1. BEKKENGORDEL EN HEUP

Transcriptie

1 Inleiding tot het orthopedisch onderzoek 1 DEEL II: HET ONDERSTE LIDMAAT Het bekken is een beenderige ring bestaande uit vier verschillende botten die onderling verbonden zijn met stevige ligamenten: Sacrum (het heiligbeen) Os coccygis (het staartbeen) Ossa coxae (de twee heupbeenderen) Het bekken vormt een beschermende holte voor de organen. Mechanisch is het een aanhechtingsplaats voor spieren en pezen. Het os coxae is het resultaat van de vergroeiing van drie beenderen: os ilium (darmbeen) met de crista iliaca (bekkenkam), os ischii (zitbeen) met het tuber ischiadicum (zitknobbel) en het os pubis (schaambeen), die samen lateraal het acetabulum (heupkom) vormen. Het heupgewricht (articulatio coxae) is een kogelgewricht dat wordt gevormd door het acetabulum en het caput femoris (heup- of femurkop). Het acetabulum is verdiept door een lip van vezelig kraakbeen (labrum acetabulae). Het gewrichtskapsel wordt versterkt door zeer sterke gewrichtsbanden (ligamenten). De belangrijkste slijmbeurs ter hoogte van de heup is de bursa trochanterica gelegen ter hoogte van de trochanter maior 1. BEKKENGORDEL EN HEUP 1.1. Inspectie in staande houding De patiënt staat rechtop met gestrekte heupen en knieën en de voeten recht vooruit (nulstand) Ventrale zijde: Laterale zijde: Dorsale zijde: Bekkenstand aan de hand van de positie van de spinae iliacae anteriores superiores (SIAS) m. quadriceps femoris. Stand van de heup, knie en enkel m. tensor fasciae latae en de tractus iliotibialis. Lumbale lordose (en scoliose) en m. erector spinae Stand van het bekken aan de hand van de cristae ilacae Bilcontouren en plooien (gluteus maximus) Hamstrings Anatomische structuren en palpatie in staande houding In staande houding Cristae iliacae Spina iliaca anterior Spieren:m. quadriceps femoris m. tensor fasciae latae en de tractus iliotibialis m. erector spinae m. gluteus maximus

2 Inleiding tot het orthopedisch onderzoek 2 In zijlig hamstrings adductoren Trochanter major (aanhechting mm. gluteus medius en minimus) Bursa trochanterica (electieve drukpijn bij bursitis) Tuber ischiadicum (aanhechting hamstrings) Os pubis met symfysis pubica (aanhechting buikspieren en adductoren) Adductoren 1.3. Actief bewegingsonderzoek Abductie Adductie 1.4. Passief bewegingsonderzoek Abductie Adductie Exo- en endorotatie - met gestrekte benen - met heup en knie in 90 flexie Sagittaal vlak Frontaal vlak Transversaal vlak (rondom de lengte van de femurschacht) Mobiliteit van het heupgewricht Abductie 0-60 Adductie : bij gestrekte stand van heup en knie Exorotatie Exorotatie 0-60 : bij een 90 gebogen heup en 90 gebogen knie 0-35 : bij gestrekte stand van heup en knie 0-40 : bij een 90 gebogen heup en 90 gebogen knie 1.5. Weerstandstesten met gestrekt been: m. iliopsoas, m. rectus femoris met heup en knie in 90 : m. rectus femoris Adductie: mm. adductor longus, brevis en magnus met gestrekte benen met heup in 45 en knieën in 90 flexie

