeling vii

8 Inleiding Dit technisch rapport kadert binnen het LiSO-project (Loopbanen in het Secundair Onderwijs) van het Steunpunt Studie- en Schoolloopbanen ( ). Dit onderzoek wil de wijze waarop leerlingen het secundair onderwijs doorlopen in kaart brengen en verklaren. Hierbij is het uitgangspunt dat niet alleen factoren op het niveau van de individuele leerling (leerlingkenmerken) en zijn thuisomgeving van belang zijn, maar ook factoren op school-, klas- en leerkrachtniveau. Het LiSO-project wil hier een bron van informatie zijn voor scholen en beleidsmakers en wil specifiek inzicht bieden in school-, klasen leerkrachtkenmerken die effectief zijn voor prestaties (van onder meer Nederlands en wiskunde) en voor non-cognitieve uitkomsten van leerlingen (zoals schoolwelbevinden, engagement en interesse). De focus ligt vooral op factoren die door de school of het beleid kunnen worden beïnvloed om zo de individuele leerlingprestaties te maximaliseren en te komen tot meer gelijke onderwijskansen voor iedere leerling. Het LiSO-project wil op deze manier bijdragen tot beslissingen die de onderwijseffectiviteit in Vlaanderen zullen doen toenemen. Om deze doelstelling te bereiken, wordt vanaf de start van het schooljaar een cohorte van ongeveer leerlingen gevolgd doorheen hun gehele secundaire schoolloopbaan. Deze leerlingen bevonden zich in september 2013 in het eerste leerjaar van de eerste graad van het secundair onderwijs. In het schooljaar bevindt de meerderheid zich in het eerste jaar van de tweede graad en is het aantal toegenomen tot zo n leerlingen. Om meer te weten te komen over factoren op school-, klas- en leerkrachtniveau nemen we een vragenlijst af van alle klastitularissen van de LiSO-leerlingen. De meeste LiSO-leerlingen zitten in het eerste jaar van de tweede graad. Hun klastitularissen worden sowieso bevraagd. Daarenboven werd voor de afname van mei 2016 besloten om ook de klastitularissen van de LiSO-leerlingen in het tweede jaar van de eerste graad te bevragen. Dit zijn leerlingen die bleven zitten en het is in dat opzicht dat we van mening zijn dat de klastitularissen een uniek perspectief op deze leerlingen kunnen bieden. Het is de eerste keer dat ook de klastitularissen van de zittenblijvers worden bevraagd. Ook nieuw is dat voor de afname van de klastitularisvragenlijst van mei 2016 gekozen werd voor een papieren afname waar dit voordien via Websurvey werd gedaan. Aan de opgenomen items veranderde niets. Voor elke leerling wordt een recto verso A4-vragenlijst voorzien met alle items. Deze vragenlijst kan de klastitularis vervolgens invullen. Daarnaast wordt per klastitularis bijkomend een A4- vragenlijst voorzien met een aantal achtergrondvragen over de klastitularis zelf. Er zijn twee redenen waarom we voor de afname van mei 2016 kozen voor een papieren afname. Ten eerste bleek uit de administratieve gegevens van de scholen dat het meer en meer voorkomt dat klassen meer dan één klastitularis hebben. Het gaat steeds vaker om een team van 2 of meer leerkrachten die de klas begeleiden. Een papieren afname stelt deze teams van klastitularissen in staat om zelf te bepalen wie de vragenlijst voor welke leerling invult. Het werk kan zo makkelijker verdeeld worden. Bij een online vragenlijst met 1 link per klas is dergelijke verdeling moeilijker te organiseren. Ten tweede hopen we, door over te schakelen naar een papieren afname, op een hogere respons bij de klastitularissen. De klastitularissen kunnen de vragenlijsten immers makkelijker tussendoor invullen en, zoals gezegd, makkelijker verdelen indien gewenst. Vragenlijst voor klastitularissen: Instrumentontwikkeling 1

9 De vragenlijst voor klastitularissen is één van de verschillende vragenlijsten die wordt afgenomen binnen het LiSO-project. Er worden ook vragenlijsten afgenomen van vakleerkrachten, leerlingen en ouders om meer te weten te komen over de verschillende factoren die schoolloopbanen mogelijk verklaren. Naast deze vragenlijsten worden er van de leerlingen op verschillende tijdstippen toetsen voor wiskunde en Nederlands (en, voorlopig eenmalig, Frans) afgenomen in functie van de schoolse prestaties van leerlingen. De vragenlijst voor klastitularissen kan niet los gezien worden van deze instrumenten. In de volgende hoofdstukken bespreken we de opbouw van de vragenlijst. In hoofdstuk 1 worden de criteria van het selectieproces beschreven waarop de vragenlijst is samengesteld. In hoofdstuk 2 wordt vervolgens het algemeen inhoudelijk kader van de vragenlijst besproken. Aansluitend worden in hoofdstuk 3 de opgenomen concepten en schalen besproken. In bijlage 1 wordt een schematische weergave gegeven van de opgenomen concepten en bijhorende schalen in de vragenlijst voor klastitularissen. In bijlage 2 wordt weergegeven hoe de vragenlijst voor klastitularissen in de praktijk werd afgenomen. Vragenlijst voor klastitularissen: Instrumentontwikkeling 2

