Zaanpeiling Rapportage. Gemeente Zaanstad Team Onderzoek & Statistiek Augustus 2015

Transcriptie

1 Zaanpeiling 2014 Rapportage Gemeente Zaanstad Team Onderzoek & Statistiek Augustus Rapportage Zaanpeiling 2014

2 2 Rapportage Zaanpeiling 2014

3 Inhoud Inhoud...3 Samenvatting...6 Actief burgerschap...6 Openbare ruimte en milieu...6 Wonen...6 Leefbaarheid en veiligheid...7 Welbevinden en gezondheid...7 Sport en cultuur...8 Bestuur, organisatie en communicatie Actief Burgerschap Medeverantwoordelijkheid / actief in de buurt Actief als vrijwilligerswerk (Eigen) beheer openbare ruimte Openbare ruimte en milieu Waardering van de openbare ruimte Belangrijkste knelpunten in de buurt Meldingen openbare ruimte Milieu en energiebesparing Hinder van lawaai en/of geuren Energiebesparende maatregelen en voorzieningen Wonen Kwaliteit van woning en woonomgeving Verhuisgeneigdheid Voorzieningen in de buurt en de stad Tevredenheid over koopzondagen in Zaanstad Leefbaarheid en veiligheid Leefbaarheid Sociale cohesie Zal de buurt vooruit of achteruit gaan? Gehechtheid aan stad en buurt Veiligheid Overlast Welbevinden en gezondheid Welbevinden Gezondheid Zelfstandig functioneren Mantelzorg Behoefte aan contacten Sport en cultuur Sport Rapportage Zaanpeiling 2014

4 6.1.1 Tevredenheid over sportvoorzieningen Cultuur Bestuur, organisatie en communicatie Oordeel over het gemeentebestuur Gemeentelijke regelgeving Invloed van burgers / invloed op besluitvorming Gemeentelijke dienstverlening Communicatie Gebruik informatiekanaal / informatiebehoefte Bijlage A: kenmerken respondenten Bijlage B: Indicatoren begroting Rapportage Zaanpeiling 2014

5 Inleiding Zaanpeiling 2014: weten wat onder de bevolking leeft De gemeente houdt jaarlijks een grote enquête onder de Zaanse bevolking, de Zaanpeiling. Het onderzoek geeft inzicht in ervaringen en meningen van de inwoners op een aantal belangrijke thema s. De thema s en de vragen in de Zaanpeiling 2014 vinden bovendien aansluiting bij het programma-akkoord van het college van Burgemeester en Wethouders. Met de informatie uit dit onderzoek komt de gemeenteraad, het college van Burgemeester en Wethouders en de ambtenaren van de gemeente Zaanstad te weten wat leeft in de Zaanse samenleving. De uitgebreide hoeveelheid informatie uit de Zaanpeiling helpen het bestuur en de gemeentelijke organisatie om a. op doelstellingen in de begroting en jaarrekening te sturen (zie bijlage B), om b. (verplichte) verantwoordingsinformatie te leveren aan bijvoorbeeld de gemeenteraad en het Rijk en c. om sturingsmogelijkheden op specifieke beleidsterreinen aan te bieden. Andere grote enquêtes die in Zaanstad regelmatig worden gehouden hebben betrekking op specifieke thema s en worden regionaal georganiseerd, zoals het regionaal woonwensenonderzoek of op specifieke doelgroepen, zoals gezondheidsonderzoeken onder volwassenen of jongeren (uitgevoerd door de regionale GGD). De Zaanpeiling is wat betreft thematiek en omvang echter het grootste en vooral ook breedste enquêteonderzoek dat Zaanstad zelf heeft om te meten wat leeft onder de Zaanse bevolking. De Zaanpeiling 2014 is op wijkniveau gehouden; veel informatie is daarmee op wijkniveau beschikbaar. Data uit de Zaanpeiling staan ook op de website Deze rapportage presenteert samenvattende informatie en conclusies uit de Zaanpeiling Daar waar het zinvol en mogelijk is, wordt soms de diepte ingegaan door meerdere jaren in kaart te brengen, of door doelgroepen te onderscheiden. De rapportage bevat echter niet alle informatie die uit de Zaanpeiling te halen is. De gegevens uit de Zaanpeiling zijn vollediger en uitgebreider beschikbaar via de online database Zaanstad in cijfers van O&S Zaanstad. Een deel van de gegevens is ook opgenomen in de landelijke benchmark Waarstaatjegemeente.nl en een ander deel in de Zaanse Wijkenmonitor 1. Tot slot kan O&S op verzoek nog (beperkte) aanvullende maatwerkanalyses leveren ten behoeve van Raad, College en de gemeentelijke organisatie. leeswijzer De rapportage Zaanpeiling 2014 bevat 7 hoofdstukken, die allen afzonderlijk van elkaar te lezen zijn. De hoofdstukken bevatten grafieken en tabellen uit de Zaanpeiling. De grafieken en tabellen worden nader toegelicht, net als de bijbehorende trends en ontwikkelingen, bijvoorbeeld ontwikkelingen in de tijd of opvallende conclusies met betrekking tot bepaalde wijken of achtergrondgegevens. Als er geen jaartal bij de grafiek staat vermeld, hebben de gegevens betrekking op de Zaanpeiling Een aantal tabellen en grafieken bevatten een reeks van jaren, de betreffende periode staat er dan bij vermeld. Over de methode De Zaanpeiling 2014 is op wijkniveau gehouden, dit houdt in dat informatie representatief is voor Zaanstad als geheel én voor de deelgebieden 2. Het veldwerk voor deze enquête is in het najaar van 2014 uitgevoerd. In totaal hebben inwoners van Zaanstad tussen 18 en 80 jaar een uitnodiging gekregen voor deelname aan het onderzoek. Dit kon door de meegestuurde schriftelijke vragenlijst in te vullen en deze terug te sturen of in te loggen en de enquête langs digitale weg in te vullen. Dit onderzoek is uitgevoerd door Onderzoek & Statistiek Zaanstad, het veldwerk (het daadwerkelijke enquêteren) is uitgevoerd door I&O Research. In totaal heeft 28% van de benaderde bewoners, dat zijn mensen, een vragenlijst ingevuld en teruggestuurd. Hiervan heeft ruim een derde de enquête via internet ingevuld. Er zijn tien VVV-bonnen van 25 euro verloot onder de deelnemers. 1 Voor gegevens uit de Zaanpeiling 2014 zie: Voor gegevens uit Waarstaatjegemeente 2014 zie: Voor de Wijkenmonitor zie ook (update najaar 2015). 2 In even jaren wordt de Zaanpeiling op wijkniveau gerapporteerd, in oneven jaren alleen op stadsniveau. 5 Rapportage Zaanpeiling 2014

6 Samenvatting Actief burgerschap Het collegeakkoord van de gemeente Zaanstad Samen het verschil maken gaat er vanuit dat iedereen kan bijdragen aan het oplossen van maatschappelijke vraagstukken: het college zelf, de gemeenteraad, inwoners, ondernemers en organisaties in de stad. In de Zaanpeiling worden al enige jaren vragen gesteld over actief burgerschap in Zaanstad. In de peiling van 2014 zijn aanvullende vragen gesteld: over de bereidheid van inwoners om zelf meer te gaan doen, bijvoorbeeld bij het beheer van de openbare ruimte, adoptie van groen of het aanspreken van mensen op bepaald gedrag. 36% van de inwoners van Zaanstad is actief als vrijwilliger, bijvoorbeeld bij een buurthuis, vereniging, school, in de politiek of voor een buur, goede vriend of kennis. Het percentage vrijwilligers in Zaanstad stijgt de laatste jaren. Vooral in het afgelopen jaar is de toename groot te noemen (van 32% 36%). Het aandeel inwoners dat zich medeverantwoordelijk voelt voor de leefbaarheid in de buurt is in afgelopen drie jaar gestegen van 75% tot circa 80%. Het aandeel inwoners dat zich ook daadwerkelijk inzet om de buurt te verbeteren, is veel kleiner (23%), maar is ook toegenomen. Bijna twee derde deel (62%) van de inwoners is het eens met het grotere beroep van de gemeente op bewoners en bedrijven om mee te doen met het beheer van de openbare ruimte (zoals het helpen bij het onderhoud van straatmeubilair). Openbare ruimte en milieu De kwaliteit van de openbare ruimte krijgt een cijfer dat net boven de 6 uitkomt voor zowel de eigen buurt als heel Zaanstad. Tussen de wijken bestaan grote verschillen in beoordeling. Het grootste knelpunt in de openbare ruimte blijft het slechte onderhoud van de bestrating. Dit is al jaren behalve in 2013 de top van de ranglijst. Drie op de tien inwoners heeft de afgelopen 12 maanden een melding over de openbare ruimte doorgegeven aan de gemeente. Meer dan de helft van de melders (53%) is tevreden over de afhandeling ervan, 44% is ontevreden. 18% van de inwoners ondervindt ernstige lawaaihinder van vliegtuigen in of rond de woning. Dit percentage is verder toegenomen. Ondervonden ernstige lawaaihinder door bedrijven of fabrieken is ook toegenomen, de ondervonden hinder van geuren van bedrijven of fabrieken liep juist terug Hinder van vliegtuiglawaai ondervindt men vooral in de westelijk gelegen wijken van Zaanstad. In andere wijken (Poelenburg, Kogerveldwijk, Zaandam West en Krommenie Oost) ondervindt men veel lawaaihinder van auto s, hinder van lawaai én geur van bedrijven en fabrieken betreft vooral inwoners van Oud Zaandijk, Oud Koog aan de Zaan, Zaandam Noord en Kogerveldwijk. Het merendeel van de inwoners van Zaanstad energiebesparende maatregelen toe. Het zelf opwekken van duurzame energie geldt voor nog maar een klein percentage. Wonen 3 Het aandeel bewoners dat beslist niet wenst te verhuizen is toegenomen tot 54%. De waardering voor de eigen woning en de woonomgeving stijgt verder. In 2014 krijgt de eigen woning gemiddeld een 7,7 en de woonomgeving een 7,2. Inwoners van Zaandam Zuidoost waarderen zowel de eigen woning als de woonomgeving het minst en vinden tegelijkertijd de eigen omgeving het meest verloederd. Ook de gehechtheid aan de buurt is lager dan gemiddeld maar opmerkelijk is de relatief sterkere gehechtheid aan Zaanstad dan gemiddeld. In de noordwestelijk gelegen wijken waardeert men woning en woonomgeving meer, voelt men zich meer gehecht aan de woning maar minder aan Zaanstad. 3 Het thema wonen wordt ook in de regio uitgebreid onderzocht door enquête-onderzoek Wonen in de Regio Amsterdam (zie rapportage wonen in de regio). In het regionale onderzoek worden woonwensen in regionaal perspectief bezien, zoals verhuisbewegingen in de regio. 6 Rapportage Zaanpeiling 2014

