Anatomie van het bewegingsapparaat itemlijst

Transcriptie

1 Anatomie van het bewegingsapparaat itemlijst Deze itemlijst is bedoeld als hulpmiddel bij het bestuderen van de anatomie door weer te geven welke anatomische structuren gekend dienen te worden. Met behulp van leerboek en atlas en deze itemlijst als leidraad zal dat hopelijk een stuk makkelijker zijn. De lijst is geordend per regio: bovenste en onderste extremiteit en wervelkolom. Per regio worden de te kennen botstukken, gewrichten, spieren, zenuwen en bloedvaten genoemd. Bovenste extremiteit Bovenste extremiteit: Skelet Van onderstaande botstructuren dient men de globale bouw te kennen, de genoemde structuren te kunnen lokaliseren, herkennen op radiologische afbeeldingen en weten welke botdelen waar op het lichaam te palperen zijn. clavicula scapula acromion processus coracoideus spina scapulae cavitas glenoidalis incisura scapulae margo medialis en lateralis angulus inferior en superior humerus caput humeri collum chirurgicum en anatomicum tuberculum majus en minus sulcus intertubercularis epicondylus medialis en lateralis condylus: trochlea en capitulum sulcus nervi radialis en nervi ulnaris fossa olecrani radius caput radii tuberositas radii processus styloideus radii ulna olecranon incisura trochlearis caput ulnae processus styloideus ulnae ossa carpalia os scaphoideum os lunatum os pisiforme os triquetrum, os trapezium, os trapezoideum, os capitatum, os hamatum ossa metacarpalia (I-V) digiti I (pollex)-v (digitus minimus) phalanx proximalis, media en distalis Bovenste extremiteit: Gewrichten Van onderstaande gewrichten moet men de bouw (deelnemende botstukken en gewrichtstype) en functionaliteit (bewegingsmogelijkheden en stabiliteit) kennen, alsmede de genoemde ligamenten en overige structuren. Schoudergordel articulatio sternoclavicularis (SC-gewricht) 1

2 manubrium sterni, clavicula articulatio acromioclavicularis (AC-gewricht) acromion, clavicula ligamentum coracoclaviculare (ligamentum conoideum en trapezoideum) ligamentum acromioclaviculare articulatio glenohumeralis (of humeri) = schoudergewricht cavitas glenoidalis van de scapula, caput humeri labrum glenoidale gewrichtskapsel en synoviale membraan recessus axillaris pees van de m. biceps brachii rotatorenmanchet (rotatorcuff spieren) bursa subacromialis (subdeltoidea) en subscapularis fornix humeri (processus coracoideus, ligamentum coraco-acromiale en acromion) Elleboog en onderarm articulatio cubiti = ellebooggewricht articulatio humero-ulnaris, humeroradialis en radio-ulnaris proximalis humerus, radius en ulna epicondylus medialis en lateralis van de humerus capitulum, trochlea en fossa olecrani van de humerus caput radii olecranon en incisura trochlearis van de ulna gewrichtskapsel en synoviale membraan (met collaterale ligamenten) ligamentum anulare radii bursa olecrani articulatio radio-ulnaris distalis radius, ulna membrana interossea antebrachii Pols en hand articulatio radiocarpalis = polsgewricht distale radius en proximale rij carpalia gewrichtskapsel en synoviale membraan mediocarpale en intercarpale gewrichten articulatio carpometacarpalis pollicis; CMC-I os trapezium en os metacarpale I articulationes carpometacarpales II-V; CMC II-V distale carpalia en ossa metacarpalia II-V articulationes metacarpophalangeae I-V; MCP I-V ossa metacarpalia en proximale phalangen articulationes interphalangeae proximalis en distalis; PIP en DIP proximale, mediale en distale phalangen Bovenste extremiteit: Spieren Van onderstaande spieren moet men de positie, functies en innervatie kennen, bovendien moet men globaal weten op welke skeletdelen de spieren aanhechten zodat inzichtelijk wordt welke functionele relatie zij ten opzichte van gewrichten hebben. Schoudergordelspieren dorsale schoudergordelspieren (extrinsieke rugspieren) m. trapezius m. latissimus dorsi m. rhomboideus major en minor m. levator scapulae ventrale schoudergordelspieren m. pectoralis major en minor m. serratus anterior m. subclavius scapulohumerale spieren (intrinsieke schouderspieren) 2

