PLANT-, DIER- EN MILIEUTECHNIEKEN

Transcriptie

1 LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS < Hier kmt een afbeelding > PLANT-, DIER- EN MILIEUTECHNIEKEN tweede graad ts BRUSSEL D/2016/13.758/006 September 2016 (vervangt leerplan D/2011/7841/013)

2 Inhudspgave 1 Inleiding en situering van het leerplan Beginsituatie en instrm Lgisch studietraject Christelijk mensbeeld Opbuw en samenhang Algemene delstellingen Vaardigheden, kennis en inzichten Attitudes Leerplandelstellingen PLANT DIER MILIEU Algemene pedaggisch-didactische wenken Belangrijke nta i.v.m. het uitveren van dissecties Evaluatie Minimale materiële vereisten PLANT-, DIER- EN MILIEUTECHNIEKEN D/2016/13.758/006

3 1 Inleiding en situering van het leerplan De tweede graad heeft een schakelfunctie tussen de 1ste en de 3de graad. Om de cntinuïteit van de leerlijn te garanderen en een vltte vergang mgelijk te maken is verleg en afstemming met de vakwerkgrepen van de 1ste en de 3de graad belangrijk. Hierdr wrdt een verticale samenhang verzekerd. De hrizntale samenhang kan geptimaliseerd wrden dr het drnemen van het leerplan Tegepaste bilgie 2e graad ts dat van tepassing is in deze studierichting en via verleg met de vakwerkgrep Tegepaste bilgie. Studierichtingsprfiel De studierichting Plant-, dier- en milieutechnieken wil zich prfileren als een richting met een cncrete en praktische benadering van kennis, gekppeld aan een uitgebreide inkleuring via diverse tepassingsgebieden. Ze wil leerlingen binnen het studiegebied Land- en tuinbuw breed vrmen vanuit de algemene en de specifieke vrming en dit in functie van een welverwgen keuze in de 3 de graad. Centraal in deze studierichting staat het tepassingsgerichte. Op een nderzekende manier wrden de ndzakelijke transfereerbare basiskennis, basisvaardigheden, inzichten en attitudes verwrven. Via cncrete vrbeelden ntdekken de leerlingen de wetenschappelijke achtergrnd van chemische, bilgische en fysische prcessen die zich afspelen in de natuur en bij de prductie van planten en dieren. De leerling leert er nder andere de basisbeginselen van grei, ntwikkeling en verzrging van planten en dieren; hij bestudeert de inwendige en uitwendige buw van planten en dieren; diergedragingen bserveren en interpreteren maar k de invled van bdem en klimaat p de grei en ntwikkelingsprcessen van planten en dieren wrdt bestudeerd. Specifiek vr de 2de graad beklemtnt dit leerplan het begeleid greien naar meer zelfstandigheid in het nderzekend leren en in het ntwikkelen van specifieke cmpetenties. In de 3de graad wrdt de verwrven transfereerbare basiskennis, inzichten en attitudes in cncrete prductrealisaties tegepast en verder uitgediept. De delstellingen in de derde graad zijn dan k geriënteerd p het maken van keuzes en het nemen van beslissingen bij prductie, verwerking, en beheer. Plaats in de lessentabel Dit leerplan bestrijkt het specifieke deel van de gehele vrming van de leerling. Afstemming met vakwerkgrepen tegepaste wetenschappen (tegepaste fysica, tegepaste bilgie, tegepaste chemie) en verleg met vakwerkgrepen algemene vakken vergrt de transfer van het geleerde naar meerdere en bredere cntexten. Om een ged verzicht te krijgen van de plaats van dit leerplan binnen dat geheel van de vrming, verwijzen we naar de lessentabel p de website van het Kathliek Onderwijs Vlaanderen. Deze lessentabel is richtinggevend en kan verschillen van de lessentabel die p uw schl gehanteerd wrdt. D/2016/13.758/006 PLANT-, DIER- EN MILIEUTECHNIEKEN 3

4 2 Beginsituatie en instrm Leerlingen die starten in de 2de graad Plant-, dier- en milieutechnieken kunnend dit indien ze vlden aan de instapvereisten van de. Zij hebben een wetenschappelijke (bilgisch geriënteerde) interesse en zijn gemtiveerd m nderzekend te werk te gaan. Een deel van de leerlingen strmt in vanuit de basisptie 'Agr- en bitechnieken'. De pedaggisch-didactische aanpak richt zich daar vral p de explratie van en riëntatie p alle deelgebieden van de agrarische en bitechnische sectr. Deze leerlingen maakten al kennis met: het prductieprces van planten en dieren; de beheften en ndzaak van veding vr mens en dier; de prductie van vedsel vr mens en dier; de factren die het prductieprces beïnvleden; de prductie van plantaardig en dierlijk vedsel; de behefte van de mens aan gren, verfraaiing en een geznd leefmilieu; de evaluatie van een eigen prductie. Het is belangrijk dat deze leerlingen vldende uitgedaagd wrden en een aanbd krijgen dat inspeelt p hun intrinsieke interesse en mtivatie. Een ander deel van de leerlingen in het eerste leerjaar van de tweede graad strmt in vanuit andere basispties, al dan niet met wetenschappelijke inslag. Hun achtergrndkennis binnen het studiegebied Land- en tuinbuw wrdt bepaald dr persnlijke interesse. Om deze gedifferentieerde beginsituatie van de leerlingen ged te kennen, vrmen de leerplannen van de 1ste graad een ged referentiekader. Het leerplan Natuurwetenschappen van de 1e graad a- strm geeft een ged inzicht in de beginsituatie p het vlak van wetenschappelijke vrkennis van de leerlingen. Het is belangrijk m bij alle leerlingen uit te gaan van hun specifieke beginsituatie. Het ptimaliseren van dit leerprces behrt tt de verantwrdelijkheid van het gehele leerkrachtenteam. 4 PLANT-, DIER- EN MILIEUTECHNIEKEN D/2016/13.758/006