7 Over de meeste voorzieningen in de buurt is de tevredenheid iets toegenomen. Het meest tevreden is men over de bereikbaarheid van de buurt met de fiets en het aanbod van winkels voor de dagelijkse boodschappen. De bereikbaarheid per auto is een goede derde, op een gedeelde plek met de voorzieningen voor afvalinzameling. Over het totale winkelaanbod en de recreatiemogelijkheden in Zaanstad als geheel is het merendeel van de bewoners al jaren (zeer) tevreden. In 2014 is dit percentage weer toegenomen. Over de culturele voorzieningen zijn relatief meer mensen duidelijk tevreden dan in de voorliggende jaren. De parkeermogelijkheden worden al jaren het minst gewaardeerd. Leefbaarheid en veiligheid 4 Het gaat goed met de leefbaarheid in Zaanstad. Met bijna alle stellingen over leefbaarheid is men het vaker (zeer) eens, zoals met de stelling: ik voel me thuis bij de mensen in deze buurt of mensen in deze buurt gaan op een prettige manier met elkaar om ). Vooral in Westzaan, Assendelft, Krommenie West vinden de inwoners dat men op een prettige manier met elkaar omgaat. In Poelenburg en de Rosmolenwijk is dat het minst. De sociale cohesie komt uitgedrukt in een rapportcijfer gemiddeld uit op een 6, net als in de afgelopen drie jaar. Vooral gezinnen met kinderen, hoog opgeleiden en inwoners met een hoog inkomen scoren hoog op deze indicator. Bij schoolgaande of studerende jongeren en bij bewoners die niet zo goed kunnen rondkomen van hun inkomen is de score echter beduidend minder hoog. Inwoners voelen zich het veiligst in de eigen buurt (75%), voor Zaanstad als geheel geldt dit voor dan de helft (54%). Het veiligst voelen zich de inwoners van Assendelft Zuid, Krommenie West, Westzaan en Rooswijk, vooral in de eigen wijk. Bijna 4 op de 10 inwoners heeft wel eens overlast van hangjongeren, bijna 2 op de 10 van zwervers, alcoholverslaafden of verwarde personen. Het merendeel van de bewoners vindt dat de gemeente voldoende doet om overlast van laatstgenoemde groep tegen te gaan, maar een minderheid als het gaat om hangjongeren. Overlast kan ook worden voorkomen door degenen die overlast geven op hun gedrag aan te spreken. Om dat te doen valt de meeste inwoners wel zwaar. Drie op de tien inwoners zegt mensen op onaangepast gedrag aan te spreken, maar een nog grotere groep zegt het zeker niet te doen. Zeker niet geldt dit voor het corrigeren van hangjongeren of mensen op fout parkeergedrag. Met betrekking tot de veiligheid binnenshuis en dan vooral de brandveiligheid, blijkt dat steeds meer inwoners hun woning voldoende brandveilig vinden. Waarschijnlijk wordt dit ingegeven door het gegeven dat steeds meer inwoners een (functionerende) rookmelder in huis hebben. Welbevinden en gezondheid 93% van de inwoners van Zaanstad is (zeer) tevreden met het eigen leven. Opvallend is dat het aandeel zeer tevreden inwoners flink is toegenomen, van 25% in 2012 tot 32% in % van alle inwoners vindt dat hij/zij een goede tot uitstekende gezondheid heeft, 14% zegt een matige of slechte gezondheid te hebben. Dit komt verhoudingsgewijs vaker voor bij mensen met een uitkering (arbeidsongeschiktheid/bijstand/nabestaanden). Een groot deel van de inwoners is zelfredzaam en gaat uit van eigen kracht (van zichzelf of van een netwerk) als dat nodig is. (zie p. 33). Het aandeel mantelzorgers in Zaanstad neemt gestaag toe. In 2014 is dit 17% (in 2008 was dit nog geen 11%). Het aandeel mensen dat mantelzorg als een zware belasting ervaart neemt toe: het betreft inmiddels 18% in Deze toename is fors in vergelijking met voorgaande jaren. Twaalf procent van alle inwoners van Zaanstad vindt dat hij/zij te weinig contacten heeft met anderen (buiten werk, school of eigen huishouden om). Dit komt vaker voor onder alleenstaanden, niet-nederlanders, mensen met een slechte gezondheid en mensen met een laag inkomen. Voor een deel van de bewoners van Zaanstad is de aanwezigheid van een buurthuis of ontmoetingsruimte van belang. 30% heeft er behoefte aan, 5% komt er geregeld, 16% een enkele keer. 10% zou er naar toegaan als er zoiets in de eigen buurt zou zijn. 4 De belangrijkste onderzoeksbron voor informatie over leefbaarheid en veiligheid in Zaanstad is de landelijke Integrale Veiligheidsmonitor (IVM), tot 2013 op wijkniveau, daarna alleen nog op gemeenteniveau. De Zaan-peiling bevat enkele vergelijkbare vragen uit de IVM, maar zijn omwille van lokale wensen net iets anders gesteld. 7 Rapportage Zaanpeiling 2014

8 Sport en cultuur 67% van de inwoners sport minimaal eens per maand. Dit percentage stijgt nog steeds. Van de jongeren sport 73%, van de 65-plussers sport 57%. Hun aandeel neemt toe. Iets meer dan de helft sport ongeorganiseerd, het overige deel georganiseerd. Zes op de tien inwoners is (zeer) tevreden over de sportvoorzieningen in Zaanstad (als geen oordeel buiten beschouwing blijft gaat het zelfs om driekwart van de inwoners). Over de sportvoorzieningen in de eigen buurt is vijf op de tien tevreden (exclusief geen oordeel gaat het om 62%). Met de jaren stijgt de tevredenheid over deze voorzieningen iets. Vier op de tien inwoners van Zaanstad bezoekt De Bieb. Het bibliotheekbezoek, dat een afname te zien gaf sinds 2010, lijkt hiermee weer toe te nemen. De Bieb wordt met een 7,7 gewaardeerd. 38% van de inwoners heeft gemiddeld 2,5 keer het Zaantheater bezocht, dit is opnieuw een toename ten opzichte van de vorige peiling. Ruim een kwart (27%) is gemiddeld 2,2 keer bij een popconcert in Zaanstad geweest en 3,3 keer buiten Zaanstad. Bestuur, organisatie en communicatie 5 oordeel relatie burger/bestuur Het overall-oordeel over de gemeentelijke organisatie als geheel is toegenomen en komt in 2014 uit op een 6,1. Dit cijfer is in opgaande lijn, in 2012 was het 5,9 en in 2010 een 5,7. Voor een beperkt aantal stellingen uit de Zaanpeiling is vergelijking met landelijke gegevens mogelijk, waaronder een aantal stellingen over het gemeentebestuur. Zaanstad scoort doorgaans iets lager dan landelijk gemiddeld. Het grootste verschil is te zien bij de stelling ( de gemeente doet voldoende voor het belastinggeld dat ik aan de gemeente betaal ). Deze stelling krijgt op een 10-puntsschaal in Zaanstad een 5,2 en landelijk een 5,9. De stelling ik heb vertrouwen in de burgemeester en wethouders krijgt een 6,0 in Zaanstad en een 6,4 landelijk gemiddeld. Nader beschouwd blijkt dat 18% van de inwoners het met de stelling ik heb vertrouwen in de burgemeester en wethouders (zeer) eens is. Het aandeel inwoners dat het er (zeer) mee oneens is, is 15%. Bij deze stelling is vooral het aandeel inwoners dat een neutraal antwoord geeft ( niet mee eens of oneens ) groot te noemen (46%). Met de stelling ik heb vertrouwen in de gemeenteraad is 15% van de inwoners het eens en 19% van de inwoners is het er niet mee eens. Meer dan de helft van het aantal inwoners is het er niet mee eens of oneens. regels Inwoners van Zaanstad geven een lager cijfer dan voor de duidelijkheid van de gemeentelijke regels en de controle en de handhaving ervan dan het landelijk gemiddelde. Oudere inwoners lijken (iets) vaker vertrouwen in burgemeester en wethouders te hebben dan jongeren; jongeren hebben (iets) meer vertrouwen in het handhaven van regels en verordeningen. invloed van burgers op bestuur Nog geen 10% vindt dat burgers voldoende invloed hebben op datgene wat de gemeente doet (de groep inwoners dat het er niet mee eens of oneens is is hier overigens groot. Een relatief klein aandeel (15%) vindt dat er voldoende mogelijkheden zijn tot inspraak en dat burgers betrokken worden bij uitvoering of totstandkoming van gemeentelijke plannen (16%). Over de eigen invloed als burger op totstandkoming van gemeentelijk plannen is het oordeel van de inwoners van Zaanstad gemiddeld iets lager, maar de scores liggen dicht tegen de landelijk gemiddelden aan. digitale dienstverlening De digitale dienstverlening (bijvoorbeeld het aanvragen van een uittreksel of het doorgeven van een verhuizing) van Zaanstad krijgt van de bewoners gemiddeld een 7,2. Vier op de tien bewoners maakt hiervan gebruik. Een iets hoger percentage is er wel mee bekend, maar heeft er nog geen gebruik van gemaakt. 5 Over de gemeentelijke organisatie, de communicatie, het bestuur en de invloed van inwoners op het bestuur zijn in de Zaanpeiling een aantal stellingen voorgelegd. De uitkomsten kunnen worden vergeleken met landelijke onderzoeksgegevens uit het benchmarkonderzoek waarstaatjegemeente.nl of met die van individuele gemeenten of gemeenten in een bepaalde grootteklasse 8 Rapportage Zaanpeiling 2014

9 communicatie De communicatie door de gemeente krijgt een ruime voldoende, maar Zaanstad loopt (nog steeds) licht achter op het landelijk gemiddelde. Het oordeel over de kwaliteit van de gemeentelijke huis-aan-huisinformatie in Zaanstad is sinds iets vooruit gegaan. Vooral de traditionele papieren media zijn vooralsnog het belangrijkst. Via deze mediakanalen laten relatief de meeste inwoners zich informeren. De gemeentelijke website is ook een belangrijke informatiebron. 9 Rapportage Zaanpeiling 2014

