De financiële situatie van de Vlaamse OCMW s

Transcriptie

1 Lokale financiën De financiële situatie van de Vlaamse OCMW s 2014 De financiële situatie van de Vlaamse OCMW s De belangrijkste tendensen die de Vlaamse OCMW s optekenen in hun meerjarenplan en rekeningen 2012: Net zoals in 2013 bij de aanvang van de nieuwe bestuursperiode, staat er nog steeds een rem op de toename van de OCMW-budgetten; het meerjarenplan toont een jaarlijkse groei met 1,7 % voor de uitgaven en 1,8 % voor de ontvangsten; Tijdens de vorige bestuursperiode ging het nog om een toename van meer dan 5 % per jaar. De zwaarste budgetingreep gebeurt in 2014, bij de overgang naar de Beleids- en Beheerscyclus (verder als BBC afgekort) en met het opstellen van het eerste meerjarenplan In de budgetten 2014 nemen de specifieke kosten voor de sociale dienst sterk af om de jaren erna weer lichtjes op te bouwen (1,2 % jaarlijkse groei). De personeelskosten behouden in 2014 en de jaren erna de grootste groeimarge (2 % per jaar). De gemeentelijke bijdrage neemt in 2014 opnieuw toe, nadat de voorbereiding voor de BBC in 2013 een eenmalige correctie met zich meebracht met een status-quo tot gevolg. Deze bijdrage zal volgens het meerjarenplan gematigd blijven aangroeien (1,9 % per jaar). De beleidsvelden woonzorgcentra en sociale bijstand zijn de grootste uitgavenposten van de exploitatie. De investeringen bouwen tijdens de komende bestuursperiode fors af na een start op hetzelfde budgetniveau als in Het exploitatiesaldo is positief op de budgetten. Het budgettair resultaat blijkt negatief in 2014 (-13 EUR per inwoner) maar mondt uit in een sluitend gecumuleerd budget dankzij het opgebouwde resultaat van de vorige boekjaren. De BBC legt nieuwe criteria voor evenwicht vast: zowel het resultaat op kasbasis als de autofinancieringsmarge zijn licht positief in Het effect van de crisis dat de OCMW s in 2010 ondervonden blijkt in de rekeningen 2012 gemilderd. De specifieke kosten voor de sociale dienst kennen geen toename meer. Toch loopt het werkingstekort nog lichtjes verder op in De balansen 2012 tonen een gezonde financiële structuur met schulden die 42,1 % innemen van het balanstotaal en met een behoorlijke liquiditeit die elk jaar verbetert. De OCMW s voeren mee de strijd tegen het armoederisico. Door de activering van steunvragers daalde het aantal RMI-begunstigden in Vlaanderen in 2011 en 2012, na een crisispiek in Sinds 2013 neemt het aantal RMI-begunstigden opnieuw toe. 7

2 Steekproef en bronnen Sinds 2014 passen alle Vlaamse OCMW s een nieuwe beleids- en rapporteringscyclus toe (BBC). Onze studie analyseert de eerste cijferreeksen voor ontvangsten, uitgaven en resultaten zoals die uit het meerjarenplan blijken. De cijfers die de basis vormen voor onze analyse komen voornamelijk uit de databank van het Vlaamse Agentschap voor Binnenlands Bestuur (ABB), de budgetcijfers 2013 komen uit de Belfiusdatabank. Voor het meerjarenplan werken we met een volledige steekproef van 308 OCMW s (cijfers beschikbaar op de website van ABB). Detailcijfers voor het budget 2014 stelden we samen op basis van een steekproef van 287 OCMW s (in totaal 96,3 % van de bevolking), waaronder alle OCMW s van centrumsteden (V14 V15). Door de budgetcijfers 2013 van 196 OCMW s naast die van 2014 te plaatsen, konden we de evolutie in 2014 nagaan (constante steekproef die 73,9 % van de bevolking vertegenwoordigt). Door de algemene overstap naar BBC in 2014 