70 procent minder straling, 100 procent kwaliteit

Transcriptie

1 PersoeelsBLAD VAN HET UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM ST RADBOUD JAARGANG 38 NUMMER 2 15 februari procet mider stralig, 100 procet kwaliteit Foto: Flip Frasse Krasslagadere i beeld brege met maar 30 procet va de gebruikelijke hoeveelheid rötgestralig e toch dezelfde beeldkwaliteit houde? Dat ka dakzij ee ieuw softwareprogramma. Marte Dooper Kijk, zegt itervetiecardioloog Helmut Gehlma terwijl hij aar het scherm wijst. Dat laat zie hoe doker gekleurde vloeistof zij weg zoekt door de bloedvate va het hart. Telkes als het hart va deze patiët zich sametrekt, duwt het deze krasslagader hier bija dicht. Het bloedvat is daar overgroeid met spierweefsel. Het is waarschijlijk het beste als de hartchirurg daar ee bypass aabregt. Behalve dat de afwijkig va deze patiët zeldzaam is, zij de beelde op het scherm op het eerste oog iet bijzoder. De techiek die ze toe, coroaire agiografie, bestaat al sids De Duitse arts Werer Forsma kwam toe op het idee het verloop va de krasslagadere va het hart zichtbaar te make door ze via ee du slagetje, ee catheter, te vulle met cotrastvloeistof zodat ze met rötgestrale kue worde afgebeeld. Coroaire agiografie is sidsdie dé techiek om verauwige e adere afwijkige i de krasslagadere op te spore. Forsma otvig er i 1956 de Nobelprijs voor. Toch is het filmpje dat Gehlma, waaremed hoofd va het Catheterisatielab, laat zie aders da adere. Bij het make va dit filmpje hebbe we maar 30 procet va de straligsitesiteit gebruikt, die voorhee odig was, vertelt hij. Dat is mogelijk dakzij ee ieuw, door Philips otwikkeld software programma dat de beelde aalyseert. Met maar 30 procet va de stralig krijge we toch 100 procet beeldkwaliteit. E dat is goed ieuws, wat de lagere straligsitesiteit beteket dat de gezodheidsrisico s voor zowel de patiët als het persoeel i de catherisatiekamer verder afeme. Vooralsog is het UMC St Radboud het eige Nederladse ziekehuis dat de ieuwe software bij hartcatheterisatie gebruikt. Philips heeft os e ee ziekehuis i Frakfurt gevraagd weteschappelijk oderzoek te doe aar de bruikbaarheid va deze techiek i de dagelijkse praktijk. Het Atoiusziekehuis i Nieuwegei gebruikt de software bij agiografie va bloedvate i de bee. Eerst hebbe we oderzocht hoe goed de beelde zij met 50 procet va de oorsprokelijke straligsbelastig, daara zij we verder gedaald aar 30 procet. Bij het meredeel va de patiëte, ege op de tie, blijke de beelde bij 30 procet goed geoeg om alles te zie wat we moete zie. Bij de rest is 50 procet voldoede. Gehlma verwacht dat over eige tijd deze vorm va hartcatheterisatie gemeegoed is. We krijge belagstellede uit de hele wereld over de vloer. Iederee is erg ethousiast. Pagia 3 Va talet aar homo uiversalis Pagia5 Het iterview. Véroique Nas doet oderzoek aar haar eige erfelijke oogziekte Pagia 6 Reportage: Op zoek aar medicije tege levercyste Pagia 9 Vier weteschappers va het Radboud otvage prestigieuze Vici-subsidie

2 radbode IN BEELD E verder... I bedrijf, Igezode, ieuwsladder 4 Mese 10 Het betoog: laat veilige preatale test toe, Weteswaardig 11 Leiderschap i het hart va de veraderig, Ethiek 12 AGENDA Zaterdag 2 februari, ope dag i het kader va Wereldkakerdag. Het trok meer da drieduized bezoekers. I meer da veertig stads e vele demostraties kode ze ervare wat het UMC St Radboud i huis heeft om kaker te bestrijde. Ook de afdelig Radiotherapie (zie foto) werd druk bezocht. Foto: Marc va Teeffele 900 Zoveel mese beleve straks TEDxNijmege, op maadag 8 april i de Stadsschouwburg i Nijmege. Dit eveemet is het vervolg op de eerdere edities va TEDxMaastricht i 2010 e Was toe The Future of Health de rode draad i het programma, u is als thema het leve gekoze. Daarbij wordt gesproke over wat mese tegekome va coceptie tot de oude dag. Over gezodheid e ziekte, zorge e verzorgd worde. Over de weg va 0 tot 110 jaar oud. getweet 29 E héél veel mese kode er NIKS aa doe dat ze kaker krege. Kaker is (i de meeste gevalle) géé lifestyle ziekte!!! Stefaa Bezoekje aa ope deur Wereldkakerdag i UMC St Radboud i Nijmege was de tijd meer da waard. Complimet aa #RUCO 2 febr Algemee 18 februari: Radboud Grad Roud Patiët meer da parter. Thema: De patiët wil steeds meer als persoo gezie worde, die veratwoordelijkheid eemt e meebeslist over de eige gezodheid. Spreker: Wila Wid, directeur Nederladse Patiëte e Cosumete Federatie (NPCF). Locatie: bietui R-gebouw, route 714, va uur. Aamelde verplicht via PAO Heyedael. 21 februari: Wim Schellekes Lecture 2013: Recet advaces i kowledge o huma placetatio. Spreker: prof. Graham Burto, Professor of Reproductive Biology, Cambridge Uiversity. Locatie: Grote Coferetiekamer Verloskude/ Gyaecologie, route 791; aavag: uur. 26 februari: keyote lezig i het kader va de Advaced Europea Bioethics course: Sufferig, Death ad Palliative Care. Titel: Activity ad passivity, autoomy ad coectedess i palliative care ethics. Locatie: Hippocrateszaal, route 77. Aavag uur 13 maart: Symposium Acute Zorg Aders 2013, thema: Acute Verloskude. Het symposium gaat i op otwikkelige om de kete va verloskudige (acute) zorg te optimalisere. Doelgroep: professioals i de zorgkete acute verloskude. Locatie: Radboud Auditorium, uur. Ischrijve via Oecumeische vierige Elke zodag om uur i het Persoeelsrestaurat. Zodag 17 februari, voorgager As Bertes; zodag 24 februari, voorgager Aeke de Vries; zodag 3 maart, voorgager As Bertes. PAO Heyedael Voor programma e adere ifo: Het UMC St Radboud is parter/sposor va TEDxNijmege. Twitig (iter)atioale sprekers staa op 8 april op de rode stip om hu verhaal te doe. Dat zij oder adere etertaier e kiderrechteactivist Herma va Vee, Edward Gerjuoy, ee 95-jarige professor uit Pittsburgh, e Gerard va Grisve, bestuursvoorzitter va het Heri Ford Hospital i de VS. Het eveemet is allee op uitodigig te bezoeke. Voor i totaal dus 900 mese. Wie erbij wil zij, ka ee uitodigig aavrage op Ook als medewerker maak je zo kas op ee ticket voor TEDxNijmege. Het eveemet is op 8 april eveees live te volge via iteret. TED-bijeekomste begoe i 1984 i Amerika als platform om verieuwede ideeë i techologie, etertaimet e desig te verspreide. Ga aar voor het laatste ieuws, blogs, iformatie over de sprekers e filmpjes va eerdere TED-talks. Je kut TEDxNijmege ook volge via Twitter, LikedI e Facebook. Koe 2 febr Vadaag WereldKakerdag, maar zoder kakere. Jullie gaa lote kope bij oze Alpedu6 stad. Reé 2 febr Rodleidig OK va toekomst volgeboekt. Volgede keer lig ik voor de deur.#wereldkakerdag. Nicolie 2 febr Vadaag veel vrage beatwoord over prevetie va kaker. Zou wille wete hoeveel mese hiermee aa de slag gaa. Adrea va 4 febr Vadaag is het wereldkakerdag. Goed om bij stil te staa. Wat het is echt zo, kaker heb je same. #wkd2013 Dokter Bertho 4 febr Vadaag is het Wereld Kakerdag. Ik dek aa ee vried die door ee hersetumor slechts 33 jaar werd... Aa wie dek jij? Radboud Zorgacademie Sectie Bijscholig va de Radboud Zorgacademie verzorgt bijscholig voor medewerkers e voor extere klate. Meer iformatie: Radboudzorgacademie.l bijscholig. Soeterbeeck Programma RU Voor iformatie/ischrijve: Colofo Radbode is het persoeelsblad va het UMC St Radboud. Oplage: Redactie: Nelleke Diisse, Jaie Meusse, Gijs Muichs e Marja Wasseaar. Aa dit ummer werkte mee: Carla Bal, Jeroe Balemas, Femke va de Berg, Mariska Boshove, Marte Dooper, Flip Frasse, Frak Muller, Marc va Teeffele, Joh va Vugt. redactie@sb.umc.l, telefoo: Correspodetie: UMC St Radboud, 911 Productgroep Commuicatie. Postbus 9101, 6500 HB Nijmege Redactieraad: Peter va Dijk, prof.dr. Louis Kollee, dr. Erik de Laat. Vormgevig e lay-out: Putkomma Nijmege Druk: Wegeer Nieuwsdrukkerij Gelderlad Adverteties: Bureau va Vliet, , zadvoort@bureauvavliet.com Aboemet: 13,60 euro, iformatie Has Fleurkes, De volgede Radbode verschijt vrijdag 7 maart

