Samenvatting Biologie voor Jou VMBO 4a Ecologie. = studie over alle relaties tussen organismen en hun milieu

Transcriptie

1 Samenvatting Bilgie vr Ju VMBO 4a Eclgie 3.1 Eclgie = studie ver alle relaties tussen rganismen en hun milieu 2 grepen invleden uit milieu: Bitische factren: afkmstig van rganismen Abitische factren: invleden uit de levenlze natuur Niveaus van eclgie: Individu: 1 rganisme Ppulatie: grep individuen van zelfde srt die zich nderling vrtplanten Levensgemeenschap: ppulaties van verschillende srten die in een bepaald gebied samenleven Ecsysteem: bepaald gebied waarin bitische en abitische factren een eenheid vrmen Bitp = gezamenlijke abitische factren van een ecsysteem Bestudeer k afbeelding 2 en Vedselketen: Is een reeks srten, waarbij elke srt de vedselbrn is vr de vlgende srt Eerste schakel is altijd een plant In natuur lpen vedselketens dr elkaar heen = vedselnet / vedselweb Auttrf = rganisme heeft geen andere rganismen als vedsel ndig > maakt zelf rganische stffen uit anrganische stffen dr ftsynthese in bladgrenkrrels Ftsynthese: water + klstfdixide + licht --> glucse + zuurstf Hetertrf = rganismen die zich veden met andere rganismen. Kunnen dus geen energierijke stffen maken uit alleen anrganische stffen. In een vedselkringlp tref je aan: Planten zijn prducenten Altijd 1 e schakel vedselketen prduceert glucse en andere vedingsstffen Dieren zijn cnsumenten (van 1 e rde, 2 e rde etc.) Afvaleters zijn dieren die dde resten van planten en dieren eten Bacteriën en schimmels zijn reducenten Breken rganisch afval af tt vedingszuten (mineralen), die weer pgenmen kunnen wrden dr prducenten

2 Bestudeer k afbeelding 4, 6, 7 en Kringlp van klstf: bestudeer k afbeelding 11 In lucht zit klstf in klstfdixide Planten leggen klstfdixide met ftsynthese vast in glucse. Met glucse kunnen k andere plantaardige energierijke stffen gemaakt wrden Bij verbranding glucse kmt weer klstfdixide vrij Plantaardige energierijke stffen kunnen k pgenmen wrden dr dieren, die dit vervlgens verbranden en er klstfdixide vrijkmt, f die het pslaan als dierlijke energierijke stffen Dd rganisch materiaal wrdt weer afgebrken dr reducenten, waarbij klstfdixide vrijkmt bij de verbranding Stikstfkringlp: bestudeer k afbeelding 13 79% van lucht is stikstfgas Stikstf is bestandsdeel van eiwitten Stikstf zit in de bdem als nitraat (= vedingszut) M.b.v. nitraat kan plant plantaardige eiwitten maken Dier kan plantaardige eiwitten eten en mzetten in dierlijke eiwitten Rtting bacteriën kunnen dde rganismen (eiwitten) afbreken waarbij ammniak vrij kmt Ammniak kan in bdem weer plssen als ammnium Bacteriën in bdem kunnen ammnium weer mzetten in nitraat Stikstfbindende bacteriën (.a. in wrtelknlletjes) kunnen stikstfgas uit lucht mzetten in nitraat Grenbemesting = p grnd die nitraatarm is wrden planten geplant met wrtelknlletjes, zdat de grnd weer stikstfrijk wrdt 3.4 Piramide van aantallen: Geeft aan heveel individuen elke schakel van een vedselketen heeft In een vedselketen wrdt het aantal individuen in elke schakel meestal kleiner (behalve als vedselketen met een bm begint) Piramide van bimassa: Bimassa = ttale gewicht van alle energierijke stffen in een rganisme Energierijke stffen zijn: eiwitten, vetten en klhydraten In een vedselketen/vedselpiramide van bimassa wrdt de bimassa in elke schakel kleiner

3 In elke schakel van een vedselketen verdwijnt dus energie dr: Uitwerpselen Organisme verbrandt energierijke stffen Afgestrven weefsels Uiteindelijk kmt dus maar klein gedeelte energierijke stffen ter beschikking als buwstf vr het rganisme in de vlgende schakel Bestudeer k afbeelding 16 t/m Optimale mstandigheden vr ppulatie is wanneer de bitische en abitische factren de meest gunstige waarden hebben Bilgische evenwicht = ppulatiegrtte schmmelt m een bepaalde evenwichtswaarde Ppulatiegrtte hangt af van: Bitische factren Heveelheid vedsel Aantal natuurlijke vijanden Ziekteverwekkers Abitische factren Klimaat (temperatuur, licht, lucht en water) Successie =peenvlging van planten en dierensrten in een gebied, van een pinieersecsysteem naar een climaxecsysteem Piniersecsysteem Beginstadium successie Weinig verschillende srten planten en dieren / aanwezige srten wel in grte aantallen Eenvudig vedselweb Sterk schmmelende abitische factren Climaxecsysteem Eindstadium successie Erg srtenrijk Ingewikkeld vedselweb Humus = laagje in bdem met mengsel van vedingsstffen die uit resten van rganismen vrijkmen, samen met de reducenten Bestudeer k afbeelding 20, 22 (ptimumkrmme) en 25

4 3.6 Aanpassing vis aan waterleven: Kieuwen vr zuurstf Staartvin m p een neer te bewegen Slijm p schubben, zdat er minder weerstand is in het water Gestrmlijnde vrm Pten van landzgdieren: Tpgangers à lpt p tppen van tenen à hebben hef m elke teen = hefganger Teengangers à alleen teenktjes p de grnd Zlgangers à hele vet p grnd (stevig, maar minder snelheid) Pten van vgels: Zangvgels: 3 tenen naar vren, 1 naar achteren Rfvgels/uilen: tenen met scherpe klauwen Lpvgels: hebben 3 tenen die naar vren staan Watervgels: zwemvliezen tussen tenen Steltlpers: lange pten en lange tenen tegen wegzakken in mdder Snavels van vgels: Kegelsnavel Zangvgels die zaden meten kraken Pincetsnavel Puntige snavel m insecten te vangen Haaksnavel Rfvgels die pri meten verscheuren Priemsnavel Lange snavel m die in natte bdem diertjes te zeken Zeefsnavel Bij watervgels die water afslbberen vr kleine diertjes en plantjes Bestudeer k afbeelding 27 t/m Aanpassing plant in winter: Bvengrnds deel sterft af, reservevedsel in wrtel Smmige planten blijft alleen wrtelrzet leven bven grnd (= rzetvrmende planten) Znplanten Greien beste bij veel licht

5 Schaduwplanten Greien beste bij weinig licht (.a. p bdem bs) Vaak grte dunne dnkergrene bladeren Bleien vaak vreg in vrjaar (= vrjaarsbleiers) Waterlelie: zit met wrtels in bdem, bladeren drijven p water. Stengel bevat luchtkanalen zdat zuurstf bij wrtels kan kmen Bestudeer k afbeelding 33 t/m 37