3 m. deltoideus m. teres major rotatorenmanchet: m. supraspinatus m. infraspinatus m. teres minor m. subscapularis Bovenarmspieren ventrale bovenarmspieren (flexoren van de schouder en/of de elleboog) m. coracobrachialis m. biceps brachii m. brachialis dorsale bovenarmspieren (extensoren van de schouder en/of de elleboog) m. triceps brachii m. anconeus Onderarmspieren ventrale onderarmspieren (flexoren van de pols en/of vingers) oppervlakkige laag: m. pronator teres m. flexor carpi radialis m. palmaris longus m. flexor carpi ulnaris intermediaire laag: m. flexor digitorum superficialis diepe laag: m. flexor digitorum profundus m. flexor pollicis longus m. pronator quadratus dorsale onderarmspieren (extensoren van de pols en/of vingers) oppervlakkige laag: m. brachioradialis (functioneel een flexor van de elleboog) m. extensor carpi radialis longus en brevis m. extensor digitorum m. extensor digiti minimi m. extensor carpi ulnaris diepe laag: m. supinator m. abductor pollicis longus m. extensor pollicis longus en brevis m. extensor indicis Handspieren thenar-spieren (korte spieren van de duim, bijv. m. flexor pollicis brevis) functies op de duim: abductie, flexie, adductie en oppositie hypothenar-spieren (korte spieren van de pink, bijv. m. abductor digiti minimi) functies op de pink: abductie, flexie en oppositie intrinsieke handspieren (spieren van de middenhand) gemeenschappelijke functie: flexie in de MCP-gewrichten en extensie in de PIP- en DIPgewrichten van digiti II-V mm. interossei: spreiden en sluiten vingers mm. lumbricales Bovenste extremiteit: Zenuwen De bouw van de plexus brachialis voor wat de betreft de samenstelling van trunci en fasciculi en hun bijdrage aan de eindtakken (nn. axillaris, radialis, musculocutaneus, medianus en ulnaris) dient gekend te worden. Van spinale zenuwen en perifere huidzenuwen dient men globaal het sensibele huidgebied te kennen die zij verzorgen (dermatomen en perifere huidzenuwgebieden). Van de motorische innervatie van de bovenste extremiteit moet men het volgende weten: 3

4 n. accessorius (N.XI): m. trapezius (elevatie, retractie, depressie en laterorotatie van het scapulablad) Plexus brachialis (ventrale rami van spinale zenuwen C5-T1) truncus superior truncus medius truncus inferior fasciculus lateralis n. musculocutaneus (C5-C7) n. medianus (C6-T1) fasciculus medialis n. medianus n. ulnaris (C8-T1) fasciculus posterior n. axillaris (C5-C6) n. radialis (C5-T1) n. musculocutaneus*: ventrale bovenarmspieren (flexoren van schouder en/of elleboog) n. medianus*: ventrale onderarmspieren (flexoren van de pols en/of de vingers) m.u.v. m. flexor carpi ulnaris en het ulnaire deel van de m. flexor digitorum profundus; deel van de handspieren, bijna alle thenarspieren n. ulnaris*: m. flexor carpi ulnaris en het ulnaire deel van de m. flexor digitorum profundus; meeste van de intrinsieke handspieren (spreiden en sluiten vingers, pincetgreep) n. radialis*: alle dorsale boven- en onderarmspieren (extensoren van schouder, elleboog, pols en/of vingers) n. axillaris*: m. deltoideus (abductor van de schouder, tevens ante- en retroflexie, endo- en exorotatie) m. teres minor (rotatorcuffspier, exorotator van de schouder) n. pectoralis medialis en lateralis: m. pectoralis major (anteflexor, endorotator en adductor van de schouder) m. pectoralis minor (protractie van scapulablad) n. subscapularis: m. subscapularis (rotatorcuffspier, endorotator van de schouder) m. teres major (adductor, endorotator en extensor van de schouder) n. suprascapularis: m. supraspinatus (rotatorcuffspier, initiator abductie van de schouder) m. infraspinatus (rotatorcuffspier, exorotator van de schouder) n. dorsalis scapulae: m. rhomboideus major en minor (retractie en mediorotatie van het scapulablad) m. levator scapulae (elevatie en mediorotatie van het scapulablad) n. thoracodorsalis: m. latissimus dorsi (extensor, adductor en endorotator van de schouder) n. thoracicus longus: m. serratus anterior (protractie en laterorotatie van scapulablad) Behalve van de sensibele vezels van bovenstaande zenuwen (aangeduid met *) dient men van onderstaande perifere huidzenuwen globaal het sensibele huidgebied te kennen: n. cutaneus brachii medialis n. cutaneus antebrachii medialis n. cutaneus antebrachii lateralis (voortzetting van de n. musculocutaneus) Bovenste extremiteit: Bloedvaten 4