3 beleid radbode Va talet aar homo uiversalis Echt talet excelleert iet allee op ee vakgebied, maar heeft ook lef e eergie, durft greze te verlegge, weet mese aa zich te bide é te verbide. Met twee taletprogramma s ivesteert het Radboud i deze beloftes voor de toekomst i het oderzoek e oderwijs: de Da Vici Challege e de Galilei Track. Drie talete over hu motivatie om hieraa deel te eme. Gijs Muichs Gerbe Ferwerda, iterist e arts-oderzoeker Kidergeeeskude, volgt de Radboud Galilei Track. Kemerked is zij eorme ethousiasme i het doe e overbrege va oderzoek. Ik wil mij drive e ethousiasme voor oderzoek graag meer uitdrage. Bijvoorbeeld door vaker iteratioaal te spreke of gastcolleges te geve op buiteladse uiversiteite. Hopelijk ka ik dit via de Galilei Track meer verwezelijke. Ik heb ooit ee lezig georgaiseerd i het NCMLS met David Scheider (autoriteit i de immuologie, red.). Hij sprak eorm ispirered. Geweldig hoe mese vervolges a zij lezig daarmee weer adere ethousiasmeerde. Ik be va ature heel ope, leg makkelijk cotacte. Oderzoeke is ee heel sociaal vak. Je begeleidt studete e promovedi e moet mese wete te motivere. Die aajagede rol hoop ik via de Galilei Track verder te otwikkele. Excellere i oderzoek is immers teamwerk. Je doet het ooit allee. Leg Ferwerda het dilemma voor: kue presetere à la Scheider, óf als oderzoeker je Eurekamomet Tog Xi: De Da Vici Challege daagt me uit om greze te verlegge, vooral op persoolijk vlak. Tog Xi is promovedus e mod-, kaak-, e aagezichtschirurg i opleidig. Hij volgt de Da Vici Challege. Ee uitgeleze kas voor persoolijke verbredig. Ik heb otzetted veel zi i de Da Vici Challege. Het programma is veroemd aar Leoardo Da Vici, ee homo uiversalis: deker, doeer, musicus, otwerper e kusteaar. Door de Challege hoop ik me als MKAchirurg i opleidig e als promovedus i bredere zi te otwikkele. Ik raak iet allee geïspireerd door medische vakgeote, maar ook door toppers bie de Rolmodelle zij juist zij die meerdere talete combiere e izette atuurweteschappe, geschiedeis e muziek. Zo zie ik ook overeekomste tusse ee violist e ee MKAchirurg. Zo elegat e gecocetreerd als ee musicus ee viool bespeelt, zo wil ik operere. Met als doel: zorge voor ee fuctioeel e esthetisch resultaat. Zoals de musicus graag mooie e ispirerede muziek maakt. De Da Vici Challege is ee veelzijdig programma, met aadacht voor kust, historie, retorica e muziek. Ik kijk eraar uit om topweteschappers e rolmodelle bie e buite het vakgebied te otmoete e de dialoog met he aa te gaa. Deze Challege daagt me uit om mij greze te verlegge, vooral op persoolijk vlak. Va jogs af aa be ik vrij bescheide. Om mij keis e kude goed i te kue zette i teamverbad, hoop ik dat ik straks mij bescheideheid weet te behoude, maar tegelijk mezelf beter ka profilere. Sita Vermeule, epidemioloog e uiversitair docet Health Evidece, volgt de Galilei Track. Ze hoopt meer eigeheid i haar werk als oderzoeker te brege. Ik wil me kue oderscheide va adere oderzoekers. Het is daarbij belagrijk om goed izicht te krijge i mij sterke e zwakke pute. Deelame aa de Track gaat me daarbij helpe. Er is veel aadacht voor reflectie, coachig; je staat stil bij wie je bet e hoe je te werk gaat. Zo begie we het programma met ee retraite i ee klooster i Vught. We worde daar begeleid door professioals op het gebied va assessmet e developmet. I het dagelijks werk be je vooral gericht op de weteschappelijke output, dus wát je doet. Het mooie va de Galilei Track is dat het gericht is op hóe je dige doet. Sita Vermeule: Het mooie va de Galilei Track is dat het gericht is op hóe je dige doet. Ik be heel beieuwd aar de Track, ik heb er zi i. Maar het is ook spaed om als oderzoeker buite je comfortzoe te trede. I de Galilei Track gaat het immers i eerste istatie iet om de weteschap, maar om jezelf. De foto s zij gemaakt bij de kick-off va de taletprogramma s i Museum het Valkhof. Meerdere talete combiere e izette Gerbe Ferwerda: Oderzoeke is ee heel sociaal vak. Foto s: Marc va Teeffele beleve a jarelag oderzoek. Waar kiest hij da voor? Ik wil erachter kome waar mij hart ligt: i het oderzoek zelf of i het uitdrage erva. Hoewel? Eve later zegt hij beslist: Uiteidelijk gaat je hart toch het selst kloppe als je dé oplossig vidt a jarelag oderzoek. Dat is zo bijzoder gevoel. Bovedie levert het je metee ee goed verhaal op. I februari starte 25 taletvolle weteschappers met de Radboud Da Vici Challege e de Radboud Galilei Track, twee ieuwe taletprogramma s va het UMC. Op 29 jauari vod de kick-off plaats i Museum Het Valkhof. Ivestere i jog weteschappelijk talet is va groot belag voor (de toekomst va) het Radboud om daadwerkelijk te kue excellere. De programma s zij otwikkeld door de Talet Board die, oder voorzitterschap va decaa/vicevoorzitter RvB prof. dr. Paul Smits, i os UMC sturig geeft aa Talet Maagemet. De Da Vici Challege is ee eejarig programma voor veelbelovede promovedi. Zij werke hieri aa hu persoolijke otwikkelig, met veel aadacht voor zelfkeis, zelfreflectie e zelfvertrouwe. De Galilei Track is otwikkeld voor taletvolle postdocs e medisch specialiste, die op weg zij aar ee juior PI/ PL-predicaat. I deze vijfjarige Track worde zij begeleid i hu persoolijke e professioele otwikkelig, waarbij zij zelf bepale op welke thema s ze focusse. Dat ka bijvoorbeeld maagemet, commuicatie of oderemerschap zij. Prof. dr. Stefaa Bergé, lid va de Talet Board, stelt tijdes de kick-off dat veel mese talete hebbe, maar weiige echt ee talet zij. De grote talete uit de geschiedeis otwikkelde zich vaak op meerdere disciplies. De homo uiversalis, daar draait het om i het Talet Maagemet va het Radboud. Rolmodelle zij juist zij die meerdere talete combiere e izette. 3

4 i bedrijf radbode RvB-lid Cathy va Beek oderteket de Salzburg Verklarig over Gedeelde Besluitvormig. Naast haar: Peep Stalmeier, bestuurslid platform Gedeelde Besluitvormig e oderzoeker bij Health Evidece i het UMC St Radboud. Salzburg Verklarig Patiët optimaal betrekke bij eige behadelig De Salzburg Verklarig over Gedeelde Besluitvormig heeft als doel meer aadacht te vrage voor de rol va de patiët i de medische besluitvormig. Op 29 jauari heeft Cathy va Beek ames de Raad va Bestuur deze iteratioale verklarig oderteked. De odertekeig vod plaats i het UMC St Radboud. Tijdes het Salzburg Global Semiar eid 2010 werd stilgestaa bij de rol va patiëte i beslissige over hu gezodheid. Er ware 58 deelemers uit 18 lade. Zij stelde ee verklarig op die patiëte e zorgverleers oproept om same te werke i deze besluitvormig. Het Radboud heeft deze verklarig, als eerste ziekehuis i Nederlad, oderteked. Deze verklarig draagt bij aa het doel om de patiët optimaal te betrekke bij zij of haar eige behadelig. Hiermee verklaart de Raad va Bestuur bijvoorbeeld dat ze zorgverleers (gaat) oproepe om belagrijke beslissige same met de patiët te eme e iformatie af te stemme op de behoefte va de idividuele patiët. Ook zulle patiëte opgeroepe worde om gezodheidsiformatie va hoge kwaliteit te zoeke e te gebruike e uit te spreke wat zij belagrijk vide i de zorg. GM Acute zorg Afdelig AIG verbetert acute zorg Verpleegafdelig EOV (Algemee Itere Geeeskude e Reumatologie) heeft begi februari ee gloedieuwe spoedkar i gebruik geome, tijdes de feestelijke opeig va de themamaad de vitaal bedreigde patiët. De spoedkar is éé va de middele om de acute zorg op de afdelig te verbetere. Daaraast heeft de afdelig vijf ieuwe cotactpersoe aagesteld voor het Medical Emergecy Team (MET) e krijge de verpleegkudige ascholig op het gebied va acute geeeskude. Met de EOV-themamaad i februari wordt de acute zorg op de kaart gezet. De zorg voor ee acuut zieke patiët vraagt om specifieke keis e vaardighede va de betrokke hulpverleers e om specifieke faciliteite. Ee verpleegafdelig is vaak mider goed toegerust op deze patiëte. Bewakig met ee moitor is iet voorhade. Odersteuede hulpmiddele, zoals zuurstofmasker e ifuusbeodighede, zij wel aawezig maar moete soms bij elkaar gezocht worde, wat leidt tot vertragig Foto: Marc va Teeffele va zorg. Met de ieuwe spoedkar hope de medewerkers va de verpleegafdelig EOV deze probleme te odervage. De kar is uitgerust met ee moitor, ee checklist voor de verpleegkudige i afwachtig va de diestdoede arts, ee uitgebreide medicatielade e alle materiale die odig zij om ee patiët volges de geijkte ABCDE-methodiek te kue beoordele. De kar is ee iitiatief va de iteriste Acute geeeskude, ee ieuwe differetiatie bie de Itere geeeskude, die ekele maade gelede i het Radboud va start is gegaa. MW Weefselvigilatie Ladelijk zicht op trasplatatie va celle e weefsels De trasplatatie va celle e weefsels moet veilig e kwalitatief goed verlope, vidt de IGZ (Ispectie voor de Gezodheidszorg). Zij verplicht daarom alle ziekehuize om te melde als zich i de kete erstige voorvalle voordoe of als er bijwerkige optrede. Dat verwacht zij ook va het UMC St Radboud. Daarom heeft de Raad va Bestuur hier olags ee coördiator Weefselvigilatie beoemd. Medisch immuoloog Has Jacobs, coördiator, e Agelique Stokkermas (tijdelijk kwartiermaker) hebbe de opdracht om ziekehuisbreed ee eeduidige werkwijze rodom weefselvigilatie op te zette. Het gaat hier iet om trasplatatie va orgae, maar va celle e weefsels, zegt Jacobs. Dek daarbij aa dele va orgae, hartkleppe, gehoorbeetjes, zaade eicelle, stamcelle, huid e bijvoorbeeld bot. Wij moete gaa melde hoeveel we hierva gebruike e of zich erstige bijwerkige of voorvalle voordoe bij de trasplataties. Als bijvoorbeeld ee weefsel kwijtraakt i de kete, zaadcelle worde verwisseld of preparate besmet rake met ee bacterie of virus. Maar ook ee erstige afweerreactie gericht tege het trasplataat diet gemeld te worde. Dit moet het Radboud voortaa melde bij het TRIP (Trasfusie- e Trasplatatiereacties i Patiëte), same met circa hoderd adere ziekehuize. Zo krijge ze ladelijk ee goed overzicht, e hebbe ze zicht op tedese om daarmee verbeterige te realisere, vertelt