en het verschil in boekhoudkundige registratie met de NOB die tot 2013 van toepassing was, konden slechts enkele belangrijke budgetposten worden vergeleken voor beide jaren Voor de rekeningen hanteerden we twee constante steekproeven om cijfers te vergelijken: de evolutiereeks bevat 169 OCMW s (met alle centrumsteden behalve het grootste Vlaamse OCMW Antwerpen). Die van bevat de cijfers van 278 OCMW s en vertegenwoordigt daarmee 82,7 % van de Vlaamse bevolking. Tabel 1 Evolutie van de exploitatie-uitgaven Budget en BBC-meerjarenplan BBC 2014 EUR / inwoner Aandeel Jaarlijkse evolutie Budget 2013 * tijdens bestuursperiode BBC Meerjarenplan Werking 84 16,2 % 1,2 % Personeel * ,4 % -1,1 % 5,3 % 2,0 % Specifieke kosten sociale dienst 84 16,2 % -9,0 % 3,0 % 1,2 % Leefloon 37 44,1 % 1,3 % Steun in speciën 13 15,1 % 1,1 % Steun in natura (wet 1965) 34 40,8 % 1,0 % Toegestane werkingssubsidies 13 2,5 % 1,3 % Financiële uitgaven ** 14 2,7 % - Exploitatie-uitgaven ,0 % 5,0 % 1,7 % * Budget 2013: steekproef van 196 OCMW s, waarvan 65 piloten BBC. ** Bevat in BBC niet langer kapitaalaflossingen van leningen. 1. BBC-Meerjarenplan Uit de analyse van de eerste financiële cijfers BBC blijkt dat net zoals bij de volgende elementen spelen: De aanbeveling om realistischer te budgetteren. De OCMW s houden de evolutie van de exploitatie-uitgaven in de mate van het mogelijke onder controle. Het evenwichtscriterium van de autofinancieringsmarge vergt dat de exploitatie voldoende financieel draagvlak genereert om de kosten van leningen te dragen. Getemperde evolutie van de exploitatiebudgetten De getemperde evolutie van exploitatie-uitgaven en -ontvangsten die de OCMW s plannen voor de huidige bestuursperiode staat in schril contrast met de evolutie in hun budgetten (tabellen 1 en 2). Al bij het begin van de bestuursperiode in 2013 constateerden we dat de OCMW s een eerder voorzichtige raming opgaven voor de toename van exploitatie-uitgaven en -ontvangsten terwijl bij de budgetopmaak tijdens de (crisis)jaren van de voorbije bestuursperiode de budgetten makkelijk met jaarlijks 5 % verruimd werden. De meerjarenplannen bevestigen dat de uitgaven ook na 2013 getemperd zullen evolueren en met gemiddeld minder dan 1,7 % per jaar zullen toenemen. De ontvangsten evolueren iets sterker met gemiddeld 1,8 % per jaar. OCMW s proberen hierbij vooral de personeelskosten onder controle te houden (met 2 % jaarlijkse groei) maar ook de werkingskosten en de specifieke kosten sociale dienst (1,2 % jaarlijkse groei). Deze drie posten maken samen meer dan 90 % uit van een doorsnee OCMW-exploitatiebudget. Vergelijking van de budgetten 2014 met die van 2013 toont aan dat de zwaarste budgetingreep in 2014 gebeurt, bij de overgang naar de BBC en bij het opstellen van het eerste meerjarenplan. Ook voor 2015 ligt de groei van de exploitatie-uitgaven en -ontvangsten nog aan banden met slechts 1,1 % voor de uitgaven en 1,3 % voor de ontvangsten. De jaren daarna klimmen de stijgingspercentages richting 2 %. Aan de ontvangstenkant van de exploitatie wordt de groei eveneens getemperd ten opzichte van de vorige bestuursperiode maar mikken de OCMW s nog het meest op de toename van de ontvangsten uit eigen werking (+2,3 % per jaar). De bijdragen van de federale en regionale overheid onder de vorm van werkingssubsidies groeien elk jaar met 0,9 % of 1,1 % aan, met de laagste groeinoteringen in Het gemeentefonds daaren 8