5 Van de arteriën en venen van de bovenste extremiteit dient men het beloop, de belangrijkste vertakkingen en het globale verzorgingsgebied te kennen. Van arteriën dient men te weten welke waar aan het lichaam te palperen zijn. Arteriën van de bovenste extremiteit a. subclavia a. axillaris a. brachialis a. profunda brachii a. radialis a. ulnaris arcus palmaris superficialis en profundus Venen van de bovenste extremiteit v. subclavia (d) v. axillaris (d) v. cephalica (o) vv. brachiales (d) v. basilica (o) v. mediana cubiti (o) vv. ulnares, vv. radiales (d) vv. profundae =diepe venen (d) vv. superficiales =oppervlakkige venen (o) Onderste extremiteit Onderste extremiteit: Skelet Van onderstaande botstructuren dient men de globale bouw te kennen, de genoemde structuren te kunnen lokaliseren, herkennen op radiologische afbeeldingen en weten welke botdelen waar op het lichaam te palperen zijn. pelvis os sacrum, ossa coxae os coxae os ilium crista iliaca spina iliaca anterior superior os ischii spina ischiadica tuber ischiadicum os pubis tuberculum pubicum ramus superior en inferior acetabulum symphysis pubica foramen obturatum foramen ischiadicum majus en minus foramen suprapiriforme en infrapiriforme femur caput en collum femoris trochanter major en minor condylus lateralis en medialis epicondylus lateralis en medialis patella tibia condylus lateralis en condylus medialis (tibiaplateau) tuberositas tibiae malleolus medialis 5

