Dorsum manus. Regio femoris anterior. Regio genus anterior. Regio cruris anterior. Dorsum pedis

Transcriptie

1 Gebieden van het lichaam 1 1.1a,b Gebieden van het lichaam, vooraanzicht. Regio frontalis Regio orbitalis* Regio nasalis* Regio oralis* Regio mentalis* Regio cervicalis anterior = trigonum cervicale anterius Regio sternocleidomastoidea Regio cervicalis lateralis = trigonum cervicale laterale Trigonum omoclaviculare Trigonum clavi-deltoideo-pectorale Regio deltoidea Regio axillaris Regio pectoralis en mammaria Regio presternalis Regio brachialis anterior Regio epigastrica Regio hypochondriaca Regio cubitalis anterior Regio abdominis lateralis Regio umbilicalis Regio antebrachii anterior Regio antebrachii posterior Regio inguinalis Regio pubica Regio urogenitalis Dorsum manus Regio femoris anterior Regio genus anterior Regio cruris anterior Dorsum pedis * De regiones orbitalis, nasalis, oralis en mentalis vormen samen de regio facialis Afb. 1.1 a,b >

2 Gebieden van het lichaam 2 1.2a,b Gebieden van het lichaam, achteraanzicht. Regio parietalis Regio temporalis Regio occipitalis Regio cervicalis posterior Regio suprascapularis Regio deltoidea Regio scapularis Regio vertebralis Regio brachialis posterior Regio infrascapularis Regio cubitalis posterior Regio lumbalis Regio antebrachii posterior Regio antebrachii anterior Regio sacralis Regio glutealis Regio analis Regio femoris posterior Regio genus posterior Regio cruralis posterior Regio calcanea Afb. 1.2 a,b <

3 Oriëntatielijnen en -punten Oriëntatielijnen en -punten op het lichaamsoppervlak, vooraanzicht. 2 Linea mediana anterior Fossa supraclavicularis minor Linea sternalis 2 Linea parasternalis 2 Linea medioclavicularis 2 Linea axillaris 2 (anterior) M. obliquus externus abdominis (zg. spierhoek) Spina iliaca anterior superior Ligamentum inguinale Fossa supraclavicularis major Fossa infraclavicularis = groeve van Mohrenheim M. deltoideus Fossa axillaris Plica axillaris anterior M. pectoralis major Angulus sterni = hoek van Ludovici Angulus infrasternalis Arcus costalis Linea alba Umbilicus M. sartorius Thenar Hypothenar M. quadriceps femoris Caput fibulae Patella Tuberositas tibiae Margo anterior en facies medialis tibiae Malleolus medialis Dorsum pedis Hallux Afb. 1.3 >

4 Oriëntatielijnen en -punten Oriëntatielijnen en -punten op het lichaamsoppervlak, achteraanzicht. 1.4 Oriëntatielijnen en -punten op het lichaamsoppervlak, achteraanzicht. Linea mediana posterior 2 Vertebra prominens Acromion en spina scapulae M. deltoideus Angulus inferior scapulae Plica axillaris posterior en m. latissimus dorsi M. triceps brachii M. erector spinae Linea paravertebralis 2 Linea scapularis 2 Epicondylus medialis Epicondylus lateralis Olecranon M. brachioradialis Processus spinosus van de 4e lumbale wervel Processus styloideus ulnae Dorsum manus Pollex Crista iliaca Spina iliaca posterior superior Crena ani M. gluteus maximus Trochanter major Sulcus glutealis ischiocrurale spieren Fossa poplitea M. gastrocneminus (sura) Calx Tendo calcaneus = achillespees Planta pedis Afb. 1.4 <