3 tegen levert de OCMW s een constante jaarlijkse toename van 3,1 % en zorgt in 2014 voor 4,2 % van de totale exploitatie-ontvangsten. Ook de gemeentelijke bijdrage voor het OCMW blijft toenemen na een eenmalige status-quo in De gemeentelijke bijdrage fluctueert De gemeentelijke bijdrage maakt in de BBC boekhoudkundig gezien opnieuw deel uit van het OCMW-ontvangstenbudget. Deze bijdrage levert in ,1 % van de exploitatieontvangsten en financiert gemiddeld 20,5 % van de exploitatie- en investeringsuitgaven van een OCMW samen. De meerjarenplannen geven aan dat de gemeentelijke bijdrage zal evolueren van gemiddeld 144 EUR in 2014 naar 158 EUR in 2019, wat in vergelijking met de vorige bestuursperiode een matige toename is van 1,9 % per jaar. Volgens de meerjarenplannen zal dit groeicijfer lichtjes fluctueren van jaar tot jaar (grafiek 2). De hogere toelage die de in 2014 toekennen voor sociale bijstand compenseert ruimschoots de correctie die in 2013 plaatsvond als voorbereiding op de algemene BBC-opstart. De gemiddelde bijdrage bleef in 2013 met 127 EUR per inwoner immers op het niveau van Omdat de gemeentelijke bijdrage het tekort dekt van het OCMW, verschilt het individuele bedrag per OCMW vrij sterk. Door hun overwicht in de totaalcijfers drukken de OCMW s van de Vlaamse centrumsteden zwaar hun stempel op het bedrag van de gemiddelde gemeentelijke bijdrage. Landelijke doen immers een kleinere bijdrage dan centrum (grafiek 3). Tabel 2 Evolutie van de exploitatie-ontvangsten Budget en BBC-meerjarenplan BBC 2014 EUR / inwoner Aandeel Jaarlijkse evolutie tijdens bestuurs periode BBC Meerjarenplan Ontvangsten uit werking ,6 % 5,9 % 2,3 % Werkingssubsidies (Fondsen en toelagen) ,4 % 4,5 % 1,7 % Gemeentefonds 22 4,2 % 3,1 % Gemeentelijke bijdrage ,1 % 4,3 % 1,9 % Algemene werkingssubsidies 15 2,8 % 0,9 % Specifieke werkingssubsidies ,3 % 1,1 % Recuperatie kosten sociale dienst 22 4,1 % 0,3 % - Overige exploitatieontvangsten 37 6,9 % 1,3 % Financiële opbrengsten * 5 1,0 % - Exploitatie-ontvangsten ,0 % 5,3 % * 1,8 % * Cijfers uit schema NOB, dus zonder gemeentelijke bijdrage. Grafiek 2 3,0 % 2,5 % 2,0 % 1,5 % 1,0 % 0,5 % 0,0 % Evolutie van de gemeentelijke bijdrage (in EUR/inwoner) Meerjarenplan ,3 % 146 2,2 % 1,9 % ,8 % 2,6 % Specifieke kosten sociale dienst De kosten voor leefloon wegen het zwaarste door binnen de specifieke kosten sociale dienst (44,1 %), gevolgd door de steun in natura volgens de wet van 1965 en de steun in speciën. De leefloonkosten komen voor minder dan de helft ten laste van het OCMW zelf (tabel 1). Deze uitkeringen worden volgens hun categorie gefinancierd met specifieke werkingssubsidies vanwege de federale overheid. In verhouding keren de OCMW s van de centrum de meeste leeflonen uit (64,1 %). De specifieke werkingssubsidies komen van het federale en Vlaamse overheidsniveau naargelang van hun bevoegdheidsdomein. Ze financieren de OCMW s die lokale en autonome uitvoerder zijn van het federale of regionale beleid terzake. Grafiek 4 geeft de volgorde weer van de belangrijkste beleidsvelden die worden gesubsidieerd, met sociale bijstand en woonzorgcentra op kop. Grafiek 3 De gemeentelijke bijdrage per cluster (in EUR/inw.) Budget Landelijke Concentratie econ. activiteiten Agglo meratie Woon Centrum Toeristische 9