5 3 Lgisch studietraject De meest vr de hand liggende vervlgpleidingen zijn: 3de graad ts Dier- en landbuwtechnische wetenschappen; 3de graad ts Natuur- en grentechnische wetenschappen; 3de graad ts Planttechnische wetenschappen. Leerlingen die meer praktisch aangelegd zijn, kunnen drstrmen naar: 3de graad bs Dierenzrg; 3de graad bs Landbuw; 3de graad bs Paardrijden en -verzrgen; 3de graad bs Tuinbuw en grenvrziening. D/2016/13.758/006 PLANT-, DIER- EN MILIEUTECHNIEKEN 5

6 4 Christelijk mensbeeld De realisatie van dit leerplan vindt zijn fundament in een kathliek geïnspireerd mens- en wereldbeeld. Om nze christelijke identiteit uit te buwen en pen te staan vr de aanwezige diversiteit willen we Plant-, dier- en milieutechnieken zien als een studierichting waarbij de dialg centraal staat. Openheid en ntvankelijkheid vr diversiteit en de relatie aangaan met de andere en het andere is de werkplaats vr de (verdere) vrming van identiteit, zwel p persnlijk als p prfessineel vlak. Binnen de schl- en klascntext weet de leraar die pluraliteit als beginsituatie psitief in te schatten en te benutten dr belevingskansen te creëren in het dagelijkse schl- en klasgebeuren. Deze vrming kent geen begin nch een eindpunt. De mens is altijd in wrding, p zek naar zijn eigen levensplan en geluk. We streven de vrming van de ttale persn na met maximale greikansen vr elke leerling. Op die manier ntstaat er vr de leerling ruimte m als unieke persn in de wereld te kmen en kan hij ptimaal participeren en mee vrm geven aan de samenleving van de tekmst. Deze mensvisie bepaalt de keuzes die we als schl en in nze klassen maken. Ze bepaalt he de leraar naar de leerling en zijn leerprces kijkt. Geïnspireerd dr deze missie helpen we de leerlingen nderstaande waarden na te streven: De mens is uniek, is mens-in-wrding Verbndenheid met zichzelf Verbndenheid met anderen zelfntpliing; gelf in eigen kunnen; verantwrdelijkheid pnemen; het maken van ethische keuzes. zrg dragen vr zichzelf: lichaamsverzrging, mentaal evenwicht ; het ntwikkelen van een psitief zelfbeeld; mgaan met emties (stress, tegenslag, succes ); zelfstandigheid; drzetten en kwaliteitsstreven. zrg dragen vr elkaar: slidariteit, grepsgevel mgaan met emties en geveligheden van anderen (empathie); samen leren en werken: cllectief belang bven individueel belang; samen leven: respect vr elkaars nrmen, waarden en vertuigingen; 6 PLANT-, DIER- EN MILIEUTECHNIEKEN D/2016/13.758/006

7 Verbndenheid met de wereld met de natuur respectvl mgaan met materialen, grndstffen, de met de samenleving in het dagelijks leven mgeving en levende materie zals planten, dieren en micr-rganismen. zrg dragen vr leven, milieu (srteren en recycleren ) en klimaat (duurzaamheid); aandacht vr zrg en inclusie in de samenleving; plitieke, ecnmische en culturele bewustwrding; inzicht in de kansen en beperkingen van een plurifrme samenleving; ethische reflectie p het inzetten en het gebruik van nieuwe technlgieën; mechanismen van media en cmmunicatie; maatschappelijke prblemen/beheften vanuit een levensbeschuwelijk perspectief; in ruimte en tijd inzicht in het belang van het verleden (cultureel, wetenschappelijk en bitechnisch) vr het individu en de samenleving in het hier en nu. Verbndenheid met het spirituele beleving van het leven als: gave en pgave; een uniek gegeven; beleving van het levensbeschuwelijke als: inspiratiebrn en drijvende kracht; betekenis gevend kader; vr individu en samenleving. Met het g p de realisatie van dit mensbeeld draagt dit leerplan uitdrukkelijk kansen in zich. Het nderzekend leren biedt samen met het werken met levende materie, mgelijkheden m deze waarden te integreren in een benadering die dieper gaat dan het maken van zuiver wetenschappelijke f ecnmische keuzes. D/2016/13.758/006 PLANT-, DIER- EN MILIEUTECHNIEKEN 7

8 5 Opbuw en samenhang Structuur van het leerplan Dit leerplan bestaat uit algemene delstellingen, pgedeeld in 2 rubrieken: kennis, vaardigheden en inzichten; attitudes. Deze delstellingen vrmen het generieke kader waarbinnen de leerplandelstellingen ndergebracht wrden. Binnen de leerplandelstellingen nderscheiden we 3 nderdelen nl. plant, dier en milieu. De realisatie van de leerplandelstellingen gebeurt binnen tepassingsgebieden. Vr de verdeling van de leerplandelstellingen ver de tepassingsgebieden legt dit leerplan het kader vast. Binnen het nderdeel plant stellen we een evenwichtige spreiding ver de verschillende tepassingsgebieden vrp; vr het nderdeel dier zijn de tepassingsgebieden herkauwers, andere zgdieren en vgels ndzakelijk. Andere tepassingsgebieden zijn ptineel en afhankelijk van de interesses en mgelijkheden van de leerlingen en de mgevingsfactren van de schl. 8 PLANT-, DIER- EN MILIEUTECHNIEKEN D/2016/13.758/006