10 1 Actief Burgerschap verander(en)de rol van de overheid en bewoners Het collegeakkoord van de gemeente Zaanstad Samen het verschil maken gaat er vanuit dat iedereen kan bijdragen aan het oplossen van maatschappelijke vraagstukken: het college zelf, de gemeenteraad, inwoners, ondernemers en organisaties in de stad. In de Zaanpeiling wordt de inwoners van Zaanstad al enige jaren een aantal vragen gesteld over actief burgerschap. Is men actief als vrijwilliger, voelt men zich medeverantwoordelijk voor de buurt, is men actief in de buurt om deze helpen te verbeteren? Door dit jaarlijks te vragen biedt het een goede gelegenheid om ontwikkelingen op het gebied van burgerkracht te volgen. In 2014 is voor het eerst ook gevraagd naar actief burgerschap in de zin van bereidheid van inwoners om meer zaken zelf te gaan doen, bijvoorbeeld het beheer van de openbare ruimte, de adoptie van groen maar ook bijvoorbeeld het aanspreken van mensen op bepaald gedrag. In dit hoofdstuk worden deze vragen in samenhang met elkaar uitgewerkt. Onderstaande tabel vat de belangrijkste scores samen van de indicatoren waarmee het actieve burgerschap in Zaanstad kan worden gemonitord. Actieve burgers? niet actief, zeker bereid voelt zich medeverantwoordelijk voor de buurt 75% 76% 80% is actief geweest om buurt te verbeteren 22% 21% 23% is actief als vrijwilliger 31% 32% 36% 9% is bereid meer te doen bij beheer openbare ruimte 6 62% Tabel 1-1 Samenvatting indicatoren actief burgerschap Ten opzichte van eerdere peiljaren is duidelijk zichtbaar dat het aandeel actieve burgers in Zaanstad op alle fronten is toegenomen: het aandeel bewoners dat zich medeverantwoordelijk voelt voor de buurt is nu hoger dan ooit, namelijk 80%. Relatief meer mensen zijn actief geweest om de buurt te verbeteren en relatief meer bewoners dan in voorgaande jaren zijn actief als vrijwilliger. In de paragrafen hierna wordt ingegaan op deze onderscheiden indicatoren. 1.1 Medeverantwoordelijkheid / actief in de buurt Het gevoel van medeverantwoordelijk voor de buurt neemt toe. Het aandeel inwoners dat zich medeverantwoordelijk voelt voor de leefbaarheid in de buurt is in de afgelopen drie jaar gestegen van 75% tot circa 80%. 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% voelt zich medeverantwoordelijk voor de leefbaarheid in de buurt is afgelopen jaar actief geweest om buurt te verbeteren Grafiek 1-1 Aantal inwoners (in %) dat zich medeverantwoordelijk voelt en actief is geweest (tijdvak ) Naar verhouding zijn degenen die zich medeverantwoordelijk voelen voor de buurt vooral inwoners tussen de 30 en 65 jaar en inwoners die van zichzelf vinden dat ze goed kunnen rondkomen. 6 Percentage inwoners dat het hier (helemaal) mee eens is. 10 Rapportage Zaanpeiling 2014

11 Duidelijk is dat het zich medeverantwoordelijk voelen voor de buurt niet direct leidt tot daadwerkelijke actieve inzet om te helpen de buurt te verbeteren. Het aandeel inwoners dat zich ook daadwerkelijk inzet om de buurt te verbeteren, is daar slechts een klein deel van, maar ook dit aandeel is toegenomen. Het aandeel inwoners dat zich ook daadwerkelijk heeft ingezet om de buurt te verbeteren is ook (iets) gestegen. In 2014 gaat het om 23% van de inwoners. per wijk Oude Haven Westerkoog Assendelft Noord Krommenie West Krommenie Oost Zaandam West Westzaan Assendelft Zuid Rooswijk Oud Zaandijk Zaandam Noord Rosmolenwijk Wormerveer Zaandam Zuid Nieuw West Oud Koog a/d Zaan Peldersveld Poelenburg Kogerveldwijk 0% 20% 40% 60% 80% 100% voelt zich medeverantwoordelijk voor de leefbaarheid in de buurt afgelopen jaar actief geweest om buurt te verbeteren Grafiek 1-2 Aantal inwoners (in %) dat zich medeverantwoordelijk voelt en actief is geweest (per wijk) Een groot verschil is te zien in Assendelft Noord: 87% van de inwoners zegt zich verantwoordelijk te voelen, maar slechts 19% is ook daadwerkelijk actief geweest. Het kleinste verschil is zichtbaar in de wijk Poelenburg. Dáár voelt een relatief klein deel van de bevolking zich medeverantwoordelijk (70%), en is juist een relatief hoog percentage (24%) ook daadwerkelijk actief geweest in de buurt. In een aantal wijken is het aandeel inwoners dat zich medeverantwoordelijk voelt met ongeveer 10 procentpunt toegenomen, zoals in Westerkoog, Oude Haven, Wormerveer, Krommenie Oost en Assendelft Noord. Het percentage bewoners dat actief is in de buurt is ook iets toegenomen (gemiddeld van 22% in % in 2014). Bij een aantal wijken zijn er grotere groeicijfers : in Westerkoog (van 23% 32%) en Wormerveer (van 18% 28%). In andere wijken is het juist afgenomen: bijv. Oud Koog aan de Zaan (van 25% 17%) en Rooswijk (van 23% 17%). 1.2 Actief als vrijwilligerswerk Ruim eenderde van de inwoners (36%) is op de een of andere manier actief als vrijwilliger. Bijvoorbeeld bij een buurthuis, vereniging, school, in de politiek, etc.. Het percentage stijgt de laatste jaren, vooral in het afgelopen jaar is de toename groot te noemen (van 32% 36%). Bijna 10% van de inwoners zegt wel vrijwilliger te willen zijn, maar is dit nu nog niet. 11 Rapportage Zaanpeiling 2014

12 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Grafiek 1-3 Aantal inwoners (in %) dat actief is als vrijwilliger (tijdvak ) oudere inwoners vaker actief als vrijwilliger Geslacht is geen bepalende factor voor de deelname aan vrijwilligerswerk: mannen en vrouwen nemen in ongeveer gelijke mate deel Leeftijd maakt echter wél uit: oudere inwoners (vanaf 40 jaar) zijn vaker als vrijwilliger actief. Dit blijkt ook uit een vergelijkbaar Zaanpanelonderzoek naar Burgerkracht 7 in actief als vrijwilliger? ja geslacht leeftijd volgens zaanpeiling: man vrouw < 40 jaar jaar 65+ ja 36% 36% 35% 29% 38% 42% nee, maar zou wel willen 9% 9% 9% 12% 9% 5% nee 55% 54% 56% 59% 53% 53% Tabel 1-2 Inwoners (in %) dat actief is als vrijwilliger, naar geslacht en leeftijd Ook naar opleiding en inkomen (vaak is dit in samenhang met elkaar) is er verschil: mensen met een hogere opleiding en/of een hoger inkomen zijn vaker actief als vrijwilliger. Daarnaast valt op dat relatief meer niet-werkenden (vooral huisvrouwen/-mannen en gepensioneerden) vrijwilliger zijn dan werkenden (een logische verklaring hiervoor is dat men meer tijd heeft). Onder allochtonen en schoolgaanden is een relatief hoog percentage bereid om actief te zijn als vrijwilliger. actief als vrijwilliger? opleiding werkzaam etniciteit volgens zaanpeiling: laag middelbaar hoog wel niet NL niet-nl ja 28% 35% 41% 33% 40% 38% 18% nee, maar zou wel willen 8% 9% 10% 10% 8% 8% 21% nee 64% 56% 49% 57% 52% 55% 61% Tabel 1-3 Inwoners (in %) actief als vrijwilliger, naar opleiding, arbeidssituatie en etniciteit belangrijkste reden om zich niet in te zetten als vrijwilliger Het merendeel van degenen dat zich niet als vrijwilliger inzet geeft als belangrijkste reden er geen tijd voor te hebben. Geen zin of het ontbreken aan vaardigheden wordt als reden ook opgevoerd, maar dan gaat het om kleine percentages (8% resp. 5%). Voor een kwart van de ondervraagden ligt hier een andere reden aan ten grondslag. In eerder gehouden Zaanpanelonderzoek werden bij dezelfde vraag de volgende redenen genoemd: (langdurig) ziek, arbeidsongeschikt, oud, moe, te weinig tijd vanwege een volledige werkweek en gezinsleven. Het is aannemelijk dat dit ook de redenen zijn voor degenen die in de Zaanpeiling de categorie anders hebben ingevuld. terreinen waarop men actief is als vrijwilliger In de Zaanpeiling wordt elk jaar gevraagd naar de terreinen waarop men actief is al vrijwilliger, in de Zaanpeiling 2014 is dit voor een beperktere lijst van terreinen dan voorheen. Hoewel dit vergelijking 7 Aan het Zaanpanel wordt deelgenomen door inwoners van Zaanstad, die zich hiervoor hebben opgegeven. Regelmatig ontvangt het panel een uitnodiging voor een digitale enquête. Het aandeel panelleden dat actief als vrijwilliger is hoger dan volgens de Zaanpeiling. 12 Rapportage Zaanpeiling 2014

13 met eerdere jaren wat moeilijker maakt, blijkt in hoofdlijnen toch opnieuw dat men het meest actief is als vrijwilliger bij een sportvereniging, school en/of de kinderopvang. Het percentage dat school en/of kinderopvang noemt is omlaag gegaan. Actieve bijdrage aan organisaties, maatschappelijke activiteiten fors gestegen ten opzichte van het voorgaande jaar, in wijk- en buurtcentrum ook wat Terreinen waarop men als vrijwilliger actief is (van het totaal aantal vrijwilligers) sportvereniging 33% 29% school, kinderopvang 19% 25% buurtinitiatief, BUUV (burenhulp), buurtvereniging 15% 15% organisatie maatschappelijke activiteiten (politiek, belangenorganisatie, etc.) 14% 7% culturele vereniging 14% 11% wijk- of buurtcentrum 11% 7% groenadoptie / onderhoud 9% anders 37% Tabel 1-4 Inwoners (in %) naar terrein waarop men actief is als vrijwilliger Bijna twee derde deel van de vrijwilligers is actief op één terrein en ruim een kwart van de inwoners noemt twee terreinen waarop men actief is. 1.3 (Eigen) beheer openbare ruimte De gemeente doet tegenwoordig ook een groter beroep op bewoners en bedrijven om mee te doen bij het beheer van de openbare ruimte (zoals het helpen bij het onderhoud van straatmeubilair) % 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% helemaal mee eens voor een deel mee eens helemaal mee oneens weet niet/ geen mening Grafiek 1-4 Oordeel stelling: Burgers en bedrijven moeten zelf meer gaan doen bij beheer openbare ruimte Bijna twee derde deel (62%) van de inwoners is het helemaal of deels eens met de stelling. Bijna 30% is het er helemaal niet mee eens. Het blijkt dat vooral niet-nederlanders het vaker helemaal met de stelling eens zijn en dat bewoners van een huurwoning vaker geen mening hebben ingevuld, net als bewoners met een lage opleiding of een laag inkomen. 13 Rapportage Zaanpeiling 2014