5 Assen, vlakken, richtingen Hoofdassen en hoofdvlakken van het lichaam, richtingaanduiding en positie van de lichaamsdelen en bewegingsrichtingen. Hoofdassen 1 Verticale of longitudinale as loopt in de lengterichting van het lichaam 2 Sagittale as loopt loodrecht op de verticale en transversale as door de voorste en achterste lichaamswand 3 Transversale of horizontale as loopt dwars door het lichaam Hoofdvlakken Mediane vlak symmetrisch vlak dat het lichaam in twee (theoretisch) spiegelbeeldige gelijke helften verdeelt Sagittale vlak loopt evenwijdig aan het mediane vlak Frontale vlak loopt in richting van het sternum en loodrecht op het sagittale vlak Transversale vlak alle dwarsdoorsnedevlakken van het lichaam Richtingaanduidingen en positie van lichaamsdelen Bewegingsrichtingen craniaal of superior caudaal of inferior mediaal lateraal mediaan centraal perifeer proximaal distaal ulnair radiaal tibiaal fibulair anterior of ventraal posterior of dorsaal volair of palmair plantair dorsaal in de richting van de schedel in de richting van de stuit in de richting van het mediane vlak van het mediane vlak af in het mediane vlak naar het centrum van het lichaam toe naar het lichaamsoppervlak toe in de richting van de romp in de richting van het einde van de ledematen in de richting van de ulna in de richting van de radius in de richting van de tibia in de richting van de fibula naar voren of buikwaarts naar achteren of rugwaarts in de richting van de handpalm in de richting van de voetzolen (aan de extremiteiten) in de richting van de handrug of de voetrug extensie flexie abductie adductie elevatie rotatie circumductie proximaal strekking van de romp of van de ledematen buiging van de romp of van de ledematen bewegen van de ledematen van de romp af in het frontale vlak bewegen van de ledematen naar de romp toe in het frontale vlak beweging van de ledematen van de romp af (in alle ruimterichtingen) binnen- en buitenwaarts draaien van de ledematen om de lengteas van de ledematen, draaiing van de romp cirkelvormige beweging van de ledematen craniaal Radiologische aanduidingen van de vlakken axiaal transversale vlak coronair frontale vlak sagittaal sagittale vlak Bij beeldpresentatie (computertomografie [ CT]; magnetischeresonantietomografie [ MRT]) worden de doorsneden aan de kern vanuit caudaal, aan de extremiteiten vanuit distaal bekeken. (Anatomische doorsneden worden daarentegen meestal vanuit craniaal [kern] resp. vanuit proximaal [extremiteiten] bekeken.) distaal Richtingaanduidingen in beeld caudaal > Afb. 1.5

6 Assen, vlakken, richtingen Hoofdassen en hoofdvlakken van het lichaam Afb. 1.5 <

7 Skelet 1.6 Overzicht van botten en gewrichten, vrouwelijk skelet, vooraanzicht. [1] Ossa cranii = cranium Vertebrae cervicales I VII van de columna vertebralis Articulatio acromioclavicularis Articulatio humeri = glenohumeralis Articulatio sternoclavicularis Clavicula Scapula Cingulum pectorale = membri superioris Sternum Costae I XII Vertebrae thoracicae I XII van de columna vertebralis Skeleton thoracis Articulatio cubiti Humerus Ulna Vertebrae lumbales I V van de columna vertebralis Radius Articulatio radioulnaris distalis Articulationes manus Articulatio sacroiliaca Articulatio coxae Symphysis pubica Ossa carpi = carpalia Ossa metacarpi I V = metacarpalia Ossa digitorum =phalanges Ossa manus Pars libera membri superioris Os coxae Os sacrum Cingulum pelvicum = membri inferioris Articulatio genus Articulatio tibiofibularis Femur Patella Tibia Fibula Pars libera membri inferioris Articulationes pedis Ossa tarsi = tarsalia Ossa metatarsi I V = metatarsalia Ossa pedis Ossa digitorum = Phalanges Afb. 1.6

8 Botvormen 1.7a e Botvorm en -structuur. [1] Epiphysis proximalis (caput femoris) Metaphysis proximalis Apophysis (trochanter major) Linea epiphysialis Substantia spongiosa = trabecularis (spongiosa) Spongiosatrektrabekel Epifyselijn Onregelmatig bot Spongiosadruktrabekel A Afb. 4.9a Substantia compacta = corticalis Ruimtevormend bot Diaphysis Cavitas medullaris Corticalis b Vooraanzicht A Afb Manubrium sterni Overzicht gewrichtsstructuur Metaphysis distalis Linea epiphysialis Epiphysis distalis (condyli femoris lateralis en medialis) Synchondrosis manubriosternalis Substantia spongiosa a Aanzicht van het achterste snijvlak Corpus sterni A Afb Substantia compacta Substantia compacta = corticalis Substantia spongiosa Cavitas medullaris Synostosis (obs. synchondrosis) sterni c Aanzicht van het onderste snijvlak Labium mediale Labium laterale Linea aspera Processus xiphoideus d Vooraanzicht e Mediaal aanzicht a Lange botten (buisvormige botten). Lengtedoorsnede van een rechter femur. b Rechter proximale femuruiteinde. Om de substantia spongiosa te laten zien werd de substantia compacta verwijderd. In het overgangsgebied van femurkop en femurhals werd de dieper gelegen spongiosa vrijgemaakt. c Dwarsdoorsnede van een rechter femur in het bovenste derde deel. d Vlak bot. Sternum, aan de linker kant werd de spongiosa door verwijdering van de corticalis vrijgemaakt. e Kort bot. Rechter middelste wigbeen (os cuneiforme intermedium). Afb. 1.7 a-e