9 We geven ter inspiratie een aantal typevrbeelden bij de tepassingsgebieden. De gekzen typevrbeelden kunnen vr de verschillende nderdelen verschillend zijn. De vakwerkgrep gaat bij het kiezen van de tepassingsgebieden en typevrbeelden drdacht te werk pdat de leerlingen een breed inzicht krijgen in de diverse sectren. PLANT GRASSEN GRAAN gerst, rgge, tarwe, haver, triticale, gierst, maïs AKKERBOUW ROOIVRUCHTEN NIJVERHEIDSGEWASSEN VOEDER- EN GROENBEMESTINGSGEWASSEN aardappel, suikerbiet cichreiwrtel, klzaad, hp, vlas, lijnzaad, tabak, blauwmaanzaad, aardappel vederbiet, bladkl, vederkl, mergkl, vederwinterraapzaad, rapen, lupine, luzerne, facelia, velderwten, bladrammenas, gele msterd, klaver, veldbnen, vederwikke BOLGEWASSEN andijvie, klen, sla, snijbiet, spinazie, witlf, prei, selderij STENGEL asperge, ui GROENTEN STENGELKNOLLEN WORTEL aardappelen, radijs, klrabi, knlraap, rammenas aardpeer, knlselderij, klraap, rde biet, cichrei, pastinaak, schrseneer, witlf, peen, wrtelpeterselie, rammenas WORTELKNOL klraap BLOEM artisjk, blemkl, brccli D/2016/13.758/006 PLANT-, DIER- EN MILIEUTECHNIEKEN 9

10 PEULVRUCHTEN erwt, peultjes, kikkererwt, linze, snijbn, sperziebn, sjabn, tuinbn, vleugelbn VLEZIGE VRUCHTEN kmkmmer, aubergine, augurk, curget, kalebas, tmaat, paprika, pmpen pitfruit f kernfruit, steenfruit, hutig kleinfruit, kruidachtig kleinfruit, fruit vr kas f serre FRUIT sierbmen/ sierheesters, kruidachtige/hutachtige sierplanten met sierlijke, eetbare bessen f vruchten klassieke- en alternatieve/ bijzndere fruitsrten SIER PLANTEN één- en tweejarige zaaiblemen, vaste planten, snijblemen, bl- en knlgewassen, bleiende kamerplanten, bladkamerplanten, lfbmen, bladverliezende en grenblijvende heesters en haagplanten, klim- en leiplanten, cniferen NATUURLIJKE BEGROEIING planten die spntaan vrkmen in de eigen regi p akkerranden, in natuurgebieden, p wegbermen, muurflra 10 PLANT-, DIER- EN MILIEUTECHNIEKEN D/2016/13.758/006

11 DIER HERKAUWERS schaap, geit, rund, gazelle, hert, giraffe... VAST ANDERE ZOOGDIEREN varken, paard, ezel, hnd, kat, haas, knijn, knaagdieren... VOGELS vlièrevgels, neerhfvgels, parkvgels, watervgel, lpvgels... REPTIELEN slangen, hagedissen, schildpadden, krkdillen... OPTIONEEL AMFIBIEËN VISSEN kikkers, padden, salamanders... kudwatervissen, warmwatervissen... ONGEWERVELDEN bijen, slakken D/2016/13.758/006 PLANT-, DIER- EN MILIEUTECHNIEKEN 11

12 6 Algemene delstellingen Vaardigheden, kennis en inzichten De verschillende algemene delstellingen die vermeld wrden hebben telkens betrekking p het prcesgericht verwerven van kennis, inzichten en vaardigheden. Leerlingen leren OVERKOEPELEND veling hebben met de grene sectr en daarp vrbereidende pleidingen; marktecnmisch denken en handelen; PLANT plantenkennis verwerven; de levensprcessen van planten verklaren; basiskennis verwerven in de levenscycli van zaadplanten, sprenplanten en zwammen; planten vermeerderen, veden en verzrgen; respectvl mgaan met planten; DIER dierenkennis verwerven; de levensprcessen van dieren verklaren; basiskennis verwerven in de levenscycli van dieren; dieren vederen, huisvesten, verzrgen en vermeerderen; respectvl mgaan met dieren; MILIEU inzicht verwerven in de verschillende abitische invledsfactren; inzicht verwerven in de bitische invledsfactren; interactie tussen de bitische en de abitische invledsfactren in de ecsystemen bespreken; basisinzichten verwerven i.v.m. de invled van bdemkundige, klimatlgische mstandigheden en chemische prcessen p het ecsysteem; in de mgang met dier, plant en mens met zin vr verantwrdelijkheid handelen; respectvl mgaan met het milieu. 12 PLANT-, DIER- EN MILIEUTECHNIEKEN D/2016/13.758/006

13 Attitudes Het is belangrijk m attitudes bewust en expliciet p diverse mmenten als delstelling na te streven. Leerlingen zijn erp gericht m binnen de vrgeschreven tijd een pgedragen taak nauwkeurig te vltien; ndanks meilijkheden, verder te werken m het einddel te bereiken; p systematische wijze te beslissen welke stappen men bij de uitvering van een taak zal zetten; zich aan te passen aan wijzigende mstandigheden (andere materialen, andere gereedschappen, nieuwe pdrachten); infrmatie p te zeken; diervriendelijk mgaan met dieren; te streven en te ijveren vr een meer duurzame dierlijke prductie; te handelen met het g p het vermijden van verspilling en respect vr het milieu; te handelen met de bekmmernis m zichzelf, de anderen en het milieu ptimaal te vrijwaren. vr zijn mening en gevelens durven uitkmen en deze p een beleefde manier frmuleren en argumenteren; spntaan te handelen vlgens de regels en afspraken; zich inleven in de situatie waarin mensen zich bevinden, er begrip vr pbrengen en er tactvl mee mgaan; te handelen met het g p de tevredenheid vr zichzelf en vr de anderen: klantgerichtheid; aandacht te hebben vr de impact die het eigen gedrag en vrkmen p anderen kan hebben; bij te dragen tt een leef- en werkmgeving als een gemeenschap van mensen die iets vr elkaar betekenen; in team te werken. D/2016/13.758/006 PLANT-, DIER- EN MILIEUTECHNIEKEN 13