14 Grafiek 1-5 Mate van bereidheid om mee te doen aan het beheer van de openbare ruimte (in %) Vervolgens is een aantal voorbeelden voorgelegd waarbij men kan mee doen, gerelateerd aan het beheer van de openbare ruimte. In hoeverre is men bereid er aan mee te doen? Duidelijk blijkt de grote bereidwilligheid (73% van de bewoners) om de eigen stoep voor het huis te vegen. In minder mate geldt dit ook voor het opruimen van zwerfvuil. Bij deze twee zaken is het aandeel dat niet mee wil doen het kleinst. Het minste draagvlak bestaat voor het opruimen van hondenpoep op straat, het onderhouden van straatmeubilair en het schoonmaken van bekladde muren of gebouwen. Dit is voor de meeste bewoners een brug te ver. Overigens ruimt 16% van de inwoners de hondenpoep op straat op. Hier gaat het hoogstwaarschijnlijk om de bezitters van honden zelf. 14 Rapportage Zaanpeiling 2014

15 2 Openbare ruimte en milieu 2.1 Waardering van de openbare ruimte De kwaliteit van de openbare ruimte is door de inwoners van Zaanstad aan de hand van rapportcijfers beoordeeld. De kwaliteit is hierbij uitgesplitst naar technische kwaliteit (waarbij het gaat om het onderhoud van straten, fietspaden, groen, etc.) en de algemene aanblik (waarbij het juist gaat om bijvoorbeeld zwerfvuil, onkruid en overhangend groen). Aan de linkerkant van de volgende grafiek wordt de kwaliteit van de openbare ruimte voor de buurt beoordeeld (in de periode ), aan de rechterkant gaat het om het oordeel van de kwaliteit van de openbare ruimte in heel Zaanstad. 6,5 6,4 6,3 6,2 6,1 6,0 6,4 6,2 6,2 6,3 6,0 6,0 6,1 6,1 6,3 6,2 6,1 6,0 6,3 6,1 6,2 6,2 5,9 5, buurt Zaanstad technische kwaliteit algemene aanblik Grafiek 2-1 Oordeel inwoners over technische kwaliteit en algemene aanblik openbare ruimte (buurt/zaanstad) De rapportcijfers liggen door de jaren heen steeds vrij dicht bij elkaar (en variëren tussen 6,0 en 6,4). Het oordeel over de technische (fysieke) kwaliteit van de openbare ruimte is iets minder, zowel in de eigen buurt als in Zaanstad, het oordeel over de algemene aanblik in de eigen buurt wordt juist weer iets positiever. technische kwaliteit algemene aanblik Zaandam Zuid 6,2 6,1 Poelenburg 6,3 5,7 Pelders-/H veld 6,4 6,2 Rosmolenwijk 5,3 5,2 Kogerveldwijk 6,8 6,7 Zaandam Noord 5,6 5,6 Oude Haven 5,8 5,7 Zaandam West 5,8 5,9 Nieuw West 6,2 6,4 Oud Koog ad Zaan 5,5 5,7 Westerkoog 6,3 6,4 Oud Zaandijk 6,0 6,2 Rooswijk 6,5 6,7 Wormerveer 5,8 5,8 Krommenie Oost 6,2 6,3 Krommenie West 6,4 6,5 Assendelft Zuid 6,0 6,1 Assendelft Noord 6,6 6,6 Westzaan 6,1 6,4 Zaanstad gemiddeld 6,1 6,1 Tabel 2-1 Oordeel over de technische kwaliteit en de algemene aanblik van de openbare ruimte in de eigen buurt. 15 Rapportage Zaanpeiling 2014

16 Ook op wijkniveau zien we verschillen. Veel wijken scoren op zowel technische kwaliteit als op algemene aanblik een voldoende (vanaf zes), maar er zijn wijken die daaronder zitten. De Rosmolenwijk bijvoorbeeld scoort het laagst op zowel de technische kwaliteit als de algemene aanblik met betrekking tot de eigen buurt. Ook de wijken Zaandam Noord en Oud Koog aan de Zaan krijgen van de eigen bewoners lage gemiddelde cijfers. Opmerkelijk zijn de cijfers voor Poelenburg: over de technische kwaliteit is men positief gestemd, dit is in vergelijking met twee jaar geleden omgeslagen. In 2013 deelde men gemiddeld een 5,5 uit voor de technische kwaliteit en een 4,9 voor de algemene aanblik. Nu is dat een 6,3 respectievelijk 5,7. In de wijken Kogerveldwijk, Rooswijk en Assendelft Noord is men zeer positief over beide aspecten van de kwaliteit van de openbare ruimte 2.2 Belangrijkste knelpunten in de buurt Onderstaande tabel geeft van een aantal jaar de percentages weer van het aantal inwoners dat een bepaald knelpunt als het belangrijkste probleem in de buurt beschouwt slecht onderhoud bestrating parkeerproblemen vervuiling van de woonomgeving hondenpoep op straat onveilig verkeer in deze buurt zijn geen problemen geluidshinder vandalisme slecht onderhoud groen te weinig winkels overlast door buurtbewoners * * * * * 4 bereikbaarheid van de wijk met de auto verkeersoverlast ander probleem slecht openbaar vervoer stankoverlast te weinig groen drugsoverlast verpaupering * 8 samenstelling buurtbevolking * slecht onderhoud huizen * te weinig kinderspeelplaatsen * onveiligheid buitenshuis * overlast van bedrijven * totaal Tabel 2-2 Wat ziet men als het belangrijkste probleem in de buurt (in %) In 2014 wordt slecht onderhoud van de bestrating opnieuw als het belangrijkste knelpunt in de buurt beschouwd. Dit knelpunt voert al jaren de lijst aan, afgezien van 2013 toen parkeerproblemen als knelpunt bovenaan stonden. Vervuiling van de woonomgeving, hondenpoep op straat, onveilig verkeer en geluidshinder vormen in wisselende volgorde sinds 2007 de rest van de top-6. Het aandeel mensen dat geluidshinder noemt, lijkt overigens toe te nemen. Vandalisme echter wordt met de jaren steeds minder vaak als het belangrijkste probleem in de buurt gezien. Opmerkelijk is dat slecht onderhoud van openbaar groen een stijgende lijn vertoont. De overige knelpunten lijken door de jaren heen nauwelijks te veranderen. te weinig aandacht van de gemeente voor de buurt Volgens de helft van de inwoners heeft de gemeente te weinig aandacht voor problemen in de eigen buurt. Ruim een kwart vindt de aandacht voldoende. De rest van de inwoners heeft hierover geen mening of weet het niet. 8 * niet gevraagd in de Zaanpeiling Rapportage Zaanpeiling 2014

17 2.3 Meldingen openbare ruimte In het afgelopen jaar heeft 29% van de inwoners een melding over de openbare ruimte doorgegeven aan de gemeente 9. Meer dan de helft van de melders (53%) is tevreden over de afhandeling ervan. Dit percentage neemt de laatste jaren toe. In 2012 was het 47% en in 2013 nog 49%. Dit neemt niet weg dat 44% wel ontevreden is over de afhandeling van hun melding. Deze ontevredenheid hangt vooral met twee aspecten samen ( Tabel 2-3). Men heeft er a. vanuit de gemeente niets over terug gehoord (het gaat hierbij om 49% van de melders) en b. het oplossen van het gemelde probleem duurde te lang. In 2014 gaat het om 46%, een opmerkelijke toename ten opzichte van het voorgaande jaar het oplossen van de melding duurde te lang ik heb er vanuit de gemeente niets meer over terug gehoord weet niet Totaal Tabel 2-3 Inwoners (in %) dat ontevreden is over de afhandeling van de melding, naar reden (tijdvak ) Net als eerdere jaren heeft de ontevredenheid wellicht ook te maken met het feit dat melders niet goed op de hoogte zijn van de termijn waarop men antwoord mag verwachten van de gemeente. In totaal 85% van de inwoners weet namelijk niet welke termijnen er gelden voor afhandeling van meldingen. 2.4 Milieu en energiebesparing Hinder van lawaai en/of geuren In de Zaanpeiling wordt jaarlijks gevraagd naar ondervonden hinder van geur en lawaai in of rond de woning. Er wordt gevraagd naar de mogelijke geluidsoverlast van treinen, auto s, bedrijven/fabrieken, vliegtuigen, horeca of uitgaansaangelegenheden en naar mogelijke hinder van geuren van wegverkeer, bedrijven/fabrieken, open haard/allesbrander of oppervlaktewater/riool. Sinds 2013 wordt de vraag iets anders gesteld dan in voorafgaande jaren. De vraag luidt nu: in welke mate ondervindt u hinder? (in plaats van hoe vaak?). Dit maakt vergelijking met eerdere jaren niet goed mogelijk. Wel zijn er nu vergelijkbare resultaten van 2013 en lawaaihinder van: treinen horeca/uitgaansgelegenheden bedrijven of fabrieken auto s vliegtuigen 0% 4% 8% 12% 16% 20% Grafiek 2-2 Aandeel inwoners dat in ernstige mate hinder ondervindt van lawaai van (tijdvak ) In de grafieken 2-2 en 2-3 zijn alleen de percentages weergegeven van inwoners die ernstige hinder ondervinden van lawaai en/of geur. Men ondervindt vooral lawaaihinder van vliegtuigen (18% in 9 Jongere inwoners (tot 35 jaar) geven wat minder vaak een melding door aan de gemeente dan oudere inwoners, net als alleenstaande inwoners of inwoners die tot een eenoudergezin behoort. Bewoners van een koopwoning geven dit juist relatief weer vaker door. 17 Rapportage Zaanpeiling 2014