Jacobs. Ee ieuwe eeduidige werkwijze die voldoet aa de eise rodom weefselvigilatie, heeft volges hem ook voor hier meerwaarde. Waar gaat het mis, of loopt het juist prima? Als deze iformatie via ee cetraal put direct beschikbaar komt voor oze zorgprofessioals e de Cocerstaf Kwaliteit e veiligheid, da zal dat bijdrage aa ee veiliger e effectiever gebruik. Op 19 februari vidt er ee itroductiebijeekomst plaats voor betrokke afdelige. Ook adere belagstellede zij va harte welkom. Zij moete zich da wel aamelde via: H.Jacobs@labgk.umc.l. Voor meer iformatie kut u ook kijke op: JM Itroductiebijeekomst Weefselvigilatie: disdag 19 februari, tot uur, Laëec F, route 302. Nederladse Federatie UMC s Oderhadelige ieuwe Cao Op 1 april loopt voor de medewerkers va de UMC s de huidige Cao af. Begi februari heeft de NFU (Nederladse Federatie va UMC s) daarom de oderhadelige gestart met de werkemersorgaisaties. Het streve is vóór eid maart ee ieuwe Cao af te sluite. Tijdes de gesprekke moete veel afwegige worde gemaakt. De UMC s wille ee aatrekkelijke werkgever blijve, maar ze hebbe ook te make met igrijpede bezuiigige. Het NFU heeft ee aatal uitgagspute op papier gezet, die i de oderhadelige worde meegeome. Rod eid maart volgt vauit het NFU og ee aatal tussetijdse berichte over de voortgag. Daarover volgt iformatie via itraet-ieuws. Behoefte aa meer achtergrod? Bij het ieuwsbericht op itraet (geplaatst op 1 februari) over de Cao-oderhadelige staa diverse liks aar aavullede documete. Wie vrage heeft over de Cao-oderhadelige, ka die ook stelle via caoumc@fu.l. 4 Spoedeisede hulp Nieuwe locatie Eerste Hart Hulp De Eerste Hart Hulp (EHH) e de Spoedeisede Hulp (SEH) va het Radboud hebbe vaaf 1 februari hu krachte gebudeld. Patiëte met vermeede acute cardiale aadoeige die eerste harthulp odig hebbe, worde direct beoordeeld door het gespecialiseerd team va cardiologe e gespecialiseerde verpleegkudige op de Eerste Hart Hulp. De Eerste Hart Hulp is als zelfstadige locatie gelege bie de Spoedeisede Hulp. De afdeligshoofde va de afdelige, prof. dr. Meko Ja de Boer, drs. Eric va Leeuwe e prof. dr. Michael Edwards, zij opgetoge over deze krachtebudelig. Voor de toegakelijkheid, kwaliteit e veiligheid va zorg e patiëtvriedelijkheid worde belagrijke stappe gezet. Eergiestofwisseligsziekte Verpleegkudig specialist maakt spaed stripboek Op 9 februari is op het theaterplei i het gebouw Vrouw e Kid het avoturestripboek Nou moe feestelijk gepreseteerd. Het boek is bedoeld voor kidere met eergiestofwisseligsziekte. Verpleegkudig specialist Mario Hermas bracht het idee voor het stripboek vorig jaar i voor de Marlee Temmermaprijs. De Stichtig Patiëtefods va het UMC St Radboud looft deze prijs elk jaar uit voor iitiatieve om het behadel- e wooklimaat va oze patiëte te verbetere. Voor kidere met ee eergiestofwisseligsziekte, hu broertjes of zusjes, is auwelijks iformatiemateriaal beschikbaar, vertelt Hermas. Verder is het lastig om i begrijpelijke taal uit te legge wat ee eergiestofwisseligsziekte is. Daarom hebbe we deze educatieve, iformatieve, maar vooral eergiegevede strip otwikkeld. Zo gezegd, zo gedaa. Eé va de parterstichtige va eergy4all, Bikig4eergy, was bereid om dit idee mee te fiaciere, eveals de afdelig Metabole ziekte va het UMC St Radboud. Same met drie striptekeaars va Studio Noodweer (beked va de strip Dolfje Weerwolfje), ee kid met de aadoeig, haar zusje e ee ouder heeft Hermas het boek vormgegeve. Het stripboek helpt kidere i Nederlad beter te begrijpe wat hu aadoeig, of die va hu broertje of zusje ihoudt. Daaraast biedt het boek ouders e professioals ekele hadvate om met kidere over hu aadoeig i gesprek te gaa.

5 iterview radbode Ook artse wete iet alles Véroique Nas: Bij zeldzame ziekte is het belagrijk dat je zélf of bie die groep patiëte deskudigheid opbouwt e deelt. Foto: Marc va Teeffele Véroique Nas is hét voorbeeld va de patiët als parter. Ze lijdt aa ee zeldzame, erfelijke oogziekte, het Sydroom va Wager. Ze heeft zich zó i haar eige aadoeig verdiept, dat zij met steu va haar behadelaars i het Radboud hier ee promotieoderzoek is gestart. Ee wi-wisituatie. Jaie Meusse Als meisje va drie huppelde ze al met ee brilletje het Radboud bie. E ook haar opa, vader, broer, eve e ichtjes kome hier regelmatig over de vloer. Ze lijde allemaal aa ee zeldzame erfelijke oogziekte, het sydroom va Wager. Het glasvocht is bij os iet ee gel maar waterig. Verder krijg je te make met staar op joge leeftijd e etvliesloslatige. Wereldwijd zij er 250 patiëte, waarva 150 i Nederlad. E opmerkelijk is dat ze allemaal bie ee straal va 30 km hier uit de regio kome. De ziekte beperkt zich tot vijf families. Het vermoede is dat we va oorsprog allemaal tot dezelfde stamboom behore, waar duized jaar gelede ee gemutatie is opgetrede. Heeft de ziekte je leve erg beïvloed? Op mij twaalfde be ik drie keer geopereerd aa ee etvliesloslatig. Dat betekede toe: drie maade opame é stilligge. Maar het mocht iet bate, ik werd blid aa éé oog. Dat ka ook met het adere oog gebeure, is lage tijd mij agst geweest. Vaaf mij achttiede be ik bija twee jaar elke twee maade gelaserd om etvliesloslatig aa het adere oog te voorkome. Rod mij dertigste be ik aa staar geholpe. I periodes dat je slechter ziet, moet je veel ilevere. Je kut bijvoorbeeld iet meer leze, fietse of autorijde. Verder is iederee met Wager achtblid, dus heb je probleme met rijde i het doker. Mij oge zij imiddels zo achteruitgegaa, dat ik i 2009 mij commuicatieadviesbureau heb moete opgeve. Ik ka de gezichte va mese iet goed meer oderscheide. Imiddels be je wel deskudiger da meig arts. Nou, ja, ik strui alles op iteret af, volg weteschappelijk oderzoek op Pubmed. E da zie je dat zelfs artse i het Radboud iet alles wete. Dat ká ook iet, zij hebbe daar de tijd iet voor. Het is zo zeldzame aadoeig. Ik be kritisch, maar mij behadelaar Mauk Tilaus waardeert het als ik iets ibreg dat hem aa het deke zet. Dat ope vizier zoude meer artse moete hebbe. Toe ik moest stoppe met mij werk, kwam de mogelijkheid va promovere aa de orde. Met steu va Carel Hoyg e Tilaus ko ik ee oderzoek opzette. Best dapper va ze, wat ik heb helemaal gee medische achtergrod. Wat behelst je oderzoek? Ik hoop rod de zomer vijf artikele te publicere i gereommeerde blade. Zo heb ik aagetood dat prevetieve laserbehadelig iet helpt e het lijkt erop dat het bij kidere zelfs etvliesloslatig ka bevordere. Kidere worde u ook iet meer gelaserd. I plaats daarva krijge ze ee badje om de oogbol waardoor de spaig op het etvlies vermidert. We wete og iet of de resultate daarmee beter zulle zij. Ik heb ook gekeke aar de verschille tusse joges e meisjes. 70 procet va de joges krijgt ee etvliesloslatig. Bij meisjes is dat 30 procet, maar de helft va de meisjes krijgt het dubbelzijdig. Ik heb daaraast gekeke aar de etvlieschirurgie. Met het opmerkelijke resultaat dat de stadaardtechiek die tusse 1975 e 1995 werd gebruikt succesvoller is da de werkwijze daara. Patiëte houde beter zicht bij die eerste methode. Drie specialiste va hier behore tot de weiige die deze vaardigheid beheerse. Die moete atuurlijk wel i staat worde gesteld die vakkeis over te drage. Uiek, maar ook lastig om oderzoek te doe bij eige behadelaars? Het gaat prima, ze eme me heel serieus. Soms moet ik duidelijk make dat patiët e oderzoeker eve iet door elkaar kue lope. Ik hoor ook wel ees dige op de gag die zorgelijk zij voor de patiëte. Da lijkt het erop dat de afwegig tusse kostebeheersig e patiëtezorg de verkeerde kat op dreigt te valle. Het Radboud heeft topartse, ook bij Oogheelkude. Koester die expertise. Waartoe be je als ziekehuis op aarde! Niet om wist te make toch, maar om mese te geeze. Hoe voelt het om zoveel voor medepatiëte te kue betekee? Dat geeft veel voldoeig. Vorige maad hebbe we voor het eerst ee bijeekomst georgaiseerd, daar heb ik mij resultate gepreseteerd. Er ware ook 12/13-jarige, die et als ik toe, erg bag zij om blid te worde. Zij ware echt opgelucht, dat uit mij oderzoek blijkt dat etvliesloslatige a het 27ste jaar eigelijk auwelijks meer voorkome. Bij zeldzame ziekte is het belagrijk dat je zélf of bie die groep patiëte deskudigheid opbouwt e deelt. Ook met huisartse e specialiste i de algemee ziekehuize, wat zij zie weiig va deze patiëte. Ik heb ee website igericht e verstuur regelmatig ieuwsbrieve. E je moet ook lef toe. Hebbe jullie gee iteresse i mij glasvocht?, vroeg ik bijvoorbeeld mij behadelaars, toe dat i 2006 weggehaald moest worde. Daar lijkt de oorzaak va oze oogprobleme te ligge, os glasvocht is afwijked. Imiddels doet Toi va Kuppevelt hier i het NCMLS oderzoek aar de biochemische samestellig. Ik heb ook cotact gezocht met ee coryfee op stamcelgebied uit New York. Het zou atuurlijk prachtig zij, als je ooit met stamceltherapie dat glasvocht zou kue herstelle. 5