9 Organen van de bloedsomloop 1.8a,b Organen van de bloedsomloop. [2] Capillairgebied van de longen Arcus aortae V. pulmonalis dextra Truncus pulmonalis a V. cava superior Atrium dextrum Ventriculus dexter V. cava inferior V. pulmonalis sinistra Atrium sinistrum Ventriculus sinister Aorta Zenuwknoop Epineurium Lichaampjes van Vater-Pacini = corpuscula lamellosa Perineurium Arterie Vene Tunica intima Tunica media Spier Tunica externa = adventitia b Aorta met vertakkingen V. cava superior en v. cava inferior Poortaderbloedsomloop A Afb. 5.2 A Afb. 5.3 A Afb. 5.82a a Schema van het hart met de toe- en afvoerende bloedvaten van de algemene (grote) lichaamscirculatie en de (kleine) longcirculatie b Zenuwstreng van een bloedvat, histologische snede door de duim ter hoogte van het grondgewricht, Goldnerkleuring, 20 Afb. 1.8 a,b

10 Foetale bloedsomloop 1.9 Foetale bloedsomloop met zijn derivaten na de geboorte. [3] Fossa ovalis =Botalli Ligamentum arteriosum A Afb. 5.51a V. cava superior Arcus aortae Ductus arteriosus = Botalli A Afb Foetaal hart Foramen ovale Atrium dextrum Ventriculus dexter Ventriculus sinister V. cava inferior Ductus venosus = Arantii A Afb Hepar Ligamentum venosus Ligamentum teres hepatis V. portae hepatis Navelstreng V. umbilicalis Aorta descendens V. cava inferior Chorda arteriae umbilicalis = plica umbilicalis medialis Ligamentum teres hepatis Aa. umbilicales Chorda arteriae umbilicalis = plica umbilicalis medialis Vesica urinaria A Afb. 5.75b A Afb Afb. 1.9

11 Lymfestelsel 1.10a c Lymfestelsel. [a 4, b 5, c 6]a Pars cervicalis van de ductus thoracicus Truncus jugularis dexter Truncus subclavius dexter Ductus lymphaticus = thoracicus dexter Vasa lymphatica van de longen Vasa lymphatica van de oesophagus V. jugularis interna sinistra Arcus ductus thoracici Monding van de ductus thoracicus Truncus subclavius sinister Plexus lymphaticus axillaris V. subclavia sinistra Truncus bronchomediastinalis Truncus mediastinalis Vasa lymphatica intercostales Pars thoracica van de ductus thoracicus Vas lymphaticum efferens Trunci intestinales Cisterna chyli Truncus intercostalis descendens Pars abdominalis van de ductus thoracicus Vasa lymphatica van het diafragma Vasa lymphatica van de nieren Vasa lymphatica van de ovaria (testes) Truncus lumbalis sinister Hilus Vas lymphaticum afferens a b c a Hoofdlymfestam b Halfschematische voorstelling van een lymfeknoop met toe- en afvoerende lymfevaten c Histologische snede door de ductus thoracicus. Fixering volgens Stieve, azankleuring, 30 Lymfevatklep in een lymfevat Endotheel Tunica media Tunica externa en aangrenzend vetweefsel Afb a-c

12 Perifeer zenuwstelsel 1.11a,b Perifeer zenuwstelsel, spinale zenuwen en plexusvorming. [a 2, b 7] Medulla spinalis Radix posterior = sensoria Radix anterior = motoria A Afb N. spinalis Ramus meningeus Ganglion spinale Ramus posterior = dorsalis Ramus communicans albus Ganglion trunci sympathici Ramus anterior = ventralis a Ramus communicans griseus Ruggenmerg Plexus Perifere zenuw A Afb Dermatoom b Ramus anterior = ventralis N. spinalis Radix Plexus cervicalis Plexus brachialis Plexus lumbosacralis A Afb A Afb. 6.72a A Afb a Structuur van de spinale zenuwen b Plexusvorming radiculaire innervatie van de huid dermatoomvorming Afb a,b