18 2014), dat bovendien ten opzichte van 2013 (toen nog geen 14%) is toegenomen. Op de tweede plaats komt lawaaihinder van auto s. Opvallend meer inwoners ondervinden in 2014 ernstige lawaaihinder van bedrijven of fabrieken geurhinder van: open haard / allesbrander oppervlaktewater wegverkeer bedrijven of fabrieken 0% 1% 2% 3% 4% 5% 6% 7% Grafiek 2-3 Aandeel inwoners dat in ernstige mate hinder ondervindt van geuren van (tijdvak ) Het aandeel inwoners dat ernstig hinder ondervindt van geuren van bedrijven en/of fabrieken is juist teruggelopen van 6% tot nog geen 4%. Op wijkniveau is bekeken hoe groot het aandeel inwoners is dat enigszins of ernstig hinder ondervindt van een aantal van bovengenoemde bronnen van lawaai- of geurhinder. vliegtuiglawaai vooral in westelijke wijken Vliegtuiglawaai ondervindt men vooral in de meer westelijk gelegen wijken van Zaanstad. In Assendelft Zuid (89%) is dit het hoogst, gevolgd door Westzaan (84%) en Assendelft Noord (78%). Maar ook in andere wijken wordt deze hinder vaak genoemd, zoals door bewoners van Krommenie Oost, Krommenie West en Rooswijk. lawaai van auto s In Poelenburg, Kogerveldwijk, Zaandam West en Krommenie Oost ondervinden inwoners verhoudingsgewijs veel hinder ondervonden van lawaai van auto s. Gemiddeld genomen in Zaanstad gaat het om 37% van de bewoners die hier enigszins of ernstige hinder van ondervindt, in deze wijken gaat het om tenminste 45%. hinder van bedrijven en fabrieken In 2014 hebben vooral inwoners uit Oud Zaandijk, Oud Koog aan de Zaan, Zaandam Noord en Kogerveldwijk enigszins of ernstige hinder ondervonden van lawaai van bedrijven en fabrieken. Oud Koog aan de Zaan heeft het hoogste percentage inwoners dat er ernstige hinder van heeft ondervonden (12%; het gemiddeld in Zaanstad nog geen 4%). Hier ondervindt men ook relatief meer hinder van geuren. In Oud Zaandijk en Oud Koog aan de Zaan gaat het om zeker zes op de tien inwoners Energiebesparende maatregelen en voorzieningen Energiekosten van een woning zullen de komende jaren een steeds groter aandeel van de woonlasten gaan innemen. Om deze lasten terug te brengen én om klimaatdoelstellingen die de gemeente Zaanstad zichzelf heeft gesteld (in 2020 is Zaanstad klimaatneutraal) te behalen stimuleert de gemeente bewoners en bedrijven in het nemen van energiebesparende maatregelen en het toepassen van een aantal energiebesparende voorzieningen, zodat energieverbruik kan worden teruggebracht. Verreweg het merendeel van de inwoners 10 van Zaanstad heeft een of meer van deze energiebesparende maatregelen getroffen. 10 Er zijn geen noemenswaardige verschillen naar achtergrondkenmerken. Wel lijkt leeftijd iets uit te maken (ouderen doen dit vaker dan jongeren) en herkomst (Nederlanders nemen iets vaker maatregelen dan niet-nederlanders). 18 Rapportage Zaanpeiling 2014

19 licht vaker uit bij verlaten kamer, standby-functie uit deuren/gordijnen vaker dicht CV-ketel lager / eerder uit 75% 80% 85% 90% 95% 100% ja, doe ik nee, misschien binnenkort nee, zeker niet Grafiek 2-4 Aantal inwoners (in %) dat energiebesparende maatregelen heeft getroffen energiebesparende voorzieningen Dubbelglas blijken de meeste inwoners wel in huis te hebben of binnenkort te krijgen. Ook hebben relatief veel huishoudens spaarlampen of zeggen die binnenkort te gaan. Isolatie van muur, dak of vloer en het gebruik van tochtstrips zijn eveneens bij een hoog percentage van de inwoners aan de orde. Dit percentage zal vermoedelijk nog gaan toenemen aangezien een substantieel percentage van de respondenten heeft ingevuld dat dit misschien binnenkort wordt aangebracht. tochtstrips muur-/vloer-/dakisolatie dubbelglas spaarlampen 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% ja, doe ik nee, misschien binnenkort nee, zeker niet Grafiek 2-5 Aantal inwoners (in %) dat genoemde energiebesparende voorzieningen heeft getroffen opwekken van duurzame energie Met maatregelen om duurzame energie op te wekken ligt het anders. Nog maar een vrij klein aandeel inwoners heeft al maatregelen getroffen en ongeveer één op de vijf inwoners zegt hier binnenkort misschien mee aan de gang te gaan. Dit hangt dit samen met de mogelijkheden in of rond de woning. Bewoners van een koopwoning hebben vijf keer vaker zonnepanelen dan bewoners van een huurwoning. Jongere inwoners geven vaker aan binnenkort een of meer van deze maatregelen te gaan treffen en inwoners met een hoger inkomen / hoge opleiding hebben een dergelijke maatregel relatief vaker getroffen. Vooral huiseigenaren willen mogelijk deel gaan nemen in een windmolenproject of een zonnepanelencollectief. anders participatie in zonnepanelencollectief participatie in windmolenproject zonnepanelen op eigen dak Grafiek 2-6 Aantal inwoners (in %) dat duurzame energie opwekt 0% 20% 40% 60% 80% 100% ja, doe ik nee, misschien binnenkort nee, zeker niet 19 Rapportage Zaanpeiling 2014

20 3 Wonen 3.1 Kwaliteit van woning en woonomgeving woning en woonomgeving woning 7,8 7,9 7,5 7,4 7,5 7,7 woonomgeving 7,1 7,3 7,0 6,9 7,0 7,2 Tabel 3-1 Oordeel woning en woonomgeving (rapportcijfer) De waardering voor de eigen woning en de woonomgeving stijgt na een daling in 2011 en 2012 weer. In 2014 geeft men gemiddeld een 7,7 voor de eigen woning en een 7,2 voor de woonomgeving. Voor beide is dit voor het tweede achtereenvolgende jaar een lichte toename. Het niveau van 2009 is weliswaar nog niet bereikt, maar komt wel steeds dichterbij. De waardering voor woning en woonomgeving is hoger naarmate men een hoger inkomen heeft en is afhankelijk van of men in een huur- of koophuis woont. Bezitters van een koophuis geven bijvoorbeeld een hogere waardering voor de eigen woning (8,1) dan huurders (6,9). oordeel Zaanpeiling 2014 rapportcijfer verloederd gehecht aan woonomgeving niet of eigen woning nauwelijks buurt Zaanstad Zaandam Zuid 6,8 7,3 34% 80% 65% Poelenburg 6,3 7,0 28% 60% 70% Pelders-/Hoornseveld 6,8 7,3 39% 82% 67% Rosmolenwijk 6,6 7,3 26% 66% 69% Kogerveldwijk 6,9 7,5 43% 75% 69% Zaandam Noord 7,2 7,8 40% 85% 66% Oude Haven 7,5 8,1 48% 87% 62% Zaandam West 7,2 7,9 47% 83% 67% Nieuw West 7,3 7,9 48% 88% 67% Oud Koog a/d Zaan 6,9 7,3 42% 83% 58% Westerkoog 7,5 8,0 59% 94% 59% Oud Zaandijk 7,1 7,4 37% 83% 61% Rooswijk 7,6 8,0 64% 97% 63% Wormerveer 6,9 7,5 40% 81% 54% Krommenie Oost 7,1 7,7 48% 85% 48% Krommenie West 7,6 8,0 59% 88% 55% Assendelft Zuid 7,5 7,8 61% 92% 39% Assendelft Noord 7,3 8,2 66% 91% 44% Westzaan 7,7 7,9 54% 90% 47% Zaanstad 7,1 7,7 47% 84% 59% Tabel 3-2 Oordeel woning, woonomgeving (rapportcijfer) mate van verloedering buurt (% niet/nauwelijks) en gehechtheid (in %) (per wijk). Tussen wijken zijn er wel verschillen in het gemiddelde oordeel. De inwoners van het stadsdeel Zaandam Zuidoost (in de tabel: Zaandam Zuid t/m Kogerveldwijk) waarderen zowel de eigen woning als de woonomgeving minder positief (rood/roze balkjes) dan gemiddeld en vinden de eigen omgeving relatief het meest verloederd. De gehechtheid aan de eigen buurt is hier beduidend minder hoog, vooral in Poelenburg en de Rosmolenwijk. De gehechtheid aan Zaanstad is weer opmerkelijk hoger in deze wijken. Van Poelenburg is bekend dat het een typische doorstroomwijk is, wat de lagere waardering en gehechtheid voor de buurt verklaart. In de Rosmolenwijk is net een grote stadsvernieuwingsoperatie uitgevoerd met veel mutaties van bewoners. De gehechtheid aan Zaanstad lijkt omgekeerd evenredig aan de waardering van de eigen woning of woonomgeving. In de noordwestelijk gelegen wijken zijn de percentages lager (groene balkjes) en voelt men zich minder gehecht aan de gemeente) dan in de andere wijken. Bewoners hebben 20 Rapportage Zaanpeiling 2014

21 waarschijnlijk een minder grote oriëntatie op Zaandam als centrum van de gemeente. Men is hier wel vaker (zeer) gehecht aan de eigen buurt en waardeert woning en woonomgeving hoger. 3.2 Verhuisgeneigdheid 100% 90% 6% 7% 8% 6% 7% 7% 8% 6% 7% 5% 7% 7% 6% 6% 80% 70% 60% 50% 40% 29% 29% 32% 34% 34% 36% 31% 30% 20% 57% 55% 54% 51% 51% 50% 54% 10% 0% beslist niet misschien kan niets vinden beslist wel al andere huisvesting gevonden Grafiek 3-1 Wel of niet verhuisgeneigd (tijdvak ) Het aandeel bewoners dat beslist niet wenst te verhuizen is toegenomen tot 54%. Dit hangt vooral samen met het afgenomen aandeel bewoners dat misschien wenst te verhuizen. Het percentage inwoners dat zeker wil of gaat verhuizen is al een aantal jaren tamelijk stabiel, rond de 15%. Meer informatie over woonwensen en verhuismotieven voor de Zaanstad en de regio is overigens te vinden in de rapportage van het regionale woonwensenonderzoek 11. Vooral oudere inwoners zijn minder verhuisgeneigd dan jongere inwoners, zoals ook uit andere onderzoeken steeds blijkt 12. Er blijkt overigens een sterk verband te bestaan tussen het aandeel inwoners dat (misschien of zeker) wil verhuizen en die de eigen woning ongeschikt vinden om oud in te worden. Volgens bewoners van een huurwoning is hun woning vaker niet geschikt om oud in te kunnen worden dan volgens bewoners van koopwoningen. Het gaat om 29% resp. 20%. Het aandeel bewoners uit huurwoningen met een mogelijke of zekere verhuiswens is groter (52%) dan onder bewoners van koopwoningen (42%). 100% 90% 11% 6% 4% 80% 70% 11% 32% 60% 30% 50% 40% al andere huisvesting gevonden beslist wel 30% 20% 10% 0% 47% huurwoning 57% koopwoning kan niets vinden misschien beslist niet Grafiek 3-2 Wel of niet verhuisgeneigd, naar eigendomssituatie woning 11 Wonen in de regio, 2014, IOS Amsterdam 12 Bijv. Honkvast in een koopwoning, vergrijzing, verzilvering en woningaanpassingen, Planbureau voor de Leefomgeving, Rapportage Zaanpeiling 2014