6 reportage I het UMC St Radboud wordt oderzoek gedaa aar het gustige effect va sythetische maagdarmhormoe op cyste i de lever. Rieke is ee va de proefpersoe. Het zou fatastisch zij als er medicije beschikbaar kome. Daar draag ik graag ee steetje aa bij. Vooral bij vrouwelijke ADPKD-patiëte zij cystelevers aawezig. Op zoek aar medicije tege l Femke va de Berg De vader va Rieke (50) leed aa ADPKD: ee erfelijke aadoeig waarbij patiëte cyste i de iere e soms ook i de lever otwikkele. De leverfuctie blijft daarbij itact, de ierfuctie verslechtert lagzamerhad. Toe Rieke ogeveer 25 was, bleek uit geetisch oderzoek dat zij dezelfde ziekte had. Het rare was, dat ik helemaal gee klachte had, weet ze og. Die otstaa meestal pas als je ouder wordt. Toch had de diagose wel degelijk grote impact. Rieke wist dat ze later vermoedelijk wél last va de ziekte zou krijge. E ook, dat ze 50 procet kas had om deze aa haar kidere door te geve. De beslissig om ee gezi te stichte, werd door Rieke e haar ma da ook iet lichtvaardig geome. De huisarts stelde os ee beetje gerust, vertelt Rieke. Hij zei dat gee ekele ouder weet welke ziekte zij kidere misschie tege hu 45ste zulle otwikkele. Ook hoopte wij dat er tege die tijd medicije zoude zij. Daarom durfde we het aa. Radiodiagostisch laborat Agelique Koigs geeft Rieke uitleg over de CT-sca. Resolve-trial Ee kwart eeuw later zitte die medicije er wellicht aa te kome. Vadaag is Rieke op cosult bij Tom Gevers, arts-oderzoeker MDL oder de hoede va professor Joost Dreth. Gevers doet promotieoderzoek aar de medicameteuze behadelig va polycysteuze levers (levers met meer da 20 cyste). Die kome voor bij de patiëte met de zeldzame Autosomaal Domiat Polycysteuze Leverziekte (PCLD) é bij patiëte met Autosomaal Domiat Polycysteuze Nierziekte (ADPKD). Vooral vrouwe krijge last va cyste i de lever bij deze aadoeig, vertelt Gevers. Soms wordt hu lever zo groot, dat zij klachte krijge als misselijkheid, buikpij, kortademigheid. Rieke kikt: Mij lever drukt op de adere orgae. Dat ka soms best pij doe. We zij thuis aa het verbouwe e bij het hurke, zitte of zwaar tille krijg ik sel last va mij buik. Da merk je toch dat je iet helemaal gezod bet. Rieke doet mee aa de Resolve-trial va Gevers. Zij kreeg het afgelope half jaar maadelijks ee ijectie i de bil met het middel lareotide - ee sythetische variat va het atuurlijk voorkomede maagdarmhormoo somatostatie - dat het levervolume verkleit, vertelt Gevers. Ee gespecialiseerd verpleegkudige kwam daarvoor aa huis. I de Resolve-trial wordt ook gekeke aar het effect va het middel op de iercyste e of het de verslechterig va de ierfuctie remt. Gevers wil graag va Rieke hore hoe het met de ijecties is gegaa. Goed hoor, vidt ze. Zij je klachte mis- 6

7 radbode Geeeskudeprijs voor oderzoek aar leverziekte Voor zij oderzoek aar polycysteuze leverziekte otvig prof. dr. Joost Dreth eid vorig jaar ee belagrijke Belgische geeeskudeprijs. Ee kroo op zij kliisch oderzoekswerk aar deze erfelijke ziekte. Marja Wasseaar Foto s: Frak Muller evercyste Al bija tie jaar lag doet prof. dr. Joost Dreth, afdeligshoofd e hoogleraar Maag-, Darm-, Leverziekte, oderzoek aar polycysteuze leverziekte. Dit is ee erfelijke aadoeig die vooral bij vrouwe voorkomt. Door met vocht gevulde holtes, oftewel cyste, ka ee ormale lever drie tot vier keer zo groot worde. De prestigieuze Dr. Karel-Lodewijk Verleyseprijs va de Koiklijke Academie voor Geeeskude va België uitreikig slechts éé maal per vijf jaar - vormt ee belagrijke erkeig va zij werk. Dreths iteresse otstod toe hij als arts-assistet ee vrouw met buikprobleme op de poli zag. Ze had ee eorm opgezette buik. Maar er was gee sprake va iercyste, allee levercyste. De vrouw vertelde dat het ook i haar familie voorkwam. Dreth, getriggerd door de afwezigheid va iercyste, kwam er achter dat er i de medische literatuur weiig beked was over deze aadoeig. We hebbe toe met ee zestal visites de hele familie thuis bezocht, echo s va lever e iere verricht e bloed afgeome. Uit het bloedoderzoek bleek dat er sprake was va ee geetische fout. Destijds hadde we allee grove techieke om geoderzoek te doe. Maar uiteidelijk hebbe we het ge geïdetificeerd. Nu, tie jaar later, is Dreth expert op het gebied va deze zeldzame aadoeig, die slechts bij 1 op de mese voorkomt. I 2009 schie mider geworde?, vraagt hij. Nee, dat geloof ik iet, peist Rieke, maar ook iet méér. Gatekaas Gevers meet de bloeddruk va Rieke e loopt same met haar ee aatal labuitslage a, zoals leverwaarde, creatiie-, glucose- e kaliumgehalte. Die bevestige wat zij zelf ook al aageeft: haar situatie is stabiel. Op verzoek va Gevers vult Rieke vervolges ee korte vragelijst i over haar algehele gezodheidstoestad: haar mobiliteit, haar stemmig, pij/klachte. Daara maakt de arts-oderzoeker ee echo va haar lever. 'We vide het belagrijk om zelf zoveel mogelijk de regie te houde' I het grijze leverweefsel zij veel zwarte vlekke te zie: de cyste. Het is et ee Emmetaler gatekaas, costateert Rieke lacoiek. E als er ee grote cyste i beeld komt: Zo eetje is i het ziekehuis wel ees aageprikt om het vocht eruit te late lope. Gevers licht toe: Mogelijke behadelmethode voor grote e pijlijke levercyste zij dat ze, door ee itervetie va de radioloog, via de buikwad worde aageprikt óf dat de chirurg via ee kijkoperatie de dakjes va de cyste eraf kipt. Daarbij kue complicaties otstaa, zoals buikvochtvormig of ifecties. Bovedie is het ee tijdelijke oplossig, wat de cystevormig wordt iet gestopt. I het uiterste geval, als de lever blijft groeie e ee patiët heel veel pij heeft, is ee levertrasplatatie het eige alteratief. Rieke vertelt dat haar zus zo trasplatatie odergig haar lever woog op ee gegeve momet twaalf kilo. Gee pretje, costateert ze. Het zou mooi zij als dergelijke trasplataties i de toekomst iet lager odig zij, bijvoorbeeld dakzij medicatie. Zelf de regie eme Na de echo is het tijd voor bloedafame. Polikliisch assistet Jeaette Jasse eemt acht buisjes af bij Rieke. Het bloed wordt oder adere oderzocht op de ier- e leverfucties, vertelt ze. Gevers legt later uit dat er ook gekeke wordt aar ee aatal biomarkers. Ee behadelig met lareotide maakt de lever tot 4 procet kleier, maar het effect is op de ee patiët veel groter da op de adere. We probere ook te achterhale welke biomarkers ivloed hebbe op de werkig. Tot slot wordt og ee CT-sca gemaakt va de lever va Rieke. Radiodiagostisch laborat Agelique Koigs legt ee kusse oder haar kieë. Dat ligt et iets prettiger. Er worde drie opames gemaakt i vijf miute. Deze zulle later worde vergeleke met de CT-sca die aa het begi va de Resolve-trial is gemaakt, zodat auwkeurig ka worde vastgesteld i hoeverre de omvag va de lever is afgeome. De uitslag krijgt ze vadaag og iet te hore. We verwachte dat de trial i mei 2013 is afgerod. Da zulle we alle deelemers idividueel ee terugkoppelig geve, zegt Gevers. Tot die tijd zit de familie iet stil. We vide het belagrijk om zelf zoveel mogelijk de regie te houde, zegt Koos. We wille meedeke e -prate met de artse. Daarom leze we veel over de ziekte e zij we actief i de patiëtevereigige voor lever- e ierpatiëte. Dat hu beide dochters, imiddels 22 e 25, de ziekte olags iet bleke te hebbe, veradert iets aa hu izet. Er zij zoveel mese die er wél dagelijks mee moete leve, waaroder eefjes e ichtjes. We zulle daarom alles doe wat we kue om het oderzoek aar de ziekte vooruit te helpe, aldus ee strijdlustige Rieke. 7 De prestigieuze Dr. Karel-Lodewijk Verleyseprijs vormt voor prof. dr. Joost Dreth ee belagrijke erkeig va zij jarelage oderzoek aar polycysteuze leverziekte. otdekte hij dat het maagdarmhormoo lareotide het volume va de lever ko verkleie. Ee doorbraak i de behadelig. Operere is bij deze patiëte vaak gee optie, tezij de cyste groot geoeg is e aa de oppervlakte ligt. Mogelijk is behadelig met maagdarmhormoe ook ee optie voor patiëte met ier- e levercyste. Zij kue deeleme aa oderzoek va het DIPAK-cosortium (Developig Itervetio strategies to halt Progressio of Autosomal Domiat Polycystic Kidey Disease). Dreth: De behadelig kost 1000 tot 1500 euro per maad e we wille er zeker va zij dat ook de klachte va patiëte voldoede vermidere. Met behulp va trials wille we het geeesmiddel afstemme op die patiëte die het meeste profijt va de behadelig hebbe. Door geoderzoek hoopt Dreth de behadelig verder te verbetere. We richte os op het idetificere va adere gee die de ziekte kue veroorzake. Om ee werked medicij te otwikkele, moet je eerst de deure aar de ziekte kue opee. Gee zij de sleutels daartoe. Met de aa hem toegekede prijs gaat Dreth ee arts-oderzoeker aastelle die promotieoderzoek aar polycysteuze leverziekte gaat doe. Ee adere arts-oderzoeker is al bezig met oderzoek aar kwaliteit va leve va deze patiëtegroep. E Dreth heeft og meer lije uitgezet. Het liefst zoude we ee tabletje otwikkele dat het lichaam zo weiig mogelijk schade doet. We hope dat os oderzoek met galzuurzoute ee ieuw medicij oplevert.