10 Hoofdstuk 1 Criteria selectieproces concepten en schalen De vragenlijst voor klastitularissen bestaat uit verschillende concepten die bevraagd worden aan de hand van een specifieke schaal (of specifieke schalen) die het concept het beste meet. De keuze om bepaalde concepten met bijhorende schalen op te nemen, gebeurt op basis van een selectieproces in twee stappen waarbij verschillende criteria gehanteerd worden. In de volgende paragrafen bespreken we kort dit selectieproces. De eerste stap in het selectieproces bestaat uit de keuze van de concepten. Bij deze keuze worden verschillende criteria gehanteerd. Het eerste criterium voor het opnemen van een bepaald concept komt voort uit het doel van het LiSO-project. Dit is de wijze waarop leerlingen het secundair onderwijs doorlopen in kaart brengen en verklaren. Dit leidt tot het criterium dat concepten enkel dienen opgenomen als ze schoolloopbanen kunnen beschrijven en/of verklaren. Het opnemen van een concept is dus in de eerste plaats hiervan afhankelijk. Ook tijdens het kennisseminarie dat werd gehouden binnen de stuurgroep van het LiSO-project in januari 2013 kwam dit als belangrijkste criterium naar voor. Voor de selectie van een concept wordt voorts rekening gehouden met een tweede criterium. Dit is het belang van het concept binnen de internationale wetenschappelijke literatuur. De gegevens van het LiSO-project zullen immers gebruikt worden voor wetenschappelijk onderzoek. Dit heeft als gevolg dat er niet enkel voor concepten gekozen wordt die relevant zijn voor het Vlaamse onderwijs, maar die ook internationale vergelijking mogelijk maken. Het derde criterium is dat een concept enkel opgenomen wordt in de vragenlijst voor klastitularissen als deze de meest geschikte vragenlijst daarvoor is. Het is immers mogelijk dat andere respondentgroepen (leerlingen, ouders, vakleerkrachten of directie) meer relevante informatie kunnen bieden voor een bepaald concept. Het vierde criterium is dat een vragenlijst een goed instrument moet zijn om het betreffende concept te meten. Sommige concepten zijn immers niet goed met een vragenlijst te meten. Zij worden dan ook niet opgenomen. Voor dit selectieproces wordt een uitgebreide literatuurstudie verricht. De tweede stap in het selectieproces bestaat uit de keuze van de schalen. Immers, voor elk geselecteerd concept moet een bijhorende schaal gekozen worden die het concept meet. Dit gebeurt aan de hand van een aantal criteria. Het eerste criterium is dat de schaal een valide meting 1 moet zijn van het betrokken concept. Het tweede criterium is dat enkel schalen geselecteerd worden met een (relatief) hoge betrouwbaarheid. 2 De validiteit en betrouwbaarheid van de schalen worden nagegaan op basis van reeds gepubliceerd onderzoek. Het derde criterium is dat rekening wordt gehouden met de lengte van de schalen. Immers, wanneer een vragenlijst te lang is, zullen respondenten hun aandacht verliezen tijdens het invullen. Dit zou de betrouwbaarheid van de gehele vragenlijst schaden. Ten slotte is er het vierde criterium. Dit houdt in dat de voorkeur gegeven wordt aan schalen die het toelaten om vergelijkingen te maken met de internationale literatuur en onderwijskundig onderzoek binnen Vlaanderen. Hiervoor wordt net als bij de concepten een uitgebreide literatuurstudie verricht. 1 Een schaal is een valide meting wanneer deze het beoogde concept correct meet. 2 Een schaal is een meer betrouwbare meting naarmate deze meer vrij is van de invloed van toevallige factoren. Vragenlijst voor klastitularissen: Instrumentontwikkeling 3

11 Na de literatuurstudie wordt een voorstel opgesteld en voorgelegd aan een panel van onderwijsdeskundigen. Op basis van hun feedback wordt de definitieve vragenlijst uitgewerkt. In de volgende hoofdstukken bespreken we in detail de uitwerking en de achtergrond van deze vragenlijst die het gevolg is van het hier beschreven selectieproces. In hoofdstuk 2 wordt het algemeen inhoudelijk kader besproken dat tot stand komt uit de literatuurstudie. In hoofdstuk 3 wordt dieper ingegaan op de gekozen concepten en bijhorende schalen. Vragenlijst voor klastitularissen: Instrumentontwikkeling 4

12 Hoofdstuk 2 Inhoudelijk kader De maatschappij verwacht dat leerkrachten in het secundair onderwijs over verschillende competenties beschikken in hun beroepsuitoefening. Om deze reden stelde de Vlaamse overheid een beroepsprofiel en een geheel van basiscompetenties op voor (beginnende) leerkrachten. Hiermee legt de overheid een minimum van kwaliteitscriteria vast voor de competenties van leerkrachten. Enerzijds is er de verwachting dat deze competenties de leerkrachten in staat stellen om de leerlingen de eindtermen te helpen bereiken. Anderzijds is er de verwachting dat deze competenties de leerkrachten in staat stellen tot een zekere opvoedende functie (Aelterman, 2008). Dit beroepsprofiel en deze basiscompetenties stelt men voor als een emancipatorische visie op onderwijs. Hierbij staat een aantal principes centraal. Zo wordt gesteld dat leren een actief, samenwerkend en zelfgestuurd proces dient te zijn. Het onderwijs zou ook moeten leiden tot een harmonische en brede vorming. Ten slotte zouden leerkrachten steeds moeten voorzien in zoveel mogelijk kansen voor het leerproces en de zelfontplooiing van leerlingen. Deze principes zouden de ontwikkeling van de nodige competenties bij leerlingen moeten ondersteunen (Aelterman, 2008). Naast een expliciete emancipatorische visie op onderwijs wordt hiermee ook een constructivistische visie 3 op leren gehanteerd. Het opstellen van een beroepsprofiel en basiscompetenties gebeurt niet zonder reden. Onderzoek, zowel internationaal als in Vlaanderen, wijst immers op het belang van leerkrachten in het onderwijs (McKenzie, Santiago, Sliwka & Hase, 2005; Rowe, 2003; Van Damme, Van Landeghem, De Fraine, Opdenakker & Onghena, 2004). Een opdracht die leerkrachten vaak opnemen, is klastitularis zijn van een klas. De taak van de klastitularis wordt niet als dusdanig beschreven in decreten, maar behoort tot de beleidsondersteunende instellingsgebonden taken. Dit zijn extra taken voor leerkrachten waar geen expliciete extra uren voor toegekend worden. Deze taken worden geregeld door het decreet betreffende de rechtspositie van bepaalde personeelsleden van het Gemeenschapsonderwijs en het decreet betreffende de rechtspositie van sommige personeelsleden van het gesubsidieerd onderwijs en de gesubsidieerde centra voor leerlingenbegeleiding (Vlaams Parlement, 1991a; Vlaams Parlement, 1991b). De taak van een klastitularis wordt dus niet als dusdanig officieel omschreven. Op de website van het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming in de Gids voor leerlingen wordt de klastitularis wel als volgt omschreven: De klastitularis is een leraar die lesgeeft aan een klas of leeftijdsgroep en die bovendien de leerlingen van die klas of groep begeleidt. De klastitularis helpt bijvoorbeeld als je met de klas een middagactiviteit wil organiseren of je kan hem uitleg vragen over het schoolreglement of over je rapport. Hij controleert je schoolagenda en aanwezigheden, maar zoekt ook mee naar een oplossing als je leerproblemen hebt. Ook je ouders kunnen met vragen of opmerkingen naar de klastitularis gaan. (Website van het Vlaamse Ministerie van Onderwijs en Vorming, 2014). Deze omschrijving is conform aan de ervaring van klastitularissen dat zij van alle leerkrachten het dichtst bij de leerlingen staan (Klasse voor leraren, 2012). Met andere woorden: van de klastitularis kan verwacht 3 De Corte (1996) omschreef een constructivistische visie op leren als volgt: Leren is een constructief, cumulatief, zelfgestuurd (of zelfgereguleerd), doelgericht (of intentioneel), gesitueerd (of contextgebonden), coöperatief (of interactief), individueel verschillend proces van kennisverwerving, betekenisgeving en vaardigheidsontwikkeling. Vragenlijst voor klastitularissen: Instrumentontwikkeling 5