14 7 Leerplandelstellingen Alle in dit leerplan gefrmuleerde leerplandelstellingen (met uitzndering van deze gevlgd dr (U)) meten wrden gerealiseerd. De leerplandelstellingen gevlg dr (U) zijn bedeld als uitbreiding en maken bijgevlg geen deel uit van het beantwrden van de deliberatievraag. Bij het realiseren van de leerplandelstellingen staan de algemene delstellingen vrp. PLANT Deze leerplandelstellingen wrden gerealiseerd met typevrbeelden (teelten) evenwichtige gespreid ver de verschillende tepassingsgebieden. De gekzen tepassingsgebieden en typevrbeelden (teelten) kunnen afhankelijk van de interesse van de leerlingen verschillend zijn per nderdeel en per schljaar. Oriëntatie van de sectren 1. De algemene evluties en het belang van de diverse sectren waarbij planten beheerd, geprduceerd, verwerkt en verkcht wrden in de eigen regi nderzeken en interpreteren m veling te krijgen met de sectr. 2. De mgelijkheden in verband met verdere studies, werkmstandigheden en werkgelegenheden in de plantaardige en grene sectr verkennen en situeren. 3. Bij de nderstaande delstellingen (i.v.m. vermeerderingstechnieken, bdembewerkingen, verzrgingstechnieken, gsten en verkpsklaar maken) marktecnmisch denken en handelen. 14 PLANT-, DIER- EN MILIEUTECHNIEKEN D/2016/13.758/006

15 Tegepaste plantkunde Typevrbeelden uit alle tepassingsgebieden zijn ndzakelijk. 4. De buw en de delen van een plant (blad, stengel, wrtel en blem) herkennen, aanduiden en benemen en in relatie brengen vr de verzrging, het gebruik en de vermeerdering van planten. 5. De functies van het blad, stengel, wrtel en blem begrijpen, het ntstaan van vruchten en zaad uitleggen en de link leggen met land- en tuinbuwpraktijk begrijpen met het g p de verzrging, het gebruik en de vermeerdering. 6. Het verschil in buw en levenscyclus tussen naaktzadigen, bedektzadigen (één- en tweezaadlbbigen) en niet-zaadplanten nderscheiden m planten te verzrgen, te gebruiken en te vermeerderen. 7. Inwendig transprtsysteem (.a. hut- en zeefvaten) van planten beschrijven en het mechanisme van water- en vedselpname en -transprt in de plant kennen en begrijpen met het g p de verzrging, het gebruik en de vermeerdering. 8. De prcessen van ftsynthese, ademhaling en verdamping kennen en begrijpen in functie van grei en ntwikkeling van planten met het g p de verzrging, het gebruik en de vermeerdering. 9. De verschillende fasen van de grei herkennen, benemen en uitleggen met het g p gede verzrgings- en beheerstechnieken en het juiste gebruik. Plantenkennis Meerdere typevrbeelden uit alle tepassingsgebieden zijn ndzakelijk. 10. De nmenclatuurregels van plantennamen tepassen als (internatinaal) cmmunicatiemiddel in de verschillende sectren. 11. De belangrijkste bladranden, bladinplantingen, bladvrmen, insnijdingen van de bladranden en bladtp, srten stengels, delen van de blem, bleiwijzen, de psitie van het vruchtbeginsel in verhuding tt de andere blemdelen, de vruchten herkennen, indelen en benemen en een blemfrmule verklaren in functie van een juiste determinatie. 12. Planten uit de verschillende tepassingsgebieden kennen, p kenmerken nderscheiden en determineren m vr het juiste del te gebruiken. D/2016/13.758/006 PLANT-, DIER- EN MILIEUTECHNIEKEN 15

16 Grei en ntwikkelingsprces Typevrbeelden uit minstens 3 te kiezen tepassingsgebieden. 13. De verschillende fasen van de grei (celdeling, plasmagrei, celvergrting, celstrekking) herkennen, benemen en uitleggen met het g p gede verzrgings- en beheerstechnieken en het juiste gebruik. 14. Het vedingstransprt in de plant uitleggen m de gepaste verzrgings- en beheerstechnieken p de juiste mmenten te te passen. 15. De verschillende fasen van het ntwikkelingsprces (embrynale, vegetatieve en generatieve fase) herkennen, uitleggen en in de juiste vlgrde situeren. 16. De kritische mmenten van het ntwikkelingsprces en de beïnvledingsfactren (bv. kiemrust) duiden m in te grijpen p de gepaste mmenten. Vermeerderingstechnieken Typevrbeelden uit minstens 3 te kiezen tepassingsgebieden. 17. Geschikte zaaitechnieken p het juiste mment, rekening hudend met kiemingsfactren, eigenschappen van het zaad en de zaaiplaats, kiezen en tepassen. 18. Geschikte machines m te zaaien, te planten en te pten kiezen, nderhuden en gebruiken. 19. Natuurlijke vegetatieve vermeerdering herkennen en benemen. 20. De verschillende factren en technieken die invled hebben p de bewrteling en vermeerdering verklaren met als del verschillende vegetatieve vermeerderingstechnieken te te passen. 21. Infrmatie mtrent de mgelijkheden tt vegetatief vermeerderen vr een plant pzeken, benemen, herkennen en geschikte vegetatieve vermeerderingstechnieken kiezen en tepassen. Bdembewerkingen Typevrbeelden uit minstens 3 te kiezen tepassingsgebieden. 22. Bdembewerkingen uitveren p een veilige en ergnmische wijze. 23. Geschikte gereedschappen, werktuigen en machines vr bdembewerking kiezen, nderhuden en gebruiken. 16 PLANT-, DIER- EN MILIEUTECHNIEKEN D/2016/13.758/006