8 Saadome Let s meet i balace KAAIJ ADVOCATEN 1E CONSULT (20 MIN.) GRATIS Voor de persoolijke aapak FRANSESTRAAT JA NIJMEGEN Mr. Michaëla B.M. Kaaij, gecertificeerd NMI mediator Mr. Drs. H.A.M. Schoute TEL : (024) Strafrecht, mediatio, echtscheidig, alimetatie, omgagsregelig e adere familiezake, huur, arbeid e otslag, uitkerig, cosumet e icasso. Private diig 96 Luxe hotelkamers Vergadere i het groe Eé- of meerdaagse bijeekomst persoe Cetraal gelege 9 vergaderzale met daglicht Teambuildig evets Gratis iteret GRATIS Expertisecetrum voor taal e commuicatie va de Radboud Uiversiteit Nijmege Scadic Saadome Weg door Jokerbos 90, Nijmege T +31 (0) meetig.ijmege@scadichotels.com WIE MAAKT HET RADBOUD MEDEWERKERS LEKKER MAKKELIJK? Ga aar radboud.meeus.com of laat os op het PIP uw voordeel berekee! Medewerkers va UMC St Radboud kieze bewust voor de beste verzekerig, pesioe of hypotheek. Op het gebied va verzekerige bet u bij Meeùs aa het juiste adres. Met heldere commuicatie e realistische oplossige die zij toegesede op uw situatie. Altijd bij u i de buurt é op de hoogte wat er speelt i de gezodheidszorg. Zo heeft Meeùs met UMC St Radboud ee aatal collectieve fiaciële pakkette otwikkeld die u veel voordeel biede. - Tot 35% kortig op uw privéverzekerige - Kortig op uw hypotheek - Deze kortige blijve behoude bij uit diest trede - Ikomeszekerheid bij arbeidsogeschiktheidsverzekerig Meer wete? Loop op maadag bie bij het PIP (Persoeels Iformatie Put) Of maak ee afspraak T (radboudlij) E radboud@meeus.com 8

9 oderzoek radbode Ee kort bericht met ee grote impact Trots, blij e ook opgelucht. Zo reagere Barbara Frake, Joost Hoederop, Roald Roepma e Bram va Gieke op de toewijzig va de prestigieuze Vici-subsidie door NWO. De vier weteschappers va het UMC St Radboud otvage ieder aderhalf miljoe euro te behoeve va hu oderzoek. Ik heb die mail wel vijftig keer geleze. Jeroe Balemas De thema s waarmee Barbara Frake, Joost Hoederop, Roald Roepma e Bram va Gieke zich bezighoude lope ogal uitee. Wat ze echter met elkaar gemee hebbe, is dat NWO he ee beurs va aderhalf miljoe euro heeft toegeweze. Hiermee kue ze de komede vijf jaar hu iovatieve oderzoek uitvoere. Dit is iet allee goed ieuws voor de oderzoekers, maar ook voor alle post-docs, promovedi, aaliste e studete die deel uitmake va hu oderzoeksteam. Joost Hoederop De eerste woorde waar mij blik op viel, ware geoege e hoorere, zegt prof. dr. Joost Hoederop (afdelig Fysiologie) over het mailtje va NWO dat hij doderdagmiddag 31 jauari opede. Ik schreeuwde het spotaa uit. Daara stod mij werkkamer al sel vol met collega s die me kwame felicitere. Zo kort bericht heeft ee o zo grote impact. Met zij oderzoek wil Hoederop de molecule otrafele die i de iere de opame/afstotig va magesium verzorge. Ee chroisch magesiumtekort, ook wel hypomagesemie geoemd, leidt oder adere tot erstige spier- e hartprobleme, e otstaat vaak als ogeweste bijwerkig bij het gebruik va bepaalde geeesmiddele. Hoederop e zij collega s hope bij te drage aa de otwikkelig va gerichte medicatie e behadelig ter voorkomig e geezig va zo magesiumtekort. Zoder de steu va orgaisaties als het NWO zou het iet mogelijk zij om dit oderzoek uit te voere. Hoederop: Deze beurs geeft ook de mogelijkheid om ieuwe taletvolle post-docs e promovedi aa te trekke die oze expertise als UMC St Radboud versterke. Roald Roepma De euforie op het momet dat ik het berichtje las, was eorm, reageert dr. ir. Roald Roepma (afdelig Geetica). Nu ka ik me voor ee lage tijd weer helemaal op het oderzoek storte. De meeste celle i os lichaam gebruike ee soort atees voor het opvage e overdrage va sigale. Verstorig va hu fuctie leidt tot erstige erfelijke ziektes. Roepma wil otrafele hoe deze sigaaloverdracht werkt. Pas da kue we begrijpe hoe verstorig erva leidt tot erstige erfelijke ziektes, e welke geeesmiddele we hiertege kue izette. Zoder oze vooruitgag is er voor deze patiëte gee hoop op geezig. Bie zij team werke er drie adere mese de komede vijf jaar mee aa het oderzoek. Maar mij hele groep e veel adere collega s i het bie- e buitelad drage er aa bij. Roepma is ook opgelucht: Het zij ook i de weteschap ozekere tijde. Dit bregt ee stuk rust e zekerheid voor mij oderzoeksgroep met zich mee. Bram va Gieke Ee dag a de toekeig va de Vici-beurs hoorde prof. dr. Bram va Gieke (afdelig Radiologie) dat ee famlielid aa kaker is overlede. Waarschijlijk logkaker e pas otdekt toe het veel te laat was. Dat is wat typisch gebeurt bij logkaker. Met ee laag gedoseerde CT-sca is logkaker al vroeg vast te stelle. Het stadaard ivoere va zo screeig is i de praktijk echter iet goed mogelijk. Va Gieke: Als alle CT-scas va zo logscreeig zoude moete worde beoordeeld, is ee derde va alle Nederladse radiologe daar fulltime mee bezig. I os project probere we computersoftware te otwikkele die scas automatisch aalyseert. Zo kue we op ee goedkope e effectieve maier logkaker vroeg opspore e behadele. Va Gieke heeft al ees ee Vei- e Vidi-subsidie va het NWO gehad. Maar ik heb ooit eerder zo groot bedrag iees otvage. Het voordeel is dat we os oderzoek u zo ver kue uitwerke dat we over 9 vijf jaar hopelijk echt ee automatische logscreeig kue toepasse. Barbara Frake Prof. dr. Barbara Frake (Doders Istituut, Geetica e Psychiatrie) zat i ee meetig i Müche toe ze ee mail va NWO op haar smartphoe zag biekome. I eerste istatie ko ik het helemaal iet gelove, ik heb die mail wel vijftig keer geleze. Daara zweef je ee paar dage op ee roze wolk. I Nederlad heeft 3 tot 5 procet va de basisschoolkidere ADHD. Ee deel va he houdt de klachte ook als volwassee. Same met haar collega s gaat Frake op zoek aar de biologische oorzake va ADHD door geetisch oderzoek, i combiatie met MRI-scas va de hersee. De gee die Frake op deze maier idetificeert zulle verder bekeke worde i fruitvliegjes. Frake dekt dat haar ieuwe aapak ka leide tot ee soort geetisch profiel dat gebruikt ka worde voor ADHD-diagostiek. Dat is prettig voor patiëte. Er is u veel cotroverse over de diagose. Het geeft rust om te wete dat het ee basis heeft i je gee. Meer iformatie is te vide bij de ieuwsberichte op Over NWO Foto: Mariska Boshove De Nederladse Orgaisatie voor Weteschappelijk Oderzoek (NWO) is met ee budget va ruim 500 miljoe euro per jaar ee va de grootste weteschapsfiaciers i Nederlad. NWO stimuleert kwaliteit e verieuwig i de weteschap door het beste oderzoek te selectere e fiaciere. Oderzoeksvoorstelle worde beoordeeld e geselecteerd door vooraastaade weteschappers uit bie- e buitelad. De Vici-subsidie richt zich op gevorderde oderzoekers die iovatief oderzoek doe, e is ee va de grootste persoosgebode weteschappelijke premies va Nederlad. Dit jaar schreve 218 oderzoekers ee bekopte vooraavraag. 128 weteschappers werde geselecteerd om ee uitgewerkte aavraag i te diee. Daarva bleve er 32 over die u ee Vici otvage.