13 worden dat hij of zij de leraar is die de leerlingen van zijn klas het beste kent. Om deze redenen nemen we in het LiSO-project een vragenlijst op voor de klastitularissen waarin we vragen stellen per individuele leerling. De klastitularissen worden jaarlijks bevraagd. In de vragenlijst voor klastitularissen bevragen we vier thema s. We lichten in de volgende paragrafen de verschillende thema s en hun onderdelen toe. Daarbij geven we ook weer op welke theoretische kaders en/of onderzoek de thema s en hun onderdelen gebaseerd zijn. Een eerste thema is verwachtingen over prestaties en (school)loopbanen van leerlingen (1). Dit thema is gebaseerd op onderzoek dat aangeeft dat verwachtingen van leerkrachten over leerlingen cruciaal zijn in de interactie tussen leerkrachten en leerlingen (Brophy, 1983; Dusek & Joseph, 1983; Trouilloud, Sarrazin, Martinek & Guillet, 2002). Het tweede thema is participatie en werkhouding van leerlingen in de klas (2). Participatie wordt hier geïnterpreteerd als de houding van leerlingen tegenover klasopdrachten en tegenover de klasomgeving. Dit is een belangrijke voorspeller van het verloop van de verdere schoolloopbanen en de schoolse prestaties (Appleton, Christenson & Furlong, 2008; Finn, 1989; Fredricks, Blumenfeld & Paris, 2004). Werkhouding wordt hierbij geïnterpreteerd als zijnde een onderdeel van participatie. Het derde thema is de relatie tussen de leerkracht en de leerling (3). In dit thema beschouwen we de dyadische relatie tussen leerkracht en leerling als bestaande uit zowel positieve als negatieve aspecten. Uit onderzoek blijkt dat beiden sterk samenhangen met de schoolloopbanen en de schoolse prestaties van leerlingen (Hamre & Pianta, 2001; Pianta et al., 1995; Roorda, Koomen, Spilt & Oort, 2011; Silver, Measelle, Armstrong & Essex, 2005). Het vierde thema is zorg op school (4). Dit thema is niet gebaseerd op een specifiek theoretisch kader maar dient om ondersteuningsmaatregelen voor leerlingen met zorgnoden binnen de klas in kaart te brengen. In het volgende hoofdstuk bespreken we de concepten en schalen van de vragenlijst. Hierbij wordt voortgebouwd op de vier vermelde thema s. Vragenlijst voor klastitularissen: Instrumentontwikkeling 6

14 Hoofdstuk 3 Concepten en schalen Dit hoofdstuk is gestructureerd rond de vier thema s die in het inhoudelijk kader vernoemd werden: (1) verwachtingen over prestaties en (school)loopbanen van leerlingen, (2) participatie en werkhouding van leerlingen in de klas, (3) de relatie tussen de leerkracht en de leerling en (4) zorg op school. Voor elk van deze vier thema s wordt een aparte paragraaf voorzien. In elke paragraaf wordt eerst de relevantie van het thema voor onderwijskundig onderzoek toegelicht. Vervolgens wordt weergegeven welke concepten deel uitmaken van dit thema. Aansluitend wordt verantwoord waarom deze concepten worden opgenomen en waarom er gekozen wordt voor een specifieke schaal om deze concepten te meten. 3.1 Verwachtingen over prestaties en (school)loopbanen van leerlingen In deze paragraaf bespreken we respectievelijk de concepten/schalen die peilen naar het thema verwachtingen over prestaties en (school)loopbanen van leerlingen. We willen te weten komen wat de verwachtingen zijn van klastitularissen over de prestaties en (school)loopbanen van leerlingen. We nemen dit concept op omdat klastitularissen kennis hebben van zowel objectieve als subjectieve informatie van het functioneren van leerlingen. Hierdoor hebben zij een specifieke perceptie van de leerlingen en kunnen zij op basis hiervan voorspellingen doen over prestaties en schoolloopbanen van de leerlingen. We nemen dit concept ook op in deze vragenlijst wegens het belang van de verwachtingen van leerkrachten over leerlingen voor de interactie tussen leerkrachten en leerlingen. Onderzoek toont immers aan dat verwachtingen over leerlingen het gedrag van de leerkracht beïnvloeden (Brophy, 1983; Dusek & Joseph, 1983; Trouilloud, Sarrazin, Martinek & Guillet, 2002). Er wordt gepeild naar de verwachtingen van leerkrachten over de leerlingen met behulp van stellingen. Deze stellingen moeten de leerkrachten beoordelen op een vijfpuntenschaal met als antwoordmogelijkheden: (1) helemaal oneens, (2) oneens, (3) noch eens, noch oneens, (4) eens en (5) helemaal eens. Concreet komen volgende schalen/concepten aan bod: Verwachtingen over prestaties Verwachtingen over toekomstige schoolloopbanen Verwachtingen over prestaties Voor dit onderwerp selecteren we de schaal Teacher expectations (Van den Bergh et al., 2010) van het SiBO-project (Vandenberghe, de Bilde & Van Damme, 2011). Deze schaal is gebaseerd op de definitie van academische verwachtingen van Dusek & Joseph (1983). In deze schaal wordt zowel gevraagd om in te schatten hoe slim de leerling is, wat zijn/haar prestaties zullen zijn op het einde van het schooljaar en hoe de verdere schoolloopbaan zal verlopen. Deze schaal heeft zich reeds bewezen met een hoge betrouwbaarheid (α=.97) in het SiBO-project (Vandenberghe, de Bilde & Van Damme, Vragenlijst voor klastitularissen: Instrumentontwikkeling 7