22 3.3 Voorzieningen in de buurt en de stad In onderstaande grafieken staan de percentages van de inwoners die (zeer) tevreden zijn over bepaalde voorzieningen in de buurt (voor een drietal jaar). bereikbaarheid per fiets winkels voor de dagelijkse boodschappen bereikbaarheid per auto de wijze van afvalinzameling openbaar vervoer groenvoorzieningen (parken, plantsoenen) voorzieningen voor basisonderwijs het schoonhouden van uw buurt speelvoorzieningen voor kinderen parkeergelegenheid verkeersveiligheid voorzieningen voor de jeugd voorzieningen voor ouderen voorzieningen voor gehandicapten % 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% Grafiek 3-3 Tevredenheid van inwoners over voorzieningen in de buurt (in %) (tijdvak ) Elk jaar wordt gevraagd of inwoners tevreden zijn over bepaalde voorzieningen in de stad en de eigen buurt. De tevredenheid over de meeste voorzieningen in de wijk is iets toegenomen. Inwoners zijn het meest tevreden over de bereikbaarheid met de fiets en het winkelaanbod voor de dagelijkse boodschappen in de wijk. De bereikbaarheid per auto is volgens de laatste peiling weer een goede derde, overigens zij-aan-zij met de tevredenheid over de wijze van afvalinzameling. Deze is gestegen. Ook het aandeel inwoners dat tevreden is over het openbaar vervoer en de voorzieningen voor het basisonderwijs is toegenomen. Bij voorzieningen voor ouderen, jongeren en gehandicapten, basisonderwijs en bij de speelmogelijkheden voor kinderen is relatief vaak neutraal of geen mening ingevuld. Deze voorzieningen (voor specifieke doelgroepen) betreffen niet alle inwoners, het is daarom logisch dat niet iedereen hierover een duidelijke mening heeft. 22 Rapportage Zaanpeiling 2014

23 het totale winkelaanbod de recreatiemogelijkheden (wandelen, fietsen, varen) de sportvoorzieningen de gezondheidszorgvoorzieningen in het algemeen het aanbod van verenigingen, clubs, cursussen e.d. het aanbod van culturele voorzieningen het onderhoud van wegen en fietspaden de parkeermogelijkheden in de gemeente de welzijnsvoorzieningen (buurthuis of jongerencentrum) Grafiek 3-4 Tevredenheid van inwoners (in %) over voorzieningen in de stad, (tijdvak ) Over het totale winkelaanbod en de recreatiemogelijkheden in de gemeente (heel Zaanstad) is het grootste aandeel bewoners al jaren (zeer) tevreden. Voor beide voorzieningen is in 2014 het percentage tevreden bewoners zelfs toegenomen. De parkeermogelijkheden en welzijnsvoorzieningen in de gemeente worden echter al jaren het minst gewaardeerd. Bij de welzijnsvoorzieningen moet worden aangetekend dat bijna 60% van de inwoners neutraal of geen mening als antwoord geeft en er waarschijnlijk geen gebruik van maakt. Over het aanbod van de culturele voorzieningen zijn relatief meer mensen duidelijk tevreden dan in de voorafgaande jaren. Bij deze voorzieningen is overigens relatief vaak een neutraal antwoord gegeven Tevredenheid over koopzondagen in Zaanstad 0% 20% 40% 60% 80% In de Zaanpeiling van 2014 is voor het eerst gevraagd naar gebruik of behoefte aan koopzondagen in de stad. Het merendeel van de inwoners (70%) maakte er het afgelopen half jaar gebruik van. Slechts een heel klein deel wist niet dat de koopzondagen er waren, 25% heeft er geen behoefte. Over deze voorziening is, van degenen die er gebruik van maken, verreweg de meerderheid tevreden (86%). 23 Rapportage Zaanpeiling 2014

24 4 Leefbaarheid en veiligheid Voor het onderwerp leefbaarheid en veiligheid staan twee belangrijke bronnen van onderzoek voor Zaanstad ter beschikking: 1. de (landelijke) Veiligheidsmonitor en 2. de Zaanpeiling. De landelijke Veiligheidsmonitor wordt sinds een aantal jaar alleen nog op gemeenteniveau gehouden en bevat uitkomsten en scores voor sociale cohesie, veiligheid en stellingen ten aanzien van het samenleven in de stad. Deze uitkomsten zijn vooral te gebruiken voor een vergelijking met andere gemeenten en gemiddelden van groepen gemeenten. In de Zaanpeiling zijn voor een deel dezelfde vragen of stellingen opgenomen, zoals de stellingen waarmee de indicator sociale cohesie kan worden berekend. Voor een ander deel zijn aanvullende (maatwerk)vragen gesteld die betrekking hebben op leefbaarheid en veiligheid, zoals vragen over de mate van gehechtheid aan buurt en stad, het veiligheidsgevoel in buurt en stad, ervaren overlast, etc.. In dit hoofdstuk worden de belangrijkste uitkomsten uit deze Zaanpeiling weergegeven. 4.1 Leefbaarheid Het begrip leefbaarheid in Zaanstad is via de Zaanpeiling in kaart gebracht door de respondenten een aantal stellingen voor te leggen over hoe zij het samenleven met hun buurtgenoten ervaren (zie grafiek 4-1). Het blijkt dat op bijna alle stellingen een vooruitgang te zien valt: inwoners vinden het wonen in Zaanstad iets prettiger dan drie jaar geleden. ik voel mij thuis bij de mensen die in deze buurt wonen ik woon in een gezellige buurt waar mensen elkaar helpen en dingen samen doen de mensen in deze buurt gaan op een prettige manier met elkaar om de mensen kennen elkaar in deze buurt nauwelijks % 20% 40% 60% 80% Grafiek 4-1 Aantal inwoners (in %) dat het (zeer) eens is met de stellingen over leefbaarheid Dat de inwoners van Zaanstad op een prettige manier met elkaar omgaan, wordt vooral onderschreven in de noordwestelijke wijken van Zaanstad (Westzaan, Assendelft, Krommenie West) en het minst in Poelenburg en de Rosmolenwijk. Het is echter niet zo dat dergelijke verschillen ook zichtbaar zijn bij de stelling De mensen kennen elkaar in deze buurt nauwelijks. Hierbij zijn de verschillen een stuk kleiner. In de relatief nieuwe wijken Assendelft Noord, Krommenie West en Nieuw West wordt deze laatste stelling overigens ook vaker onderschreven. 24 Rapportage Zaanpeiling 2014

25 Westzaan Assendelft Noord Assendelft Zuid Krommenie West Zaandam West Krommenie Oost Rooswijk Oude Haven Westerkoog Nieuw West Wormerveer Zaandam Noord Oud Zaandijk Zaandam Zuid Oud Koog a/d Zaan Peldersveld Kogerveldwijk Rosmolenwijk Poelenburg 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% de mensen in deze buurt gaan op een prettige manier met elkaar om de mensen kennen elkaar in deze buurt nauwelijks Grafiek 4-2 Aantal inwoners (in %) dat het (zeer) eens is met stellingen over leefbaarheid (per wijk) 4.2 Sociale cohesie Aan de hand van de vier stellingen over leefbaarheid in de vorige paragraaf is de score voor sociale cohesie berekend. De score van deze indicator heeft een waarde tussen 0 en 10. Het stedelijk gemiddelde ligt al drie jaar op hetzelfde niveau, namelijk 6,0. In Westzaan en Assendelft Zuid is de sociale cohesie het hoogst en in de Rosmolenwijk en Poelenburg het laagst. Rosmolenwijk Poelenburg Kogerveldwijk Pelders-/Hoornseveld Zaandam Zuid Wormerveer Nieuw West Zaandam Noord gemiddeld in Zaanstad Krommenie Oost Oud Zaandijk Assendelft Noord Rooswijk Oud Koog aan de Zaan Westerkoog Krommenie West Oude Haven Zaandam West Assendelft Zuid Westzaan 5,0 5,2 5,4 5,6 5,8 6,0 6,2 6,4 6,6 6,8 Grafiek 4-3 Sociale cohesie (op schaal van 1 10) (per wijk) 25 Rapportage Zaanpeiling 2014

26 leeftijd huishoudsituatie opleiding arbeidssituatie n ZS inkome sociale cohesie kan niet goed rondkomen kan goed rondkomen uitkering pensioen schoolgaand/studerend huisvrouw/man werkend hoog midden laag anders alleenstaand eenouder paar met kind paar zonder kind ,2 5,4 5,6 5,8 6,0 6,2 6,4 Grafiek 4-4 Sociale cohesie (op schaal van 1 10), uitgesplitst naar enkele achtergrondkenmerken De score voor sociale cohesie is uitgesplitst naar verschillende typen inwoners (grafiek 4-4). Het blijkt dat vooral paren met kinderen, hoog opgeleiden en inwoners met een redelijk inkomen een hoge score hebben op de indicator sociale cohesie. Bij schoolgaande of studerende jongeren en bij degenen die niet zo goed kunnen rond komen is de score op sociale cohesie beduidend lager. Rosmolenwijk Poelenburg Oude Haven Wormerveer Zaandam Zuid Peldersveld Krommenie Oost Oud Zaandijk Zaandam Noord Oud Koog a/d Zaan Kogerveldwijk Zaandam West Westzaan Nieuw West Krommenie West Westerkoog Assendelft Noord Assendelft Zuid Rooswijk 0% 10% 20% 30% 40% 50% heel erg verloederd een beetje verloederd Grafiek 4-5 Aantal inwoners (in %) dat hun buurt een beetje of heel erg verloederd vindt (per wijk) 26 Rapportage Zaanpeiling 2014