13 Hersenzenuwen Hersenzenuwen (nn. craniales), indeling, oorsprongscellen en functie. Zenuwen van de zintuigen Oorsprongscellen Functie N. olfactorius I = fila olfactoria Zenuwcellen van de regio olfactoria Reuk N. opticus II Ganglioncellen van de retina Zien N. vestibulocochlearis VIII N. vestibularis Ganglion vestibulare Evenwicht N. cochlearis Ganglion cochleare = spirale cochleae Gehoor Oogspierzenuwen Oorsprongscellen Functie N. oculomotorius III Nucleus nervi oculomotorii Mm. levator palpebrae superioris, rectus superior, rectus medialis, rectus inferior en obliquus inferior Nucleus oculomotorius accessorius = autonomicus = edinger-westphalkern M. sphincter pupillae, M. ciliaris N. trochlearis IV Nucleus nervi trochlearis M. obliquus superior N. abducens VI Nucleus nervi abducentis M. rectus lateralis Branchiale zenuwen (kieuwboog-farynxboog) Oorsprongscellen Functie N. trigeminus V Nucleus motorius Kauwspieren, m. tensor tympani, Radix motoria nervi trigemini m. tensor veli palatini, venter anterior van de m. digastricus, m. mylohyoideus Radix sensoria Ganglion trigeminale Gezichtshuid, harde hersenvlies, periorbita, ogen, = semilunare = ganglion van Gasser slijmvliezen van de neus- en mondholte Nucleus mesencephalicus nervi trigemini Proprioceptie van de kauwspieren en de overige door de n. trigeminus motorisch geïnnerveerde spieren, zoals de oogspieren en de mimische spieren N. facialis VII Nucleus nervi facialis Mimische spieren, m. stylohyoideus, met n. intermedius venter posterior van de m. digastricus, m. stapedius Nucleus salivatorius superior Ganglion geniculi Traanklieren, neusklieren, kleine mondspeekselklieren, glandulae sublingualis en submandibularis Huidsensibiliteit van de oorschelp, buitenste gehoorgang, trommelvlies (van buiten), smaak in het voorste gebied van de tong N. glossopharyngeus IX Nucleus ambiguus Spieren van de farynx, m. stylopharyngeus Nucleus salivatorius inferior Ganglion superius Ganglion inferius Oorspeekselklier Slijmvliessensibiliteit van tong, keelholte, middenoor, oortrompet Smaak in het achterste gebied van de tong Drukreceptie (sinus caroticus), chemoreceptie (glomus caroticum) N. vagus X Nucleus ambiguus Spieren van de farynx en van de larynx Nucleus dorsalis nervi vagi Ganglion superius = jugulare Hals-, borst- en buikorganen (darm tot aan flexura coli sinistra punt van Cannon-Böhm) Sensibiliteit gehoorgang en dura mater cranialis Ganglion inferius = nodosum Sensibiliteit keelholte, strottenhoofd, borst- en buikorganen, smaak, strottenhoofdingang N. accessorius XI Radix cranialis = pars vagalis ramus internus Nucleus ambiguus Spieren van de farynx en van de larynx Radix spinalis = pars spinalis ramus externus Nucleus spinalis nervi accessorii Mm. sternocleidomastoideus en trapezius N. hypoglossus XII Nucleus nervi hypoglossi Binnenste tongspieren, mm. styloglossus, hyoglossus en genioglossus Afb >

14 Hersenzenuwen Hersenzenuwen (nn. craniales), indeling, oorsprongscellen en functie. I N. olfactorius II N. opticus III N. oculomotorius IV N. trochlearis VI N. abducens V N. trigeminus radix sensoria V N. trigeminus radix motoria VII N. facialis VII Klieren IX Klieren VIII N. vestibulocochlearis IX N. glossopharyngeus XII N. hypoglossus XI N. accessorius X N. vagus Afb <