15 2011). Wij bewerkten deze schaal door één item van de oorspronkelijke vijf items weg te laten. Hij of zij is een intelligente leerling wordt weggelaten omdat deze een te grote inhoudelijke overeenkomst heeft met Hij of zij is een slimme leerling. In de LiSO-klastitularisvragenlijsten van mei 2014 en mei 2015 werd dezelfde schaal opgenomen (Dockx et al., 2015). De schaal had telkens een hoge betrouwbaarheid (resp. α=.95 en α=.94). Er wordt dan ook gekozen voor dezelfde schaal voor de afname van mei Deze schaal meet de mate van positieve verwachtingen over de prestaties van de leerling. Deze schaal bevat 4 items, een overzicht hiervan wordt weergegeven in tabel 1. Tabel 1 Schaal: Verwachtingen over prestaties 1. Hij of zij is een slimme leerling. 2. Hij of zij zal waarschijnlijk een goed schoolrapport hebben op het einde van dit schooljaar. 3. Hij of zij presteert goed op school. 4. Hij of zij zal waarschijnlijk een succesvolle schoolloopbaan hebben. Antwoordschaal is een Likertschaal met 5 punten: 1=helemaal oneens; 2=oneens; 3=noch eens, noch oneens; 4=eens; 5=helemaal eens Verwachtingen over schoolloopbanen In de hiervoor beschreven schaal Teacher expectations worden geen verwachtingen opgenomen over het behalen van een diploma door de leerling of de loopbaan na het secundair onderwijs. Om deze reden wordt een bewerking gemaakt van een schaal van het LOSO-project. In deze schaal worden er drie vragen gesteld die respectievelijk handelen over het diploma waarmee de leerling zal afstuderen, wat de leerling zal doen na het secundair onderwijs en de kans dat de leerling een diploma hoger onderwijs zou behalen. In de LiSO-klastitularisvragenlijsten van mei 2014 en mei 2015 werden dezelfde vragen gesteld; zij werden toen als informatief bevonden (Dockx et al., 2015). Er wordt dan ook gekozen om dezelfde vragen op te nemen voor de afname van mei Het doel van deze items is meer te weten te komen over de langetermijnverwachtingen van de klastitularis over de (school)loopbanen van de leerlingen. Deze schaal bevat 3 items en wordt weergegeven in tabel 2. Tabel 2 Verwachtingen over de langetermijnschoolloopbaan 1. Volgens mij zal deze leerling afstuderen in het secundair onderwijs in deze onderwijsvorm: Antwoordkeuzes: [Zonder getuigschrift de school verlaten]-[afstuderen in het DBSO]-[afstuderen in het ASO]-[ afstuderen in het BSO]-[afstuderen in het KSO]-[afstuderen in het TSO] -[afstuderen in het BuSO] 2. Volgens mij zal deze leerling na het secundair onderwijs: Antwoordkeuzes: [Stoppen met studeren en werken]-[een korter specialisatie volgen (vb. 7 de jaar BSO)] [Een opleiding aan de hogeschool zal volgen]-[een opleiding aan de universiteit zal volgen] 3. De kans dat deze leerling ooit een diploma hoger onderwijs haalt acht ik: Antwoordkeuzes: [zeer klein]-[eerder klein]-[eerder groot]-[zeer groot] Vragenlijst voor klastitularissen: Instrumentontwikkeling 8

16 3.2 Participatie en werkhouding van leerlingen in de klas Het LiSO-project wil ook zicht krijgen op de houding van de leerlingen tegenover klasopdrachten en de klasomgeving. Dit wordt door Finn (1989) benoemd als participatie. De auteurs onderscheiden hierbij twee onderdelen: enerzijds het gevoel van thuis te horen op een school en anderzijds het belangrijk vinden van succes bij schoolse doelen. Volgens de auteur is het belangrijk dat een leerling een band krijgt met de school. Als dit niet gebeurt, vergroot het risico op probleemgedrag (vb. vroegtijdig schoolverlaten). Andere auteurs zoals Fredricks, Blumenfeld & Paris (2004) gebruiken een andere term voor participatie, namelijk engagement. Zij onderscheiden het zich al dan niet gedragsmatig aan de regels houden, het zich al dan niet affectief betrokken voelen bij de school en het al dan niet cognitief betrokken zijn bij de school. Appleton, Christenson & Furlong (2008) geven het belang aan van participatie (of engagement) voor een succesvolle schoolloopbaan. Ze merken echter op dat er weinig consensus is over de exacte definiëring en operationalisering van dit concept. Er wordt gepeild naar de manier waarop leerkrachten denken dat hun leerlingen participeren in de klas en op school met behulp van stellingen. Deze stellingen moeten de leerkrachten beoordelen op een vijfpuntenschaal met als antwoordmogelijkheden: (1) helemaal oneens, (2) oneens, (3) noch eens, noch oneens, (4) eens en (5) helemaal eens. Concreet komen volgende schalen/concepten aan bod: Coöperatieve en onafhankelijke participatie Werkhouding Coöperatieve en onafhankelijke participatie Om de participatie van leerlingen te meten, maken we gebruik van een Nederlandstalige bewerking van de Teacher Rating Scale of School Adjustment (Birch & Ladd, 1997; Ladd, 1992). Deze schaal werd vertaald in het Nederlands door Simoens (2001) en ingekort tot twee subschalen door Cornelissen & Verschueren (2001b, 2002b). Deze subschalen werden ook gebruikt in het SIBO-project (Maes, 2003). De schaal coöperatieve participatie had een betrouwbaarheid van α=.86 in het SiBOproject. In de LiSO-klastitularisvragenlijsten van mei 2014 en mei 2015 werd dezelfde schaal opgenomen (Dockx et al., 2015). De schaal had telkens een hoge betrouwbaarheid (resp. α=.91 en α=.88). Er wordt dan ook gekozen voor dezelfde schaal voor de afname van mei De schaal meet de mate waarin men zich op een coöperatieve, sociaal verantwoordelijke manier gedraagt en zich houdt aan de sociale regels en rolverwachtingen in de klas. Deze schaal bestaat uit 4 items en wordt weergegeven in tabel 3. De schaal onafhankelijke participatie had een betrouwbaarheid van α=.81 in het SIBO-project. In de LiSO-klastitularisvragenlijsten van mei 2014 en mei 2015 werd dezelfde schaal opgenomen (Dockx et al., 2015). De schaal had telkens een hoge betrouwbaarheid (resp. α=.88 en α=.84). Er wordt dan ook gekozen voor dezelfde schaal voor de afname van mei Deze schaal meet de mate waarin men zich autonoom en onafhankelijk gedraagt bij klasactiviteiten en leertaken en de mate van initiatief nemen. Deze schaal bestaat uit 4 items en wordt weergegeven in tabel 4. Vragenlijst voor klastitularissen: Instrumentontwikkeling 9