6 fibula caput fibulae malleolus lateralis ossa tarsalia talus calcaneus os naviculare, os cuboideum, os cuneiforme mediale, intermedium en laterale ossa metatarsalia I-V digiti I (hallux)-v (minimus) phalanx proximalis, media en distalis Onderste extremiteit: Gewrichten Van onderstaande gewrichten moet men de bouw (deelnemende botstukken en gewrichtstype) en functionaliteit (bewegingsmogelijkheden en stabiliteit) kennen, alsmede de genoemde ligamenten en overige structuren. Heupgordel articulatio sacro-iliaca = SI-gewricht os sacrum, os ilium articulatio coxae = heupgewricht acetabulum, caput femoris ligamentum capitis femoris labrum acetabulare gewrichtskapsel en synoviale membraan bursa iliopectinea Knie en onderbeen articulatio genus = kniegewricht femur, patella en tibia meniscus medialis en lateralis ligamentum cruciatum anterius en posterius (voorste en achterste kruisbanden) ligamentum collaterale tibiale (mediale) en fibulare (laterale) gewrichtskapsel en synoviale membraan pees v.d. m. quadriceps femoris, ligamentum patellae bursae (suprapatellaris, prepatellaris, infrapatellaris) articulatio tibiofibularis (superior) caput fibulae, tibia membrana interossea cruris syndesmosis tibiofibularis (of art. tibiofibularis inferior) malleolus lateralis, tibia Enkel en voet articulatio talocruralis = bovenste spronggewricht ligamentum collaterale mediale (deltoideum) ligamentum collaterale laterale ligamentum talofibulare anterius en posterius ligamentum calcaneofibulare articulatio subtalaris en talocalcaneonavicularis = onderste spronggewricht overige voetgewrichten: MTP-gewrichten longitudinaal en dwars voetgewelf (arcus pedis longitudinalis en arcus pedis transversus) Onderste extremiteit: Spieren Van onderstaande spieren moet men de positie, functies en innervatie kennen, bovendien moet men globaal weten op welke skeletdelen de spieren aanhechten zodat inzichtelijk wordt welke functionele relatie zij ten opzichte van gewrichten hebben. Heup- en bovenbeenspieren ventrale heup- en bovenbeenspieren (flexoren van de heup, extensoren van de knie) m. iliopsoas (m. iliacus en m. psoas major) m. quadriceps femoris (vastus medialis, lateralis, intermedius en rectus femoris) 6

7 m. sartorius dorsale bovenbeenspieren (extensoren van de heup, flexoren van de knie) m. semitendinosus m. semimebranosus m. biceps femoris mediale bovenbeenspieren (adductoren van de heup) m. pectineus m. adductor longus m. gracilis m. adductor brevis m. adductor magnus gluteale spieren (abductoren van de heup) m. gluteus maximus m. gluteus medius m. gluteus minimus m. tensor fasciae latae diep dorsale heupspieren (exorotatoren van de heup) m. piriformis m. obturatorius internus en externus m. gemelli superior en inferior m. quadratus femoris Onderbeenspieren ventrale onderbeenspieren (dorsaalflexoren van de enkel en/of tenen) m. tibialis anterior m. extensor hallucis longus m. extensor digitorum longus laterale onderbeenspieren (evertoren van onderste spronggewricht) m. fibularis (peroneus) longus en brevis oppervlakkig dorsale onderbeenspieren (plantairflexoren van de enkel) m. gastrocnemius m. soleus m. plantaris diep dorsale onderbeenspieren (plantairflexoren van de enkel en/of tenen) m. tibialis posterior m. flexor hallucis longus m. flexor digitorum longus m. popliteus Voetspieren korte spieren van de grote teen (plantair in de voet) functies op de grote teen: abductie, plantairflexie en adductie korte spieren van de kleine teen (plantair in de voet) functies op de kleine teen: abductie en plantairflexie korte spieren van de middenvoet (plantair in de voet) functies op de tenen: plantairflexie, spreiden en sluiten korte spieren van de voetrug (dorsaal op de voet) functie op de grote teen en tenen: dorsaalflexie Onderste extremiteit: Zenuwen De globale bouw van de lumbale en sacrale delen van de plexus lumbosacralis. Van spinale zenuwen en perifere huidzenuwen dient men globaal het sensibele huidgebied te kennen die zij verzorgen (dermatomen en perifere huidzenuwgebieden). Van de motorische innervatie van het bewegingsapparaat moet men het volgende weten: Plexus lumbalis (ventrale rami van spinale zenuwen L1-L4) n. femoralis*: alle ventrale spieren van het bovenbeen + deel van de m. pectineus (flexoren van de heup, extensoren van de knie) n. obturatorius*: 7