4 Tabel 3 Exploitatie: overzicht van de grootste uitgavenposten per beleidsveld (in EUR/inw.) Code Beleidsveld Uitgaven Netto-uitgaven BV0953 Woon- en zorgcentra BV0900 Sociale bijstand BV0982 Ziekenhuizen 32 0 BV0119 Overige algemene diensten BV0904 Activering van tewerkstelling BV0948 Poetsdienst 23 7 BV0943 Gezinshulp 15 3 BV0110 Secretariaat BV0040 Transacties in verband met de openbare schuld BV0112 Personeelsdienst en vorming BV0945 Kinderopvang 9 1 BV0111 Fiscale en financiële diensten 9 4 BV0903 Lokale opvanginitiatieven voor asielzoekers 9 0 BV0951 Dienstencentra 8 4 BV0959 Overige verrichtingen betreffende ouderen 6 3 BV0952 Assistentiewoningen 5-4 BV0100 Politieke organen 5 5 BV0946 Thuisbezorgde maaltijden 5 0 BV0909 Overige verrichtingen inzake sociaal beleid 4 3 BV0930 Sociale huisvesting 4 0 BV0949 Overige gezinshulp 3 2 BV0190 Overig algemeen bestuur 3 2 BV0550 Werkgelegenheid 3 0 Belangrijkste beleidsvelden van de exploitatie Ook in de lijst belangrijkste beleidsvelden van de exploitatie-uitgaven prijken woonzorgcentra en sociale bijstand op kopt (tabel 3). Ze blijven ruim voor de andere beleidsvelden die aangeven hoe groot de waaier van diensten is die een OCMW zoal aanbiedt. Samen bepalen woonzorgcentra en sociale bijstand de helft van de OCMW-uitgaven voor exploitatie. Door de ontvangsten die de woonzorgcentra genereren blijft er minder netto ten laste van het OCMW. De beleidsvelden die het sterkst wegen in nettobedragen zijn de sociale bijstand en de algemene diensten. Exploitatiesaldo is positief Het exploitatiesaldo BBC is positief en bedraagt 13 EUR per inwoner in 2014, of 2,4 % van de exploitatie-ontvangsten. In tegenstelling tot de vroegere OCMW-boekhouding behoort de gemeentelijke bijdrage wel tot de exploitatieontvangsten en omvatten de exploitatie-uitgaven volgens BBC geen aflossingen van leningen meer. Daarom kan het exploitatiesaldo niet worden vergeleken met het vroegere exploitatiesaldo dat zowel leninglasten als kapitaalaflossingen bij de uitgaven noteerde. Volgens het meerjarenplan evolueert het exploitatiesaldo verder positief en bouwt het op met 5,5 % per jaar tot 16 EUR per inwoner in Meer dan 80 % van de Vlaamse OCMW s noteert een positief exploitatiesaldo in Neergaande lijn in het investeringsbudget In tegenstelling tot de geremde evolutie van het exploitatiebudget volgens het meerjarenplan kent het investeringsbudget wel een groot verloop (grafiek 5). Opvallend is de neergaande lijn van jaarlijkse investeringsvolumes in plaats van de eerder onregelmatige cyclus in het verleden. Het investeringsvolume start in 2014 met 580 miljoen EUR en bouwt al snel af tot 191 miljoen EUR in De investeringsinspanning bedraagt aanvankelijk nog 90 EUR per inwoner in 2014 wat hetzelfde niveau is als in 2013 maar loopt terug tot 30 EUR per inwoner in 2017 (tabel 4). Als dus aanvankelijk 17,5 % wordt geïnvesteerd in verhouding tot het exploitatiebudget, zal dat maar 6 % meer zijn in Net als voor de gemeente is het alsof een inverse investeringscyclus zich aandient doordat de Vlaamse besturen aan het begin van de bestuursperiode hun financiële reserves aanwenden voor investeringen en tegelijk ook plannen om leningen aan te gaan. Deze stelselmatige afname van de investeringsuitgaven met jaarlijks 27,4 % tot 2019 kan voor een stuk worden genuanceerd door de overgang naar BBC omdat die een nieuw kader uittekent met nieuwe evenwichtscriteria. De zesjarige horizon van het eerste meerjarenplan noopt de OCMW s tot voorzichtige ramingen en vooruitkijken. Grafiek 4 Spreiding van de specifieke werkingssubsidies over de beleidsvelden - Budget 2014 Overige beleidsvelden Kinderopvang Poetsdienst Lokale opvanginitiatieven voor asielzoekers Gezinshulp Activering van tewerkstelling 7,0 % 3,4 % 3,7 % 6,1 % 6,7 % 6,7 % 11,8 % 14,7 % 38,8 % 1,1 % Woon- en zorgcentra Algemene overdrachten tussen de verschillende bestuurlijke niveaus Integratie van personen met vreemde herkomst Sociale bijstand 10