17 Tabel 3 Schaal: Coöperatieve participatie 1. Hij of zij doet wat de leerkracht vraagt. 2. Hij of zij maakt verantwoordelijk gebruik van klasmateriaal. 3. Hij of zij is goed handelbaar voor de leerkracht. 4. Hij of zij aanvaardt het gezag van de leerkracht. Antwoordschaal is een Likertschaal met 5 punten: 1=helemaal oneens; 2=oneens; 3=noch eens, noch oneens; 4=eens; 5=helemaal eens Tabel 4 Schaal: Onafhankelijke participatie 1. Hij of zij zoekt uitdagingen. 2. Hij of zij is zelfbepalend, stelt eigen doelen. 3. Hij of zij werkt onafhankelijk. 4. Hij of zij heeft veel hulp en leiding nodig. (-) Antwoordschaal is een Likertschaal met 5 punten: 1=helemaal oneens; 2=oneens; 3=noch eens, noch oneens; 4=eens; 5=helemaal eens Werkhouding Om de werkhouding van leerlingen te meten, maken we gebruik van de schaal werkhouding van het SiBO-project (Maes, 2003) die oorspronkelijk uit het PRIMA-onderzoek komt (Driessen, van Langen & Vierke, 2002; Jungbluth, Roede & Roeleveld, 2001). Deze schaal meet de mate waarin de werkhouding van de leerling bevorderlijk is voor de taakaanpak. Tijdens het SiBO-project had deze schaal een hoge betrouwbaarheid (α=.81). In de LiSO-klastitularisvragenlijsten van mei 2014 en mei 2015 werd dezelfde schaal opgenomen (Dockx et al., 2015). De schaal had telkens een hoge betrouwbaarheid (resp. α=.84 en α=.86). Er wordt dan ook gekozen voor dezelfde schaal voor de afname van mei Deze schaal meet de mate waarin de leerling een positieve werkhouding heeft. Deze schaal bevat 3 items en wordt weergegeven in tabel 5. Tabel 5 Schaal: werkhouding 1. Hij of zij denkt al gauw dat zijn/haar werk af is. (-) 2. Hij of zij werkt nauwkeurig. 3. Hij of zij geeft snel op als iets niet lukt. (-) Antwoordschaal is een Likertschaal met 5 punten: 1=helemaal oneens; 2=oneens; 3=noch eens, noch oneens; 4=eens; 5=helemaal eens Vragenlijst voor klastitularissen: Instrumentontwikkeling 10

18 3.3 Leerling-leerkracht-relatie Onderzoek toont aan dat de relatie tussen leerlingen en leerkrachten een significante invloed heeft op de schoolloopbanen en schoolse prestaties van leerlingen (Hamre & Pianta, 2001; Pianta et al., 1995; Silver, Measelle, Armstrong & Essex, 2005). Roorda, Koomen, Spilt & Oort (2011) maakten een meta-analyse van de invloed van affectieve leerkracht-leerling-relaties op de schoolse betrokkenheid en prestaties van leerlingen. Zij onderscheiden daarbij zowel positieve als negatieve aspecten van leerkracht-leerling-relaties. Positieve aspecten interpreteren de auteurs hoofdzakelijk als nabijheid terwijl de negatieve aspecten hoofdzakelijk als conflict worden geïnterpreteerd. Er wordt door de auteurs aangetoond dat nabijheid een positieve invloed heeft op zowel de betrokkenheid als de schoolse prestaties van leerlingen (Roorda, Koomen, Spilt & Oort, 2011). Hetzelfde onderzoek toont aan dat conflict negatief samenhangt met zowel de betrokkenheid als de schoolse prestaties van leerlingen. Hierbij is de invloed groter voor leerlingen uit lagere inkomensklassen en leerlingen met leermoeilijkheden. De auteurs tonen in dit artikel ook het belang aan van leerkracht-leerling-relaties aan in het secundair onderwijs. Ook voor het welzijn van leerkrachten is er evidentie dat de relatie tussen de leerling en de leerkracht belangrijk is (Spilt, Koomen & Thijs, 2011). Er wordt gepeild naar de wijze waarop leerkrachten de relaties met hun leerlingen inschatten met behulp van stellingen. Deze stellingen moeten de leerkrachten beoordelen op een vijfpuntenschaal met als antwoordmogelijkheden: (1) helemaal oneens, (2) oneens, (3) noch eens, noch oneens, (4) eens en (5) helemaal eens. Concreet komen volgende schalen/concepten aan bod: Leerling-leerkracht-relatie: nabijheid Leerling-leerkracht-relatie: conflict Leerling-leerkracht-relatie: nabijheid en conflict Om nabijheid en conflict in de leerkracht-leerling-relatie te meten, maken we gebruik van een Nederlandstalige bewerking van de Student Teacher Relationship Scale (STRS) (Pianta, 2001). Deze vragenlijst werd vertaald door Koomen, Verschueren en Pianta (2007) tot de Leerkracht-Leerling- Vragenlijst (LLRV). Deze vragenlijst bestond oorspronkelijk uit 28 items met drie dimensies: conflict (11 items), nabijheid (11 items) en afhankelijkheid (6 items). Hiervoor werden hoge betrouwbaarheden vastgesteld (respectievelijk α=.90, α=.88 en α=.78) (Koomen, Verschueren & Pianta, 2007). Van deze vragenlijst werd een verkorte versie gemaakt in functie van het LiSO-project bestaande uit zes items met twee dimensies: Nabijheid (3 items) en Conflict (3 items). De schaal nabijheid werd reeds opgenomen in de LiSO-klastitularisvragenlijsten van mei 2014 en mei 2015 (Dockx et al., 2015). De schaal had telkens een voldoende hoge betrouwbaarheid (resp. α=.81 en α=.76). Er wordt dan ook gekozen voor dezelfde schaal voor de afname van mei Deze schaal meet de mate waarin de leerkracht genegenheid, warmte en open communicatie in de relatie met een bepaalde leerling ervaart. De schaal bestaat uit drie items en wordt weergegeven in tabel 6. De schaal conflict werd eveneens reeds opgenomen in de LiSO-klastitularisvragenlijsten van mei 2014 en mei 2015 (Dockx et al., 2015). De schaal had telkens een hoge betrouwbaarheid (resp. α=.86 en α=.82). Er wordt dan ook gekozen voor dezelfde schaal voor de afname van mei Deze schaal meet de mate waarin de leerkracht zijn relatie met een bepaalde leerling als negatief en conflictueus beoordeelt. Deze schaal bestaat uit 3 items en wordt weergegeven in tabel 7. Vragenlijst voor klastitularissen: Instrumentontwikkeling 11