17 24. Organische bemesting rdeelkundig tedienen. 25. De veiligheidsvrschriften in verband met het bedienen van een trekker naleven. (U) 26. De bedienings- en cntrlerganen van de trekker bedienen. (U) 27. De verkeersregels verwrden en tepassen met het g p het kunnen behalen van het G- rijbewijs. (U) 28. Werktuigen aankppelen en de cmbinatie rijklaar maken. (U) Verzrgingstechnieken Typevrbeelden uit minstens 3 te kiezen tepassingsgebieden. 29. Algemene gewasverzrgingstechnieken uitveren p een veilige en ergnmische wijze. 30. Geschikte gereedschappen, werktuigen en machines vr verzrgingstechnieken kiezen, nderhuden en gebruiken. 31. Planten verspenen, pptten en penzetten met het g p het prduceren van kwaliteitsvlle eindprducten en ptimaal ruimtegebruik. (U) 32. Planten uitplanten in gepaste verbanden met het g p het prduceren van kwaliteitsvlle eindprducten en ptimaal ruimtegebruik. (U) 33. Onkruidbestrijding beslissen en tepassen p de meest geschikte manier in diverse situaties. (U) 34. Aanbinden en steunen van planten met het g p het prduceren van kwaliteitsvlle eindprducten en ptimaal ruimtegebruik. (U) 35. Gepaste sneitechnieken pzeken en tepassen m kwaliteitsvlle eindprducten te prduceren en de ruimte ptimaal te gebruiken. (U) 36. Veel vrkmende ziekten en plagen bij planten waarnemen m kwaliteitsvlle eindprducten te prduceren. (U) Ogsten en verkpklaar maken Typevrbeelden uit minstens 3 te kiezen tepassingsgebieden. 37. Ogstbare f verkpbare (delen van) planten p het juiste tijdstip herkennen, gsten en/f verkpklaar maken. D/2016/13.758/006 PLANT-, DIER- EN MILIEUTECHNIEKEN 17

18 38. Srteren en klaarmaken vlgens de vrgestelde kwaliteitsnrmen vr de verkp. (U) 39. Verwerken van plantaardige prducten. (U) 40. Weten waaraan een plantaardig prduct met vlden m als bilgisch te wrden erkend. (U) DIER Oriëntatie van de sectren 1. De verschillende bedrijfstypen in verband met het huden, verzrgen, verkpen van dieren en het prduceren met dieren herkennen. 2. De verschillen in uitbatingsvrmen kennen in relatie tt het huden, verzrgen en verkpen van (hbby)dieren en/f het prduceren met (prductie)dieren. 3. De algemene evluties en het belang van de diverse sectren waarbij dieren gehuden, verzrgd, geprduceerd, verwerkt en verkcht wrden in de eigen regi nderzeken en interpreteren m veling te krijgen met de sectr. 4. De mgelijkheden in verband met verdere studies, wekmstandigheden en werkgelegenheden in de dierlijke sectr verkennen en situeren. 5. Bij de nderstaande delstellingen (i.v.m. levenswijze en ntwikkeling, veding, verzrging, huisvesting, vermeerdering en dierlijke prducties) marktecnmisch denken en handelen. Dierenkennis 6. Aan de hand van de uitwendige kenmerken typevrbeelden uit de verschillende tepassingsgebieden herkennen, benemen en classificeren met als del de juiste vaardigheden bij de huisvestings-, vedings- en verzrgingsactiviteiten te kiezen en te te passen. Levenswijze en ntwikkeling 7. De structuren van het geraamte in verband brengen met de levenswijze van het dier in zijn milieu. 8. De functie, de buw en het belang van het spierstelsel bij dieren vergelijken m de verschillen in te zien i.v.m. de vrtbeweging. 18 PLANT-, DIER- EN MILIEUTECHNIEKEN D/2016/13.758/006

19 9. De functie en werking van het vrtplantingsstelsel verwrden met het g p de vrtplanting van verschillende dieren. 10. De verschillende fasen in ntwikkeling tt vlwassen dier herkennen en registreren met het g p verzrging, prductie en vrtplanting. 11. Het belang aantnen van de wettelijke bepalingen inzake identificatie van dieren. 12. Gedrag waarnemen, nderscheiden en interpreteren in functie van het kennen en herkennen van nrmaal gedrag en gede cnditie. Veding 13. Relaties leggen tussen de buw van het spijsverteringstelsel en de eetgewnten, de vertering en de vedingsbeheften van verschillende dieren. 14. De samenstelling van rantsenen kunnen berdelen in functie van de prductie, de grei, de ntwikkeling en het welzijn van dieren. (U) 15. Geschikte vederwijzen kiezen en tepassen. 16. Bij het vederen van dieren rekening huden met veiligheid, hygiëne, persnlijke bescherming en het dierenwelzijn. Verzrging 17. De functie van het bledvatenstelsel pzeken en vergelijken met het g p de verzrgingsbeheften en verzrgingsactiviteiten. 18. De functie, de buw en het belang van het spierstelsel bij dieren vergelijken m de verschillen in te zien i.v.m. de verzrgingsbeheften en verzrgingsactiviteiten. 19. De functie en werking van het excretie- en vrtplantingsstelsel pzeken en kennen met het g p de verzrgingsbeheften en de verzrgingsactiviteiten. 20. Aan de hand van een gekzen diersrt de gebeurtenissen van de geslachtscyclus pzeken, kennen en herkennen met het g p de verzrgingsbeheften en de verzrgingsactiviteiten. 21. Uitveren van de dagelijkse verzrgingsactiviteiten rekening huden met veiligheid, hygiëne, persnlijke bescherming en het dierenwelzijn. 22. Werkzaamheden in verband met de verzrging van dieren uitveren, rapprteren en registreren. D/2016/13.758/006 PLANT-, DIER- EN MILIEUTECHNIEKEN 19