8 alle mediale spieren van het bovenbeen + m. obturatorius externus (adductoren van de heup) Plexus sacralis (ventrale rami van spinale zenuwen L4-S4) n. gluteus superior: m. gluteus medius en minimus, m. tensor fasciae latae (abductoren van de heup) n. gluteus inferior: m. gluteus maximus (exorotator en extensor van de heup) n. ischiadicus: n. tibialis en n. fibularis communis n. tibialis*: alle dorsale spieren van boven- en onderbeen m.u.v. caput breve van de m. biceps femoris; deel van m. adductor magnus (extensoren van de heup, flexoren van de knie; plantairflexoren van de enkel en/of de tenen) n. plantaris lateralis en medialis*: alle spieren van de voetzool (o.a. plantairflexoren van de tenen) n. fibularis (peroneus) communis*: caput breve van de m. biceps femoris (flexor van de knie) n. fibularis (peroneus) superficialis*: m. fibularis (peroneus) longus en brevis (evertoren van de voet) n. fibularis (peroneus) profundus*: alle ventrale spieren van het onderbeen + de korte spieren van de voetrug (dorsaalflexoren van de enkel en/of de tenen) takken van de plexus sacralis: diep dorsale heupspieren m.u.v. m. obturatorius externus (exorotatoren van de heup) Behalve van de sensibele vezels van bovenstaande zenuwen (aangeduid met *) dient men van onderstaande perifere huidzenuwen globaal het sensibele huidgebied te kennen: n. cutaneus femoris lateralis n. cutaneus femoris posterior n. saphenus (tak van n. femoralis) n. suralis (gevormd uit samenkomst n. cutaneus surae lateralis en medialis) Onderste extremiteit: Bloedvaten Van de arteriën en venen van de bovenste extremiteit dient men het beloop, de belangrijkste vertakkingen en het globale verzorgingsgebied te kennen. Van arteriën dient men te weten welke waar aan het lichaam palpabel zijn. Arteriën van de onderste extremiteit a. iliaca interna a. obturatoria a. glutea superior en inferior a. iliaca externa a. femoralis a. profunda femoris a. circumflexa femoris medialis en lateralis a. poplitea a. tibialis anterior a. dorsalis pedis a. tibialis posterior a. fibularis (peronea) a. plantaris medialis en lateralis arcus plantaris profundus Venen van de onderste extremiteit v. iliaca interna (d) v. obturatoria (d) v. glutea superior en inferior (d) 8

9 v. iliaca externa (d) v. femoralis (d) v. saphena magna (o) v. poplitea (d) v. saphena parva (o) vv. tibiales anterior en posterior (d) vv. fibulares (d) vv. profundae =diepe venen (d) vv. superficiales =oppervlakkige venen (o) Wervelkolom en rug Wervelkolom en rug: Skelet Van onderstaande botstructuren dient men de globale bouw te kennen, de genoemde structuren te kunnen lokaliseren, herkennen op radiologische afbeeldingen en weten welke botdelen waar op het lichaam te palperen zijn. bouwplan vertebrae en wervelkolom corpus arcus pediculus arcus vertebrae lamina arcus vertebrae processus spinosus processus transversus processus articularis superior en inferior foramen vertebrale foramen intervertebrale canalis vertebralis regionale verschillen cervicale, thoracale en lumbale wervels wervelkolom curvaturen (krommingen) lordose, kyphose vertebrae cervicales (7 vertebrae) atlas (C1) axis (C2) dens axis foramina transversaria processus uncinatus vertebra prominens (C7) vertebrae thoracales (12 vertebrae) ribaanhechtingsplaatsen vertebrae lumbales (5 vertebrae) processus costalis (transversus) os sacrum (5 gefuseerde vertebrae) os coccygis (3-4 gefuseerde vertebrae) Wervelkolom en rug: Gewrichten Van onderstaande gewrichten moet men de bouw (deelnemende botstukken, gewrichtstype) en functionaliteit (bewegingsmogelijkheden, stabiliteit, etc.) kennen, alsmede de genoemde ligamenten en overige structuren. articulatio atlanto-occipitalis os occipitale en C1 (atlas) articulatio atlanto-axialis C1 (atlas) en C2 (axis) facetgewrichten (artt. zygapophysiales; gewrichten tussen de wervelbogen) ligamentum flavum 9