10 mese mese Bijdrage voor de rubriek Mese (maximaal 150 woorde) kut u tot uiterlijk doderdag uur i de week vóór verschije maile aar Radbode@ sb.umc.l, separaat voorzie va ee scherpe digitale foto met ee hoge resolutie. Myriam Berbe-Egelmeers Op 1 februari vierde Myriam Berbe haar 25-jarig jubileum. Haar uitbudige lach e spotae karakter zorge er amelijk voor dat ieder momet, klei of groot, gevierd wordt. Nu staat ze (eidelijk!) zelf i het zoetje e dat heeft ze meer da verdied. Haar lered vermoge, eergie e ethousiasme kemerke haar stijl va werke. Via de DUC (dagbehadeligsuit COK) e later de Chirurgische Dagbehadelig groeide Myriam letterlijk mee. Begoe als verpleegkudige, later seior e sids drie jaar operatioeel maager CDB e daarmee veratwoordelijk voor de OK, verplegig, verkoever, logistiek e balie va de Chirurgische Dagbehadelig. Ee teambouwer met ee gezode dosis zakelijk izicht; wij hope dat we og vele jare va je warmte, persoolijke e oprechte aadacht è je gulle lach moge geiete! Names de afdeligleidig Operatiekamers, Mirjam va Dijk-Jager, Tactisch maager OK Lay Lagedam-Hadisurtirto Lay Lagedam eemt afscheid va het UMC St Radboud a ee lage loopbaa als verpleegkudige. Na haar schoolperiode i Idoesië kwam zij i 1971 aar Nederlad. I 1975 trad zij als leerlig-verpleegkudige i diest bij de verpleegstersschool. Na het behale va haar A-diploma werkte zij op verschillede afdelige i het Radboud. Met ekele oderbrekige, waari zij twee kidere kreeg e later haar ma verloor, heeft zij meer da dertig jaar i het Radboud gewerkt. De laatste zeve jaar als parttime researchverpleegkudige bij CRCN. Lay is de stille kracht bie de afdelig. Bija oopgemerkt zorgt ze dat het werk voor die dag is voorbereid e dat de werkzaamhede vlekkeloos worde gedaa. Ze is zorgzaam e vriedelijk, voor haar collega s e de patiëte. Naast haar werk heeft ze zich bekwaamd i Ji Shi Jyutsu, ee eeuweoude kust va het harmoisere va leveseergie va het lichaam. Na haar pesioerig zal zij haar praktijk aa huis verder uitbouwe. Op 28 februari, éé dag a haar 65e verjaardag, eemt de afdelig, same met ekele oud-collega s e haar kidere, afscheid va haar. Names jouw collega s, Dyoe va Dure, Hoofd CRCN Frak Oerlemas Op 16 februari is Frak Oerlemas 40 jaar werkzaam als aalist i het UMC St Radboud. Na de start va zij loopbaa i 1972 op de afdelig Biochemie (Profs. S.L. Botig e F.J. Daeme) werkte hij lage tijd op de afdelig Athropogeetica, eerst aa metabool oderzoek met drs. C.H. de Bruy e T.L. Oei, e later aa moleculair-cellulair oderzoek, oder de bezielede leidig va Prof. Hilger Ropers. Als specialist i celkweek e biochemisch werk, met ee groot etwerk aa keis(se) e kude, had Frak ee orgaiserede/coördierede rol bij de itroductie va ieuwe oderzoekstechieke e de ieuwe irichtig va laboratoria va de expaderede afdelig. I 1990 besloot Frak, a de beoemig va odergetekede, mee te gaa als hoofdaalist aar de pas opgerichte afdelig Celbiologie i het Trigo gebouw. Hier stod hij mede aa de basis va de ivoerig va moleculair-geetisch kock-out oderzoek, aar de rol va eergie-redoxregulatie i spier e brei bij muize. I 1999/2000 coördieerde hij de verhuizig e irichtig va logistiek e veiligheid va celbiologielaboratoria i de ieuwe NCMLS-locatie. Door Fraks rustige, overwoge, heldere e goudeerlijke maier va hadele had - e heeft - hij het vertrouwe va iederee e vervult hij ee belagrijke rol als sociale spil va de vakgroep, bie e buite werkure. Daarbij dwigt zij maatschappelijke betrokkeheid, zij muzikaliteit e keis va cultuur e kust ieders bewoderig af. Frak combieert dit alles met het oderhoude va ee hecht gezisleve, same met zij vrouw Maria e hu twee dochters. Wij zij trots om hem zo lag al tot de oze te moge rekee! Persoolijk dak ik hem voor zij luistered oor e zij rol als vertrouwespersoo. Mede ames alle collega s va de afdelig Celbiologie, Bé Wieriga, Hgl. e Hfd. Afd. Celbiologie. Wilma Kosma Op 1 februari vierde Wilma Kosma haar 25-jarig diestjubileum bij het UMC St Radboud. Vaaf de start heeft Wilma op verschillede afdelige bie de uiversiteit alsook het ziekehuis gewerkt. Uiteidelijk is Wilma i 1995 volledig overgestapt aar de Kidergeeeskude. Daar is zij og steeds werkzaam, imiddels als maagemet assistete va de Medium Care voor Kidere. Door haar gedreveheid ka Wilma ook wel ee duizedpoot geoemd worde. Haar werk was altijd al veelzijdig met patiëtgebode e stafodersteuede take, maar i haar huidige fuctie is Wilma helemaal op haar plaats. Wilma voelt zich veratwoordelijk voor haar werk e zal ooit iets oafgemaakt achter late. Wij zij haar daar heel dakbaar voor. Vaaf jauari 2011 is zij de rechterhad va Margriet va Buure op de Medium Care voor Kidere e beide zij daar zeer cotet over. Wilma, ames Margriet, de verplegig e je collega s gefeliciteerd met dit jubileum. Corrie va Wolfere, hoofd admiistratie Kidergeeeskude Gerrie de Haas Na ee diestverbad va bija 40 jaar is oze Schoomaakmedewerkster Gerrie de Haas op 1 Februari 2013 uit diest gegaa. Gerrie heeft a jare op Trigo e Geeeskude gewerkt te hebbe de afgelope twee jaar i het C-gebouw haar werkplek gehad. Ze heeft daar met veel plezier gewerkt e was voor iederee ee graag geziee collega die altijd klaarstod. Wij dake Gerrie voor al die jare va izet e wese haar same met haar parter og hele fije jare toe. Nicole Gies, Operatioeel Maager Schoomaak Joop va der Straate Dit jaar viert dr. Joop va der Straate, coservator Museum voor Aatomie e Pathologie, zij veertigjarig jubileum als arts-aatoom. Joop heeft i de loop der jare ee uitstekede staat va diest opgebouwd als weteschappelijk docet, waaremed coservator va het Museum, medeotwikkelaar va computer odersteud oderwijs, coördiator va de Komeetzaal e weteschappelijk medewerker, later coservator bij het Museum. De laatste twaalf jaar heeft hij i diverse fucties belagrijke bijdrage geleverd aa het Museum. Ook heeft hij als beelded kusteaar het moumet ter agedachteis va de lichaamsdoore vervaardigd, dat i 2009 oder zeer grote belagstellig werd othuld. De afdelig Aatomie is Joop va der Straate veel dak verschuldigd voor zij jarelage zeer deskudige e waardevolle izet die heeft bijgedrage aa de profilerig va het vakgebied. Wij wese hem alle goeds toe voor de toekomst. Het jubileum wordt i beslote krig gevierd. Op iformele wijze ka me Joop felicitere op 19 februari va tot uur i het Aatomisch Museum. Tamas Kozicz, afdeligshoofd Dirk Ruiter, voormalig afdeligshoofd Jo Maters Na ruim 37 jaar eemt Jo Maters afscheid va het Radboud. Hij is destijds begoe bij het patiëtevervoer, alwaar hij al opviel door zij zorgzaamheid, klatgerichtheid e collegialiteit. Toe de mogelijkheid kwam om als verpleegassistet aa de slag te gaa, greep hij deze kas met beide hade aa. Werked op de toemalige verpleegafdelig Reumatologie volgde hij de opleidig e was ee ispiratiebro voor vele studiegeote. Zij werk verrichtte hij met hart e ziel, zorgvuldig e etjes. Voor patiëte was hij ee terugkered rustput, altijd vol aadacht e begrip. Collega s igezode Precisiegeeeskude: iet de gedroomde geeeskude va de toekomst I de visie va Kremer e va Krieke is het tijdperk va itegratie va symptome e bevidige bija voorbij e heeft precisiegeeeskude dé toekomst (Betoog Radbode 1, pag. 9). Wij stelle liever dat precisiegeeeskude ee toekomst heeft, maar dat dé toekomst veel meer vraagt. Waarom? Te eerste zal de maximale precisie va diagostiek beperkt blijve. Zelfs alle risicofactore same kue het otstaa va ziekte op idividueel iveau ooit met 100 procet zekerheid voorspelle, omdat toeval ee belagrijke rol speelt. George Davey Smith geeft hiervoor i zij uitgebreid geciteerde werk over causaliteit ee gedege weteschappelijke oderbouwig. Te tweede is dé patiët va de toekomst ee oudere kwetsbare patiët. Bij deze belagrijkste zorgcosumet va morge is de reservecapaciteit va de fysiologische regelmechaisme sterk afgeome: ee kleie verstorig zoals ee griep veroorzaakt al probleme op meerdere domeie, vaak fysiek é psychisch. Deze complexe systeemiteracties e het wakele evewicht geve ee grote itrisieke ozekerheid rodom diagostiek e behadelig. Dit is zeker iet met ee ekelvoudige moleculaire test te diagosticere, laat staa te voorspelle! Het ieuwe mete betreft juist herhaald moitore om katelpute i deze pathofysiologie va kwetsbaarheid te schatte. De droom va oze gewaardeerde e visioaire collegae zal als zovele drome iet uitkome. Precies omdat dé patiët va morge te complex is. Mariae va Iersel e Marcel Olde Rikkert