20 Huisvesting 23. Relaties leggen tussen de klimatlgische mstandigheden, gezndheid en welzijn van dieren. 24. De functie, de buw en het belang van het spierstelsel bij dieren vergelijken m de verschillen in te zien i.v.m. de huisvesting. 25. De functie en werking van het excretie- en vrtplantingsstelsel pzeken en kennen met het g p de huisvesting van verschillende dieren. 26. Relatie leggen tussen de buw van het ademhalingstelsel en de beschermingsmgelijkheden van de luchtwegen tegen infecties bij dieren. 27. Aan de hand van een gekzen diersrt de gebeurtenissen van een geslachtscyclus herkennen met het g p de huisvesting. 28. Dierenhuisvesting p veiligheid en p diervriendelijkheid berdelen in relatie met de inwendige en uitwendige buw van dieren en de eisen f ndzakelijke vrzieningen die dieren daardr stellen aan hun verblijf. 29. Gevlgen vr de prducent inschatten wanneer hij zich niet hudt aan de wettelijke bepalingen en reglementering inzake huisvesting van dieren. 30. Inrichtings-, herstellings- en nderhudsactiviteiten aan dierenverblijven inventariseren en uitveren. Vermeerdering 31. Dieren vermeerderen rekening hudend met hun specifieke karakteristieken en hedendaagse methden en criteria. Gezndheid (U) 32. Veel vrkmende (gebreks)ziekten bij enkele diersrten herkennen en berdelen m de verschillende maatregelen in verband met hygiëne, gezndheid en welzijn van dieren te te passen. (U) Dierlijke prducties 33. De relatie leggen tussen dierlijke prductie en de (handels)prducten die ervan afgeleid wrden. Herkauwers f Andere zgdieren 34. De invled van de buw en de rl van de uier bij de melkprductie verwrden. (U) 20 PLANT-, DIER- EN MILIEUTECHNIEKEN D/2016/13.758/006

21 35. Factren aangeven die een invled hebben p de samenstelling en de kwaliteit van melk. 36. Melkstalsystemen herkennen en vergelijken. (U) 37. Dierengewicht schatten met als del bij het wegen van dieren realistische resultaten in te schatten en de gemiddelde grei per dag te berekenen. (U) Tepassingsgebied verplicht: Vgels 38. De samenstelling van eieren kennen m de invledsfactren p de eivrming te duiden. Tepassingsgebied verplicht: Andere 39. Het belang van de samenstelling en vedingswaarde van vis kennen in relatie tt de prductie. MILIEU Het nderdeel Milieu kmt k in het leerplan Tegepaste bilgie gedeeltelijk aan bd (bitpstudie, ecsystemen, prtista, mnera, fungi). Afstemming met de vakwerkgrep Tegepaste bilgie is bijgevlg ndzakelijk. Invled van abitische factren p het milieu en de grei- en ntwikkelingsprcessen bij planten en dieren 1. De verschillende bestanddelen en lagen van een bdem herkennen m aan de hand van de eigenschappen en de samenstelling van de bdemfracties de grndsrt te bepalen. 2. De belangrijkste grndsrten p de kaart van België situeren en indelen. 3. Een bdemkaart van eigen streek interpreteren m de invled p de ntwikkeling van de natuurlijke fauna en flra en van de bi-agrarische sectr af te leiden. 4. Uit de levenswijze van bdemrganismen het ntstaan en het nut van humus afleiden. 5. Het belang van lucht, watergehalte, watervrziening en waterhuishuding in de bdem aantnen met het g p de plantengrei en prductie. 6. Het verband tussen grndsrt, bdemtemperatuur, pwarming en de grei van planten aantnen. 7. Het belang van en de beïnvledende factren vr een gede bdemstructuur vr een ptimale plantengrei aantnen en inzien. 8. Orzaken van bdemersie kennen m maatregelen te treffen m dit te vrkmen. D/2016/13.758/006 PLANT-, DIER- EN MILIEUTECHNIEKEN 21

22 9. De diverse kleuren van licht binnen het zichtbaar gebied kennen m hun invled p de grei en ntwikkeling van planten en dieren in te zien. (U) 10. De invled van de daglengte p de ntwikkeling van planten weergeven m technieken vr blemknpntwikkeling bij planten te beïnvleden. 11. De temperatuur meten m de invled van de temperatuur (en vrst) p de planten(grei) en dieren(grei) vast te stellen. 12. De luchtvchtigheid meten m de invled van de luchtvchtigheid p de planten(grei) en dieren(grei) vast te stellen. 13. Het CO2-gehalte meten m de invled ervan p de planten en dieren vast te stellen. 14. de luchtbeweging bepalen m de invled ervan p de nachtvrst en de planten(grei) vast te stellen. 15. Belang en functie van de verschillende (vrmen van) rganische en anrganische vedingselementen vr planten pzeken en de belangrijkste kennen. 16. Het prbleem en de gevlgen van uitspeling van vedingselementen p het milieu kennen m de relatie tussen bemesting, bdem en milieu aan te tnen. 17. Het belang en de srten van grenbemesting vr de bdem en het milieu aantnen. 18. Infrmatie mtrent de vedingstestand van plant en bdem verzamelen met het g p een delmatige bemesting en verzrging. 19. De waarde van een ph-cijfer interpreteren m maatregelen m de ph te verhgen en te verlagen te te passen. 20. De EC-waarde van een plssing interpreteren m maatregelen m de EC-waarde te verhgen f te verlagen te te passen m de grei van planten te beïnvleden. 21. Schade bij planten en dieren, verrzaakt dr parasieten, virussen bacteriën en schimmels vaststellen. 22. Uit de levenscyclus en de manier van veden van parasieten, virussen bacteriën en schimmels, afleiden he men infecties kan vrkmen. 23. De verschilpunten tussen de bemestingsaanpak bij de gangbare en bilgische plantaardige prductie verwrden. (U) 22 PLANT-, DIER- EN MILIEUTECHNIEKEN D/2016/13.758/006