19 Tabel 6 Schaal: Nabijheid 1. Ik heb een hartelijke, warme relatie met deze leerling. 2. Deze leerling praat openhartig met mij over zijn/haar gevoelens en ervaringen. 3. De omgang met deze leerling geeft mij een gevoel van effectiviteit en zelfvertrouwen. Antwoordschaal is een Likertschaal met 5 punten: 1=helemaal oneens; 2=oneens; 3=noch eens, noch oneens; 4=eens; 5=helemaal eens Tabel 7 Schaal: Conflict 1. De omgang met deze leerling vergt veel energie van mij. 2. Als deze leerling slecht gehumeurd is, weet ik dat het een lange en moeilijke dag gaat worden. 3. De gevoelens van deze leerling tegenover mij kunnen geheel onvoorspelbaar zijn of abrupt omslaan. Antwoordschaal is een Likertschaal met 5 punten: 1=helemaal oneens; 2=oneens; 3=noch eens, noch oneens; 4=eens; 5=helemaal eens 3.4 Zorg op school Het LiSO-project heeft als doel de schoolloopbanen van leerlingen in het secundair onderwijs te beschrijven en te verklaren. Het laatste decennium is er steeds meer aandacht voor zorg op school, getuige het decreet betreffende gelijke onderwijskansen van 2002 (Vlaams Parlement, 2002), het decreet houdende een kader voor het Vlaamse gelijkekansen- en gelijkebehandelingsbeleid van 2008 (Vlaams Parlement, 2008) en het recentere M-decreet van 2014 (Vlaams Parlement, 2014). Dit betekent dat veel leerlingen tijdens hun schoolloopbaan in het secundair onderwijs extra ondersteuning krijgen. Om de schoolloopbanen van leerlingen te kunnen beschrijven en verklaren, moet er dus ook nagegaan worden welke ondersteuning zij kregen tijdens die schoolloopbaan. Om deze redenen informeerden wij bij de klastitularissen welke ondersteuning aan welke leerling geboden wordt. In de LiSO-klastitularisvragenlijst van mei 2014 en mei 2015 werden dezelfde vragen gesteld en deze werden toen als informatief bevonden (Dockx et al., 2015). Er wordt dan ook gekozen om dezelfde vragen op te nemen voor de afname van mei De vragen worden weergegeven in tabel 8. Vragenlijst voor klastitularissen: Instrumentontwikkeling 12

20 Tabel 8 Zorg op school Heeft deze leerling een specifieke diagnose waarvoor hij/zij extra ondersteuning nodig heeft in de klas? Indien ja, welke (meerdere antwoorden mogelijk): ADHD ADD Dyslexie Dysorthografie Dyscalculie Autisme (ASS) Hoogbegaafdheid Niet-verbale leerstoornis (NLD) Andere: Welke extra ondersteuning geven u en de andere leerkrachten aan deze leerling in de klas? (open vraag) 3.5 Achtergrondgegevens van de klastitularis In het laatste onderdeel van de vragenlijst worden vragen gesteld over de achtergrondgegevens van de klastitularis. Deze vragen dienen om de leerkracht in kwestie te kunnen identificeren zodat de gegevens verwerkt kunnen worden in de LiSO-databank. Vervolgens worden er ook nog vragen gesteld over het diploma, soort lerarenopleiding, het aantal lesuren per week dat men leerkracht is, het aantal jaren ervaring dat men heeft als leerkracht en wat het huidige tewerkstellingsstatuut is van de leerkracht. Dit om meer te weten over de loopbaan van de leerkracht. Een overzicht wordt weergegeven in tabel 9. Vragenlijst voor klastitularissen: Instrumentontwikkeling 13

21 Tabel 9 Achtergrondgegevens van de klastitularis Uw voornaam: Uw achternaam: U bent een: [man / vrouw] Uw geboortejaar: Wat is de hoogste opleiding die u met een diploma heeft afgerond? Duid één antwoord aan. Secundair onderwijs niet met diploma afgerond Secundair onderwijs (ASO, TSO, BSO of KSO) Specialisatiejaar of 7de jaar in het secundair onderwijs Hoger onderwijs buiten universiteit (1 cyclus) Hoger onderwijs buiten universiteit (2 cycli) of universiteit Doctoraatsdiploma Andere:... Welk vak geeft u in deze klas? (open vraag) Hoeveel contacturen heeft u in totaal in deze klas? [ Ander aantal uren] Welke lerarenopleiding(en) heeft u met een diploma afgerond? Meerdere antwoorden mogelijk. Professionele bachelor in het kleuteronderwijs Professionele bachelor in het lager onderwijs Professionele bachelor in het secundair onderwijs Specifieke lerarenopleiding (SLO, Aggregatie, D-cursus) Geen Andere: Hoeveel lesuren per week bent u formeel aangesteld als leerkracht in deze school? (open vraag) Hoeveel jaren ervaring heeft u als leerkracht in deze school (dit schooljaar meegeteld)? (open vraag) Hoeveel jaren ervaring heeft u als leerkracht in uw totale loopbaan (dit schooljaar meegeteld)? (open vraag) Werkt u nog op een andere school naast de op deze vragenlijst vermelde school? [Nee Ja] Wat is uw tewerkstellingsstatuut binnen de op deze vragenlijst vermelde school? Duid één antwoord aan. Vaste benoeming, tijdelijke aanstelling van doorlopende duur (TADD) of tijdelijke andere opdracht (TAO) (een doorlopend contract zonder vastgestelde einddatum voor de pensioengerechtigde leeftijd). Tijdelijke aanstelling van bepaalde duur (TABO) voor een periode van meer dan één schooljaar. Tijdelijke aanstelling van bepaalde duur (TABO) voor een periode van één schooljaar of minder. Om het ons mogelijk te maken uw gegevens te koppelen aan andere administratieve gegevens (zoals uw anciënniteit, uw uurrooster, etc.) willen wij u vragen om het nummer van uw lerarenkaart hieronder te noteren. Wij herhalen nogmaals dat alle informatie strikt vertrouwelijk wordt behandeld en dat wij gebonden zijn aan alle wetten ter bescherming van de persoonlijke levenssfeer. Dit is geen verplichte vraag. Dit nummer staat boven uw naam vermeld op uw lerarenkaart. Het bestaat uit 11 cijfers. (open vraag) Indien u nog opmerkingen heeft, kan u ze in onderstaande kader noteren. U mag ook altijd per mail contact nemen via info@lisoproject.be. (open vraag) Vragenlijst voor klastitularissen: Instrumentontwikkeling 14