5 Hoe financieren OCMW s hun werking en investeringen? Nieuw met de BBC is dat leningen niet meer rechtstreeks worden aangegaan om investeringen te dragen, maar fungeren als algemene financiering om de thesaurietoestand in evenwicht te houden. Ze vormen dan ook slechts een van de vele bronnen waaruit besturen putten om hun beleid te bekostigen (grafiek 6). In 2014 dekken de OCMW s hun exploitatie- en investeringsuitgaven voornamelijk met de gemeentelijke bijdrage, op te nemen leningen en leasings, specifieke werkingssubsidies en overige werkingsopbrengsten. Verkoop van MVA dekt slechts voor 2,3 % de uitgaven, investeringssubsidies hebben een zelfde aandeel. Leningen en leasings vullen voor 16,2 % de middelen aan om uitgaven mee te financieren. Grafiek Evolutie van de investeringsuitgaven (in miljoen EUR) Meerjarenplan BBC: nieuwe definitie van financieel evenwicht Meerdere evenwichtscriteria Beslissingen die in de loop van de bestuursperiode worden genomen hebben financiële impact op de lange termijn. De beleids- en beheerscyclus legt daarom een dubbel financieel evenwicht op. Niet alleen toetst de nieuwe financiële rapportering over het lokale OCMW-beleid het financieel evenwicht voor het lopende jaar, het bekijkt ook de financiële draagkracht op lange termijn. Het resultaat op kasbasis moet elk jaar minstens nul zijn of positief. De autofinancieringsmarge moet op het einde van het meerjarenplan minstens nul zijn of positief. Voor de OCMW s moet daarbij de som van de autofinancieringsmarge over de jaren van het meerjarenplan minstens nul zijn of positief. De OCMW-meerjarenplannen beantwoorden aan deze criteria. De toezichthoudende overheid legt deze criteria immers op als voorwaarde voor goedkeuring. Jaarlijks resultaat op kasbasis In BBC worden alle uitgaven en ontvangsten opgeteld: zowel die van het exploitatiebudget, dat het zwaarste Grafiek 6 Financiering van exploitatie en investeringen Budget 2014 Gemeentefonds 3,2 % Overige ontvangsten 3,6 % Schenkingen 0,1 % Op te nemen leningen en leasings 16,2 % Investeringssubsidies en -schenkingen 2,3 % Verkoop van materiële vaste activa (MVA) 2,3 % Overige ontvangsten uit werking 29,8 % gewicht heeft (75 %), als van het investeringsbudget en de financiering. Ze vormen het jaarlijks budgettair resultaat (tabel 5). In 2014 slagen meer dan 80 % van de OCMW s erin om via hogere ontvangstengroei en tragere uitgavengroei een overschot op te tekenen voor de exploitatie (13 EUR per inwoner). Gemeentelijke bijdrage 20,5 % Overige algemene werkingssubsidies 2,1 % Specifieke werkingssubsidies 16,1 % Recuperatie kosten sociale dienst OCMW 3,1 % Financiële ontvangsten 0,8 % Tabel 4 Investeringsinspanning 2014 Type gemeente Investeringsbudget / Exploitatie-uitgaven (in %) Investeringsuitgaven (EUR per inwoner) Landelijke Concentratie econ. activiteit Centrum Woon Agglomeratie Kust 9,6 % 27,1 % 21,8 % 20,8 % 16,0 % 26,1 % 17,5 %