23 Basisprincipes duurzame plantaardige en dierlijke prductie 24. De leerlingen kennen de belangrijkste delstellingen waarm er wrdt gestreefd naar duurzame plantaardige en dierlijke prductie. 25. De leerlingen nderscheiden gangbare land- en tuinbuw, gecntrleerde teelt, geïntegreerde teelt, bilgische teelt en bidynamische teelt van elkaar. 26. De leerlingen interpreteren het lastenbek vr het telen en de vrwaarden vr de prductie en cmmercialisatie van bilgische prducten en vedingsmiddelen. (U) 27. De leerlingen kunnen bilgische en geïntegreerde prductie herkennen aan de hand van labels. 28. De leerlingen geven een verzicht van de prblemen verbnden aan het prduceren en cmmercialiseren van bilgische prducten. (U) 29. De leerlingen verwrden de mgelijkheden en de ndzaak van een sluitende cntrle p bilgische prducten. (U) 30. Bilgische technieken van gangbare teeltprincipes nderscheiden. (U) Aanleg en verzrgen van tuinen en grene ruimten (U) 31. Verschillende nderdelen van een tuin realiseren met gazn, verschillende plantensrten in plantvakken, verharding en dde materialen, vertrekkend van een eenvudig ntwerp rekening hudend met de belangrijkste functies van tuinen en pen ruimten. (U) 32. Uitgaande van een eenvudige tuin f grene ruimte een tekening f ntwerpschets maken. (U) 33. Onder begeleiding een tuin f pen ruimte met gazn, verschillende plantensrten in plantvakken, verharding en dde materialen, nderhuden. (U) 34. Planten die spntaan vrkmen in de eigen regi p akkerranden, in natuurgebieden, p wegbermen, muurflra beheren. (U) D/2016/13.758/006 PLANT-, DIER- EN MILIEUTECHNIEKEN 23

24 8 Algemene pedaggisch-didactische wenken Belangrijke nta i.v.m. het uitveren van dissecties Het uitveren van preven p dieren is een nderwerp dat mmenteel in het maatschappelijk-ethisch debat ter discussie staat. Het al f niet uitveren van dissecties in het secundair nderwijs kan als een uitlper van dergelijke discussie gezien wrden. De huidige wettelijke bepalingen verbieden dissecties in het secundair nderwijs niet. Het uitveren van een dissectie zrgt vr een aantal praktische prblemen zals het vinden van geschikt rganisch materiaal, het halen en wegbrengen ervan na een dissectie en de specifieke afvalprblematiek. Daarnaast verandert het ethisch kader dat de mens in de maatschappij hanteert vrtdurend. Vr jngeren is het nderwijs een belangrijke factr bij het ndersteunen en pbuwen van een ethisch waardepatrn. Het nderwijs in natuurwetenschappen vrmt hierp geen uitzndering. Om al die redenen zijn er geen delstellingen (nch algemene, nch specifieke) die dissecties als werkvrm pleggen. Om tegemet te kmen aan bvenstaande bedenkingen wrden nderstaande wenken gefrmuleerd i.v.m. dissecties: Indien een leerling m bepaalde redenen geen dissectie wenst bij te wnen f uit te veren dan met men dit respecteren. De leerling met wel de kans krijgen m de leerplandelstellingen p een andere manier te realiseren. Leraars kunnen niet verplicht wrden m dissecties uit te veren k al zijn er cllega s in dezelfde schl die hier wel vr pteren. Vermijd dissecties p gewervelde dieren. Om die reden wrden in dit leerplan alternatieven zals mdellen, films, animaties, afbeeldingen, tekeningen vrgesteld. De vakgrep wetenschappen kan een rl spelen bij het vertalen van deze wenken naar de cncrete uitwerking p schl. Bvenstaande didactische wenken zijn nderschreven dr alle nderwijskepels van het secundair nderwijs. 24 PLANT-, DIER- EN MILIEUTECHNIEKEN D/2016/13.758/006

25 Evaluatie Evaluatie is een wezenlijk en permanent nderdeel van de leeractiviteiten van leerlingen. Dr evaluatie in te zetten als nderdeel binnen elke fase van het leerprces wrdt het een middel waarmee zwel de leerling als de leerkracht feedback krijgt ver het leer- en nderwijsprces. Dr rekening te huden met de vaststellingen gemaakt tijdens de evaluatie kan de leerling zijn leren ptimaliseren en kan de leerkracht uit evaluatiegegevens infrmatie halen m zijn didactisch handelen bij te sturen. In het greiprces kunnen tevens argumenten beslten liggen ter ndersteuning van beslissingen bij het riënteren. Wrdt hierbij steeds rekening gehuden met de mgelijkheden van de leerling, dan verdient k de grei van de leerling de ndige aandacht. Een gede evaluatie is: delmatig; Is de evaluatie valide? Meet ik wat ik beg te meten? Betruwbaarheid: Geeft mijn tets aanleiding tt cnsistente berdeling nafhankelijk van plaats, tijdstip en andere cntexten Efficiëntie: Is de evaluatie en het scren ervan de geïnvesteerde tijd waard? billijk; Is de evaluatie bjectief? Krijgt elke leerling dezelfde kansen? Is de evaluatie transparant? Wrdt de evaluatie ndersteund dr gede cmmunicatie met de leerling? Kan ik zeggen waarm een bepaalde prestatie die scre haalt? Is mijn nrmering een crrecte graadmeter vr de mate waarin de leerling zich de leerplandelstellingen eigen gemaakt heeft? gespreid in de tijd. De keuze van het evaluatie-instrument en van de berdelingscriteria wrdt bepaald dr het evaluatiedel. Authentieke vaardigheidsevaluatie kan nder meer gebeuren vlgens verwerkingsniveau, p basis van een individueel leertraject, dr zelfevaluatie, dr peerevaluatie, aan de hand van een prtfli, D/2016/13.758/006 PLANT-, DIER- EN MILIEUTECHNIEKEN 25