22 BIJLAGEN Vragenlijst voor klastitularissen: Instrumentontwikkeling 15

23 Bijlage 1 Overzicht schalen vragenlijst voor klastitularissen Concepten/schalen Items/vraag Antwoordmogelijkheden Bron Verwachtingen over de schoolloopbaan Verwachtingen over de lange termijn schoolloopbaan Coöperatieve participatie 1. Hij of zij is een slimme leerling. 2. Hij of zij zal waarschijnlijk een goed schoolrapport hebben op het einde van dit schooljaar. 3. Hij of zij presteert goed op school. 4. Hij of zij zal waarschijnlijk een succesvolle schoolloopbaan hebben. 1. Volgens mij zal deze leerling afstuderen in het secundair onderwijs in deze onderwijsvorm: Antwoordkeuzes: [Zonder getuigschrift de school verlaten]- [afstuderen in het DBSO]-[afstuderen in het ASO]-[ afstuderen in het BSO]-[afstuderen in het KSO]-[afstuderen in het TSO] - [afstuderen in het BuSO] 2. Volgens mij zal deze leerling na het secundair onderwijs: Antwoordkeuzes: [Stoppen met studeren en werken]-[een korter specialisatie volgen (vb. 7 de jaar BSO)] [Een opleiding aan de hogeschool zal volgen]-[een opleiding aan de universiteit zal volgen] 3. De kans dat dit kind ooit een diploma hoger onderwijs haalt acht ik Antwoordkeuzes: [zeer klein]-[eerder klein]-[eerder groot]-[zeer groot] Likertschaal: 1 helemaal oneens 2 oneens 3 noch eens, noch oneens 4 eens 5 helemaal eens 1. Hij of zij doet wat de leerkracht vraagt. Likertschaal: 2. Hij of zij maakt verantwoordelijk gebruik van klasmateriaal. 1 helemaal oneens SiBO-project (Van den Bergh et al., 2010) LOSO-project SiBO-project (Van den Bergh et al., 2010) Vragenlijst voor klastitularissen: Instrumentontwikkeling 16

24 Onafhankelijke participatie Werkhouding Nabijheid Conflict Zorg op school 3. Hij of zij is goed handelbaar voor de leerkracht. 2 oneens 4. Hij of zij aanvaardt het gezag van de leerkracht. 3 noch eens, noch oneens 4 eens 5 helemaal eens Hij of zij zoekt uitdagingen. Hij of zij is zelfbepalend, stelt eigen doelen. Hij of zij werkt onafhankelijk. Hij of zij heeft veel hulp en leiding nodig. (-) Likertschaal: 1 helemaal oneens 2 oneens 3 noch eens, noch oneens 4 eens 5 helemaal eens Hij of zij denkt al gauw dat zijn/haar werk af is. (-) Hij of zij werkt nauwkeurig. Hij of zij geeft snel op als iets niet lukt. (-) Likertschaal: 1 helemaal oneens 2 oneens 3 noch eens, noch oneens 4 eens 5 helemaal eens 1. Ik heb een hartelijke, warme relatie met deze leerling. Likertschaal: 2. Deze leerling praat openhartig met mij over zijn/haar gevoelens en ervaringen. 3. De omgang met deze leerling geeft mij een gevoel van effectiviteit en zelfvertrouwen. 1. De omgang met deze leerling vergt veel energie van mij. Likertschaal: 2. Als deze leerling slecht gehumeurd is, weet ik dat het een lange en moeilijke dag gaat worden. 3. De gevoelens van deze leerling tegenover mij kunnen geheel onvoorspelbaar zijn of abrupt omslaan. 1. Heeft deze leerling een specifieke diagnose waarvoor hij/zij extra ondersteuning nodig heeft in de klas? [Ja of Nee aanduiden] 1 helemaal oneens 2 oneens 3 noch eens, noch oneens 4 eens 5 helemaal eens 1 helemaal oneens 2 oneens 3 noch eens, noch oneens 4 eens 5 helemaal eens SiBO-project (Van den Bergh et al., 2010) SiBO-project (Van den Bergh et al., 2010) LLRV (Koomen, Verschueren & Pianta, 2007) LLRV (Koomen, Verschueren & Pianta, 2007) Vragenlijst voor klastitularissen: Instrumentontwikkeling 17

25 2. [Indien op de eerste vraag ja werd geantwoord] Welke diagnose(s) heeft deze leerling Keuzelijst: [ADHD, ADD, Dyslexie, Dysorthografie, Dyscalculie, Autisme (ASS), Hoogbegaafdheid, Niet-verbale leerstoornis (NLD), Andere] 3. [Indien op de eerste vraag ja werd geantwoord] Welke extra ondersteuning geven u en de andere leerkrachten aan deze leerling in de klas? [Open vraag] Naam: U heet [Naam en Voornaam invullen] Geslacht: U bent een man of vrouw? [man of vrouw aanduiden] Leeftijd: Wat is uw geboortejaar? [Getal invullen] Welk vak geeft u in deze klas? (open vraag) Hoeveel contacturen heeft u in totaal in deze klas? [ Ander aantal uren] Lesuren: Hoeveel lesuren per week bent u formeel aangesteld als leerkracht binnen deze school? [Uren invullen] Achtergrond/biografische vragen Ervaring als leerkracht in school: Hoeveel jaren ervaring heeft u als leerkracht binnen deze school (dit schooljaar meegeteld)? [Jaren invullen] Ervaring als leerkracht: Hoeveel jaren ervaring heeft u als leerkracht in uw totale loopbaan (dit schooljaar meegeteld? [Jaren invullen]. Andere school: Werkt u naast [Naam school] op een andere school als leerkracht [Ja/ Nee] Tewerkstellingsstatuut: Wat is uw tewerkstellingsstatuut binnen NAAM_SCHOOL? [Keuzelijst: Vaste benoeming, tijdelijke aanstelling van doorlopende duur (TADD) of Tijdelijke Andere Opdracht (TAO) (een doorlopend contract, zonder vastgestelde einddatum voor de pensioengerechtigde leeftijd; Tijdelijke aanstelling van bepaalde duur (TABD) voor een periode van meer dan 1 schooljaar; Tijdelijke Vragenlijst voor klastitularissen: Instrumentontwikkeling 18

26 aanstelling van bepaalde duur (TABD) voor een periode van 1 schooljaar of minder] Stamnummer: Om het ons mogelijk te maken uw resultaten te koppelen aan andere administratieve gegevens (zoals uw anciënniteit, uw uurrooster, etc.) willen wij u vragen om het nummer van uw lerarenkaart hieronder te noteren. Wij herhalen nogmaals dat alle informatie strikt vertrouwelijk wordt behandeld en dat wij gebonden zijn aan alle wetten ter bescherming van de persoonlijke levenssfeer. Dit nummer staat boven uw naam vermeld op uw lerarenkaart. Het bestaat uit 11 cijfers. Dit is geen verplichte vraag. [nummer invullen]. Vragenlijst voor klastitularissen: Instrumentontwikkeling 19