Kliisch geriaters werkte heel graag met hem same, vawege zij prima zorg maar ook vawege zij aadacht voor iederee. Vele kaartjes, liedjes e cadeautjes werde door Jo verzorgd. Nu is de tijd gekome om voor zichzelf te kieze door gebruik te make va vervroegd pesioe. Het vertrek va deze markate e geliefde persoo verdiet ruime aadacht, echter om gezodheidsredee verdele we die over verschillede momete. Naast ee gezellig etetje met directe ( ex)collega s, bestaat er voor iederee de gelegeheid om hem persoolijk de had te drukke e ee goede toekomst te wese. Dit ka zodag 17 e 24 februari va tot uur i het dagverblijf va de verpleegafdelig EOV. Names alle collega s, Aita va Rossum, Hoofdverpleegkudige Algemee Itere Geeeskude e Reumatologie Agelique Gerhardt Na 44 jaar gaat Agelique Gerhardt per 1 maart oze afdelig verlate. Agelique was ee zeer betrokke, cosciëtieuze e hardwerkede medewerkster. Ze streefde altijd aar perfectioisme e verwachtte dit ook va adere. De collega s va de Neuro- e Plastische chirurgie zulle haar keis e kude gaa misse. Het is moeilijk voor haar om afscheid te eme va de afdelig. Het is voor haar da ook vazelfspreked dat ze vrijwilligerswerk gaat zoeke i huis. Daaraast ka ze volop gaa geiete va haar hobby s zoals zige, wadele e cultuur suive. Agelique, geiet erva! Names het OK- team Neuro- e Plastische chirurgie Hek Vierig Na 41 jaar eemt Hek Vierig op 19 februari afscheid. I deze jare heeft Hek grote izet, betrokkeheid, creativiteit, veratwoordelijkheid e ihoudelijke keis late zie bij de otwikkelig va ziekehuisbrede toepassige. Oder meer was hij iitiator va verschillede grote veraderige waarbij de ICT-systeme oder zij leidig werde igevoerd parallel aa de i de orgaisatie lopede veraderprocesse. Hieri heeft hij verschillede fucties zoals techisch systeemotwerper, teamleider, adviseur, projectleider, projectmaager e MT- lid vervuld. Wij bedake Hek voor zij izet e wese hem i zij ieuwe levesfase veel plezier. Maager productgroep ICT Richard Lammes Gerard Hubers Gerard Hubers is i 1987 i diest gekome als vaste achtdiest op de SEH. Eid 2011 was hij 25 jaar i diest. Gerard is ee fije collega die houdt va gezelligheid e altijd bereid is om i te sprige als dat odig is. I het afgelope jaar heeft hij het radbode iet makkelijk gehad. Hij is geopereerd aa zij rug e daara bleek dat hij ogmaals geopereerd moest worde, wat og ee extra domper was. I die periode leek het er zelfs op dat hij iet zou kue terugkere i zij eige werk. Sidsdie heeft hij keihard aa zij gezodheid gewerkt. Os is i ieder geval duidelijk geworde dat hij heel graag op de SEH werkt e wil blijve werke. We hope dat hij og jare bij os wil blijve werke i goede gezodheid! Wij hebbe zij 25-jarig jubileum met de afdelig gevierd. Names het MT va de SEH Nieke Plass-Verhage Ralph Meijers Raph Meijers is i jui 1980 i diest gekome bij de SEH. Jare gelede toe hij 25 jaar i diest was, is dit helaas iet gevierd. Dit kue we iet meer goedmake, maar we hebbe hem u alsog i het zoetje gezet bij de vierig va het jubileum va zij goede vried e collega Gerard Hubers. Wij vide Raph ee hele prettige collega. Hij heeft jarelag s achts gewerkt e we zij blij dat we u overdag va zij gezelschap moge geiete. Hij is gezellig e heeft ee eorme keis e geduld, waar vooral de vele leerlige op de afdelig profijt va hebbe. Nu da toch jare a de officiële datum ames alle collega s va harte gefeliciteerd met je jubileum! Names het MT va de SEH Nieke Plass-Verhage Helaas kue vawege ruimtegebrek iet alle aagebode tekste voor de rubriek Mese geplaatst worde i deze Radbode. Zie daarom ook oder de rubriek Mededelige op itraet, voor de medewerkers die deze maad jubilere of afscheid eme. De volgede medewerkers gaa het Radboud verlate: Ja Rosedal, Michel Vissers Jubilea 15 jaar i diest: Toie Tooe-Grim 25 jaar i diest: Ja Pouwels, Floret Luyck, Claudia va Opstal, Dia Voortma, Chris Verhaak 10

11 radbode weteswaardig Oderzoek effect midfuless bij borstkaker Pik Ribbo heeft ee half miljoe euro beschikbaar gesteld voor oderzoek aar het effect va midfuless op de kwaliteit va leve va vrouwe met borstkaker. Het oderzoek wordt gecoördieerd door het Radboud Uiversitair Medisch Cetrum voor Midfuless e het Hele Dowlig Istituut. Ae Speckes, die vauit het Radboud het oderzoek mede coördieert: Uit oderzoek is gebleke dat midfuless bij mese met kaker klachte va agst e depressie ka vermidere e de kwaliteit va leve ka verbetere. Lees verder i de ieuwsrubriek, 30 jauari. Koiklijke oderscheidig voor Paul Stuyt Prof. dr. Paul Stuyt, iterist e directeur medisch specialistische vervolgopleidige, am op 25 jauari afscheid va het UMC St Radboud e de RU. Hij otvig bij deze gelegeheid ee Koiklijke oderscheidig, Officier i de Orde va Oraje-Nassau. I de ieuwsrubriek op itraet (28 jauari) vid je ee lik aar de afscheidsrede va prof. Stuyt. Prof. dr. Joh va Vugt: 'Verseld ivoere va de ieuwe preatale test zou veel verdriet e oodige koste voorkome.' Laat veilige preatale test toe Foto: Flip Frasse Promoties, oraties, afscheidsredes* Promotie Alejadro Estrada Cuzcao, doderdag 14 februari, uur. Titel: Molecular geetic basis of o-sydromic retial dystrophies Promotie drs. Roos va Swigchem, vrijdag 15 februari, uur. Titel: Cotrol of complex gait. The adaptability of gait i chroic stroke ad the effects of fuctioal electrical stimulatio Promotie R.M. Nada, disdag 19 februari, uur. Titel: 3D evaluatio of tooth-bore ade boe-bore surgically assisted rapid maxillary expasio Promotie Farmaditya Mudhofir, woesdag 20 februari, uur. Titel: Geetic-diagostic survey i itellectually disabled idividuals from istitutes ad special schools i Java, Idoesia Promotie mw. drs. M.K. Dees, doderdag 21 februari, uur. Titel: Whe sufferig becomes ubearable. Perspectives of Dutch patiets, close relatives ad attedig physicias i a request for euthaasia Promotie drs. Mark va der Wel, vrijdag 22 februari, uur. Titel: Hypertesio maagemet i primary care: could less mea more? Promotie drs. Wei Ji, maadag 25 februari, uur. Titel: Bioactive electrospu scaffold for boe tissue egieerig Dubbeloratie prof. dr. Maroeska Rovers, hoogleraar Evidece Based Surgery, e prof. dr. Hei Goosze, hoogleraar Academiserig va operatieve processe, doderdag 28 februari, uur. Locatie: Cocertgebouw De Vereeigig. Titel redes: Het mes dat bidt & De OK als academische afdelig Promotie ig. Marjolei va Get, vrijdag 1 maart, uur. Titel: Molecular studies ito the causes of the resurgece of Bordetella pertussis i the face of vacciatio Promotie drs. Marlies va Nimwege, woesdag 6 maart, uur. Titel: Promotio of physical activity i Parkiso s disease: the challege to chage behavior Promotie drs. Arlèe Speelma, woesdag 6 maart, uur. Titel: Promotio of physical activity i Parkiso s disease: feasibility ad effectiveess * Locatie: RU, Academiezaal Aula, Comeiuslaa 2 (tezij aders vermeld). Meer ifo: Research, Sciece Ageda. Sids kort is ee bloedtest beschikbaar om op ee veilige maier tijdes de zwagerschap chromosoomafwijkige bij het ogebore kid op te spore. Toch mag deze test og iet gebruikt worde. Schiet de Wet op het bevolkigsoderzoek hier zij doel voorbij? HET BETOOG Sids 2007 kue zwagere vrouwe vroeg i de zwagerschap met behulp va ee combiatietest gescreed worde op het Dow-, Patau- e Edwardssydroom va de foetus. Dit is ee risicoschattede test: met serumoderzoek va de aastaade moeder e ee ekplooimetig va de foetus wordt de kas igeschat op het voorkome va deze afwijkige. Is de kas groter of gelijk aa éé op de tweehoderd (0,5 procet), da ka de zwagere kieze voor ee vervolgoderzoek, zoals ee vlokketest of vruchtwaterpuctie. De chromosome va de foetus worde da geaalyseerd. Dit is iet zoder risico. De vruchtwaterpuctie e de vlokketest leide i 0,5 tot 1 procet va de gevalle tot ee obedoelde miskraam. I Nederlad vide per jaar ogeveer tieduized vlokketeste e vruchtwateroderzoeke plaats. Zo 70 tot 80 procet vawege de hoge leeftijd va de moeder (36 jaar of ouder) of vawege ee verhoogde kas a ee combiatietest. Dit beteket ladelijk gezie ee verlies va zo zevetig zwagerschappe per jaar door de ivasieve preatale diagostiek, met alle verdriet va die. Nieuwe, veilige test beschikbaar NIPT (No-Ivasieve Preatale Teste) is ee ieuwe techiek om te teste op chromosoomafwijkige die leide tot het sydroom va Dow, Patau of Edwards. Met deze techiek wordt circulered celvrij foetaal DNA i het moederlijke bloed geaalyseerd. Hoewel slechts 10 tot 15 procet va het celvrije DNA i het moederlijke bloed afkomstig is va de foetus, kue chromosoomafwijkige worde aagetood e gemete met behulp va ext geeratio sequecig. Verschille i het aatal DNA-fragmete va de verschillede chromosome kue worde gebruikt om ee oderscheid te make tusse foetusse met het Dow-sydroom of adere chromosoomafwijkige, e foetusse die iet zij aagedaa. 