26 Grepswerk evenwichtig evalueren is niet eenvudig. Bij het glbaal evalueren van het grepsresultaat spelen zwel prcesevaluatie als de weergave van het aandeel van elk grepslid een belangrijke rl. Peerevaluatie en zelfevaluatie maken wezenlijk deel uit van de evaluatie van grepswerk. De leerlingen krijgen vraf inzicht in de verschillende stappen die ze meten drlpen, in de criteria en in de manier waarp de evaluatie verlpt. Dit vernderstelt dat van bij het begin van het grepswerk nder de grepsleden duidelijke afspraken wrden gemaakt ver de taakverdeling, de planning, de timing en de (zelf)evaluatie. De manier van evalueren behrt tt de autnmie van de schl. Het al f niet rganiseren van examens en de wijze van rapprteren is materie vr het schlbeleid en de schlteams. Wie kiest vr permanente evaluatie werkt best een ged en sluitend instrumentarium uit dat aantnt welke leerplandelstellingen he, waar en wanneer gemeten en berdeeld werden. Wie examens afneemt, hudt er rekening mee te 'examineren' cnfrm de eigen pedaggisch-didactische aanpak. Rapprtering Een gede cmmunicatie mtrent de rapprtering vrkmt misverstanden en discussies. Daarm is het van belang m bij aanvang van het schljaar de rl van evaluatie in het leerprces en de wijze waarp dit gerapprteerd wrdt, te duiden vanuit de visie die de schl mtrent evaluatie hanteert. Indien de rapprtering zich echter beperkt tt het meedelen van cijfers, dan krijgt de leerling weinig adequate feedback p zijn leerprces. Daarm kunnen in een rapprtering zwel de kwaliteiten als de werkpunten van de leerling weergegeven wrden. Eventuele adviezen vr het verdere leerprces kunnen er aan bd kmen m de begeleiding van de leerling te ptimaliseren. 26 PLANT-, DIER- EN MILIEUTECHNIEKEN D/2016/13.758/006

27 9 Minimale materiële vereisten Algemeen Om de leerplandelstellingen bij de leerlingen te realiseren dient de schl minimaal de hierna beschreven infrastructuur, materiële en didactische uitrusting ter beschikking te stellen, die beantwrdt aan de reglementaire eisen p het vlak van veiligheid, gezndheid, hygiëne, ergnmie en milieu. Verder dienen de lkalen bestemd vr dieren te vlden aan de huidige wetgeving in verband met het huden van dieren, Vlaremwetgeving en wetgeving i.v.m. dierenwelzijn. Dit alles is daarnaast aangepast aan de visie p leren die de schl hanteert. Infrastructuur Een klaslkaal met de ndige nutsvrzieningen; Een dcumentatiecentrum en pc-lkaal f pc-zne dat dienst det als inspirerende leermgeving; Een wasplaats en/f kleedkamer, vrzien van sanitaire installaties in functie van het aantal leerlingen; Een serre met teeltuitrustingen; Bergruimte vr gereedschappen, al dan niet verdekt, vrzien vr het stapelen van materialen en het bergen van zwaar materieel. Ruimte m het afval te srteren en te stckeren. Vlgende infrastructuur kan zich bevinden p de schl, een schlheve die eigendm is van de schl f p bedrijven die eigendm zijn van particulieren: Ruimtes (serres, kien, stallen ) met diverse srten planten en dieren. Een perceel grnd. D/2016/13.758/006 PLANT-, DIER- EN MILIEUTECHNIEKEN 27

28 Materiële en didactische uitrusting In functie van het realiseren van de delen is het van belang dat nderstaand materieel beschikbaar is: ALGEMEEN nderhudsprducten; materieel vr afvalsrtering rekening hudend met de richtlijnen van het plaatselijk bestuur. SPECIFIEK trekker bemestingstestel kruiwagen plantenspuit hak, hark, frees, klauw, schp, spade, schffel, bllenplan-ter, sneischaar, riek één- en tweezaadlbbigen, sierplanten (éénjarige, tweejarige, vaste), bl- en knlgewassen, grenten en fruit blemptten, schalen, meststffen, (pt)grnd, substraten, dierenveders dierenverblijven met de ndige vrzieningen (stallen, kien, weiden), vr herkauwers, andere zgdieren en gevgelte. Er dient vldende didactisch materiaal beschikbaar te zijn vr het bereiken van de delstellingen. Omwille van de ndzaak van het werken met prfessinele en recente materialen en bendigdheden, pleiten we vr de beschikbaarheid van materialen en bendigdheden p de schl eventueel tijdelijk dr middel van huren f lenen f beschikbaarheid p de stageplaats, externe pleidingscentra... In functie van stage en/f werkplekleren verbinden de schlen er zich te m zelf een inventarislijst in verleg met de meewerkende bedrijven p te maken en ter beschikking te stellen als daar dr de inspectie naar gevraagd wrdt. Deze lijst wrdt jaarlijks aangepast vlgens de nieuwe nden en regelgeving. 28 PLANT-, DIER- EN MILIEUTECHNIEKEN D/2016/13.758/006