6 Tabel 5 Staat van het financiële evenwicht (BBC) (in EUR/inw.) Budget 2014 I Exploitatiebudget 13 A. Uitgaven 517 B. Ontvangsten 530 II Investeringsbudget -59 A. Uitgaven 90 B. Ontvangsten 32 III Andere 33 A. Uitgaven 93 B. Ontvangsten 126 IV Budgettaire resultaat boekjaar (I+II+III) -13 A. Uitgaven 688 B. Ontvangsten 701 V Gecum. budg. resultaat vorig boekjaar n.b. VI Gecumuleerde resultaat (IV+V) n.b. VII Bestemde gelden n.b. VIII Resultaat op kasbasis n.b. Grafiek 7 Evolutie van de saldi Meerjarenplan Exploitatiesaldo Saldo andere verrichtingen Saldo investeringsverrichtingen Budgettair resultaat boekjaar Het investeringssaldo is negatief (-59 EUR per inwoner) en wordt niet volledig gecompenseerd door het financieringssaldo (33 EUR per inwoner). Dit wijst erop dat OCMW s hun reserves aanwenden om geplande investeringen te financieren. Het budgettair resultaat 2014 blijkt negatief (-13 EUR per inwoner) maar mondt uit in een sluitend gecumuleerd budget dankzij het opgebouwde resultaat van de vorige boekjaren (niet beschikbaar). Een deel van het overschot krijgt een bestemming voor verder gebruik en mag niet meer worden meegerekend voor het finale beschikbare resultaat op kasbasis, dat verplicht in evenwicht is. De bestemde gelden gaan in 2014 voor de helft naar de spaarreserves voor toekomstige investeringsplannen. Het resultaat op kasbasis steunt dus op het jaarlijks budgettair resultaat en het gecumuleerde overschot van de voorbije jaren dat nog geen specifieke bestemming kreeg. Op basis van de cijfers uit het meerjarenplan evolueert dit budgettair resultaat van zwaar negatief in 2014 naar een licht positief saldo in Naarmate de overschotten van vroeger slinken of een bestemming krijgen, zal het budgettair resultaat meer en meer als maatstaf dienen voor de richting waarin de OCMW s hun financiële evenwichtssituatie sturen. Dat het budgettair resultaat in 2018 positief wordt volgens het meerjarenplan (grafiek 7) is te danken aan het strak in de hand houden van de exploitatie en het budgetteren van afnemende investeringen naarmate de overschotten voor zelffinanciering wegsmelten. Autofinancieringsmarge Voortaan is de autofinancieringsmarge het evenwichtscriterium voor het structurele evenwicht (grafiek 8). Ze vergelijkt het financieel draagvlak met de leninglasten (kapitaalaflossing + interest) (tabel 6). Tegen 2019, het einde van de legislatuur plus één jaar, moet de autofinancie ringsmarge minstens nul zijn of positief. Voor OCMW s moet ook de som van deze marges voor de jaren van het meerjarenplan minstens nul zijn. Tabel 6 Autofinancieringsmarge (in EUR/inw.) - Meerjarenplan I Financieel draagvlak Exploitatie-ontvangsten Exploitatie-uitgaven zonder nettokosten schulden II Netto periodieke leningsuitgaven Netto-aflossingen van schulden Nettokosten van schulden Autofinancieringsmarge

7 Beide criteria meten de duurzaamheid van het financieel beleid en zijn een strengere toets dan het resultaat op kasbasis. Ze tellen alleen de kasstromen uit het exploitatiebudget mee en niet de doorgaans positieve saldi van vorige jaren. Ze gaan na of op het einde van het meerjarenplan de exploitatieontvangsten de uitgaven voor leningen kunnen dekken. De exploitatie moet immers voldoende draagvlak genereren om de kosten van leningen te dragen. De marge die overblijft kan nog verder dienen om investeringen te financieren. De autofinancieringsmarge is reeds lichtjes positief in 2014 (3,4 % van het financieel draagvlak of 1 EUR per inwoner) en verstevigt de volgende jaren (tabel 6). In 2014 heeft zo n 30 % van de OCMW s een negatieve autofinancieringsmarge (71 OCMW s op een steekproef