3 Inleiding tot het orthopedisch onderzoek 3 Abductie: m. gluteus medius, m. tensor fasciae latae met benen gestrekt met heup in 45 en knieën in 90 flexie : m gluteus maximus en hamstrings 1.6. Specifieke testen Teken van Trendelenburg Triade van adductorentendinopathie: pijn bij 1. Palpatie peesaanhechting 2. Weerstand tegen adductie 3. Elongatietest Bursitis trochanterica Handgreep van Thomas (verkorting heupflexoren) 2. KNIE De femur, tibia en patella vormen samen het kniegewricht waarin we twee gewrichten onderscheiden: het patellofemorale gewricht en het tibiofibulaire gewricht die een gezamenlijk gewrichtskapsel hebben. De fibula ligt buiten het kniegewricht. De articulatio tibiofibularis is een (bijna) onbeweeglijk gewricht. Het kniegewricht bevat twee gewrichtsvlakken tussen femur en tibia en één tussen femur en patella. De twee ronde condylen van de femur articuleren met het relatieve vlakke plateau van de tibia. Deze incongruentie van de gewrichtsvlakken wordt (gedeeltelijk) opgeheven door de inschakeling van de menisci. De mediale meniscus is halvemaanvormig en vergroeid met het ligamentum collaterale mediale en het gewrichtskapsel, en is daardoor weinig beweeglijk. De laterale meniscus is bijna rond en niet vergroeid met het ligamentum collaterale laterale of het gewrichtskapsel en daardoor beweeglijker. Dit verklaart dat de pathologie van de mediale meniscus het frequentst is. Twee zijdelingse banden versterken de knie: het platte ligamentum collaterale mediale en het ronde ligamentum collaterale laterale. De kruisbanden dienen vooral voor het onderhouden van het contact tussen femur en tibia bij draaibewegingen. Deze banden liggen intracapsulair maar zijn extra-articulair. De voorste kruisband (ligamentum cruciatum anterius) en de achterste kruisband (ligamentum cruciatum posterius ) draaien tijdens een exorotatie van de femur t.o.v. de tibia uiteen en komen dan min of meer parallel te liggen; bij endorotatie draaien de kruisbanden in elkaar. Het patellofemoraal gewricht: De patella wordt omvat door de pees van m quadriceps femoris. De V-vormige achterzijde (de facies articulares) is bekleed met kraakbeen en schuift hiermee in de trochleaire groeve (de facies patellaris) van de femur, naar craniaal bij extensie en naar caudaal bij flexie van de knie. Bij flexie heeft de patella de neiging zich naar lateraal te verplaatsen. De fossa poplitea (kniekuil) vormt de achterzijde van de knie en is ruitvormig. Zij wordt proximaal begrensd door de hamstrings en distaal door de m. gastrocnemius (en de m plantaris). In de diepte bevindt zich het dorsale gewrichtskapsel Inspectie in staande houding Ventraal

4 Inleiding tot het orthopedisch onderzoek 4 Kniestand: rechte benen / genua vara / valga Stand patella - hoogte t.o.v. middellijn m. quadriceps femoris: m. vastus medialis en lateralis, m rectus femoris, m vastus intermedius Lateraal Genu flexum / recurvatum Dorsaal Knieplooien Pezen hamstrings (m. biceps femoris lateraal en m. semimembranosus en m. semitendinosus mediaal) Knieholte m. gastrocnemius 2.2. Anatomische structuren en palpatie liggend Ventraal: strekapparaat m. quadriceps femoris Patella Recessus suprapatellaris Bursa prepatellaris Patellapees (ligamentum patellae) Tuberositas tibiae Mediaal Femur: condylus medialis Tibia: condylus medialis Mediale gewrichtsspleet Ligamentum collaterale mediale Pezen mm. semimembanosus en semitendinosus Lateraal Femur: condylus lateralis Tibia: condylus lateralis Laterale gewrichtsspleet Ligamentum collaterale laterale Pees m. biceps femoris Caput fibulae Tractus iliotibialis 2.3. Actief bewegingsonderzoek 2.4. Passief bewegingsonderzoek Exorotatie (heup en knie in 90 flexie)

5 Inleiding tot het orthopedisch onderzoek 5 Endorotatie (heup en knie in 90 flexie) Mobiliteit van het kniegewricht (bij kinderen en jongeren kan hyperextensie tot 5 ) Endorotatie 0-30 (knie in 90 flexie) Exorotatie 90 (knie in 90 flexie) 2.5. Weerstandstesten vanuit 30 : hamstrings, m gracilis, m sartorius en m gastrocnemius In zittende houding (benen afhangend) : m quadriceps femoris (met knie 30 geplooid) 2.6. Specifieke testen A. Voor het strekapparaat 1. Patellofemorale testen Passieve mobilisatie patella Palpatie van de patellaire facetten Patellacompressietest: teken van Zohlen 1, Zohlen 2 Test voor patelladislocatie Unipodaalstand 2. Meten omtrek bovenbeen Proximaal patella bovenrand (m vastus medialis) en 18 cm hoger (volledige m quadriceps) B. Voor het kniegewricht 1. Patelladans (vocht in kniegewricht) 2. Testen voor de menisci Test van Mc. Murray Veereenvoudigde test Test van Apley B. Stabiliteitstesten knie 1. Testen voor de collaterale banden Valgusdruk: mediale collaterale band Varusdruk: laterale collaterale band 2. Testen voor de kruisbanden Klassieke voorste schuiflade: voorste kruisband Achterste schuifladetest: achterste kruisband Lachmantest en alternatieve Lachmantest: voorste kruisbanden