11 De test ka vaaf ege weke zwagerschap op zeer betrouwbare e veilige wijze worde uitgevoerd met 20 milliliter bloed va de zwagere e is i eerste istatie bedoeld voor de zwagere vrouwe met ee verhoogd risico. Op termij komt NIPT beschikbaar voor elke zwagere die preatale diagostiek west. Waarom da u iet al starte met NIPT? De Nederladse laboratoria voor geoomdiagostiek zij bija zover. Er is hard gewerkt om de test techisch te validere e de logistiek op orde te hebbe om straks alle aavrage voor oderzoek aa te kue. De uitslag va de test moet redelijkerwijs bie twee à drie weke bij de zwagere zij, zodat zij voldoede tijd heeft om beslissige te eme, idie odig e gewest. De NIPT-test is verguigplichtig i het kader va de Wet op het bevolkigsoderzoek (WBO). Doel va deze wet is de bevolkig te bescherme tege bevolkigsoderzoeke die ee gevaar kue vorme voor de lichamelijke of geestelijke gezodheid. Het hele preatale screeigoderzoek e de teste die er op volge, dus ook de NIPT, valle oder deze wet. Verselde procedure We wille slechts de iet-veilige test vervage door ee veilige test. Dit ka ook og ees budgettair eutraal. Toch blijft het miisterie hamere op de verguigplicht va NIPT e moet ee ieuwe verguig worde aagevraagd. Helaas duurt ee dergelijk traject zeker zes maade. I de tussetijd is het verbode de test aa te biede aa de zwagere vrouwe. De os omrigede lade worde iet beperkt i het aabiede va de NIPT-test. Vele commerciële laboratoria schiete daar als paddestoele uit de grod. Er is ook regelmatig vraag va de Nederladse vrouwe aar deze test i het buitelad. Dit zou iet zo moete. Op zij mist zou het miisterie va VWS zich tot het uiterste moete ispae om via ee verselde procedure NIPT voor de Nederladse zwagere vrouwe mogelijk te make. Dit zou veel verdriet (verlies va zwagerschap) e oodige koste, die de zwagere u moet make om de test te krijge, voorkome. Prof. dr. Joh va Vugt, Gyaecoloog

12 actueel radbode Zorgleidiggevede helpe de goede dige te doe Leiderschap i het hart va de veraderig. Dat is de titel va het otwikkelprogramma, dat alle circa 45 zorgleidiggevede mometeel krijge aagebode. Om zo de strategische koers va de Raad va Bestuur op de werkvloer beter hade e voete te kue geve. Wat zoals ee va de deelemers zegt: Het maagemet staat vaak allag i Amsterdam, terwijl de vloer og i Utrecht is blijve steke. Jaie Meusse Leiderschap i het hart va de veraderig Drie maade gelede is het leer- e otwikkelprogramma Leiderschap i het hart va de veraderig gestart voor zorgleidiggevede. De Raad va Bestuur realiseert zich dat deze groep ee heel belagrijke rol speelt om de strategische ambities - kwaliteit, doelmatigheid, patiët als parter e etwerke - aar de werkvloer te vertale. Zij staa immers dicht bij de medewerkers. Zij kue he ispirere e ethousiasmere om creatief mee te deke: Doe we wel de goede dige? Ka het aders, doelmatiger e beter. Aa hoofdverpleegkudige ook de taak om op afdelige ee werkklimaat te creëre, waar mese zelf veratwoordelijkheid eme e elkaar aaspreke. Va Aspere: Als we daar same voor gaa, wordt het Radboud er uiteidelijk beter va. Hoofdverpleegkudige Marie-José Jora i gesprek met haar medewerkers. Aa zorgleidiggevede de belagrijke taak om de strategische ambities va de RvB aar de werkvloer te vertale. Foto: Frak Muller Ik vid het gewoo ee cadeautje. Hoofdverpleegkudige Verloskude Cari Vok is erg ethousiast over het leer- e otwikkelprogramma Leiderschap i het hart va de veraderig, dat ovember vorig jaar is gestart voor zorgleidiggevede. Aa he de belagrijke taak om de strategische ambities va de RvB aar de werkvloer te vertale. Zij zitte daarbij i ee typische middelmaagemetpositie, volges Els Va Aspere, maager Maagemet Developmet, die het programma mee heeft opgezet. Hoofdverpleegkudige zij het scharierput tusse ambitie e uitvoerig. Hu speelveld is groot. Ze moete deale met de afdeligshoofde, chef de cliiques e bedrijfsleiders. Ze krijge daaraast te make met afdeligsoverstijgede zake, eem de irichtig va het ieuwe poliplei. E ze moete daarbij ee afdelig draaiede houde e hu medewerkers ethousiasmere, waarbij ze geleefd worde door de waa va de dag. Er is weiig tijd voor reflectie. De hei op Om he daari te odersteue, is het leer- e otwikkelprogramma Leiderschap i het hart va de veraderig opgezet. Alle zorgleidiggevede gaa - i groepjes va twaalf - drie dage de hei op, begeleid door twee extere traiers. Daaraast hebbe ze og drie itervisiebijeekomste e ee afsluitede workshopdag. Er is aadacht voor strategie, de Radboud Maier va Werke e het persoolijk leiderschap. Je krijgt tijdes het programma ee spiegel voorgehoude, zegt hoofdverpleegkudige Richard Ellebroek va het Cetrum voor Chroische ziekte. Wat maakt jou tot ee goede leidiggevede e waar ligge leerpute? Vok: Ik besefte bijvoorbeeld dat ik meer mij positie moet pakke. Ik zit wel ees i ee vergaderig met artse, afdeligshoofd e bedrijfsleider. Als er da gesproke wordt over ee apparaat va euro, is mij houdig wel ees: Wie be ik om daar iets va te vide. Maar ik realiseer me u, dat ik wél ee afdelig va hoderd mese vertegewoordig. E dat als ik het iet begrijp, ik het zeker iet aa mij mese ka uitlegge. Voor hoofdverpleegkudige Medium Care Marie-José Jora was het item over de kracht va kwetsbaarheid ee eyeopeer. Zo ku je og beter ee verbidig make met mese e het maakt je sterker. Amsterdam/Utrecht Volges Vok is er og ee weg te gaa. Het maagemet staat vaak allag i Amsterdam, terwijl de medewerkers og i Utrecht zij blijve steke, zo verwoordt ze het beelded. Het is best lastig om iederee i de veraderprocesse mee te eme. Niet vreemd dat er soms vauit de werkvloer klikt: Het wordt hier steeds zakelijker of Dat is duidelijk door mese achter ee bureau bedacht. Wij moete he veel meer betrekke bij de verschillede afwegige. Het is goed dat je i deze traiig ver va de afdelig tijd krijgt voor reflectie e dat je kut sparre met adere hoofdverpleegkudige. We lope allemaal tege dezelfde dige aa, zegt Jora tot slot. Het drietal is ethousiast. Vok: Het is u og vroeg, maar medewerkers op de werkvloer gaa hier zeker va merke. ethiek Waar gaat dat hee met het kosteprobleem? De laatste maade is het spaed i de media. Welke partij krijgt de zwartepiet wat betreft de uit de pa rijzede zorgkoste? Artse die oodige operaties verrichte omdat juist omzet geld i het laatje bregt? Patiëte waarva zelfs sommige ethici zegge dat ze grezeloos zij i hu behoefte aa zorg? Istellige die belachelijke, soms eevoudigweg frauduleuze declaraties idiee? Lager opgeleide, die veel meer geld koste aa zorg da hoger opgeleide, maar mider betale? Da ku je og deke aa de farmaceutische idustrie, die ziekte bija lijkt te bedeke om afzet voor medicije te creëre. Aa de verspillig bij het gebruik va verbadmiddele i de thuiszorg. Aa de prijzige Da Vici Robot, waarva iet duidelijk is of die ou eig verschil maakt, maar die wel geliefd is, wat iovatief. Je kut ook deke aa de salarisse va bestuurders i de zorg. Waeer be je ee salaris va drie to per jaar echt waard? Als er ee aatal kadidate zij voor de zwartepiet, da is er ook logischerwijs mistes éé partij de pieut. Wie zou dat zij? Mij gedachte gaa aar de obese, rokede lager opgeleide die s avods iet va de bak afkomt, die gemiddeld zes tot zeve jaar korter leeft da adere e 17 jaar lager i ogezode toestad. Het Cetrum voor Ethiek e Gezodheid heeft als ope discussievraag op zij site staa: Moete mese die oveilige seks hebbe, roke, ee ogezod dieet volge, te hard werke, drike, te veel zitte e te weiig bewege of ee adere risicovolle leefstijl volge ee hogere verzekerigspremie betale? Mij atwoord is als volgt. Lage opleidig leidt wellicht tot slechtere leefstijl die leidt tot slechtere gezodheid. Maar hóe leidt lagere opleidig tot slechtere leefstijl? Misschie doordat ee lagere opleidig ook ee lager salaris beteket e ee lager salaris beteket: gee boeke kue kope over gezode leefstijl, gee geld hebbe voor sport of das, gee geld hebbe voor lekker é gezod ete, gee geld hebbe voor adere pretjes da jukfood. Als je da ook og ee hogere verzekerigspremie laat betale, versterk je dit oorzaak-gevolg proces. Niet slim. Carla Bal 12