van 240). In de loop van de volgende jaren bouwt dit percentage stelselmatig af (21 % in 2015, 14 % in 2016, ). Grafiek 8 Evolutie van de autofinancieringsmarge (in miljoen EUR) Meerjarenplan Autofinancieringsmarge Netto periodieke leningslasten Financieel draagvlak 3. Rekening In 2012 groeien de uitgaven op de rekeningen aan met 5,6 % en de ontvangsten nog iets sneller, met 6,2 %. Toch neemt het werkingstekort van de OCMW s lichtjes verder toe met 3,2 % van 112 tot 117 EUR per inwoner (tabel 7). Tijdens de voorbije bestuursperiode noteerden de OCMW s een continue toename van hun totale werkingsmiddelen en -uitgaven met gemiddeld 5 % tot 6 % per jaar. De impact van de crisis tekende zich vooral sterk af in de periode Dit effect blijkt in de rekeningen 2012 gemilderd. De specifieke kosten voor de sociale dienst kennen immers geen toename meer, ze stabiliseren, terwijl hun gemiddelde jaarlijkse groei over de periode ,6 % bedroeg. Vooral de personeelskosten, die 57,4 % vertegenwoordigen van de totale kosten, drukken met hun continue toename van de uitgaven omhoog. De OCMW s zagen hun personeelskosten tijdens de laatste bestuursperiode jaarlijks gemiddeld met 6,2 % aangroeien. Tabel 7 Kosten en opbrengsten (in EUR/inw.) voor OCMW s met en zonder WZC - Rekening 2012 Met WZC Zonder WZC Aantal OCMW's Bevolkingsspreiding 100 % 74 % 26 % Totale kosten (6064/66) Verstrekte diensten (60) Sociale dienst (608) Leveringen en diensten (61) Bezoldigingen e.a. (62) Overige kosten Totale opbrengsten (7074/76) Werkingsopbrengsten (70) Andere werkingsopbrengsten (74) Overige opbrengsten Saldo De omvang van het budget staat in verhouding tot de omvang van het dienstenaanbod en de mate waarin daar een beroep op wordt gedaan. Zo noteren OCMW s met belangrijke voorzieningen zoals een woonzorgcentrum (WZC) een globaal hoger kostenniveau (tabel 7). Voor OCMW s met een WZC ligt het kostenplaatje gemiddeld op 600 EUR per inwoner. De OCMW s zonder WZC noteren minder dan de helft aan uitgaven, met gemiddeld 271 EUR per inwoner. 13

8 Grafiek 9 Actief Belangrijkste balansrubrieken (in EUR per inwoner en in % van het balanstotaal) Balans 2012 Terreinen en gebouwen 383 EUR 41,6 % Vlottende activa 292 EUR 31,7 % Passief Schulden op ten hoogste één jaar 98 EUR 10,7 % Schulden op meer dan één jaar 288 EUR 31,4 % Leasing en soortgelijke rechten 78 EUR 8,5 % Vaste activa in aanbouw en vooruitbetaling 45 EUR 4,9 % Overige vaste activa 123 EUR 13,4 % Eigen vermogen 509 EUR 55,3 % 4. Balans 2012 De balans drukt het vermogen uit zowel in vaste en vlottende activa als in passiva of middelen (eigen vermogen en schulden). Belangrijke nuance bij de lokale overheden is dat het eigen vermogen grotendeels een restwaarde vormt en geen startkapitaal zoals in een bedrijfsbalans. Evolutie en balansstructuur 2012 Het balanstotaal van de Vlaamse OCMW s groeide in 2012 met 8,7 % en weerspiegelt zo onder meer de investeringen in vaste activa. De schulden namen toe met 4,8 %. Voor de steekproef van 278 OCMW s gaat het om een balanstotaal van 4 871,2 miljoen EUR of 921 EUR per inwoner. OCMW s met WZC hebben een zwaardere balans dan gemiddeld, EUR per inwoner, tegenover 441 EUR per inwoner voor OCMW s zonder WZC. De vaste activa vormen de belangrijkste rubriek in verhouding tot de totale activa (68,3 %). Terreinen en gebouwen zijn goed voor gemiddeld 41,6 % van de balans en geleasde activa voor 8,5 %. De vaste activa in aanbouw halen een