27

28 Bijlage 2 Uitwerking vragenlijst voor klastitularissen De vragenlijst voor klastitularissen werd in mei 2016 op papier afgenomen. Voor elke klas van het 3 de middelbaar (eerste jaar tweede graad) wordt het volgende voorzien: 1) Een vragenlijst (in tweevoud) op naam van de klas met de achtergrondvragen over de klastitularis(sen) zelf Zie bijlage 2.1 2) Een vragenlijst op naam van elke leerling van de klas met de besproken schalen/items Zie bijlage 2.2 Voor elke LiSO-leerling die op het moment van afname in het 2 de middelbaar (tweede jaar van de eerste graad) zit, wordt het volgende voorzien: 1) Een vragenlijst op naam van de leerling met de achtergrondvragen over de klastitularis van de betrokken leerling Zie bijlage 2.3 2) Een vragenlijst op naam van de leerling met de besproken schalen/items Zie bijlage 2.4 Er werd ook een handleiding voorzien voor de klastitularissen van het 3 de jaar en van het 2 de jaar Zie bijlage 2.5 en 2.6 Vragenlijst voor klastitularissen: Instrumentontwikkeling 21

29 B2.1 Vragenlijst met achtergrondgegevens van de klastitularis(sen) van de LiSO-leerlingen in het 3 de middelbaar (eerste jaar tweede graad) Vragenlijst voor klastitularissen: Instrumentontwikkeling 22

30 0 0 Vragenlijst voor klastitularissen 3de jaar (achtergrondgegevens) Mei 2016 School: NAAM_SCHOOL Klas: Naam_klas Hieronder staat een aantal vragen over de klastitularis van de hierboven vermelde klas. Indien er twee klastitularissen zijn voor deze klas, kan u de extra vragenlijst gebruiken die u ontving. Hoewel we hieronder uw persoonlijke gegevens vragen, garanderen wij de anonieme verwerking van uw antwoorden. Wij zijn hierbij gebonden aan de Wet van 8 december 1992 tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer. Alle gegevens worden meteen omgezet in codes zodat ze geheel anoniem verwerkt worden. Wij hebben deze gegevens enkel nodig om verschillende informatiebronnen aan mekaar te kunnen koppelen. Uw voornaam: Uw achternaam: U bent een: man vrouw m Uw geboortejaar: Welk vak geeft u in deze klas? Hoeveel contacturen heeft u in totaal in deze klas? Ander aantal uren:... m Wat is de hoogste opleiding die u met een diploma heeft afgerond? Duid één antwoord aan. Secundair onderwijs niet met diploma afgerond Secundair onderwijs (ASO, TSO, BSO of KSO) Specialisatiejaar of 7de jaar in het secundair onderwijs Hoger onderwijs buiten universiteit (1 cyclus) Hoger onderwijs buiten universiteit (2 cycli) of universiteit Doctoraatsdiploma Andere:... m Gelieve dit formulier niet te plooien, te nieten of te kopiëren!

31 0 0 Welke lerarenopleiding(en) heeft u met een diploma afgerond? Meerdere antwoorden mogelijk. Professionele bachelor in het kleuteronderwijs Professionele bachelor in het lager onderwijs Professionele bachelor in het secundair onderwijs Specifieke lerarenopleiding (SLO, Aggregatie, D-cursus) Geen Andere:... m Hoeveel lesuren per week bent u formeel aangesteld als leerkracht in deze school? Hoeveel jaren ervaring heeft u als leerkracht in deze school (dit schooljaar meegeteld)? Hoeveel jaren ervaring heeft u als leerkracht in uw totale loopbaan (dit schoojaar meegeteld)? Werkt u nog op een andere school naast de op deze vragenlijst vermelde school? Nee Ja m Wat is uw tewerkstellingsstatuut binnen de op deze vragenlijst vermelde school? Duid één antwoord aan. Vaste benoeming, tijdelijke aanstelling van doorlopende duur (TADD) of tijdelijke andere opdracht (TAO) (een doorlopend contract zonder vastgestelde einddatum voor de pensioengerechtigde leeftijd). Tijdelijke aanstelling van bepaalde duur (TABO) voor een periode van meer dan één schooljaar. Tijdelijke aanstelling van bepaalde duur (TABO) voor een periode van één schooljaar of minder. m Om het ons mogelijk te maken uw gegevens te koppelen aan andere administratieve gegevens (zoals uw anciënniteit, uw uurrooster, etc.) willen wij u vragen om het nummer van uw lerarenkaart hieronder te noteren. Wij herhalen nogmaals dat alle informatie strikt vertrouwelijk wordt behandeld en dat wij gebonden zijn aan alle wetten ter bescherming van de persoonlijke levenssfeer. Dit is geen verplichte vraag. Dit nummer staat boven uw naam vermeld op uw lerarenkaart. Het bestaat uit 11 cijfers. Indien u nog opmerkingen heeft, kan u ze in onderstaande kader noteren. U mag ook altijd per mail contact nemen via info@lisoproject.be

32 B2.2 Vragenlijst over de leerlingen voor de klastitularis(sen) van de LiSO-leerlingen in het 3 de middelbaar (eerste jaar tweede graad) Vragenlijst voor klastitularissen: Instrumentontwikkeling 23

33 VZID LISOID Vragenlijst voor klastitularissen 3de jaar (mei 2016) Deze vragenlijst gaat over de volgende leerling (vul aan): VOORNAAM LEERLING: ACHTERNAAM LEERLING: STAMNUMMER LEERLING: KLAS LEERLING: Hieronder staan verschillende stellingen over deze leerling. Gelieve voor elke stelling aan te geven in hoeverre u het eens bent met de stelling. Denk niet te lang na, maar duid uw eerste idee aan. Kleur één bolletje per stelling. Helemaal oneens Oneens Noch eens, noch oneens Eens Helemaal eens Hij of zij is een slimme leerling. Hij of zij geeft snel op als iets niet lukt. Hij of zij zoekt uitdagingen. De omgang met deze leerling vergt veel energie van mij. Hij of zij is zelfbepalend, stelt eigen doelen. Hij of zij denkt al gauw dat zijn/haar werk af is. De omgang met deze leerling geeft mij een gevoel van effectiviteit en zelfvertrouwen. Hij of zij heeft veel hulp en leiding nodig. De gevoelens van deze leerling tegenover mij kunnen geheel onvoorspelbaar zijn of abrupt omslaan. Hij of zij is goed handelbaar voor mij. Hij of zij zal waarschijnlijk een goed schoolrapport hebben op het einde van het schooljaar. Hij of zij doet wat ik vraag. Hij of zij maakt verantwoordelijk gebruik van klasmateriaal. Ik heb een hartelijke, warme relatie met deze leerling. Gelieve dit formulier niet te plooien, te nieten of te kopiëren!