15 Sympathicus 1.13a Vegetatief zenuwstelsel sympathicus 1.13a,b Vegetatief zenuwstelsel sympathicus en parasympathicus. Ganglion cervicale superius Ganglion cervicale medium Ganglion cervicothoracicum = stellatum C 8 Ganglia coeliaca Kernkolom van de nucleus intermediolateralis Ganglion mesentericum superius Sympathicus Ogen: m. dilatator pupillae 7 Mydriasis m. tarsalis 7 Aanspannen van de oogleden verwijding van de oogspleet M. orbitalis 7 Protrusie van de bulbus Speekselklieren: 7 Zwakke secretie van de glandula submandibularis Bloedvaten: arteriën (huid, slijmhuid, hersenen, skeletspieren, ingewanden) 7 Vasoconstrictie Venen 7 Vasoconstrictie Hart: coronaire arteriën 7 Vasoconstrictie Hartspier 7 Toename van de hartfrequentie 7 Toename van de contractiekracht van boezems en kamers Tracheale en bronchiale musculatuur: 7 Verslapping Maag-darmkanaal: 7 Afname van de kliersecretie (niet zeker) 7 Bevorderen van de waterresorptie Pancreas (endocrien deel): 7 Afname van de insulinesecretie Lever: 7 Bevordering van de glycogenolyse en gluconeogenese Urineblaas: m. sphincter internus 7 Contractie Genitaliën: vrouwelijk 7 Contractie van de uterusmusculatuur mannelijk 7 Contractie van de gladde musculatuur van de vesicula seminalis, van de prostaat en van de ductus deferens Milt: 7 Contractie van het kapsel Bijnieren: 7 Secretie van adrenaline en noradrenaline a L 3 Ganglion mesentericum inferius A Afb. 5.4 Afb a

16 Parasympathicus 1.13b Vegetatief zenuwstelsel parasympathicus. Ganglion ciliare Nucleus oculomotorius accessorius = autonomicus = edinger-westphalkern (N. III) Nucleus salivatorius superior (N. VII) Nucleus salivatorius inferior (N. IX) Nucleus dorsalis nervi vagi (N. X) Ganglion pterygopalatinum Ganglion submandibulare Ganglion oticum Ganglia pelvica Substantia intermediomedialis b A Afb A Afb S 2 S 4 Parasympathicus Pars cranialis N. oculomotorius Ogen: m. ciliaris 7 Accommodatie van dichtbij M. sphincter pupillae 7 Miosis N. facialis Traanklieren 7 Stimulering van de secretie Neusklieren 7 Stimulering van de secretie Klieren van de mondholte 7 Stimulering van de secretie Onderkaakklieren 7 Stimulering van de secretie N. glossopharyngeus Oorspeekselklieren 7 Stimulering van de secretie Nervus vagus Hoofd: bloedvaten 7 Vasodilatatie Hart: boezems 7 Afname van de hartfrequentie 7 Afname van de contractiekracht van de boezems Tracheale- en bronchiale musculatuur: 7Contractie Maag-darmkanaal* Pancreas (exocrien deel): 7 Stimulering van de kliersecretie 7 Stimulering van de motiliteit 7 Relaxatie van de sphincter 7 Stimulering van de kliersecretie 7 Stimulering van de secretie Pars pelvica substantia intermedia lateralis medullae spinalis Darm: 7 Stimulering van de motiliteit 7 Relaxatie van de sfincter 7 Stimulering van de secretie 7 Bevorderen van de defecatie Urineblaas: M. detrusor vesicae 7 Contractie bevorderen van de mictie Vrouwelijke genitaliën: 7 Toename van de transsudatie van het het vagina-epitheel 7 Erectie van de clitoris Mannelijke genitaliën: 7 Erectie van de penis * Verzorging van de darmen tot aan de flexura coli sinistra (punt van Cannon Böhm) Afb b

17 Huid 1.14a e Huid (cutis = epidermis en dermis = corium) en onderhuids (vet)weefsel (tela subcutanea = subcutis). Huid 1.14a e Huid (cutis = epidermis en dermis = corium) en onderhuids (vet)weefsel (tela subcutanea = subcutis) a b A Stratum papillare Epidermis Dermis = corium Stratum reticulare Zweetklieren en afvoergang Subcutane vene Retinacula cutis Tela subcutanea = subcutis Subcutaan vetweefsel c d Stratum reticulare van de lederhuid Subcutis a Opperhuid, vingertop van een middelvinger; 3. b Opperhuid, handrug; 2,5. c Opperhuid, histologische snede uit de voetzool van een pasgeborene. Azankleuring; 25. d Opperhuid, histologische snede uit de handrug van een volwassene. Azankleuring; 25. e Om de subcutis vrij te maken, werd het corium weggeprepareerd en (naar links) opzijgeklapt, zodat men van basaal op het stratum reticulare van de lederhuid kijkt. Arteriële injectie met latex. e 18 Afb a-e