27 Afgaande op het aandeel inwoners dat hun wijk een beetje verloederd vindt, zijn Zaandam Noord en Oud Zaandijk de minst aantrekkelijke wijken, maar toch zijn Poelenburg en de Rosmolenwijk de wijken waar de meeste mensen wonen die hun buurt heel erg verloederd vinden. 4.3 Zal de buurt vooruit of achteruit gaan? denkt u dat uw buurt de komende jaren vooruit of achteruit zal gaan? vooruit achteruit niet vooruit, maar ook niet achteruit weet niet/ geen mening totaal Tabel 4-1 Toekomstverwachting t.a.v. de eigen buurt, tijdvak Er bestaat een relatie tussen de verwachtingen ten aanzien van de ontwikkeling van de buurt en of men de buurt al dan niet verloederd vindt. Inwoners die denken dat de buurt in de toekomst achteruit zal gaan, vinden de buurt vaker een beetje of heel erg verloederd. Andersom vinden mensen die verwachten dat de buurt vooruit zal gaan, juist dat de buurt niet of nauwelijks is verloederd. Tussen de wijken bestaan grote verschillen in opvatting ten aanzien van deze vraag. Assendelft Zuid Westerkoog Rooswijk Oud Zaandijk Krommenie Oost Krommenie West Wormerveer Westzaan Nieuw West Zaanstad Assendelft Noord Kogerveldwijk Zaandam Noord Pelders-/Hoornseveld Zaandam Zuid Oud Koog aan de Zaan Zaandam West Poelenburg Oude Haven Rosmolenwijk 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% vooruit 40% achteruit 45% Grafiek 4-6 Aantal inwoners (in %) dat verwacht dat hun buurt vooruit of achteruit zal gaan (per wijk) In de Rosmolenwijk en de Oude Haven verwachten relatief veel bewoners dat de wijk er de komende jaren op vooruit zal gaan. In de Rosmolenwijk is daarbij opmerkelijk dat ook een groot deel juist verwacht dat de buurt er op achteruit zal gaan. Dit heeft vermoedelijk te maken met het feit dat in deze wijk al enige tijd ingrijpende stadsvernieuwingsprojecten worden gerealiseerd. In de wijken Poelenburg, Pelders-/Hoornseveld en Oud Zaandijk zijn vier op de tien bewoners negatief gestemd over de toekomst van de buurt. 27 Rapportage Zaanpeiling 2014

28 4.4 Gehechtheid aan stad en buurt Inwoners van Zaanstad voelen zich steeds meer gehecht aan de eigen buurt (zie onderstaande grafiek). Sinds 2012 stijgt het aandeel inwoners dat zich (zeer) gehecht voelt aan de eigen buurt en is in %. 75% 60% 45% 30% 15% 0% Zaanstad eigen buurt Grafiek 4-7 Aantal inwoners (in %) dat zich (zeer) gehecht voelt aan Zaanstad en aan de eigen buurt Het aandeel inwoners dat expliciet antwoordt zich juist niet gehecht te voelen aan de eigen buurt is in dezelfde periode gestegen (van 24% 27%). Het lijkt er op dat er een polarisatie van gehechtheid en niet-gehechtheid is opgetreden. De gehechtheid aan Zaanstad is lager dan die aan de eigen buurt en lijkt ook iets af te nemen. Er is een opvallend onderscheid tussen ouderen (60+) en jongeren (tussen 18 en 29 jaar). Waar ouderen zich juist vaker gehecht voelen aan de eigen wijk en minder aan Zaanstad, is dat bij de jongeren juist omgekeerd: zij voelen zich vooral gehecht aan Zaanstad en hebben dit minder met de eigen wijk. Het verschil tussen de gehechtheid aan Zaanstad enerzijds en de gehechtheid aan de buurt anderzijds is het sterkst in Assendelft Zuid en Westzaan. Daar is de gehechtheid aan de eigen buurt sterker dan gehechtheid aan Zaanstad. In Poelenburg en de Rosmolenwijk is dat precies andersom. Zie tabel Veiligheid Om de gevoelens van (on)veiligheid in kaart te brengen, is de inwoners gevraagd te reageren op twee stellingen: ik voel mij veilig in mijn eigen buurt en ik voel mij veilig in Zaanstad. Het blijkt dat men zich het veiligst voelt in de eigen buurt. In totaal is 75% (13% + 62%) van de inwoners het (zeer) eens met de eerstgenoemde stelling. De stelling Ik voel mij veilig in Zaanstad wordt door 54% (5%+49%) van de inwoners onderschreven in mijn eigen buurt in Zaanstad zeer mee eens mee eens neutraal mee oneens zeer mee oneens geen oordeel Grafiek 4-8 Oordeel inwoners (in %) over stelling ik voel me veilig in eigen buurt resp. in Zaanstad 28 Rapportage Zaanpeiling 2014

29 De inwoners die niet zo goed kunnen rondkomen voelen zich het onveiligst en vrouwen voelen zich onveiliger dan mannen. Van de drie onderscheiden leeftijdscategorieën blijken vooral 65-plussers zich onveilig te voelen in de eigen buurt. totaal vrouw man kan niet goed rondkomen kan goed rondkomen 0% 20% 40% 60% 80% 100% Zaanstad eigen buurt Grafiek 4-9 Oordeel inwoners over het zich (on)veilig voelen in Zaanstad en eigen buurt, naar kenmerken zich veilig voelen Inwoners van Assendelft Zuid, Krommenie West, Westzaan en Rooswijk voelen zich het meest veilig, en dan vooral in de eigen buurt. In deze wijken is de gehechtheid aan de buurt ook het sterkst. In Assendelft Zuid is het verschil tussen het zich veilig voelen in Zaanstad en in de buurt het grootst. In Poelenburg, waar men zich het minst vaak veilig voelt, maakt het niet zo veel uit of het om de buurt of de gemeente als geheel gaat. Assendelft Zuid Krommenie West Westzaan Rooswijk Assendelft Noord Nieuw West Westerkoog Zaandam Noord Zaandam West Oud Zaandijk Krommenie Oost Oude Haven Wormerveer Oud Koog a/d Zaan Zaandam Zuid Rosmolenwijk Peldersveld Kogerveldwijk Poelenburg 0% 20% 40% 60% 80% 100% Zaanstad eigen buurt Grafiek 4-10 Aantal inwoners (in %) dat zich (zeer) veilig voelt in Zaanstad en in de eigen buurt (per wijk) 29 Rapportage Zaanpeiling 2014

30 zich veilig voelen in het uitgaansgebied van Zaandam Speciale aandacht gaat uit naar het uitgaansgebied in het centrum van Zaandam. Aan de inwoners is gevraagd om via een rapportcijfer een oordeel te geven over het ervaren gevoel van veiligheid daar voor de situatie overdag en s avonds Grafiek 4-11 Oordeel (rapportcijfer) over veiligheid in uitgaansgebied Zaandam centrum (tijdvak ) De avondsituatie wordt negatiever beoordeeld dan de situatie overdag. In de afgelopen drie jaar is de ervaren veiligheid in de avond licht toegenomen. Het oordeel over de situatie overdag is nauwelijks gewijzigd. brandveiligheid in huis Onder het begrip veiligheid valt niet alleen de veiligheid op straat, maar ook de brandveiligheid binnenshuis. Steeds meer inwoners vinden hun woning voldoende brandveilig en waarschijnlijk wordt dit ingegeven doordat ook steeds meer inwoners een (functionerende) rookmelder in huis hebben. 80% overdag s avonds 75% 70% 65% 60% 2012 vindt de woning voldoende brandveilig heeft één of meer functionerende rookmelders in huis Grafiek 4-12 Inwoners (in %) dat eigen woning brandveilig vindt en functionerende rookmelder in huis heeft (tijdvak ) vuurwerkverbod, vertrouwen in gemeente bij grote ramp Steeds meer Nederlanders ervaren het afsteken van vuurwerk met oud en nieuw als een veiligheidsrisico. Er gaan dan ook meer stemmen op om het afsteken van vuurwerk geheel of gedeeltelijk te verbieden, of alleen over te laten aan gespecialiseerde organisaties. Uit de Zaanpeiling blijkt dat 26% van de inwoners in Zaanstad zonder meer voor een verbod is. Een iets groter deel (28%) is juist tégen een verbod. Het grootste deel (39%) wil vuurwerk blijven toestaan, maar dan wel als onderdeel van een door de gemeente georganiseerde vuurwerkshow. 30 Rapportage Zaanpeiling 2014

31 Tot slot is gevraagd of men er vertrouwen in heeft dat de gemeente een grote ramp of brand adequaat weet te bestrijden. Het vertrouwen in de gemeente neemt de laatste jaren toe. In 2014 geldt dit voor 82% 13 van de inwoners Grafiek 4-6 Inwoners (in %) dat er op vertrouwt dat de gemeente een grote ramp of brand adequaat bestrijdt ( ) 4.6 Overlast Veiligheidsbeleving wordt voor een deel beïnvloed door ervaren overlast van personen die onaangepast gedrag vertonen. Dat zijn bijvoorbeeld hangjongeren, maar ook alcoholverslaafden en verwarde personen. Van die eerste groep wordt door 38% van de inwoners overlast in de eigen buurt ervaren, van de tweede groep 17%. De vraag is in 2014 voor het eerst in de Zaanpeiling gesteld. 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% ervaart in buurt overlast gemeente doet voldoende overlast door zwervers, drugs- of alcoholverslaafden, verwarde personen overlast door groepen (hang)jongeren Grafiek 4-14 Aantal inwoners (in %) dat overlast ondervindt van bepaalde groepen resp. vindt dat de gemeente voldoende doet om die overlast aan te pakken Volgens de bewoners die overlast ervaren, doet de gemeente voldoende om overlast van alcoholverslaafden en verwarde personen in te dammen. In het geval van de hangjongeren is dat volgens hen een stuk minder. De meeste overlast door hangjongeren wordt ervaren in Poelenburg, het minst in Westzaan. Grafiek 4.14 laat zien dat er een lichte samenhang bestaat tussen de ervaren overlast en het oordeel over de gemeente (die genoeg doet om die overlast tegen te gaan). In de wijken waar de overlast kleiner is, is het oordeel over de gemeente negatiever. Dat is een verrassende conclusie. Het is overigens niet zo dat overlast door hangjongeren vooral door ouderen wordt ervaren. Het zijn juist inwoners onder de 60 jaar die deze vorm van overlast het vaakst ervaren. 13 Overigens is dit percentage exclusief het aandeel inwoners dat hier geen oordeel over heeft. Als dat wordt meegenomen gaat het om vier op de tien inwoners dat er vertrouwen in heeft, 9% heeft er geen vertrouwen in en bijna 50% weet het niet. 31 Rapportage Zaanpeiling 2014