aandeel van 4,9 %. De vlottende activa vormen de rest van het actief (31,7 %) (grafiek 9). Voorzieningen voor risico s en kosten 24 EUR 2,6 % Op het passief vertegenwoordigt het eigen vermogen 55,3 % van het balanstotaal. De voorzieningen voor risico s en kosten zijn van ondergeschikt belang en zien hun aandeel terugvallen tot 2,6 %. Ze bestaan voor gemiddeld 84,2 % uit voorzieningen voor pensioenen en soortgelijke verplichtingen. Gemiddeld 5,3 % van het passief wordt opgebouwd door de gemeentelijke bijdrage in de werking en aflossingen van het OCMW. Tabel 8 Schuldratio s - Balans 2012 Type gemeente Landelijke Concentratie econ. activiteit Centrum Woon Agglomeratie Kust Totale schuld / Totale activa (in %) 42,8 % 40,1 % 49,3 % 51,6 % 38,2 % 37,1 % 42,2 % Totale schuld (in EUR per inwoner) ,79 2,01 2,24 1,99 2 1,86 1,99 Tabel 9 Liquiditeitsratio s - Balans 2012 Type gemeente Landelijke Concentratie econ. activiteit Centrum Totale schuld / Totale werkingsopbrengsten Woon Agglomeratie Kust Current ratio 1,51 2,52 1,78 2,02 1,53 1,13 1,74 Acid test 2,16 3,09 1,71 1,73 1,69 2,66 1,94 Inningstermijn van de werkingsvorderingen (dagen)

9 De schulden vormen 42,1 % van het balanstotaal en wegen daarmee zwaarder dan de jaren ervoor. Ze bestaan grotendeels uit schulden op meer dan één jaar, goed voor 31,4 % van het passief. De financiële schulden vormen hiervan de hoofdmoot met gemiddeld 89,1 %. Die bestaan op hun beurt voornamelijk uit schulden bij kredietinstellingen en in mindere mate uit leasingschulden. Schuldratio s en liquiditeit Ratio s helpen de schuldgraad inschatten om te weten hoe financieel solide de Vlaamse OCMW s op lange termijn zijn. In verhouding tot het totale actief neemt de totale schuld in 2012 gemiddeld 42,2 % in (tabel 8), wat iets hoger is dan in De schuldratio s liggen doorgaans het hoogst voor de OCMW s van agglomeratie en van met een concentratie van economische activiteit. Ook de gemiddelde schuld per inwoner geeft een heel uiteenlopend beeld naargelang van de clustergroep. Ondanks de nieuwe toename blijft 389 EUR per inwoner (tegenover 347 EUR het jaar ervoor) een zeer redelijk gemiddeld bedrag. Ter vergelijking: de Vlaamse noteerden in 2012 een gemiddelde schuld van EUR per inwoner. Gemeenten en OCMW s realiseren als lokale spelers samen nagenoeg de helft van alle overheidsinvesteringen in het land. Een laatste ratio meet de verhouding tussen de schuld en de werkingsopbrengsten. Om de schulden af te lossen zijn voor alle clusters theoretisch gezien de werkingsopbrengsten van twee jaar nodig. De liquiditeitsratio s bepalen de capaciteit van OCMW s om het hoofd te bieden aan hun kortetermijnverbintenissen (tabel 9). In essentie meten ze of de gefactureerde vorderingen volstaan om de schulden op korte termijn te betalen. De current ratio van de Vlaamse OCMW s stabiliseert in 2012 op 1,74, wat betekent dat de kortlopende schulden die de OCMW s hebben aangegaan, kunnen worden gedekt door de liquide middelen beschikbaar op het actief. De acid test meet de liquiditeit nog strikter door de minder liquide elementen te elimineren en scoort nog beter met gemiddeld 1,94. De liquiditeit valt hiermee voor de meeste clustergroepen wat terug ten opzichte van het jaar ervoor (2,31), behalve voor de OCMW s van landelijke. De inningstermijn van de werkingsvorderingen vervolledigt de analyse van de liquide middelen. Een vordering telt gemiddeld 76 dagen vooraleer betaald te worden. 15