10 lig. nuchae, ligg. interspinalia & supraspinale symphyses intervertebrales (gewrichten tussen de wervellichamen) discus intervertebralis nucleus pulposus anulus fibrosus ligg. longitudinale anterius en posterius Wervelkolom en rug: Spieren Van onderstaande spieren moet men de positie, functies en innervatie kennen, bovendien moet men globaal weten op welke skeletdelen de spieren aanhechten zodat inzichtelijk wordt welke functionele relatie zij ten opzichte van gewrichten hebben. halsspieren m. sternocleidomastoideus autochtone/intrinsieke rugspieren m. erector spinae m. splenius (cervicis en capitis) extrinsieke rugspieren (functioneel schoudergordelspieren) m. trapezius m. latissimus dorsi m. rhomboideus major en minor m. levator scapulae Wervelkolom en rug: Zenuwen Van spinale zenuwen en perifere huidzenuwen dient men globaal het sensibele huidgebied te kennen die zij verzorgen (dermatomen en perifere huidzenuwgebieden). Van de motorische innervatie van het bewegingsapparaat moet men het volgende weten: n.accessorius (N.XI): m. trapezius, m. sternocleidomastoideus dorsale rami van spinale zenuwen (rami dorsales nn. spinales): m. erector spinae, overige intrinsieke rugspieren Wervelkolom en rug: Bloedvaten Van de arteriën en venen dient men oorsprong, het beloop, de belangrijkste vertakkingen en het globale verzorgingsgebied te kennen. Van arteriën dient men te weten welke waar palpabel zijn. Arteriën van de wervelkolom: a. vertebralis takken uit de aorta Venen van de wervelkolom: Interne Vertebrale Veneuze Plexus (IVVP) Externe Vertebrale Veneuze Plexus (EVVP) Overig Aanhechtingen Van onderstaande structuren moet men weten welke van bovengenoemde spieren er aanhechten/samenkomen: clavicula spina scapulae processus coracoideus (ravebekuitsteeksel) margo medialis scapulae epicondylus medialis humeri epicondylus lateralis humeri 10

11 tuberositas radii tuber ischiadicum trochanter minor tuberositas tibiae pes anserinus (ganzenvoet) tendo calcaneus (achillespees) Aperturae (openingen) Van onderstaande foramina, kanalen, etc. moet men weten welke structuren er in gelegen zijn of passeren: Hals: voorste scalenuspoort (m. sternocleidomastoideus, m. scalenus anterior) achterste scalenuspoort (m. scalenus anterior, m. scalenus medius) Axilla (oksel): mediale okselpoort (triangular space) laterale okselpoort (quadrangular space) Schouder en bovenarm: incisura scapulae sulcus intertubercularis sulcus nervi radialis en nervi ulnaris sulcus bicipitalis medialis fossa cubiti Onderarm en hand: carpale tunnel (canalis carpalis) canalis ulnaris (Guyon) tabatière anatomique (anatomische snuifdoos) Bekken: foramen ischiadicum majus foramen suprapiriforme foramen infrapiriforme foramen ischiadicum minus Liesregio: lacuna vasorum (vascular space/compartment) lacuna musculorum (muscular space/compartment) canalis obturatorius Bovenbeen: canalis adductorius (Hunter) hiatus adductorius fossa poplitea Onderbeen: tarsale tunnel Wervelkolom: foramen vertebrale foramen intervertebrale canalis vertebralis foramen transversarium Fasciae en compartimenten Van onderstaande fasciae, aponeurosen, etc. moet men weten waar deze gelegen zijn: fasciae brachii, antebrachii, palmaris aponeurosis bicipitalis, retinaculum flexorum (ligamentum carpi transversum), retinaculum extensorum, aponeurosis palmaris fasciae lata, cruris, plantaris ligamentum inguinale, tractus iliotibialis, retinacula (extensorum, flexorum, fibularium), aponeurosis plantaris compartimenten in boven- en onderarm in boven- en onderbeen 11