32 Poelenburg Peldersveld Nieuw West Oude Haven Zaandam Noord Assendelft Noord Zaandam Zuid Westerkoog Oud Koog a/d Zaan Zaandam West Rosmolenwijk Oud Zaandijk Krommenie Oost Kogerveldwijk Wormerveer Rooswijk Assendelft Zuid Krommenie West Westzaan 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% de gemeente doet genoeg om de overlast van hangjongeren tegen te gaan ervaart overlast van groepen hangjongeren in de buurt Grafiek 4-15 Aantal inwoners (in %) dat overlast ervaart van specifieke groepen resp. vindt dat de gemeente voldoende doet om die overlast aan te pakken (per wijk) bereidheid om mensen aan te spreken op bepaald gedrag Overlast kan ook worden voorkomen als degenen die overlast geven door andere inwoners op hun gedrag worden aangesproken. Maar dat is voor weinig inwoners een reële optie, zoals onderstaande grafiek laat zien. Ruim een derde van de inwoners begeleidt of corrigeert gedrag van hangjongeren niet. 40% 35% 30% doe ik al zeker niet 25% 20% 15% 10% 5% 0% het aanspreken van mensen op onaangepast gedrag op straat het begeleiden en/of corrigeren van gedrag van hangjongeren op straat het aanspreken van mensen die fout parkeren Grafiek 4-16 Aantal inwoners (in %) dat bereid is om personen die overlast aan te spreken 32 Rapportage Zaanpeiling 2014

33 Er blijkt wel een verschil te bestaan tussen inwoners met een Nederlandse of een niet-nederlandse achtergrond. Niet-Nederlanders zijn vaker bereid om mensen, die overlast geven, aan te spreken op hun gedrag. Dat geldt ook voor het aanspreken van hangjongeren. 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% zeker wel zeker niet zeker wel zeker niet zeker wel zeker niet onaangepast gedrag op straat hangjongeren Nederlands niet-nederlands fout parkeerders Grafiek 4-17 Aantal inwoners (in %) dat bereid is om degenen die overlast geven aan te spreken, naar herkomst 33 Rapportage Zaanpeiling 2014

34 5 Welbevinden en gezondheid 5.1 Welbevinden tevredenheid met het eigen leven opnieuw op een hoog niveau Met 93% is het aandeel inwoners dat (zeer) tevreden is met zijn of haar eigen leven hoog te noemen. Het aandeel inwoners dat zeer tevreden is met zijn/haar eigen leven is sinds 2012 met 7 procentpunt gestegen (van 25% 32%). 100% 90% 7% 5% 6% 6% 7% 6% 80% 70% 60% 66% 66% 65% 67% 66% 61% 50% 40% 30% 20% 10% 26% 28% 27% 25% 25% 32% 0% zeer tevreden tevreden minder tevreden niet tevreden Grafiek 5-1 Aantal inwoners (in %) dat (on)tevreden is met zijn/haar eigen leven (tijdvak ) 5.2 Gezondheid Van alle inwoners vindt 86% dat hij of zij een goede tot uitstekende gezondheid heeft en 14% beoordeelt zijn/haar eigen gezondheid als matig of slecht. Deze cijfers zijn de laatste jaren vrijwel constant, hoewel een steeds grotere groep hun eigen gezondheid zeer goed of uitstekend vinden. Maar verhouding is deze groep in tien jaar tijd in omvang toegenomen van 29% 40%, met een grote sprong in het laatste jaar. 34 Rapportage Zaanpeiling 2014

35 100% 90% 13% 11% 12% 12% 13% 12% 80% 70% 60% 56% 53% 54% 54% 51% 46% 50% 40% 30% 20% 20% 22% 20% 21% 23% 26% 10% 0% 9% 11% 11% 10% 11% % uitstekend zeer goed goed matig slecht Grafiek 5-2 Oordeel inwoners eigen gezondheid (tijdvak ) Een matig of slecht ervaren gezondheid komt relatief vaker voor bij mensen met een uitkering. Bijna 40% vindt de eigen gezondheid matig of slecht. Ook degenen met een lager inkomen beoordelen hun eigen gezondheid vaker als matig of slecht (26%). Dit is in contrast met mensen met een hoog inkomen, waar dit voor maar 7% geldt. Een zelfde patroon is zichtbaar bij opleidingsniveau: lager opgeleiden beoordelen hun eigen gezondheid minder goed dan hoger opgeleiden (het gaat om 24% resp. 7%). Schoolgaanden of studerenden voelen zich juist heel gezond, op de voet gevolgd door mensen in een arbeidssituatie. Van hen voelt 93% of meer zich zeer gezond. Er is ook gekeken naar enkele andere achtergrondkenmerken: eigenaar-bewoners voelen zich doorgaans gezonder (meer dan 90%) dan huurders (80%). Bovendien wordt de ervaren gezondheid positief naarmate de respondenten ouder worden. Jongeren voelen zich vaker gezond dan ouderen. Maar 8% van de 18 t/m 29-jarigen voelt zich niet gezond tegenover 22% van de 65+-ers. De sociaal-economische status (inkomen, opleiding etc.) lijkt hiermee een factor van belang voor de ervaren gezondheid, hoewel een eventueel verband niet direct als eenrichtingsverkeer moet worden geduid. Mogelijk is er soms sprake van wisselwerking: een lagere gezondheid kan bijvoorbeeld ook leiden tot een lager inkomen bij (gedeeltelijke) arbeidsongeschiktheid. matige of ernstige mate lichamelijke of psychische belemmeringen Ongeveer 15% van de inwoners zegt in matige of ernstige mate lichamelijke of psychische belemmeringen te ondervinden in het dagelijkse leven. Ten opzichte van vorig jaar is dit weer iets toegenomen (zie tabel 5-1). Ervaren lichamelijke of psychische belemmeringen in de dagelijkse bezigheden? in ernstige mate 3% 4% in matige mate 10% 11% in lichte mate 28% 25% geen beperkingen 59% 60% totaal 100% 100% Tabel 5-1 Aantal inwoners (in %) dat lichamelijke of psychische beperkingen ervaart (tijdvak ) 35 Rapportage Zaanpeiling 2014

36 5.3 Zelfstandig functioneren De laatste jaren heeft er een omslag plaatsgevonden in de verzorgingsstaat. Steeds meer wordt beroep gedaan op de zelfredzaamheid en eigen kracht van burgers zelf. Vanaf de Zaanpeiling 2013 wordt hierover een aantal stellingen voorgelegd. De invuller is hierbij verzocht zich een situatie voor te stellen waarbij hulp nodig was om zelfstandig te kunnen blijven functioneren. als ik hulp of ondersteuning nodig heb bij mijn huishoudelijke taken, betaal ik dat zelf. 25% 32% 25% ik vind het prima als vrijwilligers worden ingezet om mij te helpen. 42% 28% 11% ik ben zelf verantwoordelijk om hulp of ondersteuning bij huishoudelijke taken te regelen. 48% 22% 14% ik kijk waar mijn partner/familie/vrienden/buren me in kunnen ondersteunen, voordat ik naar 13% 55% 15% 10% ik bekijk eerst wat ik zelf nog kan, voordat ik hulp inschakel. 23% 66% 7% 0% 20% 40% 60% 80% 100% zeer mee eens mee eens niet mee eens, niet mee oneens mee oneens zeer mee oneens weet niet /n.v.t. Grafiek 5-3 Oordeel over stellingen m.b.t. het zelfstandig kunnen functioneren Uit de resultaten blijkt dat een groot deel van de inwoners zelfredzaam is uitgaat van eigen kracht (van zichzelf of van een netwerk) - als dat nodig is. Een grote meerderheid (89%) onderschrijft de stelling dat men, voordat hulp inschakelt, eerst zelf bekijkt wat er geregeld kan worden. Bijna 70% procent zal eerst om hulp vragen bij partner, familie, vrienden of buren voordat men naar een professionele hulpverlener gaat. Verder vindt een meerderheid (55%) dat men zelf verantwoordelijk is voor het regelen van hulp of ondersteuning bij huishoudelijke taken. De inzet van vrijwilligers voor de individuele hulpverlening vindt een meerderheid prima, maar dit percentage is gedaald. In 2014 is 49% het met de stelling eens, in 2013 was dit nog 55%. Het meest oneens is men het (net als in 2013) met de stelling dat men de hulp of ondersteuning bij huishoudelijke taken zelf moet betalen. 5.4 Mantelzorg aandeel mantelzorgers neemt toe. Mantelzorg wordt gedefinieerd als het bieden van langdurige zorg, dat wil zeggen minimaal drie maanden lang en tenminste acht uur per week en onbetaald) verrichten van zorg aan een chronisch zieke, gehandicapte of hulpbehoevende partner, ouder, kind, vriend, kennis, etc.. In Zaanstad neemt het aandeel mantelzorgers gestaag toe. In 2014 is dit al bijna 17% en verder is 15% van de inwoners zeker bereid dit te gaan doen als de situatie daarom vraagt. Ongeveer 40% weet het nog niet. mantelzorg steeds vaker als matige tot zware belasting ervaren Het aandeel mensen dat mantelzorg als een belasting ervaart neemt toe en vooral het aandeel mensen dat het als een zware belasting ervaart. Dit gaat in 2014 om 18% van de mantelzorgers. De toename (van 4% in 2013 naar 18% in 2014) is opvallend fors te noemen, maar ligt wel in de lijn die sinds 2012 is ingezet. 36 Rapportage Zaanpeiling 2014

37 Grafiek 5-4 Mantelzorgers (in %) naar mate van ervaren zwaarte van belasting mantelzorg (tijdvak ) 5.5 Behoefte aan contacten Van alle inwoners van Zaanstad vindt 12% dat hij of zij te weinig contacten heeft met andere mensen (buiten werk, school of eigen huishouden om). Van 2010 t/m 2013 gold dit achtereenvolgens voor 9%, 13%, 12% en 10% van de inwoners. Onder hen zijn vaker alleenstaanden, niet-nederlanders, mensen met een slechte gezondheid en mensen met een laag inkomen en in iets mindere mate ook laag opgeleiden en niet-werkenden. Ook is er een groep inwoners (17%) dat zegt voldoende contacten te hebben maar wel wat meer te willen hebben. Vooral alleenstaanden en niet-nederlanders geven dit vaker aan. behoefte aan buurthuis of ontmoetingsruimte Niet iedereen heeft behoefte aan een buurthuis of een ontmoetingsruimte. Een klein percentage (5%) komt er geregeld, 16% een enkele keer en 10% zou er naar toegaan als een dergelijke voorziening in de eigen buurt zou bestaan. De overige 70% heeft er geen behoefte aan. 37 Rapportage Zaanpeiling 2014